اوراق بدهی چیست؟ – هر آنچه باید بدانید

اوراق بدهی از ابزارهای تامین مالی شرکت‌ها و دولت‌ها محسوب می‌شود. دولت‌ها برای تامین هزینه‌های خود می‌توانند با انتشار اوراق بدهی منابع مالی موردنیاز خود را از طریق خریداران اوراق بدهی تامین کنند. از سویی دیگر شرکت‌ها نیز برای تامین مالی می‌توانند اوراق بدهی منتشر کنند و با فروش آن‌ها منابع موردنیاز خود را تامین کنند. انتشار این اوراق علاوه بر تامین مالی شرکت‌ها و دولت‌ها، امکان سرمایه‌گذاری را برای خریداران این اوراق فراهم می‌کند. بنابراین آشنایی با اوراق بدهی برای افرادی که قصد سرمایه‌گذاری در این اوراق را دارند از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مطلب از مجله فرادرس با اوراق بدهی آشنا می‌شوید. برای این‌منظور اصطلاحات مهم و مکانیزم اوراق بدهی را در ابتدا شرح می‌دهیم و سپس انواع اوراق بدهی همانند اوراق خزانه، اوراق مشارکت، اوراق اجاره را به‌طور مبسوط شرح می‌دهیم.

اوراق بدهی چیست؟

«اوراق بدهی» (Debt Security) نوعی اوراق بهادار است که به‌عنوان ابزاری برای تامین مالی دولت و شرکت‌ها استفاده می‌شود. شرکت‌ها برای این‌که منابع مالی مورد نیاز خود را تامین کنند می‌توانند علاوه بر دریافت وام و افزایش سرمایه، از انتشار اوراق بدهی این کار را انجام دهند.

فیلم آموزش اوراق بهادار اسلامی یا صکوک در فرادرس

کلیک کنید

مزایای اوراق بدهی چیست؟

با توجه به این‌که شرکت‌ها می‌توانند با استفاده از اوراق بدهی منابع موردنیاز مالی خود را تامین کنند، Debt Security برای شرکت‌ها از اهمیت و مزیت بالایی برخوردار است. از طرفی دیگر این اوراق می‌تواند به‌عنوان سرمایه‌گذاری خریداری و معامله شود. بنابراین با توجه به این‌که Debt Security دارای درصد ثابت و تضمین شده‌ای از سود هستند، به‌عنوان یکی از کم‌ریسک‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها محسوب می‌شوند.

مفهوم اوراق بدهی چیست؟

اوراق بدهی ابزاری مالی است که ناشر آن موظف به پرداخت مبلغی تعیین شده به دارنده آن در تاریخ سررسید این اوراق است. اوراق بدهی به‌راحتی قابل معامله هستند و مالکیت آن‌ها می‌تواند به افراد مختلفی منتقل شود. اوراق بدهی معمولا توسط شرکتی که سهامی عام است منتشر می‌شود و این امکان را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند تا بتوانند این اوراق را خریدراری کنند و علاوه بر کسب سود از این اوراق به تامین مالی شرکت مربوط نیز کمک کنند. ناشران اوراق بدهی نیز متعهد می‌شوند ارزش اسمی Debt Security را به‌همراه میزان سود تعیین‌ شده در تاریخ سررسید به دارندگان اوراق بدهی پرداخت کنند.

نحوه عملکرد اوراق بدهی چیست؟

برای درک بهتر نحوه عملکرد اوراق بدهی فرض کنید شرکتی قصد تامین مالی دارد. این شرکت می‌تواند با انتشار Debt Security و فروش آن‌ها به سرمایه‌گذاران تامین مالی خود را انجام دهد. سرمایه‌گذارها پول‌های خود را به شرکت مربوطه قرض می‌دهند و در عوض اوراق بدهی مربوطه را دریافت می‌کنند. در واقع سرمایه‌گذاران با دریافت این اوراق از سود مندرج در این اوراق در فواصل زمانی معین برخوردار می‌شوند.

در مثالی دیگر می‌توان از اوراق قرضه دولتی نام برد. این اوراق نیز نوعی از اوراق بدهی هستند که دولت برای تامین مخارج خود منتشر می‌کند. سرمایه‌گذاران برای دریافت سودی مشخص، به دولت پول قرض می‌دهند و این اوراق را خریداری می‌کنند. دولت نیز اصل سرمایه را در تاریخ سررسید این اوراق به سرمایه‌گذاران بازمی‌گرداند.

اوراق بدهی در برابر اوراق سهام

اوراق بدهی با توجه به میزان سود تعیین شده، درآمد ثابتی را برای دارندگان خود دارند، بنابراین به اوراق بدهی، اوراق با درآمد ثابت می‌گویند. برخلاف درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها، افرادی که در Debt Security سرمایه‌گذاری می‌کنند می‌توانند سود مشخصی را از این اوراق دریافت کنند. در حالی‌که سرمایه‌گذارانی که در بازار سهام شرکت‌ها به معامله و سرمایه‌گذاری مشغول هستند، با توجه به عملکرد شرکت و سهام مربوطه می‌توانند از سود حاصل برخوردار شوند.

انواع اوراق بدهی چیست؟

اوراق بدهی که در ایران منتشر می‌شوند بر اساس قوانین اسلامی عمل می‌کنند و آن‌ها را می‌توان به سه دسته زیر تقسیم کرد که در ادامه این مطلب هر کدام را به‌صورت مبسوط توضیح می‌دهیم.

• اوراق خزانه
• اوراق مشارکت
• انواع اوراق صکوک

اما دسته‌ای دیگر از اوراق بدهی به‌نام اوراق قرضه وجود دارند که در ایران منتشر نمی‌شوند و به‌جای آن از اوراق بهادار اسلامی استفاده می‌شود. قبل از توضیح انواع اوراق بدهی در ایران برای درک بهتر این اوراق در ابتدا اوراق قرضه و مکانیزم عملکردی آن‌ را شرح می‌دهیم.

اصطلاحات مهم در اوراق بدهی چیست؟

برای کار با انواع اوراق بدهی نیاز دارید تا با اصطلاحات مهم آن آشنا شوید که در ادامه آن‌ها را شرح می‌دهیم.

