فرادرسضمایر مفعولی در ترکی استانبولی — به زبان ساده + مثال و تمرین
ضمایر در همه زبان‌ها اهمیت بالایی دارند چراکه ضمیرها می‌توانند جای اسم‌ها استفاده شوند و از تکرار جلوگیری کنند. در زبان ترکی استانبولی در کل شش نوع ضمیر وجود دارد که هر کدام ویژگی‌های مخصوصی دارند. در این مطلب، ضمایر مفعولی در ترکی استانبولی را بررسی میکنیم.
ضمیر چیست؟
«ضمیر» (Zamir) به کلمه‌ای گفته می شود که جای اسم، فاعل یا مفعول جمله می‌نشنید و کار آن‌ها را در جمله انجام می‌دهد. ضمیرها می‌توانند به تنهایی در جمله استفاده شوند و به جمله معنی و مفهوم اضافه کنند. ضمیرها از تکرار اسم‌های جانداران و اشخاص در جمله جلوگیری می‌کنند و این باعث کاهش تعداد لغات جمله و بهتر شدن خوانایی جمله می‌شوند. به مثال زیر، جهت درک بهتر نقش ضمیر در جمله توجه کنید.
Ahmet’in yarın İzmir’de olması gerekiyor.
احمد باید فردا در ازمیر (شهری در ترکیه) باشد.
∗∗∗
Onun yarın burada olması gerekiyor.
او باید فردا اینجا باشد.
در جمله دوم مثال بالا به جای دو اسم «احمد» و «ازمیر» از دو ضمیر «Onun» و «Burada» استفاده شده است.
از ضمیرها می‌توان به جای جمله‌های کوتاه نیز استفاده کرد. به مثال زیر، توجه کنید.
Sen, bana ders dinlemeyip telefonla oynamanın ne kadar yanlış olduğunu söylemiştin.
تو به من گفته بودی که با گوشی بازی کردن به جای درس گوش دادن چقدر کار اشتباهی است.
∗∗∗
Sen, bana bunun ne kadar yanlış olduğunu söylemiştin.
تو به من گفته بودی که این چقدر کار اشتباهی است.
در مثال‌های بالا، دو ضمیر «Bana» و «Sen» به جای اسم شخص استفاده شده است، بنابراین نوع ضمیرها، ضمیر شخصی است. در جمله دوم، کلمه «Bunun» به جای جمله «Ders dinlemeyip telefonla oynamanın» استفاده شده است. پس نتیجه می‌گیریم که ضمیرها می‌توانند برای جلوگیری از جمله‌سازی‌های طولانی، گاهی جای جمله کوتاه یا بخشی از جمله طولانی نیز استفاده شوند.
انواع ضمیرها در ترکی استانبولی
در زبان ترکی استانبولی شش نوع ضمیر وجود دارد که توضیح مختصری درباره آن‌ها ارائه میکنیم.
- «ضمایر شخصی» (Kişi Zamirleri)
- «ضمایر اشاره در ترکی استانبولی» (İşaret Zamiri)
- «ضمایر نامعین» (Belgisiz Zamir)
- «ضمایر پرسشی» (Soru Zamiri)
- «ضمایر انعکاسی» (Dönüşlülük Zamiri)
- «ضمیر وابستگی» (İlgi Zamiri)
ضمیر شخصی چیست؟
از ضمایر شخصی برای جلویگری از تکرار اسم اشخاص استفاده می‌شود. در زبان ترکی استانبولی، ضمیرها برای مرد و زن متفاوت نیستند و به عبارت دیگر، در این زبان جنسیت برای کلمه‌ها تعیین نمی‌شود. ضمایر شخصی در ترکی استانبولی می‌توانند پسوندهای حالت اسمی را دریافت کنند و نقش فاعل جمله را داشته باشند. دو ضمیر «Ben» و «Sen» استثنا هستند و با دریافت پسوندهای جهتی به «Bana» و «Sana» تبدیل می‌شوند. ضمایر شخصی در جمله می‌توانند نقش مضاف‌الیه را هم داشته باشند. ضمایر ملکی در ترکی استانبولی و ضمایر مفعولی از ضمیرهای شخصی ساخته می‌شوند. بنابراین ضمیرهای مفعولی نیز نوعی ضمیر شخصی محسوب می‌شوند. در این مطلب، ضمیرهای مفعولی در ترکی استانبولی را با مثال توضیح می‌دهیم.
