فرادرسضمایر وابستگی در ترکی استانبولی — توضیح به زبان ساده + مثال
ضمیرها یکی از اجزای جمله هستند که در زبان ترکی استانبولی می‌توانند در جمله جابجا شوند. ضمیرها در جمله برای جلوگیری از تکرار اسمی که یکبار در متن آمده و همچنین برای جلوگیری از پیچیدگی جمله استفاده می‌شوند. ضمیرها انواع مختلفی دارند که در این مطلب، ضمایر وابستگی در ترکی استانبولی «Ki» و تفاوت آن با حرف ربط «Ki» می‌پردازیم. ویژگی‌های ضمایر وابستگی و کاربردهای این ضمیر در مثال‌ها به‌طور کامل بررسی می‌شود.
ساختار جمله در ترکی استانبولی
زبان ترکی استانبولی زبانی پسوندی است و تمامی قواعد این زبان با اضافه شدن پسوندهایی به کلمه اصلی ساخته می‌شوند. در زبان ترکی استانبولی فعل بخش اصلی جمله را تشکیل می‌دهد و بقیه اجزا برای توضیح و شرح فعل استفاده می‌شوند. در این زبان برای فهم یک جمله می‌بایست تا تمام شدن جمله صبر کرد، چراکه با اضافه شدن هر پسوندی معنای جمله تغییر می‌کند. در این زبان تمامی بخش‌ها قابلیت جابجایی دارند به‌جز فعل جمله که همیشه در انتها قرار می‌گیرد. البته امروزه در شعر معاصر و مکالمه‌های روزمره فعل نیز جابجا می‌شود. فرمول کلی ساختار جمله ترکی استانبولی به شکل زیر است.
فعل + اجزای دیگر (قیدها) + مفعول + فاعل
از آنجایی که ضمیرها به جای اسم استفاده می‌شوند، یعنی جای فاعل و مفعول جمله می‌توانند بنشینند.
ضمیر و انواع آن در ترکی استانبولی
به کلمه‌هایی که جای اسم اشخاص و موجودات استفاده می‌شوند و خودشان در اصل اسم نیستند، ضمیر (Zamir) گفته می‌شود. ضمیرها به تنهایی در جمله استفاده می‌شوند اما در این صورت جایگزین هیچ اسمی نشده‌اند. ضمیرها در زبان ترکی استانبولی از دو جنبه تقسیم‌بندی می‌شوند.
- ضمیرها از لحاظ ساختاری
- ضمیرها از لحاظ نوع
ضمیرها از لحاظ ساختاری
از لحاظ ساختار ضمیرها در چهار دسته طبقه‌بندی می‌شوند.
- ضمیرهای ساده
- ضمیرهای مرکب
- ضمیرهای پسوندی
- ضمیرهای گروهی
ضمیرها از لحاظ نوع
از لحاظ نوع، ضمیرها به شش دسته تقسیم می‌شوند که هر کدام کاربرد متفاوت و ویژگی‌های مخصوصی دارند.
- «ضمایر شخصی یا ضمایر فاعلی» (Kişi Zamirleri)
- «ضمایر اشاره» (İşaret Zamiri)
- «ضمایر نامعین» (Belgisiz Zamir)
- «ضمایر پرسشی» (Soru Zamiri)
- «ضمایر انعکاسی» (Dönüşlülük Zamiri)
- «ضمایر وابستگی» (İlgi Zamiri)
یکی دیگر از ضمایر، ضمایر ملکی در ترکی استانبولی است که با اضافه شدن پسوندهای ملکی به اسمها ساخته می‌شوند اما جزو ضمایر اصلی در دسته‌بندی قرار نمی‌گیرند.
ویژگی‌های ضمایر در ترکی استانبولی
از آنجایی که تمامی ضمیرها جایگزین اسمها می‌شوند چند ویژگی مشترک بین آن‌ها وجود دارد که در این قسمت نوشته شده‌اند.
- همه ضمیرها ریشه اسمی دارند.
- جایگزین یک یا چند اسم در جمله می‌شوند.
- نقش این ضمیرها اهمیت بیشتری دارد نسبت به مفهومی که در جمله ایجاد می‌کنند.
