صرف فعل در زبان ترکی استانبولی — توضیح به زبان ساده + مثال

صرف فعل در زبان ترکی استانبولی یکی از اساسی‌ترین موضوعات در یادگیری این زبان است. صرف فعل در زبان ترکی استانبولی اصول ویژه‌ و ثابتی دارد که با یادگیری آن‌ها، می‌توانید هر فعلی را در هر زمانی صرف کنید. در این مطلب، اصول صرف فعل در زمان‌های مختلف را شرح می‌دهیم.

صرف فعل در زبان ترکی استانبولی

صرف فعل، انجام تغییراتی روی مصدر و تبدیل آن به شکل‌های متفاوت است که برای بیان منظور در زمان یا حالت‌های مختلف خبری و سوالی استفاده می‌شود. در این مطلب، به صورت کلی می‌خواهیم نحوه صرف فعل را توضیح دهیم.

صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای زمان حال استمراری

از زمان حال استمراری برای بیان انجام کاری، در همین لحظه یا آینده نزدیک استفاده می‌شود. زمان حال استمراری در ترکی استانبولی می‌تواند در حالت‌های خبری و سوالی مثبت و منفی صرف شود. زبان ترکی زبان پسوندی است، به همین دلیل نحوه صرف فعل در حالت‌های مختلف کمی با هم متفاوت است.

خبری مثبت

• ریشه فعل را با حذف پسوندهای «mak / mek» به‌دست می‌آوریم. اگر ریشه با حرف صدادار تمام شده باشد آن را حذف می‌کنیم. اما اگر با حرف بی‌صدا تمام شده باشد، یکی از حروف صدادار «ı/i/u/ ü» را متناسب با قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی به آن اضافه می‌کنیم.
• پسوند نشان‌دهنده زمان حال استمراری «yor» را به عبارت مرحله قبل اضافه می‌کنیم و متناسب با فاعل جمله پسوند شخصی را به آن متصل می‌کنیم.

خبری منفی

• پسوندهای «mak / mek» را حذف می‌‌کنیم و سپس متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه، یکی از پسوندهای منفی‌ساز در ترکی استانبولی «mı/mi/mu/mü» را به آن اضافه می‌کنیم.
• پسوند حال استمراری «yor» و پسوندهای شخصی را با توجه به فاعل جمله به ترتیب به عبارت متصل می‌کنیم.

سوالی مثبت

• برای سوالی کردن جمله در زمان حال استمراری، مانند صرف فعل در حالت خبری مثبت در زمان حال استمراری عمل می‌کنیم. با این تفاوت که در حالت سوالی، بعد از اضافه کردن پسوند «yor» به عبارت، یکی از پسوندهای سوالی «mı/mi/mu/mü» را انتخاب می‌کنیم و جدا از عبارات قبلی ساخته شده می‌نویسیم.
• در آخر، یکی از پسوندهای ضمایر شخصی را به آن اضافه می‌کنیم.

سوالی منفی

• برای صرف فعل در زمان حال استمراری در حالت سوالی منفی، از ساختار خبری منفی کمک می‌گیریم. برای این کار مانند حالت خبری منفی، ریشه را به‌دست می‌آوریم و سپس ریشه را متناسب با قوانین، منفی و پسوند حال استمراری «yor» را اضافه می‌کنیم.
• برای تبدیل عبارت به حالت سوالی، پسوند سوالی «mu» را انتخاب و پسوندهای شخصی را به آن وصل می‌کنیم.

در جدول زیر، فعل «Satmak» (فروختن) برای درک بهتر صرف فعل در زبان ترکی استانبولی در زمان حال استمراری نوشته شده است.

صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای زمان حال ساده

در زبان ترکی استانبولی برای بیان انجام کاری در زمان حال از این قاعده استفاده می‌کنیم. زمان حال ساده یا زمان گسترده در ترکی استانبولی به هنگام صحبت درباره عادت‌های روزمره استفاده می‌شود. همچنین از این زمان برای بیان حقایق و قوانینی استفاده می‌شود که توسط بیشتر جوامع پذیرفته شده‌اند. مانند طلوع آفتاب، پرواز پرنده، باریدن باران و غیره. برای صرف فعل در زمان حال ساده از قوانین مخصوص زمان حال ساده کمک می‌گیریم. فعل‌ها را می‌توان در حالت‌های مختلف خبری و سوالی مثبت و منفی صرف کرد که به ترتیب، نحوه صرف فعل‌ها را توضیح می‌دهیم.

خبری مثبت

• برای صرف فعل در زمان حال ساده، ابتدا ریشه فعل را با حذف پسوندها به‌دست می‌آوریم. سپس با توجه به ریشه فعل پسوندهای مخصوص زمان حال ساده «Ar / Ir / r» را متناسب با قوانین زمان حال ساده، انتخاب می‌کنیم.
• در آخر، یکی از پسوندهای مربوط به ضمایر شخصی را با توجه به فاعل جمله اضافه می‌کنیم.

