حجم مبنا در بورس | به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان)

در آموزش‌های پیشین مجله فرادرس، در مطلب جامع «بورس چیست ؟ آموزش بورس (+ دانلود فیلم آموزش رایگان)» با مفاهیم بورس و همچنین مباحثی مانند تابلوخوانی، نوسان‌گیری و شاخص بورس آشنا شدیم. در این آموزش، با حجم مبنا و قیمت پایانی آشنا می‌شویم و مثال‌هایی از محاسبه آن‌ها را بیان می‌کنیم.

فیلم آموزش رایگان حجم مبنا در بورس

حجم مبنا در بورس و محاسبه آن

حجم مبنا حداقل تعداد سهمی است که باید مورد معامله قرار گیرد تا سهم در دامنه نوسان کامل رشد کند یا کاهش یابد. طبق قانون، در یک سال باید حداقل ۲۰ درصد از کل سهام یک شرکت معامله شود. اگر تعداد روزهای کاری یک سال را ۲۵۰ فرض کنیم، حجم مبنای روزانه ۰٫۰۰۰۸ (هشت ده هزارم) کل سهم است. مثلاً اگر شرکتی ۱۰۰ میلیون سهم داشته باشد، حجم مبنای آن ۸۰ هزار سهم خواهد بود. بنابراین، باید حداقل ۸۰ هزار سهم معامله شود تا تغییرات قیمت آن روز در سهم اعمال شود.

برای شرکت‌هایی که در فرابورس فعالیت می‌کنند، حجم مبنا ۱ (یک) است؛ یعنی کافی است یک سهم در نماد مورد نظر معامله شود تا افزایش یا کاهش قیمت در سهم اعمال شود.

حداکثر مبلغ حجم معاملات حجم مبنا یک میلیارد تومان است؛ بدین معنا که اگر ارزش ۰٫۰۰۰۸ تعداد سهم یک شرکت از یک میلیارد تومان بیشتر شود، عدد مورد نظر را کاهش می‌دهند، یعنی یک میلیارد تومان را با تعداد سهم شرکت مورد نظر معادل کرده و آن را مبنای محاسبه قرار می‌دهند. حداقل ارزش معادله نیز باید ۵۰ میلیون تومان باشد. این به آن دلیل است که شرکت‌هایی که سهم آن‌ها قیمت بالایی دارد، اگر بخواهند حجم مبنا را ۰٫۰۰۰۸ در نظر بگیرند، ممکن است ارزش معاملاتی‌شان خیلی زیاد باشد. به همین دلیل است که سقفی به عنوان حداکثر در نظر گرفته می‌شود.

البته این فرمول طی سال‌ها تغییر کرده و در سال ۹۳ به ۰٫۰۰۰۴ (چهار ده هزارم) کل سهام شرکت رسیده است.

محاسبه قیمت پایانی

در معاملات، دو قیمت وجود دارد: قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله. شاید هنگام دیدن تابلوی معاملات یک سهم، این پرسش در ذهنتان ایجاد شده باشد که قیمت پایانی چیست و چگونه محاسبه می‌شود. قیمت پایانی یک سهم در یک روز، در واقع میانگین قیمت‌هایی است که سهم مورد معامله قرار گرفته است. اگر حجم معاملات یک روز حداقل برابر با حجم مبنا باشد، میانگین قیمت معاملات به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می‌شود. اما اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد، به همان نسبتِ افزایش یا کاهش سهم از قیمت کاسته شده و قیمت پایانی بر آن اساس محاسبه می‌شود.

در حقیقت، قیمت پایانی میانگین موزون معاملات است. برای مثال، فرض کنید در یک سهم، معامله‌ای انجام شده که با ۴ درصد افزایش قیمت همراه بوده، معامله دیگری با ۲ درصد افزایش، معامله‌ای با یک درصد کاهش و… .  با توجه به اینکه در هریک از این معاملات مربوط به سهم مورد نظر حجم چقدر بوده است، میانگین وزنی قیمت معاملات محاسبه شده و به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می‌شود.