- جای اسمها را به‌صورت کوتاه مدت می‌گیرند یعنی با استفاده کردن خود کلمه در جمله، دیگر نیازی به ضمیر نیست.
- معمولا همه آن‌ها می‌توانند پسوندهای حالت اسمی (پسوندهای ملکی، حروف اضافه و پسوند جمع) را دریافت کنند.
- شکل جمع و مفرد دارند و متنسب با جمله شکل جمع یا مفرد آن به کار می‌رود.
- در جمله همانند اسم استفاده می‌شوند و تمامی ویژگی‌های اسم را دارند.
- به تنهایی در جمله می‌توانند نقش خاصی را دریافت کننند.
- تعداد زیادی از صفت‌ها می‌توانند به عنوان ضمیر در جمله استفاده شوند.
ضمایر وابستگی در ترکی استانبولی
ضمایر وابستگی «İlgi Zamiri» در جمله می‌تواند جایگزین هر نوع اسمی شود. اصطلاح ضمایر وابستگی برای این ضمیر به‌درستی استفاده نمی‌شود چراکه فقط یک ضمیر وابستگی در ترکی استانبولی وجود دارد که آن هم پسوند «ki» است. این ضمیر همیشه به صورت چسبیده به اسم قبل خود ظاهر می‌شود. در مثال‌های زیر، جمله‌ها به دو صورت با و بدون ضمایر وابستگی نوشته شده‌اند.
Ali’nin evi okula yakın, benim evim uzak.
خانه علی نزدیک مدرسه است، خانه من دور است.
∗∗∗
Ali’nin evi okula yakın, benimki uzak.
خانه علی نزدیک مدرسه است، مال من دور.
Bizim kedimiz bugün yine sinirliydi.
گربه ما امروز باز هم عصبانی بود.
∗∗∗
Bizimki bugün yine sinirliydi.
مال ما باز عصبانی بود.
ویژگی های ضمایر وابستگی در ترکی استانبولی
در بخش‌های قبل ویژگی‌های مشترک بین ضمیرها را بررسی کردیم. در این قسمت می‌خواهیم تعدادی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این ضمیر را شرح دهیم.
- در ترکیب‌های اضافی معلوم، به عنوان مضاف در جمله استفاده می‌شود.
- می‌تواند بعد از پسوندهای مضاف‌الیه استفاده شود.
- تنها ضمیری است که به صورت پسوند است.
- به کلمه قبل از خود متصل می‌شود و در واقع جایگزین مضاف در جمله می‌شود.
- پایبند به قانون هماهنگی حروف صدادار نیست و حرف صدادار آن تغییر نمی‌کند.
Benim kalemim → benimki
مال من → مداد من
onun eli → onunki
مال او → دست او
Orhan'ın puanına nazaran Hakan'ınki daha yüksek.
در مقایسه با نمره «اورهان» نمره هاکان بیشتر است.
Cemal'in defteri seninkinden daha düzenli.
دفتر جمال از مال تو منظم‌تر است.
انواع Ki در ترکی استانبولی
در زبان ترکی استانبولی سه نوع (Ki) وجود دارد که هر کدام شامل خصوصیات متفاوتی هستند.
- حرف ربط Ki
- ضمیر Ki
- پسوند ساختاری Ki
در این بخش، حرف ربط و پسوند ساختاری Ki را به صورت مختصر توضیح می‌دهیم.
حرف ربط Ki
حرف ربط (Ki) با وجود این‌که همانند ضمیر (Ki) است اما کاربرد و نقش‌های متفاوتی دارند. حرف ربط (Ki) جدا از کلمه قبل و بعد خود نوشته می‌شود و معادل حرف ربط «که» در فارسی است. این حرف ربط از زبان فارسی وارد زبان ترکی استانبولی شده است. گاهی ممکن است در داخل جمله‌های اصلی، جمله‌های کوتاه و فرعی وجود داشته باشد که با حرف ربط (Ki) شروع می‌شوند که در برخی از جمله‌ها حرف ربط به همراه یک خط فاصله استفاده می‌شود. به مثال‌های زیر، توجه کنید.
