انواع سهام در بورس – به زبان ساده

برای یادگیری نحوه سرمایه‌گذاری در بورس سرمایه‌گذاران نیاز دارند تا علاوه بر افزایش قدرت تحلیلی بازارهای مربوطه با مفاهیم مختلفی از قبیل تسویه معاملات، اولویت انجام معاملات در بورس، شاخص بورس، کارگزار ناظر و سرخطی زدن در بورس و بسیاری از مفاهیم کاربردی دیگر در بازار بورس آشنا شوند. علاوه بر این موارد شناسایی انواع سهام در بورس یکی از مواردی است که سرمایه‌گذاران را در درک بهتر نحوه کارکرد بورس و معاملات مربوطه یاری می‌کند. سرمایه‌گذاران با آشنایی با انواع سهام در بورس می‌توانند درک بهتری از بازار سرمایه به‌دست آورند. در این مطلب از مجله فرادرس انواع سهام از نظر مالکیت، مزایای سهام و میزان کنترل شرکت مربوطه را شرح می‌دهیم و با برخی از سهام‌ها همانند سهام آزاد شناور، سهام ترجیحی و سهام جایزه آشنا می‌شویم.

انواع سهام از نظر مالکیت چیست؟

انواع سهام از نظر مالکیت به دو نوع سهام بانام و بی‌نام تقسیم می‌شوند که در ادامه آنها را شرح می‌دهیم.

• سهام بانام: سهام بانام سهامی است که نام مالک آن در روی برگه سهم ثبت می‌شود. بنابراین مالکیت آن مشخص است و افراد دیگری بدون اجازه مالک نمی‌توانند از آن استفاده کنند. دارنده این سهام می‌تواند در صورت تمایل مالکیت این نوع سهام را به دیگران منتقل کند.
• سهام بی‌نام: سهام بی‌نام نوعی از انواع سهام است که نام دارنده آن بر روی برگه سهام نوشته نمی‌شود. این نوع از سهام به‌صورت عمومی صادر می‌شوند و فرد دارنده برگه سهام به‌عنوان مالک آن شناخته می‌شود.

فیلم آموزش مقدماتی ورود به بازار بورس و نکات کاربردی در فرادرس

کلیک کنید

انواع سهام در بورس از نظر مزایا چیست؟

انواع سهام در بورس را از نظر مزایا و میزان امتیازاتی که برای دارنده سهام درنظر می‌‌گیرند به دو دسته سهام عادی و سهام ممتاز تقسیم می‌کنند. سهام عادی، سهامی است که در بورس اوراق بهادار خرید و فروش می‌شود و دارنده آن از امتیازات عادی مربوط به آن مانند حق رای به‌ازای هر سهام و دیگر موارد مربوط به سهام عادی در بورس برخوردار است.

اما دسته دیگری از سهام‌ وجود دارند که از امتیازات بیشتری برخوردار هستند و دارندگان آنها مزایای بیشتری از دارندگان سهام عادی دارند. در ادامه این مطلب هر کدام از انواع سهام در بورس از نظر مزایا را به‌طور جداگانه شرح می‌دهیم.

سهام عادی چیست؟

سهام عادی بخش عمده‌ای از سهام مربوط به شرکت را تشکیل می‌دهند. شرکت‌ها با انتشار سهام خود در بورس برای فعالیت‌‌های اقتصادی خود تامین سرمایه‌ می‌کنند. افراد می‌‌توانند با دریافت کد بورسی از سامانه سجام و انتخاب کارگزاری موردنظر نسبت به خرید و فروش سهام عادی شرکت‌ها اقدام کنند. کسب درآمد از سهام عادی شرکت‌ها از دو طریق کسب درآمد از افزایش ارزش سهام مربوطه در گذر زمان و نیز کسب درآمد از سود سهام موردنظر انجام می‌شود.