ضمایر مفعولی در ترکی استانبولی
در جمله، ضمایر مفعولی جایگزین مفعول می‌شوند. ضمایر مفعولی در ترکی استانبولی به دو دسته ضمایر مفعولی مستقیم و ضمایر مفعولی غیرمستقیم تقسیم می‌شوند. در ترکی با اضافه کردن پسوندهای «a / e» و «ı / i / u / ü» به ضمیر شخصی، ضمایر مفعولی ساخته می‌شود که در فارسی معادل آن‌ها حروف اضافه، «را» و «به» است که بعد از ضمیر شخصی قرار می‌گیرد و ضمایر مفعولی ایجاد می‌شود.
ضمایر مفعولی مستقیم چیست؟
در زبان ترکی استانبولی شش شخص وجود دارد که برای ساخت ضمایر مفعولی مستقیم با هر کدام از این ضمیرها، کافی است که به ضمیرهای شخصی پسوندهای «را» (ı / i / u / ü) اضافه کنیم. نحوه انتخاب این پسوندها متناسب با آخرین حرف صدادار ضمیرها یعنی متناسب با قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی است. در جدول زیر، نحوه انتخاب این پسوندها آورده شده است.
| معادل ضمایر مفعولی مستقیم | ضمایر مفعولی مستقیم |
| من را | ben + i → beni |
| تو را | sen + i → seni |
| او را | o + u → onu |
| ما را | biz + i → bizi |
| شما را | siz + i → sizi |
| آن‌ها را | onlar + ı → onları |
مثال‌های زیر برای فهم بهتر این بخش نوشته شده‌اند.
Okulumuzda herkes beni onun abağabeyi sanıyor.
در مدرسه، همه فکر می‌کنند که من برادر بزرگ او هستم.
Arkadaşlarım beni her gün ziyaret ediyorlar.
دوستانم هر روز به من سر می‌زنند.
Annem bazen beni şaşırtıyor ve bana doğum günü partisi hazırlıyor.
مادرم گاهی مرا غافلگیر می‌کند و برایم جشن تولد می‌گیرد.
Arkadaşlarımla vakit geçirmek beni çok mutlu ediyor.
وقت گذراندن با دوستانم مرا بسیار خوشحال می‌کند.
Amcam beni apartmanın önünde bekliyor.
عمویم جلوی آپارتمان منتظرم است.
Çarşamba akşamı teyzem beni havalimanına götürecek.
چهارشنبه عصر، خاله‌ام من را به فرودگاه خواهد برد.
Onunla konuştuktan sonra seni arayacağım.
بعد از صحبت با او به شما زنگ می‌زنم.
Ne zaman geliyorsun? seni iki saattir bekliyorum.
کی می‌آیی؟ دو ساعت است که منتظرت هستم.
Seni saat on ikide okulun önünde bekleyeceğim.
ساعت دوازده جلوی مدرسه منتظرت هستم.
Yarın akşam müsait misin? seni görmek istiyorum.
فردا شب هستی؟ می‌خواهم ببینمت.
O türkçe bilmiyor, bu nedenle seni anlamıyor.
او ترکی بلد نیست، به همین دلیل متوجه منظور شما نمی‌شود.
Annesi onu çok özlüyor.
مادرش خیلی دل‌تنگش می‌شود.
Kardeşim bugün evde değil, onu aramayın.
برادر من امروز در خانه نیست، به او زنگ نزنید.
Uzun zamandır onu görmek istiyorum.
مدت‌ها است که می‌خواهم او را ببینم.
Sence bu kitap yeni mi? onu daha önce hiç görmedim.
به نظر شما این کتاب جدید است؟ من قبلا آن را ندیده بودم.
Ahmet´in annesi yarın onu görmeye geliyor.
مادر احمد فردا به دیدن او می‌آید.