Yağmur yağmadı ki mantarlar ortaya çıksın.
باران نبارید که قارچ‌ها ظاهر شوند.
Bir şey biliyor ki konuşuyor.
چیزی می‌داند که صحبت می‌کند.
ویژگی‌های حرف ربط Ki
در این قسمت ویژگی‌های حرف ربط (Ki) نوشته شده است تا تفاوت آن و ضمیر وابستگی قابل درک شود. در مطلب حروف ربط در ترکی استانبولی درباره حرف ربط (Ki) توضیحات بیشتری داده شده است.
- جمله‌هایی که از لحاظ مفهومی شبیه هم هستند را به هم مرتبط می‌کند.
- اگر نقل قول از شخصی در جمله استفاده شود، از حرف ربط (Ki) استفاده می‌شود.
- زمانی که درباره فاعل یا اجزای دیگر جمله توضیحات اضافه داده می‌شود، اگر این توضیحات با خود حرف ربط «ki» شروع شوند بین دو خط تیره مانند جمله معترضه در فارسی نوشته می‌شوند.
- در بعضی از جمله‌ها که حرف ربط (Ki) وجود دارد، ادامه جمله نوشته نمی‌شود.
- برای بزرگ‌نمایی درباره خصلت یا ویژگی خاصی استفاده می‌شود.
- در جمله‌هایی که صفتی یا ویژگی برای تاکید بیشتر، به صورت تکراری استفاده می‌شود، بین آن‌ها حرف ربط (Ki) قرار داده می‌شود.
پسوند ساختاری Ki
پسوند ساختاری (Ki) یا پسوند صفت‌ساز ki به اسمها اضافه می‌شود و صفت‌هایی می‌سازد که نشانگر مکان یا زمان هستند. وقتی‌که صفت زمان می‌سازد، بلافاصله به اسم قبل خود متصل می‌شود، اما برای ساخت صفت‌های مکانی، باید ابتدا پسوند «DE» و سپس پسوند «Ki» به کلمه اضافه شود. این پسوند مطابق قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی تغییر نمی‌کند و فقط به دو شکل «ki» و «kü» وجود دارد که از شکل «kü» فقط برای ۳ کلمه «روز» (Gün)، «دیروز» (Dün) و «امروز» (Bugün) بهره می‌گیریم. این پسوند در بقیه حالت‌ها و با هر کلمه‌ای به صورت «ki» استفاده می‌شود. پسوند ساختاری نیز همانند ضمایر وابستگی به کلمه قبل خود متصل می‌شوند. به مثال‌های زیر، توجه کنید.
مثال‌هایی برای صفت زمان
Bu yılki sınav
امتحان امسال
Yarınki maç
مسابقه فردا
Dünkü film
فیلم دیروز
Bugünkü aklım
عقل امروزم
در این مثال‌های پسوند «Ki» بلافاصله به کلمه نشانگر زمان چسبیده و آن را به صفت تبدیل کرده است.
مثال‌هایی برای صفت مکان
masadaki kitaplar
کتاب‌های روی میز
(کتاب‌هایی که روی میز هستند.)
Duvardaki saat
ساعت روی دیوار
(ساعتی که روی دیوار است.)
Balkondaki çiçek
گل بالکن (ایوان)
(گلی که در بالکن قرار دارد.)
Dolaptaki elbise
لباس داخل کمد
(لباس‌هایی که در کمد هستند.)
در مثال‌های بالا، ترجمه در فارسی و ترجمه‌ای که به هنگام خواندن عبارت‌ها در ذهن تداعی می‌شوند در داخل پرانتز نوشته شده‌اند. در معنی دوم عبارت‌ها، به وجود حرف ربط «که» توجه کنید.
تفاوت حرف ربط و ضمیر وابستگی Ki
حرف ربط و ضمایر وابستگی در ترکی استانبولی هر دو به یک شکل هستند اما تفاوت‌هایی دارند. حرف ربط جدا نوشته می‌شود و به هیچ وجه به کلمه قبل و بعد خود متصل نمی‌شود. در حالی‌که ضمیر وابستگی به کلمه قبل خود متصل می‌شود. حروف ربط را میتوان از جمله حذف کرد که در این صورت در مفهوم جمله هیچ ایرادی ایجاد نمی‌شود. اما اگر ضمیر وابستگی را از جمله حذف کنیم، مفهوم جمله تغییر می‌کند. به مثال‌های زیر برای درک بهتر این موضوع دقت کنید.