بنابراین سرمایه‌گذاران می‌توانند با پیدا کردن سهام شرکت‌هایی که قیمت بازار آنها از ارزش ذاتی آنها کمتر است، نسبت به سرمایه‌گذاری در آنها اقدام کنند. در این حالت پس از رسیدن قیمت بازار به ارزش واقعی سهام مربوطه، می‌توانند با فروش آنها در تارگت‌های قیمتی انتخابی از سهام خریداری شده کسب سود کنند. علاوه بر این در صورت سودآوری شرکت مربوطه، بخشی از مقدار سود سهام موردنظر نیز به سهامداران پرداخت می‌شود.

سهام ممتاز چیست؟

سهام ممتاز همان‌طور که از نام آن می‌توان متوجه شد سهامی است که دارایی امتیازهایی است که سهام‌های دیگر آن مزیت‌ها را ندارند. امتیازاتی که به سهام ممتاز تعلق می‌گیرد در اساس‌نامه شرکت قید می‌شود و این امتیازات توسط موسسان شرکت مربوطه درنظر گرفته می‌شود. بنابراین سهام ممتاز می‌‌تواند طیف وسیعی از مزایا را شامل شود که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

مزایای سهام ممتاز چیست؟

سهام ممتاز می‌تواند دارای مزیت‌هایی متنوعی باشند که در ادامه هر کدام را شرح می‌دهیم.

• امتیاز حق رای بیشتر: یکی از مزایای سهام ممتاز با توجه به اساس‌نامه مربوط به شرکت می‌تواند امتیاز حق رای بیشتر باشد. برای مثال با توجه به اینکه با توجه به قوانین موجود هر سهم دارای یک رای است، هر سهام ممتاز ممکن است دارای دو حق رای برای دارنده آن داشته باشد.
• دریافت سود بیشتر: از دیگر مزایایی که سهام ممتاز می‌تواند داشته باشد، پرداخت سود بیشتر از سهام عادی به دارندگان آن است. بنابراین با توجه به تصمیم موسسان شرکت، سهام ممتاز می‌تواند این مزیت را داشته باشد که نسبت به سهام عادی میزان سود بیشتری را به دارندگان آن پرداخت کند.
• داشتن اولویت در بازپرداخت مبلغ اسمی سهام: دارندگان سهام ممتاز نسبت به دارندگان سهام عادی در زمان انحلال شرکت مربوطه نسبت به بازپرداخت مبلغ اسمی سهام از اولویت برخوردار هستند. زمانی که شرکت‌ها منحل می‌شوند، طبق قوانین دارایی‌های شرکت مربوطه می‌بایست بین سهام‌داران تقسیم شود و دارندگان سهام ممتاز اولویت بیشتری در تقسیم دارایی‌های شرکت نسبت به دارندگان سهام عادی دارند.
• اختصاص صندلی مدیریتی: مزیت دیگری که موسسان شرکت‌ها می‌توانند برای دارندگان سهام ممتاز درنظر بگیرند، بهره‌مندی از صندلی مدیریتی شرکت مربوطه است. این امتیاز به این ترتیب است که برای مثال اگر یک شرکتی در هیئت مدیره خود سه جایگاه مدیریتی لحاظ کرده است، می‌تواند در اساس‌نامه شرکت قید شود که یکی از این جایگاه‌های مدیریتی می‌بایست به فرد دارای سهام ممتاز اختصاص یابد.

انواع سهام در بورس از لحاظ مدیریت شرکت

برخی از سهام شرکت‌ها در بورس به‌صورت عمده به خریداران عرضه می‌شود. افرادی که این مقدار از سهام شرکت را خریداری می‌کنند با توجه به اینکه دارای سهم قابل‌توجهی از سهام شرکت مربوطه هستند، این اختیار را دارند تا در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی شرکت اعمال نفوذ کنند و امورات شرکت مربوطه را کنترل کنند. در ادامه این مطلب دو نوع سهام مدیریتی و کنترلی از انواع سهام در بورس را شرح می‌دهیم.

