فرادرسجمع بستن در ترکی استانبولی — نحوه و قواعد + مثال و تمرین
یکی از قواعدی که در ابتدای یادگیری زبانی جدید به زبان‌آموزان آموزش داده می‌شود، نحوه جمع بستن اسمها در زبان مقصد است. زیرا تمامی اسمها و کلمه‌های مکالمه، مفرد نیستند. از آنجا که زبان ترکی استانبولی زبانی پسوندی است، برای جمع بستن در ترکی استانبولی از پسوندهای مخصوصی استفاده می‌کنیم که در این مطلب با مثال‌های کاربردی و جدول آموزش می‌دهیم.
پسوند در ترکی استانبولی
پسوندها در زبان ترکی استانبولی نقش بسیار مهمی دارند چراکه می‌توانند باعث تغییر مفهوم کلمه شوند. پسوندها بخش انتهایی کلمه را تشکیل می‌دهند و به تنهایی مفهومی ندارند. پسوندها در ترکی استانبولی در دو گروه طبقه‌بندی می‌شوند.
- پسوندهای ساختاری که باعث به‌وجود آمدن کلمه‌ها و مفهوم جدید می‌شوند.
- پسوندهای اسم‌ساز که کلمه‌ها را به اسم تبدیل می‌کند.
از نکات مهم پسوندها میتوان به متفاوت بودن پسوندهای مورد استفاده فعل و اسم نام برد. به عبارت دیگر، فعل‌ها نمی‌توانند پسوندهای مخصوص اسمها را دریافت کنند. اگر یک کلمه چندین پسوند گرفته باشد، برای تشخیص فعل یا اسم بودن آن، توجه به آخرین پسوند کافی خواهد بود. زیرا آخرین پسوند اگر پسوند فعل‌ساز باشد، کلمه فعل است و اگر آخرین پسوند اسم‌ساز باشد، کلمه اسم خواهد بود.
انواع پسوند اسمی در ترکی استانبولی
پسوندهای اسمی در پنج دسته، طبقه‌بندی می‌شوند.
- پسوند جمع بستن
- پسوند مضاف
- پسوندهای حالت
- پسوند ملکی
- پسوند برابری
جمع بستن در ترکی استانبولی
هر کلمه‌ای به صورت تنها و بدون پسوندی کلمه مفرد محسوب می‌شود. به این حالت از کلمه‌ها که فقط یک اسم را مشخص می‌کنند، اسم مفرد گفته می‌شود. در همه زبان‌ها برای مشخص کردن تعداد بیشتری از موجودات، از قواعد جمع بستن استفاده می‌شود. برای جمع بستن در ترکی استانبولی دو پسوند «lar/ler» به‌کار برده می‌شود. بعد از پسوندهای جمع بستن میتوان پسوندهای ملکی، حالت و پرسشی به عبارت اضافه کرد. اما برعکس این موضوع وجود ندارد. برای انتخاب پسوندهای جمع بستن، همواره باید به آخرین حرف صدادار کلمه دقت کرد.
- اگر آخرین حرف صدادار کلمه جزو حروف «اینجه» (نازک) باشد، از پسوند «ler» برای جمع بستن استفاده می‌کنیم.
- اگر آخرین حرف صدادار کلمه جزو حروف «کالین» (ضخیم) باشد، از پسوند «lar» برای جمع بستن استفاده می‌کنیم.
در جدول زیر، نحوه انتخاب پسوندهای جمع بستن آورده شده است.
| نحوه انتخاب پسوند جمع بستن | |
| پسوند جمع بستن | آخرین حرف صدادار کلمه |
| lar | a/ı/o/u |
| ler | e/i/ö/ü |
مثال‌های زیر، برای یادگیری بهتر این بخش و به خصوص نحوه انتخاب پسوندهای جمع بستن در ترکی استانبولی نوشته شده است.
Babam kestiği odunları kömürlüğe taşıdı.
پدرم چوب‌هایی را که بریده بود به انباری برد.
En çok doğa ile ilgili şiirleri severim.
شعرهای در مورد طبیعت را بیشتر دوست دارم.
çamaşırları topladıktan sonra bulaşıkları yıka.
پس از جمع‌آوری لباس‌های شسته شده، ظرف‌ها را بشویید.
Hep bizi duygulandıran şarkılar söylüyordun.
تو همیشه آهنگ‌هایی می‌خواندی که ما را احساساتی می‌کرد.
Gençlerin elinden telefon düşmüyor.
گوشی از دست جوانان نمی‌افتد.
Kışın arabaya kış lastikleri takmalısın.
در زمستان باید لاستیک‌های زمستانی نصب کنی.
Ben hep doğruları söylerim.
من همیشه حقیقت را می‌گویم.
Burada kışlar soğuk ve yağışlı, yazlar sıcak ve kurak geçer.
اینجا زمستان‌ها سرد و بارانی و تابستان‌ها گرم و خشک است.