فیلم آموزش نرخ بهره و ارزش گذاری اوراق قرضه (رایگان) در فرادرس

کلیک کنید

• ارزش اسمی اوراق بدهی: بر روی هر برگه از اوراق بدهی مبلغی نوشته شده است که به آن ارزش اسمی می‌گویند. در زمانی که دوره Debt Security در زمان سررسید تمام می‌شود. دارنده اوراق بدهی مبلغ اسمی این اوراق را از ناشر آن دریافت می‌کند.
• تاریخ سررسید اوراق بدهی: تمامی اوراق بدهی دارای دوره‌ای زمانی هستند که با تاریخ سررسید مشخص می‌شود. زمان فرا رسیدن تاریخ سررسید ناشر اوراق بدهی موظف است مبلغ دریافتی از سرمایه‌گذاران را به آن‌ها پرداخت کند. بنابراین در این تاریخ به دارندگان Debt Security ارزش اسمی آن پرداخت می‌شود.
• نرخ سود اوراق بدهی: نرخ بهره‌‌ای است که به اوراق بدهی تعلق می‌گیرد. افرادی که Debt Security را خریداری می‌کنند با سرمایه‌گذاری در این اوراق از سود این اوراق بهره‌مند می‌شوند. سود اوراق بهره به‌صورت منظم و در فواصل زمانی تعیین شده با توجه به نرخ سود اسمی این اوراق تا زمان سررسید به دارندگان آن پرداخت می‌شود.
• قیمت بازاری اوراق بدهی: علاوه بر قیمت اسمی، قیمتی که اوراق بدهی در بازار معامله می‌شود نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و به آن قیمت بازاری می‌گویند. دارندگان اوراق بدهی می‌توانند قبل از زمان سررسید، این اوراق را با قیمت بازاری آن بفروشند.
• نرخ سود تا سررسید اوراق بدهی: نرخ سود تا سررسید در Debt Security به نرخ سودی اشاره می‌کند که از زمان خرید این اوراق تا زمان سررسید آن پرداخت می‌شود. نرخ سود تا سررسید ممکن است از نرخ سود اسمی کمتر یا بیشتر باشد. در صورتی که فردی اوراق بدهی را در همان زمان انتشار خریداری کند در این حالت نرخ سود تا سررسید اوراق بدهی برابر با نرخ سود اسمی آن است.

اوراق قرضه چیست؟

«اوراق قرضه» (Bonds) نوعی اوراق بهادار است که می‌تواند در بازارهای مالی معامله شود. این اوراق نوعی از Debt Security محسوب می‌شوند و در واقع نوعی قرارداد بین سرمایه‌گذار از یک سو و شخص یا نهادی دیگر به‌عنوان ناشر اوراق برقرار می‌کند.

فیلم آموزش اوراق بهادار اسلامی یا صکوک در فرادرس

کلیک کنید

در این قرارداد سرمایه‌گذار در برابر پرداخت مبلغی می‌تواند اوراق قرضه را از ناشر خریداری کند. ناشر اوراق که همان قرض‌گیرنده است در این قرارداد متعهد می‌شود تا اعتبار مربوطه را در سررسید معین به دارنده اوراق پرداخت کند. علاوه بر این ناشر سود دوره‌ای ثابت را در بازه زمانی تعیین شده به سرمایه‌گذار پرداخت می‌کند.

لازم به ذکر است همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، اوراق قرضه در ایران منتشر نمی‌‌شود. اما ابزارهای دیگر تامین مالی که مطابق با قوانین اسلامی هستند همانند اوراق مشارکت، اوراق اجاره و صکوک دیگر منتشر می‌شوند.

نحوه کارکرد اوراق قرضه

نحوه کارکرد اوراق قرضه همان‌طور که از نام آن می‌‌توان متوجه شد به این ترتیب است که خریدار اوراق قرضه بابت خرید این اوراق سرمایه‌ خود را در اختیار ناشر قرار می‌دهد. ناشر که در واقع وام‌گیرنده است بر اساس این اوراق متعهد می‌شود که بهره سالانه وام دریافتی را در فواصل زمانی معین به سرمایه‌گذار پرداخت کند. افرادی که اوراق قرضه را خریداری می‌کنند تنها به‌عنوان وام‌دهندگان به ناشر محسوب می‌شوند و خرید اوراق قرضه هیچ‌گونه مالکیت در شرکت یا حق رای برای آن‌ها ندارد.

مقایسه بین وام مسکن و اوراق قرضه

اوراق قرضه یکی از انواع اوراق بدهی محسوب می‌شوند که در آن ناشر اوراق بدهی را منتشر می‌کند و متعهد می‌شود بدهی خود را در سررسید مشخص به سرمایه‌گذار پرداخت کند. برای این‌که درک بهتری از نحوه پرداخت بدهی داشته باشیم می‌توانیم این نوع پرداخت بدهی را با وام مسکن که آن نیز در فرآیند بدهی وام گیرندگان به بانک پرداخت می‌شود مقایسه کنیم. این دو نوع پرداخت بدهی تفاوت‌هایی با هم دارند که آشنایی با آن می‌تواند برای درک بهتر نحوه پرداخت بدهی اوراق قرضه مفید باشد.

مقایسه پرداخت قسط وام مسکن با پرداخت سود اوراق قرضه

افرادی که از وام مسکن استفاده می‌کنند ملزم هستند تا بدهی خود را به بانک در سررسیدهای تعیین شده پرداخت کنند. مبلغ قابل پرداخت به بانک در بازه‌های زمانی معین شامل دوقسمت اصل پول و میزان بهره پول است که به بانک پرداخت می‌شود. وام استاندارد ساده مسکن را با بهره ثابت درنظر بگیرید.

در ابتدای بازپرداخت وام مسکن قسمت بیشتر قسط پرداختی به بانک را بهره پول تشکیل می‌دهد و تنها قسمت ناچیزی از قسط‌های اولیه مربوط به اصل وام دریافتی می‌شود. نکته‌ای که وجود دارد این است که هر اندازه قسط‌های بیشتری را پرداخت می‌کنیم، مقدار بیشتر از قسط‌های باقی‌مانده را اصل وام دریافتی تشکیل می‌دهند. این فرآیند به‌گونه‌ای ادامه پیدا می‌کند که زمانی که به قسط‌های آخر وام مسکن می‌رسیم، قسمت عمده قسط وام را اصل وام دریافتی تشکیل می‌دهد.

اما در خصوص اوراق قرضه به این نکته توجه کنید که وام‌گیرنده یک شرکت است. پس از این‌که شرکت مربوطه با انتشار اوراق قرضه نسبت به تامین مالی خود اقدام کرد، می‌بایست در بازه‌های زمانی مشخص نسبت به پرداخت سود این اوراق اقدام کند. بنابراین در اوراق قرضه نیز وام‌گیرنده می‌بایست در بازه‌های زمانی معینی نسبت به پرداخت مبلغ مشخصی اقدام کند.