برای مثال، فرض کنید سهمی در قیمت مثبت ۵ درصد معامله شود. اگر تعداد سهام معامله شده بیشتر از ۸۰ هزار باشد، این ۵ درصد اعمال شده و مبنای قیمت روز بعد معاملات قرار خواهد گرفت. اما اگر حجم معاملات کمتر از حجم مبنا باشد، قیمت پایانی بر اساس نسبت این حجم به حجم مبنا محاسبه می‌شود. برای مثال اگر حجم مبنای سهمی ۸۰ هزار باشد و ۴۰ هزار سهم با قیمت مثبت ۵ درصد معامله شود، مقدار افزایشِ قیمت ۲٫۵ درصد برای قیمت پایانی در نظر گرفته خواهد شد. البته این حجم مبنا که درباره آن بحث کردیم، مربوط به شرکت‌های ثبت شده در بورس است.

آخرین قیمت، قیمت آخرین معامله‌ای است که انجام شده است.

فرمول محاسبه قیمت پایانی به صورت زیر است:

$$ \large P _ 2 = P _ 1 + \left [ ( \bar {P_2} – P_ 1 ) \frac { N } { M} \right ] $$

که در آن، پارامترها به صورت زیر هستند:

• $$P_1$$: قیمت پایانی روز قبل
• $$P_2$$: قیمت پایانی روز جاری
• $$\bar { P _ 2 } $$: میانگین وزنی قیمت در روز جاری
• $$N$$: حجم معاملات
• $$M$$: حجم مبنا

اگر $$\frac{M}{N}$$ بزرگ‌تر یا مساوی با یک باشد، این نسبت را برابر با یک در نظر می‌گیریم. در غیر این صورت، همان مقدار کوچک‌تر از یک را می‌نویسیم.

مثال ۱. محاسبه میانگین وزنی

قیمت پایانی یک سهم ۱۵,۰0۰ ریال است. میانگین وزنی قیمت سهمی را به دست آورید که اطلاعات معاملات آن به صورت زیر است:

• ۱0,0۰0 سهم با قیمت مثبت ۵ درصد قیمت پایانی
• ۱۵,۰۰۰ سهم با قیمت منفی ۱ درصد قیمت پایانی
• ۲۲,۰۰۰ سهم با قیمت مثبت ۲٫۵ درصد قیمت پایانی
• 50,۰۰۰ سهم با قیمت پایانی

پاسخ: میانگین وزنی قیمت به صورت زیر به دست می‌آید:‌

$$ \large \frac {10,000 \times 5 + 15,000 \times (-1)+ 22,000 \times 2.5 + 50,000 \times 0} {10,000+15,000+22,000+50,000} \\
\large = \frac {90,000}{97,000} = 0.93$$

بنابراین، میانگین وزنی قیمت سهم، ۱,۵۰۰ به علاوه ۰٫۹۳ درصد، یعنی ۱۵,۱۳۹ ریال است.

مثال 2. محاسبه حجم مبنا

فرض کنید تعداد سهام یک شرکت، ۲۰۰ میلیون باشد. حجم مبنای آن را محاسبه کنید.

پاسخ: همان‌طور که گفتیم، حجم مبنا برابر با ۲۰ درصد تعداد کل سهم تقسیم بر ۲۵۰ روز کاری است. بنابراین، داریم:

$$\large \frac {200,000,000 \times 0.2}{250} = 160,000 $$ = حجم مبنا

بنابراین، حجم مبنای سهم مورد نظر، ۱۶۰,۰۰۰ است.

مثال 3. محاسبه قیمت پایانی

فرض کنید اطلاعات مربوط به معاملات سهام مثال قبل، به صورت زیر باشد:

• قیمت پایانی روز قبل: ۲۰,۰۰۰ ریال
• میانگین وزنی قیمت سهم در روز جاری: ۲۰,۸۰۰ ریال
• تعداد سهام معامله شده: ۸۰,۰۰۰ سهم

قیمت پایانی روز جاری را حساب کنید.

پاسخ: طبق فرمولی که برای قیمت پایانی ارائه کردیم، مقادیر زیر را داریم:

• $$P_1=20,000$$
• $$\bar{P_2}=20,800$$
• $$M=160,000$$
• $$N=80,000$$

همان‌طور که می‌بینیم،‌ حجم معاملات روز جاری کمتر از حجم مبنا است و نمی‌توانیم قیمت پایانی را برابر با میانگین وزنی قیمت معاملات قرار دهیم. قیمت پایانی روز جاری به صورت زیر محاسبه می‌شود:

$$ \large P _ 2 = 20,000 + \left [ ( 20,800 – 20,000 ) \frac { 80,000} { 160,000} \right ] = 20,400 $$

مثال 4. محاسبه قیمت پایانی

اطلاعات مثال قبل را در نظر بگیرید، با این تفاوت که در اینجا حجم معاملات ۲۰۰,۰۰۰ است. قیمت پایانی سهم را در روز جاری به دست آورید.