مثال‌هایی برای حرف ربط ki
Sen yanıma gel ki rahatça oturalım.
تو بیا کنارم که راحت بنشینیم.
Bana öyle bir şey söyle ki seni affedeyim.
به من چیزی بگو که تو را ببخشم.
Bu kitapları oku ki bilgin artsın.
این کتاب‌ها را بخوان که دانشت بیشتر شود.
Sus ki arkadaşın konuşsun.
سکوت کن که دوستت صحبت کند.
Sen benim yanıma gelmedin ki yardım etmedin diyesin.
تو نزد من نیامدی که بگویی به من کمک نکردی.
Amcanla görüş ki kararını ver.
با عمویت دیدار کن که تصمیم بگیری.
Çok kırılmış olmalı ki benimle bir daha konuşmadı.
حتما خیلی ناراحت شده است که دیگر با من صحبت نکرد.
Sabah erken kalkmalıyım ki trafiğe takılmayayım.
صبح زود باید بیدار شوم که در ترافیک گیر نکنم.
Pencereden dışarıya bir baktım ki sisten göz gözü görmüyor.
از پنجره به بیرون نگاه کردم که از شدت مه چیزی دیده نمی‌شود.
در همه مثال‌های بالا، با حذف حرف ربط «ki»، مفهوم جمله تغییر نمی‌کند.
مثال‌هایی برای ضمیر وابستگی ki
Hırsız benim altınlarımı almış ama seninkilere donunmamış.
دزد طلاهای من را برداشته اما به مال تو دست نزده است.
Benimki bozulmuş senin fön makineni kullanabilir miyim?
مال من خراب شده است، از سشوار تو می‌توانم استفاده کنم؟
Benim sınavım çok iyi geçti, seninki nasıldı?
امتحان من خیلی خوب بود، مال تو چطور بود؟
Onunkiler daha yeni, benim koltuklar biraz eskidi.
مال او جدید است، مبل‌های من کهنه شده است.
Palton kirliyse benimkini giyebilirsin.
اگر پالتوی تو کثیف است، مال من را بپوش.
Senin notun benimkinden daha düşük.
نمره تو از مال من خیلی کمتر است.
Burada ayakkabılar biraz pahalı, bir de şuradakilere bakalım.
اینجا کفش‌ها کمی گران است، کمی هم به آن‌هایی نگاه کنیم که در آنجا هستند.
Benimkinin lastikleri inmiş, bugün senin bisikletinle gideceğim.
امروز با دوچرخه تو می‌روم، مال من لاسیتک‌هایش باد ندارند.
Şuradakiler, buradakilerden daha güzel bence.
آن‌هایی که در آنجا هستند از آن‌هایی که در اینجا هستند زیباترند.
Benimki oyun kaldırmıyor, senin telefonun da resim çekmiyor.
تلفن تو عکس نمی‌گیرد، مال من هم تحمل بازی را ندارد.
در مثال‌های بالا، اگر کلمه «ki» را حذف کنیم مفهوم جمله ناقص می‌شود. بنابراین، «ki» ضمیر است.
نکته: روش دیگری نیز برای تشخیص ضمیر و حرف ربط ki از هم وجود دارد. در این روش از پسوندهای جمع (ler) استفاده میکنیم. به پسوند «ki» پسوند جمع را اضافه میکنیم، اگر جمله مفهوم خود را از دست بدهد، کلمه «ki» حرف ربط است. اگر با اضافه کردن پسوند جمع، مفهوم جمله تغییر نکند ضمیر وابستگی است.
به مثال‌های زیر، توجه کنید.
Zeynep’in defteri güzel, Ahmet’inki de güzel.
دفتر زینب زیبا است، مال احمد هم زیبا است.