اما مقدار پرداختی وام‌گیرنده در اوراق قرضه تنها سود وام است. شرکتی که اوراق قرضه را منتشر می‌کند تنها در پایان سررسید است که اصل پول سرمایه‌گذاران در اواراق قرضه را یکجا پرداخت می‌کند. به هر قسطی که شرکت مربوطه به خریداران اوراق پرداخت می‌کند یک کوپن می‌گویند و این کوپن‌ها همان بهره پول است. در این حالت شرکت منتشر کننده اوراق قرضه که در واقع وام‌گیرنده محسوب می‌شود در انتهای سررسید ملزم است تا کل وام دریافتی را پرداخت کند.

مفهوم کوپن در اوراق قرضه

کوپن مقدار سودی است که در بازه‌های زمانی معین از طرف ناشر اوراق بدهی به سرمایه‌گذاران داده می‌‌شود. برای درک بهتر موضوع می‌توانید این‌گونه تصور کنید که در اواراق بدهی قرض گیرنده یک شرکت است که از سرمایه‌گذاران وام دریافت می‌کند و متعهد می‌شود سود آن را در بازه‌های زمانی تعیین شده پرداخت کند.

اما تفاوتی که این بازپرداخت در اوراق قرضه با بازپرداخت وام‌هایی همانند وام مسکن دارد این است که در بازه‌های زمانی مشخص که شرکت متعهد به پرداخت به سرمایه‌گذاران است، همان‌طور که گفته شد کل پرداختی، سود پول است که به آن کوپن می‌گویند. بنابراین تمامی اقساطی که شرکت ناشر اوراق بدهی به سرمایه‌گذار پرداخت می‌کند در واقع بهره پول است که در بازه‌های زمانی معینی به خریداران اوراق قرضه پرداخت می‌شود.

انواع اوراق قرضه

اوراق قرضه می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد که در ادامه دو نوع مهم آن را شرح می‌‌دهیم.

• اوراق قرضه دولتی
• اوراق قرضه شرکتی

اوراق قرضه دولتی

دولت‌های کشورهای گوناگون با فروش اوراق بدهی دولتی نسبت به تامین مالی در بخش‌های موردنیاز و بازپرداخت دیگر بدهی‌های خود اقدام می‌کنند. بنابراین به Debt Security که توسط دولت‌ها برای تامین مالی منتشر می‌شود، اوراق قرضه دولتی می‌گویند.

اوراق قرضه شرکتی چیست؟

اوراق قرضه شرکتی نیز نوعی از اوراق بدهی محسوب می‌شود. شرکت‌ها از طریق انتشار اوراق قرضه منابع مالی جهت انجام پروژه‌های جاری شرکت و نیز شروع پروژه‌های جدید را تامین می‌کنند. تامین مالی از طریق اوراق بدهی راهی کم‌هزینه‌تر نسبت به صدور سهام جدید برای فروش است.

زمانی که شرکت‌ها برای تامین مالی سهام جدید صادر می‌کنند این سهام متعلق به سرمایه‌گذاران می‌شود و سهام‌داران در سود و زیان شرکت سهیم می‌شوند. بنابراین در مواردی ممکن است شرکت‌هایی که با احتمال زیادی درصد بالایی از سودآوری را پیش‌بینی می‌کنند، تمایل داشته باشند سود حاصل را بین سهام‌داران موجود تقسیم کنند و صدور سهام جدید برای جذب سرمایه‌گذاران را مقرون‌به صرفه نمی‌دانند. بنابراین در این حالت انتشار اوراق بدهی راهکار بهتری محسوب می‌شود.

آشنایی با مکانیزم اوراق قرضه

شرکتی را فرض کنید که برای گسترش خط تولید خود نیاز به تامین سرمایه‌ دارد. در صورتی که این شرکت به ده میلیون دلار پول نیاز داشته باشد و قیمت هر سهم آن نیز برابر با صد دلار به ازای هر سهم باشد، می‌تواند با صدور صدهزار سهم جدید و فروش‌ آن، تامین مالی خود را انجام دهد. اما در برخی اوقات شرکت این کار را انجام نمی‌دهد و از راه دیگری برای تامین مالی شرکت استفاده می‌کند. این شرکت می‌تواند مبلغ موردنیاز را از بانک وام بگیرد. در این حالت ممکن است بانک موردنظر کل مبلغ درخواستی را با میزان بهره مشخص به شرکت پرداخت کند. اما در حالتی دیگر شرکت مربوطه می‌تواند با صدور اوراق بدهی و فروش این اوراق به خریداران مقدار سرمایه موردنیاز را تامین کند.

نحوه پرداخت سود اوراق قرضه

نحوه پرداخت سود اوراق بدهی در بازه‌های زمانی تعیین شده و با توجه به مشخصات Debt Security پرداخت می‌شوند. اوراق بدهی با سررسید مشخصی عرضه می‌شوند و میزان سود سالانه و قیمت اسمی آن‌ها نیز مشخص است. برای مثال فرض کنید اوراقی به ارزش اسمی ۵۰۰ دلار منتشر می‌شوند. فرض کنید این اوراق سود سالانه ده درصد و تاریخ سررسید دو ساله دارند. در صورتی که ناشر هر شش ماه نسبت به پرداخت سود این اوراق اقدام کند، در این‌صورت ناشر موظف است هر شش ماه یک‌بار ۲۵ دلار به سرمایه‌گذاران پرداخت کند.

ارتباط قیمت اوراق قرضه و نرخ بهره

ارواق قرضه نسبت به نرخ بهره تناسبی معکوس دارد. به این معنی که در صورتی که نرخ بهره افزایش پیدا کند، قیمت اوراق بدهی کاهش پیدا می‌کند و برعکس. برای مثال فرض کنید فردی اوراق قرضه‌ای را به قیمت اسمی هزار دلار و سود اسمی ده درصد خریداری می‌کند.

سپس فرض کنید پس از مدتی بانک مرکزی نرخ بهره را افزایش می‌دهد. در این حالت فردی که این اوراق قرضه را از بازار خریداری می‌کند میزان ریسک بیشتری را باید تحمل کند. به عبارت دیگر زمانی خرید اوراق بدهی در صورت بالاتر رفتن نرخ بهره جذابیت خواهد داشت که با توجه به افزایش نرخ بهره سودی بیشتر از سود اسمی حاصل شود.

بنابراین در این حالت طبیعی است که خریداری که این اوراق را می‌خرید انتظار داشته باشد که Debt Security را با تخفیفی نسبت به قیمت اسمی ‌آن خریداری کند. در حالت برعکس نیز در صورتی که نرخ بهره کاهش پیدا کند در این صورت سود اسمی ده درصد در مثال ذکرشده جذاب‌تر خواهد بود. بنابراین افرادی که قصد خریداری اوراق بدهی را دارند ممکن است یک پریمیوم نیز برای خرید اوراق بدهی بپردازند تا بتواند از کوپن‌های مربوطه استفاده کند.