فیلم آموزش فیلتر نویسی در بورس – ابزار شناسایی سهام پربازده – مقدماتی در فرادرس

کلیک کنید

سهام مدیریتی چیست؟

سهام مدیریتی مقداری از سهام یک شرکت است که دارنده این مقدار سهام اختیار تعیین حداقل یک عضو از هیئت مدیره شرکت را برعهده دارد. افرادی که دارای سهام مدیریتی هستند تعداد زیادی از سهام شرکت مربوطه را در اختیار دارند. این افراد با توجه به این مقدار سهام می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های مهم شرکت تاثیرگذار باشند.

دلیل بالا بودن ارزش سهام مدیریتی چیست؟

با توجه به اینکه افرادی که سهام مدیریتی را در اختیار دارند می‌توانند در تصمیم‌گیری‌های مهم مربوط به اداره شرکت صاحب‌نظر باشند، بنابراین در جهت‌گیری‌های آینده شرکت و در نتیجه میزان ارزش سهام مربوطه تاثیرگذار هستند. از سویی دیگر این افراد به اطلاعات محرمانه و داخلی شرکت دسترسی دارند که این موضوع تاثیر زیادی در کنترل بازار سهام مربوطه دارد. با توجه به دلایل ذکر شده سهام مدیریتی دارای ارزش بالایی است.

سهام کنترلی چیست؟

سهام کنترلی حداقل مقدار سهامی است که دارنده آن می‌تواند اکثریت افراد هیئت مدیره را انتخاب کند. بنابراین با توجه به اینکه دارنده سهام کنترلی می‌تواند به کنترل و مدیریت شرکت بپردازد، به آن سهام کنترلی می‌گویند. دارنده سهام کنترلی این امکان را دارد تا بتواند اعضای هیئت مدیره را انتخاب کند.

علاوه بر این دارنده سهام کنترلی می‌تواند با تاثیرگذاری بر روی نظرات اعضای هیئت مدیره شرکت، مدیر عامل شرکت را تعیین کند. تعداد اعضای هیئت مدیره و نحوه ترکیب سهام‌داران شرکت موردنظر، مقدار سهام لازم برای داشتن اختیارات سهام کنترلی را مشخص می‌کند.

افراد حقیقی و حقوقی می‌توانند دارندگان سهام کنترلی در شرکت باشند. این افراد با توجه به اینکه اختیارات بالایی در اداره شرکت دارند این امکان را دارند تا از اطلاعات دقیق‌تری از تحولات جاری شرکت در اسرع وقت مطلع شوند که این موضوع باعث می‌شود تا بتوانند تصمیم‌گیری‌های بهتر و دقیق‌تری در بازار سهام اتخاذ کنند.

اطلاعیه عرضه سهام به‌صورت کنترلی چیست؟

اطلاعیه عرضه سهام به‌صورت عمده که آن را عرضه به‌صورت کنترلی نیز می‌گویند، اطلاعیه‌ عرضه‌ای است که در آن شرکت عرضه کننده برای فروش عمده سهام شرکت آن را منتشر می‌کند. در این اطلاعیه مواردی که در فهرست زیر مشاهده می‌کنید به اطلاع خریداران می‌رسد.

• نام شرکت
• تعداد سهام پایه
• بازار معاملات
• سهام قابل عرضه
• درصد از کل سهام
• فروشنده
• شرایط واگذاری قیمت پایه
• تاریخ عرضه

سهام شناور آزاد از انواع سهام در بورس چیست؟

قسمتی از سهام شرکت که در دست خریداران خرد است و دارندگان آن قصد نگهداری آن را برای اعمال مدیریت در شرکت ندارند در اصطلاح سهام آزاد شناور نام دارند. سهام شناور آزاد یکی از انواع سهام در بورس است که سرمایه‌گذاران در بررسی سهام شرکت‌های بورسی به آن توجه ویژه‌ای دارند. درصدی از سهام شرکت که به‌صورت سهام آزاد شناور در دست مردم است تاثیر زیادی در ارزیابی سهام شرکت دارد.