خبری منفی

• در حالت خبری منفی برای زمان حال ساده، از پسوندهای منفی‌ساز زمان حال ساده بهره می‌گیریم که برای اول‌شخص مفرد و جمع «mem / mam / meyiz / mayız» و برای بقیه ضمیرها «maz / mez» هستند. این پسوندها متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه انتخاب می‌شوند.
• سپس پسوندهای ضمایر شخصی را به پسوندهای منفی‌‌ساز اضافه می‌کنیم. دقت کنید که اگر فاعل اول‌شخص مفرد و جمع باشد، پسوندهای ضمیر شخصی اضافه نمی‌شود چراکه در پسوند منفی‌ساز یک بار نوشته شده است.

سوالی مثبت

• در حالت سوالی مثبت، برای صرف فعل در زمان حال ساده از حالت خبری مثبت استفاده می‌کنیم. در این حالت، بعد از اضافه کردن پسوندهای مربوط به زمان حال ساده، پسوندهای پرسشی را متناسب با آخرین حرف صدادار عبارت قبل، انتخاب و اضافه می‌کنیم. با این تفاوت که پسوندهای پرسشی جدا نوشته می‌شوند.
• در آخر، پسوندهای ضمیر شخصی را با توجه به فاعل جمله انتخاب و به پسوندهای پرسشی متصل می‌کنیم.

سوالی منفی

• برای ساخت جمله سوالی منفی، ابتدا ریشه فعل را به‌دست می‌آوریم و سپس متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه، یکی از پسوندهای «maz/ mez» را برای منفی کردن ریشه به آن اضافه می‌کنیم.
• در ادامه، با کمک پسوندهای سوالی «mı / mi»، عبارت را سوالی می‌کنیم. توجه کنید که پسوندهای سوالی به عبارت قبل از خودشان متصل نمی‌شوند.
• در آخر، پسوند شخصی مناسب را با توجه به فاعل جمله انتخاب کرده و به پسوند پرسشی اضافه می‌کنیم.

در جدول زیر، فعل «Atmak» (پرتاب کردن) برای درک بهتر نحوه صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای زمان حال ساده نوشته شده است.

صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای زمان گذشته ساده

از زمان گذشته ساده، برای بیان انجام کاری در زمان گذشته استفاده می‌شود که در گذشته شروع شده و به پایان رسیده است. برای صرف فعل در زمان گذشته ساده در ترکی استانبولی قوانین خاصی وجود دارد که در ادامه، نحوه صرف فعل در حالت‌های خبری و سوالی مثبت و منفی را توضیح می‌دهیم. با انجام این مراحل تمامی فعل‌ها را می‌توان در زمان گذشته ساده صرف کرد.

خبری مثبت

• برای صرف فعل در زمان گذشته ساده در حالت خبری مثبت، ابتدا ریشه فعل را به‌دست می‌آوریم. سپس یکی از پسوندهای زمان گذشته ساده «DI» را متناسب با ریشه فعل، به آن اضافه می‌کنیم. اگر ریشه با یکی از حروف «ç / s / p / t / h / k / f / ş» تمام شده باشد، آن‌گاه حرف «d» در پسوند زمان گذشته به حرف «t» تبدیل می‌شود. به عنوان مثال، در فعل «رفتن» (Gitmek) وقتی به ریشه «Git» پسوند گذشته اضافه می‌کنیم به شکل «Gitti» تغییر می‌یابد.
• سپس، متناسب با آخرین حرف صدادار عبارت به‌دست آمده، ضمیر شخصی مناسب با فاعل جمله را انتخاب و به آن وصل می‌کنیم.

خبری منفی

• برای صرف فعل در حالت خبری منفی، مانند خبری مثبت عمل می‌کنیم با این تفاوت که در این حالت بعد از به‌دست آوردن ریشه، آن را منفی می‌کنیم و سپس پسوند گذشته و پسوند ضمیر متصل را به آن وصل می‌کنیم.
• برای منفی کردن از یکی از پسوندهای «ma / me» استفاده می‌کنیم.

سوالی مثبت

برای ساخت جمله سوالی مثبت، از جمله خبری مثبت کمک می‌گیریم. بعد از انجام تمامی مراحل در حالت خبری مثبت، پسوندهای سوالی «mı / mi / mu / mü» را به عبارت اضافه می‌کنیم. پسوندهای سوالی جدا نوشته می‌شوند.

سوالی منفی

• برای ساخت جمله سوالی منفی، بعد از حذف پسوندها «mak / mek» آن را با کمک پسوند منفی‌ساز، منفی می‌کنیم.
• سپس، یکی از پسوندهای گذشته را به عبارت وصل می‌کنیم و در ادامه، پسوند شخصی مناسب را اضافه می‌کنیم.
• بعد از تمامی این مراحل، یکی از پسوندهای «mı / mi» را برای سوالی کردن جمله انتخاب می‌کنیم.