پاسخ: طبق آنچه در بالا گفتیم، با توجه به اینکه $$\frac {M}{N} = \frac {200,000}{160,000}= 1.25$$ بزرگ‌تر از یک است، آن را در فرمول برابر با یک در نظر می‌گیریم. بنابراین، قیمت پایانی سهم در روز جاری به صورت زیر به دست می‌آید:

$$ \large P _ 2 = 20,000 + \left [ ( 20,800 – 20,000 ) \times1 \right ] = 20,800 $$

قانون جدید حجم مبنا

بر اساس اعلام شرکت بورس اوراق بهادار، از تاریخ ۱۲ اسفند ۹۸، حجم مبنای کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بر اساس فرمول قبلی (ماده واحده مصوب ۲۸ بهمن ۱۳۹۳ هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار) ۴ در ۱۰ هزار سهام شرکت است، به شرطی که حداقل ارزش مبنا برای تمامی شرکت‌ها برابر با ۵۰ میلیارد ریال و حداکثر ارزش مبنا برای شرکت‌های با سرمایه ۲۰ هزار میلیارد ریال و بالاتر، ۱۲۰ میلیارد ریال و برای شرکت‌های با سرمایه کمتر از ۲۰ هزار میلیارد ریال، ۱۰۰ میلیارد ریال تعیین باشد.

همچنین، تعداد حجم مبنای هر سهم بر اساس قیمت پایانی سهم در آخرین روز معاملاتی هر هفته محاسبه و از اولین روز معاملاتی هفته بعد اعمال می‌شود.

دوره ویدیویی آموزش مقدماتی بازار بورس – از ورود تا شروع معاملات سهام

برای آشنایی بیشتر با بورس و مفاهیم مربوط به آن و پاسخ به این سؤال که بورس چیست و چگونه می‌توان در آن سرمایه‌گذاری کرد، می‌توانید به آموزش ویدئویی «آموزش مقدماتی بازار بورس – از ورود تا شروع معاملات سهام» مراجعه کنید. در این آموزشِ ۳ ساعت و ۱۰ دقیقه‌ای، تمام امور اجرایی برای فعالیت در بورس و انجام معاملات سهام، شاملِ دریافت کد بورسی، کار با سامانه معاملاتی آنلاین، شناسایی موقعیت‌های موجود در بورس، شرکت در عرضه اولیه‌ها، دریافت سود نقدی سالیانه شرکت‌ها و مشارکت در افزایش سرمایه‌ها بیان شده است.

در درس اول این آموزش، ثبت‌نام اینترنتی در سامانه سجام، روش انتخاب کارگزاری، شرایط لازم برای دریافت کد بورسی، مدارک مورد نیاز برای دریافت کد بورسی، فرم مشتریان حقیقی، قرارداد معاملات آنلاین و آزمون معاملات آنلاین مورد بحث قرار گرفته است. موضوع درس دوم، کار با سامانه معاملاتی آنلاین کارگزاری است. از مهم‌ترین مباحث این درس می‌توان به مواردی چون زمان انجام معاملات، واریز و دریافت وجه، انتخاب سهم، سفارش خرید و فروش، ساز و کار انجام معاملات، پرتفوی و سابقه معاملات اشاره کرد. مزیت‌ها و موقعیت‌های فعالیت در بورس موضوع درس سوم این آموزش است. در درس چهارم راهنمایی‌های کاربردی درباره عرضه‌ اولیه ارائه شده است. تابلو خوانی و تحلیل اطلاعات سایت TSETMC از کارهایی است که همه سهامداران باید با آن آشنا باشند که در درس پنجم این مباحث با جزئیات بیان شده است. درس ششم و هفتم نیز، به ترتیب، درباره دریافت سود نقدی سالیانه شرکت‌ها و مشارکت در افزایش سرمایه‌ها است.