Aylin çok iyi bir insan, onu çok seviyorum.
آیلین خیلی دختر خوبی است، او را خیلی دوست دارم.
Bizi bu duruma düşürenin kendisi olduğunu unutmuş sanırım.
فراموش کرده است که او ما را در این شرایط قرار داده است.
Arkadaşım bizi evlerine davet etti.
دوستم ما را به خانه خودشان دعوت کرد.
Okul yarın bizi geziye götürecek.
فردا مدرسه ما را به اردو خواهد برد.
Ben sizi otelden alıyorum ve oradaki lokantalardan birinde yemek yiyoruz.
شما را از هتل برمی‌دارم و در یکی از رستوران‌های آنجا غذا می‌خوریم.
Siz uçaktan indikten sonra sizi Sultanahmet’teki otele götürüyorum.
بعد از پیاده شدن از هواپیما، شما را به هتلی می‌برم که در محله سلطان احمد قرار دارد.
Eşyalarınızı alıyorsunuz ben sizi havaalanına geri bırakıyorum.
شما وسایلتان را برمی‌دارید، من شما را به فرودگاه برمی‌گردانم.
Salondaki koltuklar çok eski. Onları değiştirmek istiyorum.
مبل‌های اتاق نشیمن بسیار قدیمی هستند. من می‌خواهم آن‌ها را تغییر دهم.
Babaannem ve dedem baika şehirde yaşıyor. her yaz onları ziyarete gidiyoruz.
پدربزرگ و مادربزرگ من در شهر دیگری زندگی می‌کنند. هر تابستان به دیدن آن‌ها می‌رویم.
Biz onları tanımıyoruaz.
ما آن‌ها را نمی‌شناسیم.
ضمایر مفعولی غیرمستقیم چیست؟
برای ساخت ضمایر مفعولی غیرمستقیم، به ضمیرهای شخصی پسوندهای نشانگر جهت «به» (a / e) اضافه میکنیم. نحوه انتخاب این پسوندها متناسب با آخرین حرف صدادار ضمیرها است. در جدول زیر، نحوه انتخاب این پسوندها آورده شده است.
| معادل ضمایر مفعولی غیرمستقیم | ضمایر مفعولی غیرمستقیم |
| به من | Ben + a → Bana |
| به تو | Sen + a → Sana |
| به او | O + a → ona |
| به ما | Biz + e → Bize |
| به شما | Siz + e → Size |
| به آن‌ها | Onlar + a → Onlara |
مثال‌های زیر برای فهم بهتر این بخش نوشته شده‌اند.
Türk geleneklerini bana anlatıyor.
او سنت‌ها و فرهنگ ترک را به من توضیح می‌دهد.
Ben genellike eşime bir takı alıyorum, o da bana şık bir kıyafet alıyor.
من معمولا برای همسرم یک جواهر و او یک لباسی شیک برای من می‌خرد.
Sağlığıma hiç dikkat etmiyorum. Bu yüzden annem bana çok kızıyor.
من به سلامتی خودم توجهی نمی‌کنم. به همین دلیل مادرم خیلی از دست من عصبانی است.
Öğrencilerim bana çiçek ve kitap getiriyorlar.
شاگردانم برایم گل و کتاب می‌آورند.
Sen kendin yaz, arkadaşların sana yardım etmesin.
خودت بنویس، دوستانت به تو کمک نکنند.
Benim küçük bir kızım var. O bana her zaman “Bu ne demek?” diye soruyor.
من دختر کوچکی دارم. او همیشه از من می‌پرسد: «این یعنی چه؟»
Ona planların hakkında bilgi verdin mi?
از برنامه‌هایت به او گفتی؟
Gelecek hafta anneannen ve deden bize geliyor.
پدربزرگ و مادربزرگت هفته آینده پیش ما می‌آیند.
Onlar bize ülkelerinden çeşitli hediyeler getiriyor.
آن‌ها هدایای مختلفی از کشورشان برای ما می‌آورند.
O çok cömert. Bize yemek ısmarladı.
او بسیار سخاوتمند است. برای ما غذا خرید.
Bugün onların arkadaşları bize geliyor.