این موضوع به این دلیل است که هراندازه میزان سهام آزاد شناور یک شرکت بیشتر باشد، احتمال دستکاری قیمت توسط سرمایه‌گذاران عمده کمتر می‌شود. البته لازم به ذکر است که تعداد زیاد سهام آزاد شناور نیز ممکن است اثرات نامطلوبی داشته باشد.

با توجه به اینکه دارندگان سهام شناور آزاد را فعالان عادی در بازار بورس تشکیل می‌دهند، بنابراین این افراد قصد نگهداری سهام را برای تصمیم‌گیری‌های راهبردی در شرکت ندارند و هر لحظه ممکن است با انتشار اخبار منفی از شرکت مربوطه اقدام به فروش‌ سهام کنند که این موضوع می‌تواند باعث ایجاد نوسانات منفی در قیمت سهام مربوطه شود.

سهام ترجیحی چیست؟

سهام ترجیحی در راستای خصوصی‌سازی سهام شرکت‌های دولتی به کارمندان و کارگران فعلی و سابق شرکت مربوطه واگذار می‌شود. سهام ترجیحی مطابق با دستورالعملی که در آیین‌نامه نحوه واگذاری سهام ترجیحی و در دو بخش تنظیم شده است، به کارکنان شرکت‌های دولتی و مدیران سایر شرکت‌ها واگذار می‌شود. این آیین‌نامه در دو بخش مجزا به توضیح نحوه واگذاری سهام ترجیحی می‌پردازد که در ادامه به‌طور خلاصه هر بخش را توضیح می‌دهیم.

بخش اول آیین‌نامه واگذاری سهام ترجیحی

بخش اول آیین‌نامه واگذاری سهام ترجیحی به واگذاری سهام ترجیحی به کارمندان و کارگران فعلی و سابق شرکت مربوطه می‌پردازد و برخی از شرایطی را که در مطلب زیر از مجله فرادرس بیان می‌کنیم، برای این گروه شرح می‌دهد.

• حداکثر میزان سهام قابل واگذاری: با توجه به مندرجات این آیین‌نامه حداکثر ۵ درصد از سهام شرکت مربوطه می‌تواند در قالب سهام ترجیحی به کارکنان شرکت مورنظر واگذار شود.
• نحوه واگذاری سهام ترجیحی: مطابق با این آیین‌نامه زمانی این سهام به کارکنان شرکت واگذار می‌شود که این افراد طی درخواستی کتبی متقاضی خرید سهام ترجیحی شوند.
• اولویت‌بندی برای واگذاری سهام: در بخشی از این آیین‌نامه ذکر شده است که اولویت واگذاری سهام ترجیحی با کارکنان فعلی است و پس از واگذاری سهام ترجیحی به کارکنان فعلی شرکت، تعداد سهام ترجیحی باقیمانده از حداکثر ۵ درصد مجاز سهام شرکت می‌تواند بین کارکنان سابق و بازنشستگان شرکت مربوطه تقسیم شود.
• شرایط مشمولان واگذاری سهام ترجیحی: کارکنانی که حداقل یک سال در شرکت مربوطه سابقه کاری و بیمه‌ای دارند، می‌توانند نسبت به تکمیل فرم تقاضای دریافت سهام ترجیحی اقدام کنند.

بخش دوم آیین‌نامه واگذاری سهام ترجیحی

بخش دوم آیین‌نامه واگذاری سهام ترجیحی به شرایط استفاده مدیران با تجربه دیگر شرکت‌های مرتبط با بنگاه اقتصادی موردنظر می‌پردازد و شرایط واگذاری سهام ترجیحی به این مدیران را بیان می‌کند که در ادامه این مطلب برخی از مهم‌ترین آنها را شرح می‌دهیم.