تفاوت بهره و بازدهی در اوراق قرضه چیست؟

«بازدهی» (Yield) در اوراق بدهی با «بهره» (Interest) تفاوت دارد. اوراق بدهی دارای قیمتی اسمی هستند اما بنابر دلایل مختلفی همانند تغییر نرخ بهره ممکن است قیمت بازاری Debt Security بیشتر یا کمتر از قیمت اسمی آن‌ها باشد. بنابراین در این حالت میزان بازدهی این اوراق برای خریداران اهمیت دارد. برای مثال اوراق بدهی با قیمت اسمی پانصد دلار و نرخ سود ده درصد را درنظر بگیرید. این برگه در بازار ممکن است در قیمت‌های بازاری مختلفی معامله شود که میزان بازدهی آن با توجه به قیمت معامله شده متفاوت است.

در صورتی که این اوراق با قیمت ۴۵۰دلار معامله شوند. در این صورت می‌توان میزان بازدهی را با تقسیم سود سالانه بر این قیمت محاسبه کرد. بنابراین با توجه به قیمت اسمی اوراق بدهی و نرخ بهره اسمی آن در این مثال سود ۵۰ دلار سالانه را برای این اوراق داریم. در این حالت برای به‌دست آوردن میزان بازدهی بابت خرید این اوراق در قیمت ۴۵۰ هزار تومان می‌توانیم سود سالانه که در این مثال برابر با ۵۰ دلار است را بر ۴۵۰ دلار که قیمت بازاری اوراق بدهی است تقسیم کنیم.

در این حالت مشاهده می‌کنیم که نرخ بازدهی حدودا برابر با یازده درصد می‌شود که از نرخ سود ده درصد اسمی بیشتر است. در این حالت می‌توان گفت با توجه به میزان سود سالانه دریافتی و قیمت خرید اوراق بدهی، بازدهی این اوراق در این قیمت خرید از میزان سود اسمی بیشتر می‌شود.

مفهوم نرخ سود تا سررسید در اوراق قرضه چیست؟

نرخ سود تا سررسید، نرخ سودی است که از زمانی که اوراق خریداری می‌شود تا زمان سررسید آن‌ها به دارنده آن تعلق می‌گیرد. افرادی که قصد خرید Debt Security را دارند می‌توانند در زمان انتشار این اوراق آن‌ها را خریداری کنند که در این حالت می‌توانند از همان نرخ سود اسمی که بر روی این اوراق درج شده است برای محاسبه نرخ سود این اوراق تا زمان سررسید استفاده کنند. اما در حالتی که افراد بعد از زمان انتشار اوراق اقدام به خریداری این اوراق کنند، این اوراق با قیمتی متفاوت با قیمت اسمی آن‌ها در بازار خرید و فروش می‌شود و نرخ سود آن تا زمان سررسید با نرخ سود اسمی آن‌ها متفاوت است.

اوراق بدهی با درآمد ثابت چیست؟

اوراق بدهی با درآمد ثابت اوراقی است که برای تامین مالی شرکت‌ها استفاده می‌شود و افراد می‌توانند با خرید این اوراق از سود ثابت و تضمین‌شده آن‌ها استفاده کنند. همان‌طور که پیش‌تر بیان کردیم در ایران اوراق قرضه منتشر نمی‌شود ولی به‌جای آن اوراق با درآمد ثابت منتشر می‌شود. اوراق بدهی با درآمد ثابت به دو نوع زیر قابل تقسیم هستند.

فیلم آموزش نرخ بهره و ارزش گذاری اوراق قرضه (رایگان) در فرادرس

کلیک کنید

• اوراق بدهی کوپن‌دار
• اوراق بدهی بدون کوپن

نحوه دریافت اطلاعات اوراق بدهی

برای این‌که از زمان انتشار و اطلاعات مربوط به انواع اوراق بدهی مطلع شویم، می‌توانیم این اطلاعات را از سامانه‌های مربوط به بورس اوراق بهادار و فرابورس به‌دست آوریم. بنابراین برای اطلاع‌رسانی درباره اوراق بدهی ، بازار مربوطه اطلاعیه‌‌هایی را منتشر می‌کند و توضیحاتی از قبیل تعداد اوراق، میزان سود، تاریخ سررسید، ناشر اوراق، ضامن و دیگر اطلاعات موردنیاز را در اختیار افراد قرار می‌دهند.

نحوه پرداخت سود اوراق بدهی

پس از این‌که سرمایه‌گذار اوراق بدهی موردنظر را از بورس خریداری می‌کند، با توجه به شرایط تعریف شده در اوراق مربوطه می‌تواند در دوره‌های زمانی مشخصی سود این اوراق را دریافت کند. این کار به عهده شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار است که با توجه به حساب شبای معرفی شده توسط دارنده هر کد بورسی میزان سود حاصل از خرید این Debt Security را به دارندگان آن پرداخت می‌کند. در زمان سررسید نیز همراه با دریافت آخرین کوپن سود اوراق بدهی، اصل سرمایه نیز به افراد پرداخت می‌شود.

صکوک چیست؟

به اوراق بهادار اسلامی صکوک می‌گویند. به عبارتی دیگر یکی از انواع اوراق بدهی، اوراق قرضه اسلامی یا صکوک است. تمامی اوراق بهاداری که در کشورهای اسلامی منتشر می‌شوند می‌بایست مطابق با قوانین اسلامی باشند که به آن‌ها صکوک می‌گویند. صکوک این امکان را برای شرکت‌ها ایجاد می‌کند تا با استفاده از عقود اسلامی نسبت به تامین مالی برای گسترش فعالیت‌های اقتصادی خود اقدام کنند و سرمایه‌گذاران را در سود حاصل شریک کنند.

صکوک نوعی ابزار تامین مالی اسلامی است که معادل اوراق قرضه در کشورهای دیگر است. صکوک انواع مختلفی همانند صکوک مرابحه، مساقات، اجاره و غیره دارند و همگی بر اساس عقود اسلامی تعریف شده‌اند.

برای درک بهتر صکوک فرض کنید شخصی برای راه‌اندازی خط تولید جدید در شرکت و سودآوری بیشتر با انتشار اوراق صکوک جذب سرمایه‌ می‌کند. افرادی که اواراق صکوک را خریدارای می‌کنند در واقع با توجه به میزان سرمایه‌گذاری خود در میزان سود حاصل از گسترش شرکت و خط تولید جدید شریک می‌شوند. ناشر اوراق صکوک نیز متعهد می‌شود پس از سودآوری خط تولید جدید مبلغ دریافتی از سرمایه‌گذاران را به‌همراه سود حاصل پرداخت کند. اوراق صکوک می‌توانند با بازدهی تضمین شده یا متغیر تعریف شوند و این اوراق را می‌توان در بازار بورس معامله کرد.