امروز دوستان آن‌ها به ما مراجعه می‌کنند.
Onlar kendilerine yemek hazırlıyor, bize hazırlamıyor.
آن‌ها برای خودشان غذا درست می‌کنند، برای ما درست نمی‌کنند.
Size bir ağrı kesici, bir ateş düşürücü, bir antibiyotik ve öksürüğünüz içinbir şurup vereceğim.
من به شما مسکن، تب‌بر، آنتی‌بیوتیک و شربت سرفه می‌دهم.
Size iki günlük rapor yazıyorum. İki gün evde kalıyorsunuz ve dinleniyorsunuz.
من برای شما یک گواهی دو-روزه می‌نویسم. شما دو روز در خانه می‌مانید و استراحت می‌کنید.
Bu elbiselerin size hangisi uygun?
کدام یک از این لباس‌ها برای شما مناسب است؟
Annenle babana telefon et ya da onlara mektup yaz.
با والدین خود تماس بگیرید یا برای آن‌ها نامه بنویسید.
Küçük çocuklar büyüklerin ellerini öptükten sonra büyükler onlara hediyeler veriyor.
بعد از این‌که بچه‌های کوچک دست بزرگترها را می‌بوسند، بزرگترها به آن‌ها هدیه می‌دهند.
zaman ailemi özlüyorum, o zaman onlara telefon ediyorum ya da bilgisayardan konuşuyorum.
وقتی دلم برای خانواده‌ام تنگ می‌شود، با آن‌ها تماس می‌گیرم یا با کامپیوتر با آن‌ها صحبت می‌کنم.
ضمیر اشاره چیست؟
از ضمایر اشاره برای مشخص کردن مکان اسم بهره می‌گیریم. ضمایر اشاره می‌توانند پسوندهای حالت اسمی را دریافت کنند. ضمایر اشاره هم می‌توانند به صورت مفرد و هم به صورت جمع در جمله ظاهر شوند. اما نمی‌توانند پسوندهای ملکی بگیرند و همین باعث می‌شود که نقش مضاف‌الیه در جمله داشته باشند. ضمایر اشاره می‌توانند حروف اضافه «را، از، به، در» و پسوندهای مضاف و مضاف‌الیه در ترکی استانبولی را دریافت کنند، نحوه انتخاب این پسوندها متناسب با قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی است.
ضمیر نامعین چیست؟
ضمایر نامعین یا ضمایر مبهم، مشخص نیست که در جمله جایگزین چه اسم یا اسم‌هایی شده‌اند و هیچ اطلاعی درباره شمار اسم موجود در جمله به مخاطب نمی‌دهند. ضمایر نامعین انواع مختلفی دارند اما به‌طور کلی این ضمایر یا از ابتدا نامعین بوده‌اند یا از صفت‌های نامعین ساخته شده‌اند که این ضمیرها در مطلب ضمایر نامعین در ترکی استانبولی معرفی شده‌اند. این ضمیرها به دلیل این‌که پسوند حالت اسمی می‌گیرند، صفت محسوب نمی‌شوند. ضمایر نامعین می‌توانند هم نقش مضاف و هم نقش مضاف‌الیه داشته باشند.
ضمیر پرسشی چیست؟
ضمایر پرسشی در جمله برای سوالی کردن استفاده می‌شوند. پاسخ این‌نوع از سوال‌ها شامل اسمی است که ضمیر پرسشی جای آن را در جمله سوالی گرفته است. با اضافه کردن پسوندهای حالت اسمی به ضمیرهای پرسشی، ضمیرهای مختلفی ساخته می‌شوند. ضمیرهای پرسشی، همیشه باعث سوالی شدن جمله نمی‌شوند در برخی از جمله‌ها ضمیرهای پرسشی فقط مفهوم پرسشی به جمله اضافه می‌کنند. به طور مثال در فارسی می‌گوییم: «نمی‌دانم چه کسی آمده است.» در این جمله با این‌که ضمیر پرسشی «چه کسی» وجود دارد، اما جمله سوالی نیست. همچنین پسوندهای سوالی و ضمایر پرسشی در ترکی استانبولی متفاوت هستند و نباید این دو مبحث را با هم اشتباه گرفت.