• میزان واگذاری سهام ترجیحی: طبق بخش دوم آیین‌نامه واگذاری سهام ترجیحی، مدیران بنگاه‌های اقتصادی دیگر نیز همانند کارکنان شرکت اصلی می‌توانند حداکثر تا ۵ درصد از مقدار سهام شرکت مربوطه را در قالب سهام ترجیحی خریداری کنند.
• شرایط واگذاری سهام به مدیران: مدیران شرکت‌های دیگر می‌بایست دارای حداقل دو سال سابقه کاری باشند و مدرک دانشگاهی مرتبط با فعالیت شرکت موردنظر را داشته باشند.
• نحوه خرید سهام: مطابق با بخش دوم آیین‌نامه واگذاری سهام ترجیحی، مدیران بنگاه‌های اقتصادی مرتبط با شرکت موردنظر در صورت داشتن شرایط لازم و خرید سهام می‌بایست معادل ۲۰ درصد از ارزش سهام ترجیحی خریداری شده را به‌صورت نقد پرداخت کنند و مقدار باقی‌مانده را می‌توانند به‌صورت اقساط به حساب شرکت موردنظر واریز کنند.

سهام جایزه از انواع سهام در بورس چیست؟

سهام جایزه یکی از انواع سهام در بورس است که پس از افزایش سرمایه شرکت و برای اینکه میزان درصد مالکیت سهام‌داران شرکت از کل دارایی‌های شرکت ثابت بماند، بین سهام‌داران تقسیم می‌شود. در واقع با اعطای سهام جایزه به سهام‌داران، میزان مالکیت سهام‌داران پس از افزایش سرمایه شرکت تغییر نمی‌کند.

این موضوع به این دلیل است که متناسب با افزایش سرمایه شرکت، از قیمت سهام مربوطه کاسته می‌شود. بنابراین در میزان دارایی‌های افراد تغییری ایجاد نمی‌شود. برای درک بهتر نحوه افزایش سرمایه از طریق سود انباشته شرکت در ادامه این مطلب این موضوع را شرح می‌دهیم.

فیلم آموزش تابلوخوانی در بورس و بازار سهام – مقدماتی در فرادرس

کلیک کنید

افزایش سرمایه از طریق سود انباشته شرکت چیست؟

شرکت‌های بورسی می‌توانند مقداری از سود حاصل از سال مالی مربوطه را بین سهام‌داران تقسیم نکنند و آن را در حساب یا صندوق مجزایی ذخیره کنند که به آن سود انباشته شرکت می‌گویند. شرکت‌های بورسی می‌توانند از طریق سود انباشته شرکت افزایش سرمایه‌ انجام دهند و همان‌طور که پیش‌تر توضیح داده شد برای ثابت ماندن میزان دارایی‌ سهام‌داران، سهام‌های جایزه را بین آنها تقسیم کنند.

جمع‌بندی

در ابتدای این مطلب از مجله فرادرس انواع سهام در بورس از نظر مالکیت را بیان کردیم و در ادامه انواع سهام در بورس از نظر مزایا را شرح دادیم. برای این منظور سهام عادی و سهام ممتاز در بورس را توضیح دادیم. در ادامه انواع سهام در بورس از لحاظ مدیریت شرکت را بیان کردیم و به توضیح سهام مدیریتی و سهام کنترلی پرداختیم. در قسمت مربوط به سهام مدیریتی، دلیل بالا بودن ارزش سهام مدیریتی را بیان کردیم و برای درک بهتر سهام کنترلی، اطلاعیه عرضه سهام به‌صورت کنترلی را در قسمت مربوطه شرح دادیم.

سهام شناور آزاد را شرح دادیم و در ادامه این مطلب سهام ترجیحی را توضیح دادیم. برای این منظور موارد مهمی را از آیین‌نامه واگذاری سهام ترجیحی شرکت‌ها بیان کردیم. بنابراین بخش اول و دوم آیین‌نامه واگذاری سهام ترجیحی را به‌طور جداگانه شرح دادیم. در پایان این مطلب نیز سهام جایزه را شرح دادیم و برای درک بهتر این موضوع افزایش سرمایه از طریق سود انباشته شرکت را توضیح دادیم.