نحوه انتشار اوراق صکوک چگونه است؟

انتشار اوراق صکوک توسط شرکتی که به تامین مالی نیاز دارد انجام می‌شود که به آن شرکت بانی می‌گویند. شرکت بانی در اوراق صکوک متفاوت نقش‌های متنوعی دارد. انواع صکوک وجود دارند که در هر کدام با توجه به عقد مربوطه بانی می‌تواند نقشی را ایفا کند. برای مثال در اوراق اجاره، نقش مستاجر را بانی ایفا می‌کند.

اما بانی به‌تنهایی نمی‌تواند نسبت به انتشار اوراق صکوک اقدام کند و نیاز دارد تا با کمک نهادی واسط که با همین نام نیز خوانده می‌شود، نسبت به انتشار اوراق بهادار اسلامی اقدام کند. برای انجام فعالیت اقتصادی مربوط به اوراق صکوک می‌بایست اقداماتی برای تسهیل ارتباط بین سرمایه‌گذاران و شرکت بانی انجام شود که این کار به عهده نهاد واسط است. همان‌طور که از نام نهاد واسط می‌توان متوجه شد این نهاد با وکالت از سمت دو طرف می‌‌تواند امور مربوط به شرکت بانی و نیز امور مربوط به سرمایه‌گذاران را انجام دهد.

رکن مهم دیگری که در انتشار صکوک باید به آن توجه کرد، ضامن است. ضامن پرداخت اصل سرمایه و سود مربوطه را تضمین می‌کند. بنابراین می‌بایست نهادی مستقل و جدا از بانی باشد. علاوه بر این ضامن می‌بایست از وضعیت مالی مطلوبی برخوردار باشد تا بتواند در صورتی که بانی نتواند به تعهدات خود عمل کند، اصل و سود سرمایه را به سرمایه‌گذاران برگرداند.

بازدهی اوراق بدهی چیست؟

بازدهی اوراق بدهی به قیمت خرید اوراق بدهی وابسته است. به عبارتی دیگر افرادی که زمان انتشار اوراق بدهی آن‌ها را خریداری می‌کنند می‌توانند نرخ سود اسمی اوراق بدهی را به‌عنوان بازدهی اوراق درنظر بگیرند. ولی پس از انتشار اوراق بدهی این اوراق با قیمت‌ بازار معامله می‌شود و در این حالت با توجه به قیمت خرید می‌توان میزان بازدهی را تا زمان سررسید محاسبه کرد. این موضوع برای اوراق بدهی با درآمد ثابت کوپن‌دار نیز صادق است. با این تفاوت که در اوراق کوپن‌دار خریدار علاوه بر محاسبات قبلی لازم است میزان کوپن‌های سود دریافتی در بازه زمانی مربوطه را نیز برای به‌دست آوردن میزان بازدهی اوراق بدهی محاسبه کند.

فیلم آموزش درس بازار سرمایه و ابزار تامین مالی اسلامی در فرادرس

کلیک کنید

بازار ثانویه در اوراق بدهی چیست؟

بازار ثانویه این امکان را به دارندگان اوراق بدهی می‌‌دهد تا بتوانند قبل از زمان سررسید نسبت به فروش این اوراق اقدام کنند. بنابراین افراد می‌توانند در بازار ثانویه اقدام به خرید و فروش اوراق بدهی کنند. این موضوع برای افرادی که در زمان انتشار اوراق بدهی موفق به خرید آن‌ها نشده‌اند نیز این امکان را می‌دهد تا بتوانند اوراق بدهی موردنظر را از فروشندگان این اوراق و به قیمت بازار تهیه کنند.

نقدشوندگی اوراق بدهی چیست؟

نقدشوندگی اوراق بدهی به این موضوع اشاره دارد که همواره خریدار و فروشنده‌ای برای این اوراق وجود دارد. این موضوع توسط بازارگردان در بازار مربوطه ایجاد می‌شود. با وجود بازارگردان در دو سمت معاملات این امکان برای خریداران و فروشندگان وجود دارد تا همواره بتوانند معاملات خود را انجام دهند.

اوراق بدهی بدون کوپن چیست؟

اوراق بدهی بدون کوپن نوعی دیگر از اوراق بدهی هستند که همان‌طور که از نام آن‌ها می‌توان متوجه شد، از زمان خرید تا سررسید این اوراق سودی به دارنده آن تعلق نمی‌گیرد. سوالی که در اینجا ممکن است مطرح شود این است که در صورت نداشتن کوپن، انگیزه خریداران از خرید این اوراق چیست.

در جواب این سوال به این نکته توجه کنید که این اوراق در زمان پذیره‌نویسی یعنی در زمانی که برای اولین بار منتشر و برای فروش عرضه می‌شوند، به قیمتی پایین‌تر از قیمت اسمی آن‌ها عرضه می‌شوند. برای مثال برای اوراق بدهی که ارزش اسمی آن‌ها صدهزار تومان است این اوراق به قیمت ۷۰ یا ۸۰ هزار تومان عرضه می‌شوند. بنابراین سود خریداران از سرمایه‌گذاری در اوراق بدون کوپن به این ترتیب است که خریداران این اوراق را در قیمتی کمتر از قیمت اسمی آن خریداری می‌کنند و در زمان سررسید کل مبلغ اسمی این اوراق را دریافت می‌کنند. بهترین مثالی که برای اوراق بدهی بدون کوپن می‌توان ذکر است، اسناد خزانه دولتی است که در ادامه آن را توضیح می‌دهیم.

اسناد خزانه چیست؟

اوراق خزانه اسلامی یا اخزا یکی از انواع اوراق بدهی است که سرمایه‌‌گذاران می‌توانند آن را خریداری کنند. اوراق قرضه خزانه‌داری توسط دولت و به منظور تامین مالی منتشر می‌شوند. بنابراین کارکرد اسناد خزانه تامین مالی دولت توسط عامه مردم است. مردم با خرید اوراق بدهی دولت تامین مالی مربوطه را انجام می‌دهند.

فیلم آموزش درس بازار سرمایه و ابزار تامین مالی اسلامی در فرادرس

کلیک کنید

برای مثال دولت اقدامات و طرح‌های عمرانی زیادی را انجام می‌دهد. این کارها را پیمان‌کارها برای دولت انجام می‌دهند. پس از انجام این کارها دولت ممکن است نتواند به‌صورت نقدی اجرت و هزینه عملیات عمرانی را به کارفرمای مربوطه پرداخت کند، بنابراین از اوراقی به‌نام اوراق خزانه اسلامی استفاده می‌کند و به‌‌جای پول به کارفرما، اوراق خزانه اسلامی می‌دهد.