ضمیر انعکاسی چیست؟
ضمیرهای انعکاسی در ترکی استانبولی، برای تاکید روی ضمیر و همچنین برای نشان دادن یکسانی فعل و فاعل جمله استفاده می‌شوند. ضمیرهای انعکاسی از کلمه «خود» (Kendi) ساخته می‌شوند. ضمیرهای انعکاسی می‌توانند نقش فاعل در جمله داشته باشند. همچنین کلمه «Kendi» در جمله هم می‌تواند با دریافت پسوندهای ملکی و هم به صورت تنها در جمله ظاهر شود. ضمیرهای انعکاسی هم مانند ضمیرهای دیگری که در بخش‌های بالا معرفی شد، پسوندهای حالت اسمی را دریافت می‌کند. همه پسوندهایی که به کلمه «Kendi» اضافه می‌شوند، با توجه به قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی انتخاب می‌شوند.
ضمیر وابستگی چیست؟
ضمیر وابستگی یا ضمیر «توجه» که به شکل پسوند است و به کلمه قبل خود متصل می‌شود. این ضمیر برای جلویگری از تکرار اسمی می‌آید که قبلا در جمله یکبار استفاده شده است. این ضمیر پایبند به قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی نیست و به همین شکل به همه کلمه‌ها متصل می‌شود. ضمیر وابستگی «Ki» فقط وقتی به کلمه‌های (dün/gün/bugün) متصل شود به «Kü» تبدیل می‌شود.
تمرین‌های ضمایر مفعولی در ترکی استانبولی
برای درک بهتر این مطلب، تمرین‌های نوشته شده است. در این تمرین‌ها با توجه به کلمه داخل پرانتز و قواعد مربوط به ضمیرها، شکل مناسب کلمه‌ها را در جای خالی بگذارید. جواب هر تمرین را می‌توانید بعد از حل سوال‌ها بررسی کنید.
Soru1: Defteri _____ (Ben) getir.
Cevap: Defteri bana getir.
Soru2: Annem _____ (Ben) mutfağa çağırıyordu.
Cevap: Annem beni mutfağa çağırıyordu.
Soru3: Ben _____ (Sen) çok seviyorum.
Cevap: Ben seni çok seviyorum.
Soru4: _____ (Biz) güzel bir oda hazırlamışlar.
Cevap: Bize güzel bir oda hazırlamışlar.
Soru5: _____ (Siz) kim pasta aldı?
Cevap: Size kim pasta aldı?
Soru6: Babam _____ (O) güzel bir elbise aldı.
Cevap: Babam ona güzel bir elbise aldı.
جمع‌بندی ضمایر مفعولی در ترکی استانبولی
در زبان ترکی استانبولی ضمایر مختلف با کاربرد‌های متفاوتی وجود دارد. همه ضمیرها در ترکی استانبولی ویژگی‌های مخصوص خود را دارند و به همین دلیل، در داخل جمله به‌راحتی می‌توان آن‌ها را از هم تشخیص داد. ضمایر مفعولی به دو دسته تقسیم می‌شوند، ضمایر مفعولی مستقیم و ضمایر مفعولی غیرمستقیم. با اضافه کردن یکی از پسوندهای جهتی «به» (a / e) یا پسوندهای مفعولی «را» (ı / i / u / ü) به ضمیرهای شخصی، می‌توان ضمایر مفعولی مربوط به آن شخص را ساخت. در جدول زیر، ضمایر مفعولی مستقیم و غیرمستقیم نوشته شده است.
| ضمایر مفعولی مستقیم | ضمایر مفعولی غیرمستقیم |
|
ben+i → beni (من را) |
ben+a → bana (به من) |
|
sen+i → seni (تو را) |
sen+a → sana (به تو) |
|
o+u → onu (او را) |
o+a → ona (به او) |
|
biz+i → bizi (ما را) |
biz+e → bize (به ما) |
|
siz+i → sizi (شما را) |
siz+e → size (به شما) |
|
onlar+ı → onları (آن‌ها را) |
onlar+a → onlara (به آن‌ها) |