با اضافه کردن پسوند جمع به «ki»، عبارت به «Ahmet’inkiler» تبدیل می‌شود که مفهوم جمله ناقص یا تغییر نمی‌کند. بنابراین، در این جمله پسوند «ki»، ضمیر وابستگی است.
Kitabındakini de çözmelisin.
مال کتابت را هم باید حل کنی.
با اضافه کردن پسوند جمع به «ki»، عبارت به «Kitabındakiler» تبدیل می‌شود که مفهوم جمله ناقص یا تغییر نمی‌کند. بنابراین، در این جمله پسوند «ki»، ضمیر وابستگی است.
Tut ki dünyanın en güzel gözleri eşeklerdedir.
فرض کنیم که زیباترین چشم‌ها را الاغ‌ها دارند.
با اضافه کردن پسوند جمع به «ki»، عبارت به «Tut kiler» تبدیل می‌شود که مفهوم جمله مبهم است و معنی ندارد. بنابراین، در این جمله پسوند «ki»، حرف ربط است.
Odaya döndüğümde baktım ki gitmiş.
وقتی‌که به اتاق برگشتم، دیدم که رفته است.
با اضافه کردن پسوند جمع به «ki»، عبارت به «Baktım kiler» تبدیل می‌شود که مفهوم جمله مبهم است و معنی ندارد. بنابراین، در این جمله پسوند «ki»، حرف ربط است.
Mevlânâ diyor ki..
مولانا می‌گوید که..
با اضافه کردن پسوند جمع به «ki»، عبارت به «Diyor kiler» تبدیل می‌شود که مفهوم جمله مبهم است و معنی ندارد. بنابراین، در این جمله پسوند «ki»، حرف ربط است.
سوالات متداول در رابطه با ضمایر وابستگی در ترکی استانبولی
برخلاف سایر ضمیرها که انواع مختلفی دارند، ضمیر وابستگی یک نوع دارد که آن هم «ki» است. در بعضی از وب سایت‌ها به صورت ضمایر وابستگی در ترکی استانبولی شناخته می‌شود که اصطلاح درستی نیست. در این قسمت تعدادی از سوالا‌های پرتکرار توسط زبان‌آموزان در رابطه با پسوند ki در ترکی استانبولی نوشته شده است.
چند نوع پسوند ki در ترکی استانبولی وجود دارد؟
در زبان ترکی استانبولی سه نوع پسوند ki وجود دارد. ضمایر وابستگی ki، پسوند ساختاری (صفت‌ساز) ki، حرف ربط ki که هر سه خصوصیات متفاوتی دارند.
آیا حرف ربط ki به کلمه قبل متصل می‌شود؟
حرف ربط ki همیشه جدا نوشته می‌شود و به هیچ‌کلمه‌ای متصل نمی‌شود.
آیا ضمایر وابستگی پایبند به قانون هماهنگی حروف است؟
ضمایر وابستگی پایبند این قانون نیست و متناسب با آخرین حرف صدادار کلمه‌ها تغییر نمی‌کند.
حرف ربط و ضمیر وابستگی را چگونه میتوان از هم تفکیک کرد؟
به کلمه «ki» پسوند جمع «ler» را اضافه میکنیم. اگر جمله مفهوم خود را از دست بدهد، حرف ربط است. اما ارگ همچنان همان معنی را بدهد و فقط کلمه حالت جمع گرفته باشد، آنگاه ضمیر وابستگی است.
تمرین های مربوط به ضمایر وابستگی در ترکی استانبولی
برای یادگیری بهتر ضمایر وابستگی چند تمرین با جواب نوشته شده است که بعد از حل تمرین‌ها با جواب‌های خود بررسی کنید.
Soru1: Ben dün _____ (kü / ki) sınava hazırlanmamıştım.
Cevap: Ben dünkü sınava hazırlanmamıştım.
Soru2: Senin elbisnenin yakasına boncuk işlenmiş, _____ (benimki, benim ki) sade ve zarif.
Cevap: Senin elbisnenin yakasına boncuk işlenmiş, benimki sade ve zarif.
Soru3: Albert _____ (diyorki, diyor ki) akşam hep beraber kütüphanede ders çalışalım.