اوراق خزانه اسلامی دارای سررسیدی هستند که در زمان سررسید دارنده آن می‌تواند به‌ازای هر برگ از این اوراق بهادار مبلغ اسمی آن را دریافت کند. اما برخی از پیمان‌‌کارها ممکن است تمایل داشته باشند تا زودتر از زمان سررسید این اوراق را به پول نقد تبدیل کنند. بنابراین سوالی که مطرح می‌شود این است که آیا می‌توان اوراق خزانه اسلامی را زودتر از زمان سررسید آن نقد کرد. جواب این سوال مثبت است که در ادامه این مطلب نحوه آن را شرح می‌دهیم.

نحوه نقد کردن اوراق خزانه اسلامی زودتر از زمان سررسید

برای این‌که پیمانکاران بتوانند زودتر از زمان سررسید اوراق خزانه اسلامی را به پول نقد تبدیل کنند می‌توانند در بازار ابزارهای نوین مالی در فرابورس ایران اوراق خزانه اسلامی را به سرمایه‌گذاران بفروشند. برای این‌که پیمانکاران بتوانند این اوراق را در بازار مربوطه بفروشند نیاز دارند تا با توجه به تعداد روزهای باقی‌مانده تا زمان سررسید و نرخ سود مورد انتظار، قیمت زمان فروش این اوراق را قبل از زمان سررسید محاسبه کنند.

با انجام این محاسبات، قیمت اوراق اخزا که پیمانکاران در بورس برای فروش قرار می‌دهند از قیمت اسمی آن پایین‌تر می‌شود. این موضوع باعث می‌شود تا علاوه بر این‌که این اوراق با قیمتی کمتر از قیمت اسمی آن بفروش برسد، خریداران این امکان را داشته باشند تا با نگهداری این اوراق تا سررسید مربوطه از اختلاف قیمت خرید و قیمت اسمی آن سود کسب کنند.

نحوه قیمت‌گذاری اوراق بدهی دولت در بازار سرمایه

پیمانکارانی که بابت کارکرد خود از دولت اسناد خزانه را دریافت می‌کنند، می‌توانند این اسناد را در بازار بورس بفروشند. برای این‌کار نسبت به فاصله زمانی تا تاریخ سررسید، قیمت‌گذاری متفاوتی برای اوراق بدهی دولتی در بازار بورس انجام می‌شود. هراندازه فاصله تا زمان سررسید اوراق بدهی بیشتر باشد اوراق با قیمتی کمتر و هراندازه فاصله زمانی تا سررسید اوراق کمتر باشد این اوراق با قیمتی بیشتر معامله می‌شوند.

محاسبه بازده اوراق بدهی خزانه دولتی

برای محاسبه بازده اوراق خزانه سرمایه‌گذاران می‌توانند به وب‌سایت‌های بورسی و برخی از کارگزاری‌ها مراجعه کنند و در آنجا با استفاده از ماشین حساب محاسبه بازده اسناد خزانه اسلامی، بازده این اوراق بدهی را به‌دست آورند. ماشین حساب اوراق بدون کوپن این امکان را به سرمایه‌گذاران می‌دهد تا بتوانند نرخ بازده تا سررسید اوراق بدهی را محاسبه کنند.

برای مثال اگر ماشین حساب مربوطه نرخ بازدهی ۱۸ درصد را برای اوراق خریداری شده نشان دهد، به این معنا است که در صورت خرید اوراق مربوطه با قیمت موردنظر و نگهداری آن تا زمان سررسید، این اوراق برای سرمایه‌گذار معادل سود ۱۸ درصد را دارد.

به این نکته توجه کنید که اوراق بدون کوپن، پرداخت سود دوره‌ای ندارند و سود این اوراق از تفاوت مبلغ خرید با قیمت اسمی آن‌ها محاسبه می‌شود. بنابراین افرادی که این اوراق را با قیمت‌های متفاوت از بورس تهیه می‌کنند می‌توانند با محاسبه این اختلاف قیمت و بازه زمانی نگهداری این اوراق تا زمان سررسید، سود این اوراق را محاسبه کنند.

روش‌های کسب سود از اوراق خزانه اسلامی

همان‌طور که پیش‌تر توضیح دادیم اوراق خزانه اسلامی با قیمتی کمتر از قیمت اسمی آن در فرابورس عرضه می‌شوند. سرمایه‌گذاران می‌توانند پس از خرید این اوراق به دو روش زیر از آن‌ها کسب سود کنند.

• نگهداری تا زمان سررسید: اولین حالتی که سرمایه‌گذاران می‌توانند از اوراق خزانه اسلامی کسب سود کنند، خرید و نگهداری این اوراق تا زمان سررسید است. با توجه به این‌که اوراق خزانه اسلامی زودتر از زمان سررسید برای فروش عرضه می‌شوند بنابراین خریداران این اوراق را با قیمتی کمتر از قیمت اسمی خریداری می‌کنند. سرمایه‌گذاران می‌توانند این اوراق را تا زمان سررسید نگهداری کنند و در تاریخ تعیین شده قیمت اسمی آن را دریافت کنند.
• خرید و فروش اوراق خزانه اسلامی: افرادی که اوراق خزانه اسلامی را تهیه می‌کنند علاوه بر این‌که می‌توانند آن‌ها را تا زمان سرسید نگهداری کنند، می‌توانند آن‌ها را زودتر از زمان سررسید در بازار سرمایه بفروشند و از این طریق کسب سود کنند. در واقع در این روش سرمایه‌گذاران به دنبال نوسان‌گیری از این اوراق هستند.

اوراق مشارکت چیست؟

اوراق مشارکت نوعی از اوراق بهادار هستند که با توجه به این‌که بازدهی تضمین شده‌ای دارند بنابراین هیچ‌گونه ریسکی را برای سرمایه‌گذاران ندارند. اوراق مشارکت نیز نوعی اوراق بدهی محسوب می‌شوند که شرکت‌ها می‌توانند با انتشار اوراق مشارکت منابع مالی موردنیاز خود را تامین کنند. اوارق مشارکت به دو نوع زیر قابل تقسیم است.

• اوراق مشارکت ساده: همان‌طور که از نام این اوراق استفاده می‌شود سرمایه‌گذار با خرید اوراق مشارکت در پروژه‌ای با شرکت مربوطه شریک می‌شود و پس از اتمام پروژه رابطه‌ سرمایه‌گذار با شرکت خاتمه می‌یابد و اصل و سود اوراق را می‌تواند دریافت کند.
• اوراق مشارکت مرکب: اوراق مشارکت مرکب می‌تواند قابل تبدیل به سهام شرکت باشد. در نوعی دیگر از اوراق مشارکت مرکب این اوراق می‌توانند در سررسید پایانی با سهام شرکت‌های دیگر بورسی تعویض شود.