دوره ویدیویی آموزش فیلترنویسی در بورس – ابزار شناسایی سهام پربازده

در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، امکانی جهت فیلترنویسی وجود دارد که با استفاده از آن می‌توان از میان انبوه سهام مختلف، آن‌هایی را انتخاب کرد که دارایی ویژگی‌های مورد نظر ما باشد. به همین منظور، برای آشنایی با فیلترنویسی در بورس، آموزشی با عنوان «آموزش فیلترنویسی در بورس – ابزار شناسایی سهام پربازده» ارائه شده است. در این آموزش ویدئویی ۴ ساعت و ۴۸ دقیقه‌ای که شامل ۲۰ درس است، ابتدا مفاهیمی مانند دامنه نوسان و سقف و کف مجاز قیمت سهام، EPS و P/E سهام و حجم معاملات و خرید و فروش حقیقی‌ها و حقوقی‌ها بیان شده است. در ادامه، اصول اولیه فیلترنویسی ارائه شده و مباحثی مانند سابقه قیمت‌ها و معاملات، اطلاعات حقیقی و حقوقی، شناسایی سهام دارای صف خرید و یا صف فروش و توابع آماده در فیلترنویسی ارائه شده است.

شناسایی سهام مورد توجه و خرید حقوقی‌ها، شناسایی سهام با حجم معاملات زیاد نسبت به روزهای قبل، شناسایی سهام دارای افت و یا رشد زیاد در یک ماه اخیر، شناسایی سهام موجود در پایان روند نزولی و آماده شروع روند صعودی و شناسایی سهام جذب کننده نقدینگی هوشمند با استفاده از فیلترنویسی، از سایر دروس این آموزش است که به طور کامل به آن پرداخته شده است.

سخن پایانی

در این مطلب به مفهوم حجم مبنا و نحوه محاسبه‌اش پرداختیم؛ سپس قیمت پایانی را شرح دادیم و روش محاسبه آن را نیز بیان کردیم. در همین رابطه، مثال‌هایی نیز جهت درک بهتر توضیحات شرح داده شدند. حال اگر پرسش و دیدگاهی در این زمینه دارید، از شما دعوت به عمل می‌آوریم تا آن را از طریق بخش نظرات در ادامه صفحه با ما و دیگر خوانندگان مجله فرادرس در میان بگذارید.

برای یادگیری بهتر مباحث بورس اوراق بهادار به شما توصیه می‌کنیم مطالب مجله فرادرس در این زمینه را به ترتیب زیر مطالعه کنید:

• اوراق بهادار چیست؟ — به زبان ساده
• سهام چیست و سهامدار کیست؟ — به زبان ساده
• بورس چیست — به زبان ساده (+ فیلم آموزش رایگان بورس)
• تفاوت بورس و فرابورس چیست؟ — به زبان ساده
• فرابورس چیست ؟ — به زبان ساده
• بازار پایه چیست؟ — به زبان ساده
• بورس کالا چیست؟ — به زبان ساده
• صندوق سرمایه گذاری چیست؟ — به زبان ساده
• صندوق قابل معامله یا ETF چیست؟ — به زبان ساده
• ثبت نام در بورس و سامانه سجام — راهنمای گام به گام
• شاخص بورس چیست؟ — به زبان ساده
• نمودار بورس و کاربردهای آن — از صفر تا صد
• حجم مبنا در بورس چیست؟ — به زبان ساده
• سهام شناور چیست؟ — به زبان ساده
• آموزش تابلو خوانی بورس — به زبان ساده
• نوسان گیری در بورس — به زبان ساده
• آموزش تحلیل تکنیکال بورس رایگان (+ دانلود فیلم آموزش رایگان)
• امواج الیوت در تحلیل تکنیکال — به زبان ساده
• آموزش فیبوناچی در تحلیل تکنیکال بورس — به زبان ساده
• آموزش اندیکاتور های تحلیل تکنیکال بورس | به زبان ساده
• معاملات الگوریتمی چیست | آموزش رایگان و به زبان ساده

اگر علاقه‌مند به یادگیری مباحث مشابه مطلب بالا هستید، آموزش‌هایی که در ادامه آمده‌اند نیز به شما پیشنهاد می‌شوند:

• مجموعه آموزش‌های بورس و تحلیل تکنیکال
• آموزش مقدماتی بازار بورس – از ورود تا شروع معاملات سهام
• مجموعه آموزش‌های علم اقتصاد
• آموزش آشنایی با بازارهای مالی
• بورس چیست ؟ آموزش بورس (+ دانلود فیلم آموزش رایگان)
• بازار سهام و آشنایی با پنج شاخص مهم آن
• ثبت نام در بورس و سامانه سجام — راهنمای گام به گام