Cevap: Albert diyor ki akşam hep beraber kütüphanede ders çalışalım.
Soru4: Babam _____ (bahçedeki, behçede ki) bütün çiçeklerin bakımını tek başına yapmış ve bu yüzden bugün çok yorgun.
Cevap: Babam bahçedeki bütün çiçeklerin bakımını tek başına yapmış ve bu yüzden bugün çok yorgun.
Soru5: _____ (duvardaki, duvarda ki) saat yalnış gösteriyor.
Cevap: Duvardaki saat yalnış gösteriyor.
Soru6: Duvarı nasıl boyayacağını öğretmiştim. Bir de _____ (baktım ki, baktımki) yanlış boyamış ve her yerde iz kalmış.
Cevap: Duvarı nasıl boyayacağını öğretmiştim. Bir de baktım ki yanlış boyamış ve her yerde iz kalmış.
Soru7: O kadar masumdu _____ (ki, ku) yalnız bırakamadım sokakta ve eve getirdim.
Cevap: O kadar masumdu ki, yalnız bırakamadım sokakta ve eve getirdim.
Soru8: _____ (çantasında ki, çantasındaki) gözlüğünü çıkarıp, yavaşça taktı.
Cevap: Çantasındaki gözlüğünü çıkarıp, yavaşça taktı.
Soru9: Annemle babam konuşuyorlardı _____ (ki, kı) hemen evden çıktım.
Cevap: Annemle babam konuşuyorlardı ki hemen evden çıktım.
Soru10: Küçük kız _____ (sokaktaki, sokakta ki) insanlara el salıyordu.
Cevap: Küçük kız sokaktaki insanlara el salıyordu.
جمع‌بندی ضمایر وابستگی در ترکی استانبولی
در زبان ترکی استانبولی شش نوع ضمیر وجود دارد که در این مطلب، ضمایر وابستگی در ترکی استانبولی را شرح دادیم. در این زبان سه قاعده مختلف با کلمه «ki» وجود دارد که هر کدام کاربرد و ویژگی‌های متفاوتی دارند.
- ضمیر Ki
- حرف ربط Ki
- پسوند ساختاری Ki
ضمیر Ki
می‌تواند جایگزین هر اسمی در جمله شود، همیشه به‌صورت متصل به کلمه قبل از خود می‌آید. اگر ضمیر وابستگی را از جمله حذف کنیم، مفهوم جمله تغییر می‌کند. حرف صدادار ضمیر ki متناسب با کلمه قبل خود تغییر نمی‌کند. در ترکیب‌های اضافی معلوم، به عنوان مضاف در جمله استفاده می‌شود.
حرف ربط Ki
حرف ربط (Ki) جدا از کلمه قبل و بعد خود نوشته می‌شود و معادل حرف ربط «که» در فارسی است. برای تشخیص حرف ربط کافی است که بعد از کلمه «ki» پسوند جمع به آن اضافه شود، اگر مفهوم جمله بی‌معنی شود، حرف ربط است. از ویژگی‌های مهم حرف ربط میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
- ،برای بزرگ‌نمایی یک ویژگی خاص
- در جمله‌های نقل قول
- دادن توضیحات اضافه درباره فاعل
پسوند ساختاری Ki
پسوند ساختاری (Ki) یا پسوند صفت‌ساز ki به اسمها اضافه می‌شود و صفت‌هایی می‌سازد که نشان‌دهنده مکان یا زمان هستند. این پسوند به کلمه‌های مربوط به زمان بلافاصله متصل می‌شود؛ اما به کلمه‌های مربوط به مکان با کمک پسوند «DE» اضافه می‌شود. به‌طوری که ابتدا پسوند «DE» و سپس کلمه «ki» اضافه می‌شود. پسوند «DE» نماینده حروف «da/de/ta/te» است که متناسب با آخرین حرفی که کلمه تمام شده است و آخرین حرف صدادار کلمه قبل از خود تغییر می‌کند. پسوند «ki» در صورتی که با ۳ کلمه «روز» (Gün)، «دیروز» (Dün) و «امروز» (Bugün) استفاده شود، به «kü» تبدیل می‌شود.