اوراق اجاره چیست؟

نوع دیگری از اوراق بدهی به‌نام اوراق اجاره وجود دارد که همانند اوراق مشارکت دارای سودی مشخص و تضمین شده هستند. در اواراق اجاره نوعی رابطه موجر و مستاجری بین خریدار و فروشنده اوراق اجاره برقرار می‌شود. انتشار اوراق اجاره توسط یک نهاد مالی به‌نام نهاد واسط انجام می‌شود. نحوه کار به این‌صورت است که در ابتدا نهاد واسط اوراق اجاره را منتشر می‌کند و این اوراق را از طریق بازار سرمایه یا شبکه بانکی به خریداران عرضه می‌کند.

سرمایه‌گذاران با خرید اوراق اجاره سرمایه‌ لازم را در اختیار نهاد واسط برای خرید تجهیزات قرار می‌دهند. این تجهیزات برای انجام فعالیت اقتصادی به شرکتی که به تامین مالی نیاز دارد برای انجام فعالیت اقتصادی اجاره داده می‌شود. برای مثال نهاد واسط می‌تواند توربین گازی موردنیاز یک شرکت صنعتی را برای فعالیت اقتصادی برای مدتی معین به این شرکت اجاره دهد. در این مثال شرکت صنعتی نیز با استفاده از این توربین گازی کسب درآمد می‌کند و اجاره آن را در فواصل زمانی مشخص به شرکت واسط پرداخت می‌کند.

نهاد واسط نیز که همانند وکیل سرمایه‌گذاران محسوب می‌شود، با توجه به میزان اوراق خریداری شده توسط سرمایه‌گذاران، اجاره دریافتی را به آن‌ها پرداخت می‌کند. در نهایت هم شرکت واسط توربین گازی را به شرکت صنعتی می‌فروشد و اصل سرمایه را به خریداران اوراق اجاره پرداخت می‌کند.

سود اوراق بدهی اجاره چیست؟

سود اوراق اجاره همان اجاره بهای دریافتی از شرکت است که توسط نهاد واسط در اختیار سرمایه‌گذاران قرار داده می‌شود. بنابراین سود اوراق اجاره در برخی اوقات از سود اوراق بدهی مشارکت نیز ممکن است مقداری بیشتر شود که این موضوع باعث جذابیت بیشتر این اوراق برای سرمایه‌گذاری می‌شود. سرمایه‌گذاران به نسبت میزان سرمایه‌ای که به خرید اوراق اجاره اختصاص داده‌اند همانند اوراق مشارکت، مالک دارایی مربوطه محسوب می‌شوند و به همان نسبت از سود این اوراق بهره‌مند می‌شوند. اوراق اجاره نیز همانند اوراق مشارکت با توجه به این‌که به‌ پشتوانه دارایی مشخصی صادر می‌شوند جزو اوراق بهادار اسلامی یا صکوک محسوب می‌شوند.

انواع اوراق اجاره

اوراق اجاره را می‌توانیم به دو بخش دسته‌بندی کنیم.

فیلم آموزش درس بازار سرمایه و ابزار تامین مالی اسلامی در فرادرس

کلیک کنید

• تقسیم اوراق اجاره براساس نوع قرارداد اجاره
  • اوراق اجاره به شرط تملیک
  • اوراق اجاره عادی
• تقسیم‌بندی براساس هدف از انتشار اوراق اجاره
  • انتشار اوراق اجاره با هدف تامین دارایی
  • انتشار اوراق اجاره با هدف تامین نقدینگی
  • اوراق اجاره رهنی

اوراق بدهی اجاره به‌شرط‌ تملیک چیست؟

در اوراق بدهی اجاره به شرط تملیک همان‌طور که از نام آن می‌توان متوجه شد، شرکتی که قصد تامین مالی دارد همزمان با عقد قرارداد اجاره متعهد می‌شود تا دارایی موردنظر را از نهاد واسط خریداری کند. برای درک بهتر این موضوع مثال قبلی مربوط به شرکت صنعتی و اجاره توربین گازی را درنظر بگیرید.

در این مثال شرکت صنعتی سود حاصل از استفاده از توربین گازی را به‌عنوان اجاره بها به شرکت واسط پرداخت می‌کند و شرکت واسط نیز این اجاره‌بها را به‌عنوان سود اوراق بدهی اجاره بین خریداران اوراق تقسیم می‌کند. در اوراق بدهی اجاره به‌شرط تملیک شرکت مربوطه متعهد می‌شود تا دارایی اجاره شده را از شرکت واسط خریداری کند. بنابراین شرکت صنعتی ذکر شده در مثال متعهد می‌شود تا توربین گازی را از نهاد واسط خریداری کند.

با فروش توربین گازی به شرکت مربوطه، نهاد واسط می‌تواند اصل سرمایه‌ را به خریداران اوراق اجاره در زمان سررسید مربوطه برگرداند. در واقع نهاد واسط به شرطی دارایی موردنظر را به شرکت مربوطه اجاره می‌دهد که شرکت متعهد شود در پایان دوره اجاره، دارایی مربوطه را از نهاد واسط خریداری می‌کند. بنابراین خریداران اوراق اجاره که در این‌ نوع از اوراق بدهی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، مطمئن می‌شوند که در پایان دوره اجاره اصل سرمایه‌ خود را دریافت می‌کنند.

اوراق اجاره عادی

در اوارق اجاره عادی شرکتی که قصد تامین مالی توسط انتشار اوراق اجاره دارد، در زمان قرارداد اجاره هیچ تعهدی نسبت به خرید دارایی اجاره شده پس از اتمام دوره اجاره ندارد. بنابراین نهاد واسط پس از اتمام مدت اجاره موظف است تا دارایی اجاره شده را بفروشد تا بتواند اصل سرمایه خریداران اوراق بدهی را به آن‌ها پرداخت کند. بنابراین با توجه به این‌که دارایی موردنظر در این حالت ممکن است با قیمتی بالاتر یا پایین‌تر از قیمت اولیه فروخته شود، بنابراین ممکن است مبلغی بیشتر یا کمتر از اصل سرمایه به خریدران اوراق اجاره پرداخت شود.