Doktora gidip ve çürüyen dişlerimi çektireceğim.
من به دکتر مراجعه می‌کنم و دندان‌های پوسیده‌ام را می‌کشم.
Onun artık kulakları iyi işitmiyor.
گوش‌هایش دیگر خوب نمی‌شنود.
Hemen işlerini bitirde dışarıya gidelim.
زود کارهایت را تمام کن که بیرون برویم.
Otobüsler hep dolu geçiyor.
همه اتوبوس‌ها پر عبور می‌کنند.
Senin yemeğin diğerlerinden daha lezzetli olmuş.
طعم غذای شما بهتر از بقیه است.
Arabadaki erzakları eve taşır mısın?
آیا می‌توانید مواد غذایی را در [با] ماشین به خانه ببرید؟
Çok duygulandı, kelimeler boğazına dizildi ve konuşamadı.
آن‌قدر متاثر شده بود که کلمات در گلویش گیر کرده بود و نمی‌توانست حرف بزند.
Tüm gece teleskopuyla yıldızları inceledi.
تمام شب با تلسکوپش ستاره‌ها را بررسی می‌کرد.
Elindeki tohumları tek tek toprağa yerleştirdi.
بذرهای در دستش را دانه‌دانه داخل خاک جایگذاری کرد.
Mağazadaki bisikletlerin hiçbirisini beğenmemiş.
هیچ‌کدام از دوچرخه‌های مغازه را نپسندیده است.
Yarın evdeki tüm halıları yıkatmaya vereceğim.
فردا تمام فرش‌های خانه را به قالیشویی خواهم فرستاد.
Tırnakların çok uzamış, kes artık.
ناخن‌هایت خیلی بلند است، کوتاه کن.
Yere dökülen meyveleri tek tek topladı.
میوه‌هایی که روی زمین ریخته بودند را یکی یکی جمع کرد.
Rüzgar estikçe ağaçtan yapraklar dökülüyordu.
با وزش باد برگ‌ها از درخت می‌ریختند.
İleride buralar çok değerlenecek.
در آینده چنین فضاهایی خیلی ارزشمند خواهند شد.
Toplantıdan önce sandalyeleri dizmeliyiz.
بعد از جلسه باید صندلی‌ها را مرتب کنیم.
Yavru kediler çok sevimli oluyorlar.
گربه‌های کوچک خیلی دوست‌داشتنی هستند.
Yorgunluktan dizlerim ağrımaya başladı.
از خستگی زانوهایم درد گرفتند.
Dolu yağışında evlerin çatıları zarar görmüş.
بعد از بارش تگرگ، سقف خانه‌ها آسیب دیده است.
Yukarıdan garip sesler geliyor.
از بالا صداهای عجیب و غریب می‌آید.
Buradaki bütün evlerin pencereleri kuzeye bakar.
در اینجا پنجره‌های تمام خانه‌ها به سمت شمال است.
نکته: در جمله پس از اعداد، کلمه بدون پسوند جمع می‌آید. به عبارت دیگر، جمله نمی‌تواند هم شامل پسوند lar/ler باشد و هم شامل اعداد نشان‌دهنده شمار شیء.
Çocuklar bahçede oyun oynuyorlar. (درست)
بچه‌ها در حیاط بازی می‌کنند.
iki çocuk bahçede oyun oynuyorlar. (درست)
دو کودک در حیاط بازی می‌کنند.
iki çocuklar bahçede oyun oynuyorlar. (نادرست)
دو بچه‌ها در باغچه بازی می‌کنند. (نادرست.)
نکته: بعد از صفت‌های نشان‌دهنده مقدار از پسوندهای جمع استفاده نمی‌شود. به مثال‌های زیر توجه کنید.
Birkaç sınıf pikniğe gidecek.
تعدادی از کلاس‌ها به پیک‌نیک خواهند رفت.
(در ترکی استانبولی کلمه «کلاس» نباید جمع بسته شود. بنابراین پسوند lar/ler نمی‌گیرد.)
∗∗∗
Çoğu insan bunu bilmez.
بیشتر انسان‌ها این را نمی‌دانند.
(کلمه انسان در ترکی جمع بسته نشده است.)
∗∗∗
Biraz elma yedim.
تعدادی سیب خوردم.
نکته: کلمه‌هایی که از زبانی دیگر وارد زبان ترکی استانبولی شده‌اند، زمانی که پسوند جمع به آن‌ها اضافه می‌شوند، ممکن است قانون هماهنگی حروف رعایت نشده باشد. به مثال‌های زیر توجه کنید.
Kalp - Kalpler
قلب/قلب‌ها
∗∗∗
Saat - Saatler
ساعت/ساعت‌ها
∗∗∗
Metal - Metaller
آهن/آهن‌ها
∗∗∗
Gol - Goller
گل/گل‌ها (گل فوتبال)
کاربردهای پسوند lar/ler
از پسوندهای lar/ler فقط برای جمع بستن کلمه‌ها استفاده نمی‌شود. بلکه کاربردهای متفاوتی نیز دارند که در ادامه، هر کدام را با مثال توضیح می‌دهیم.