اوراق بدهی اجاره با هدف تامین دارایی چیست؟

اوراق بدهی اجاره با هدف تامین دارایی برای این‌منظور انجام می‌شود که دارایی یا کالای موردنیاز برای شرکت بانی از طریق فروش اوراق اجاره تهیه شود. برای مثال شرکت اتوبوس‌رانی برای گسترش ناوگان حمل و نقلی خود نیاز به اتوبوس دارد. برای این منظور با انتشار اوراق اجاره سرمایه‌ لازم برای تجهیز ناوگان خود را می‌تواند انجام دهد. برای این‌منظور نهاد واسط اوراق اجاره را منتشر می‌کند و آن‌ها را به سرمایه‌گذاران می‌فروشد. سپس با سرمایه حاصل تعداد مشخصی اتوبوس برای شرکت اتوبوس‌رانی تهیه می‌کند و آن‌ها را به شرکت اجاره می‌دهد. بنابراین اوراق بدهی در این مثال با هدف تامین دارایی انجام شده است.

اوراق بدهی اجاره با هدف تامین نقدینگی چیست؟

اوراق بدهی اجاره با هدف تامین نقدینگی نیز می‌تواند منتشر شود. در انتشار اوراق بدهی اجاره با هدف تامین نقدینگی، شرکت بانی مقداری از دارایی‌های خود را از طریق نهاد واسط به سرمایه‌گذاران می‌فروشد و همان دارایی را از آن‌ها اجاره می‌کند. بنابراین با این اقدام شرکت بانی منابع مالی موردنیاز برای شرکت را از طریق فروش برخی از دارایی‌ها به‌دست می‌آورد. از سویی دیگر با اجاره کردن همان دارایی‌ها سودآوری خود را نیز حفظ می‌کند و سودهای به‌دست آمده را از طریق نهاد واسط به‌عنوان سود اوراق بدهی اجاره به سرمایه‌‌گذاران پرداخت می‌کند.

برای مثال شرکت هواپیمایی را درنظر بگیرید که هواپیماهای لازم برای کسب درآمد را دارد. اما این شرکت برای قسمت‌های دیگری نیاز به تامین مالی دارد. برای این‌منظور شرکت‌ هواپیمایی می‌تواند با فروش تعدادی از هواپیماهای خود از طریق نهاد واسط به سرمایه‌‌گذاران منابع مالی موردنیاز شرکت را تامین کند. نحوه کار به این صورت است که این شرکت، هواپیماهای فروخته شده به سرمایه‌گذاران از طریق نهاد واسط را دوباره از آن‌ها اجاره می‌کند و این کار را از طریق انتشار اوراق اجاره انجام می‌دهد. در واقع شرکت‌هواپیمایی با انتشار اوراق بدهی اجاره با هدف تامین نقدینگی همان هواپیماها را برای انجام فعالیت‌های اقتصادی خود در اختیار دارد. اما در گذشته مالک هواپیماها بود ولی اکنون این هواپیماها را اجاره کرده‌ است.

اوراق اجاره رهنی

در اوراق اجاره رهنی بانک به‌عنوان بانی انتشار اوراق اجاره، کالایی که در رهن خود دارد را برای تامین مالی می‌‌فروشد. اوراق اجاره رهنی را معمولا بانک‌ها و شرکت‌های لیزینگ منتشر می‌کنند. برای درک بهتر نحوه کارکرد اوراق اجاره رهنی در ابتدا به این موضوع توجه کنید که قرارداد اجاره به شرط تملیک یکی از قراردادهایی است که بانک‌ها و شرکت‌های لیزینگ بر مبنای آن می‌توانند به متقاضیان تسهیلات پرداخت کنند. در این حالت بانک دارایی موردنیاز را خریداری می‌کند و آن را در قالب قرارداد اجاره به شرط تملیک در اختیار متقاضی قرار می‌دهد.

در این حالت شرکت مربوطه بابت استفاده از دارایی موردنظر و کسب سود از آن به بانک اجاره پرداخت می‌کند. اجاره کننده موظف است در پایان مدت قرارداد اجاره به شرط تملیک دارایی موردنظر را از بانک خریداری کند. برای مثال شرکت حمل و نقلی برای تجهیز ناوگان خود تعدادی کامیون را با استفاده از قرارداد اجاره به شرط تملیک از طریق بانک مربوطه تهیه می‌کند. در طی مدت قرارداد اجاره شرکت حمل و نقلی موظف به پرداخت اجاره‌بها به بانک مربوطه است و در پایان مدت قرارداد نیز این شرکت موظف است، کامیون‌ها را از بانک خریداری کند.

در صورتی که بانک قبل از اتمام قرارداد اجاره به شرط تملیک به منابع مالی نیاز پیدا کند می‌تواند به‌عنوان مالک کامیون‌ها آن‌ها را به نهاد واسط بفروشد. نهاد واسط نیز برای خرید کامیون‌ها با انتشار و فروش اوراق اجاره به سرمایه‌گذاران کامیون‌ها را برای آن‌ها خریداری می‌کند. بنابراین با این فرآیند مالکیت کامیون‌ها از طریق نهاد واسط به خریداران اوراق اجاره منتقل می‌شود. اجاره‌بهای کامیون‌ها نیز به‌عنوان سود سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی اجاره به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود. با انجام این کار بانک نیز می‌تواند منابع مالی موردنیاز خود را با فروش کامیون‌ها به‌دست آورد.

جمع‌بندی

در ابتدای این مطلب از مجله فرادرس اوراق بدهی را توضیح دادیم و مزایای اوراق بدهی را بیان کردیم. سپس نحوه عملکرد اوراق بدهی را شرح دادیم. پس از توضیح انواع اوراق بدهی، اوراق قرضه را شرح دادیم و نحوه کارکرد این اوراق را بیان کردیم.

برای درک بهتر اوراق بدهی، مقایسه‌ای بین وام مسکن و اوراق قرضه انجام دادیم. سپس مفهوم کوپن در اوراق قرضه را شرح دادیم و برخی از انواع اوراق قرضه همانند اوراق قرضه دولتی و اوراق قرضه شرکتی را شرح دادیم. در ادامه مکانیزم عملکردی اوراق قرضه و نحوه پرداخت سود اوراق قرضه و ارتباط قیمت اوراق قرضه و نرخ بهره را شرح دادیم. تفاوت بهره و بازدهی در اوراق قرضه را بیان کردیم و درباره نرخ سود تا سررسید در اوراق قرضه توضیحاتی دادیم.

اصطلاحات مهم در اوراق بدهی را شرح دادیم و اوراق بدهی با درآمد ثابت را توضیح دادیم. صکوک را شرح دادیم و نحوه انتشار اوراق صکوک را بیان کردیم. بازدهی اوراق بدهی و اوراق بدهی بدون کوپن را شرح دادیم. اسناد خزانه را توضیح دادیم و روش‌های کسب سود از اوراق خزانه اسلامی را بیان کردیم. از نمونه‌های اوراق بدهی اوراق مشارکت و اوراق اجاره هستند که در ابتدا اوراق مشارکت را شرح دادیم و در پایان مطلب نیز اوراق بدهی اجاره و انواع آن را توضیح دادیم.