- برای مبالغه و بزرگ‌نمایی کردن از پسوندهای lar/ler استفاده می‌شود. در هر سه مثال، جمله با اغراق نوشته شده است.
Seni dünyalar kadar seviyorum.
من تو را اندازه دنیاها دوست دارم.
∗∗∗
Denizler kadar gözyaşı döktüm.
به اندازه دریاها اشک ریختم.
∗∗∗
Yaşlı kadın ateşler içinde yanıyordu.
پیرزن در تب‌ها می‌سوخت.
نکته: اگر کلمه‌ای پسوند lar/ler گرفته باشد و قبل آن کلمه «یک» (Bir) آمده باشد، جمله شامل مبالغه است. به مثال زیر، توجه کنید.
Bir bahçeleri var, sözle anlatılmaz.
چنان باغی دارند که نمی‌توان با کلمه توضیح داد.
- در گذشته برای ادای احترام به کلمه‌ها پسوندهای lar/ler اضافه می‌شد.
Müdür Beyler sizi görmek istiyor.
آقایان مدیر می‌خواهند شما را ببینند.
(ترجمه فارسی: آقای مدیر می‌خواهند شما را ببینند.)
با وجود این‌که از لحاظ قواعد به چندین شخص اشاره ندارد اما برای احترام، کلمه «آقا» را جمع می‌بندد.
∗∗∗
Vali Beyler daha teşrif etmediler.
آقایان استاندار هنوز تشریف نیاوردند.
(استاندار یک شخص است اما برای ادای احترام کلمه «آقا» جمع بسته شده است.)
- برای نشان دادن شباهت از پسوندهای lar/ler استفاده می‌شود.
Daha nice Fatihler yetiştireceğiz.
چه فاتحانی که قرار است پرورش دهیم.
∗∗∗
Bu ülkede Mustafa Kemal’ler tükenmez.
در این کشور مصطفی کمال‌ها تمام نشدنی هستند.
- برای اشاره کردن به چند شخص با یک اسم از پسوندهای lar/ler استفاده می‌شود.
Hüseyinlerin hepsi buraya gelsin.
همه حسین‌ها اینجا بیایند.
- گاهی به اسم خاص اضافه می‌شود و خانواده را در مفهوم می‌رساند به مثال زیر توجه کنید.
Hasanlar tatile çıkmışlar.
خانواده حسن به مسافرت رفته‌اند.
∗∗∗
Akşama Receplere misafirliğe gideceğiz.
عصر به خانه رجب برای مهمانی خواهیم رفت.
∗∗∗
Yarın Mehmetler gelecekmiş.
فردا خانواده محمد قرار است بیایند.
∗∗∗
Bu akşam Bülent Beyler bize gelecekler.
امشب خانواده آقای «بولنت» به خانه ما خواهند آمد.
سوالات متداول درباره جمع بستن در ترکی استانبولی
در این بخش، تعدادی از سوال‌های زبان آموزان درباره جمع بستن در ترکی استانبولی را پاسخ می‌دهیم.
چند نوع پسوند جمع در زبان ترکی استانبولی وجود دارد؟
در زبان ترکی استانبولی تمامی اسمها را میتوان با دو پسوند «lar/ler» جمع بست.
پسوندهای جمع بستن چگونه انتخاب می‌شوند؟
پسوندهای جمع بستن در ترکی استانبولی را با توجه به آخرین حرف صدادار کلمه انتخاب می‌کنیم. اگر کالین باشد «lar» و اگر اینجه باشد از پسوند «ler» استفاده می‌کنیم.
تمرین‌های مربوط به پسوند جمع بستن در ترکی استانبولی
در تمرین‌های زیر، جای خالی را با پسوندهای صحیح پر کنید.
Soru1: Küçük çocuk sokak_____da annesini arıyordu. (lar/ler)
Cevap: Küçük çocuk sokaklarda annesini arıyordu.
Soru2: Kız çocukları baba_____ına düşkün olur. (lar/ler)
Cevap: Kız çocukları babalarına düşkün olur.
Soru3: İlk baharda çiçek_____ açar ve her yer güzel olur.
Cevap: İlk baharda çiçekler açar ve her yer güzel olur.
Soru4: Bu şehrin yemek_____ini çok beğeniyorum.
Cevap: Bu şehrin yemeklerini çok beğeniyorum.
جمع‌بندی
یکی از مهم‌ترین پسوندهای اسمی، پسوند جمع بستن در ترکی استانبولی است. قواعد مربوط به این پسوند گرچه آسان است اما باید به نکات آن توجه کرد تا زمان استفاده دچار اشتباه در انتخاب پسوند نشد. در این مطلب، تمامی نکات مربوط به انتخاب پسوندهای «lar/ler» و چگونگی اضافه کردن آن‌ها به کلمه‌ها بیان شده است.