فعل «خواندن» (Okumak) برای درک بهتر مراحل صرف فعل در ترکی استانبولی برای زمان گذشته ساده در تمامی حالت‌ها صرف شده است.

صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای زمان گذشته استمراری

از زمان گذشته استمراری در ترکی استانبولی برای بیان کاری استفاده می‌کنیم که در گذشته مدتی به صورت مداوم انجام شده است. این زمان از ترکیب دو زمان گذشته ساده و حال استمراری ساخته می‌شود. گذشته استمراری در حالت‌های مختلف، خبری مثبت و منفی و سوالی مثبت و منفی صرف می‌شود که در ادامه هر کدام را به‌صورت کلی توصیف می‌کنیم.

خبری مثبت

• برای صرف فعل در حالت خبری مثبت در زمان گذشته استمراری، ابتدا ریشه را به‌دست می‌آوریم. اگر ریشه با حرف صدادار تمام شده باشد، آن را حذف کرده و حرف صدادار دیگری متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه به آن اضافه می‌کنیم. اگر با حرف بی‌صدا تمام شده باشد، بدون هیچ تغییری در ریشه، به آن حرف صدادار اضافه می‌کنیم.
• در این مرحله، پسوند زمان حال استمراری «yor» و بعد پسوند زمان گذشته ساده «du» را به ترتیب به عبارت متصل می‌کنیم.
• در آخر، با توجه به فاعل جمله، ضمیر شخصی مناسب را انتخاب و اضافه می‌کنیم.

خبری منفی

• صرف فعل، در حالت خبری منفی راحت‌تر از حالت خبری مثبت است چراکه بعد از به‌دست آوردن ریشه، به کمک پسوندهای «mı / mi / mu / mü» ریشه را منفی می‌کنیم و سپس پسوندهای حال استمراری، گذشته ساده و ضمایر متصل را به ترتیب اضافه می‌کنیم.

سوالی مثبت

• برای ساخت جمله سوالی مثبت، ابتدا ریشه را با حذف پسوندهای «mak / mek» به‌دست می‌آوریم. ریشه را در حالت خبری مثبت صرف می‌کنیم اما پسوندهای ضمایر شخصی در این مرحله اضافه نمی‌شود.
• سپس با کمک پسوند پرسشی «mu» عبارت را سوالی می‌کنیم. بعد از پسوند پرسشی، حرف میانجی «y» را به پسوند پرسشی متصل می‌کنیم.
• در مرحله آخر، پسوند زمان گذشته ساده و ضمیر شخصی به عبارت اضافه می‌شوند. تمامی پسوندها متناسب با قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی انتخاب می‌شوند.

سوالی منفی

• ساختار سوالی منفی در زمان گذشته استمراری مشابه، صرف خبری منفی و سوالی مثبت است. ابتدا فعل را در حالت خبری منفی صرف می‌کنیم اما پسوندهای شخصی را در این مرحله اضافه نمی‌کنیم.
• با کمک پسوند سوالی «mu» عبارت را سوالی می‌کنیم. پسوند سوالی بعد از پسوند «yor» به عبارت اضافه می‌شود، به همین دلیل پسوندهای سوالی در این مرحله استفاده نمی‌شوند.
• برای جلوگیری از تلفظ اشتباه، حرف میانجی «y» را به پسوند پرسشی متصل می‌کنیم. در مرحله آخر، پسوندهای ضمیر شخصی را متناسب با آخرین حرف صدادار عبارت حاصل از مراحل قبل، انتخاب و اضافه می‌کنیم.

جدول زیر، فعل «جستجو کردن» (Aramak) برای نشان دادن نحوه صرف فعل در ترکی استانبولی برای زمان گذشته استمراری صرف شده است.

صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای زمان آینده ساده

از زمان آینده ساده، برای بیان انجام کاری در زمان آینده استفاده می‌کنیم. صرف فعل در زمان آینده ساده شامل مراحل مخصوصی است که با رعایت آن‌ها می‌توانیم هر فعلی را در این زمان صرف کنیم. زمان آینده ساده در حالت‌های خبری و سوالی مثبت و منفی صرف می‌شود که در صرف هر حالت باید به نکاتی دقت کنیم.

خبری مثبت

• با حذف پسوندهای «mak / mek» ریشه فعل را به‌دست می‌آوریم. اگر ریشه با حرف صدادار تمام شده باشد، ابتدا حرف میانجی «y» را به ریشه اضافه می‌کنیم و سپس یکی از پسوندهای زمان آینده ساده «acak / ecek» را به حرف میانجی متصل می‌کنیم. اما اگر ریشه، با حرف بی‌صدا تمام شده باشد، بلافاصله بعد از به‌دست آوردن ریشه، یکی از پسوندهای «acak / ecek» را با توجه به قانون هماهنگی حروف به ریشه اضافه می‌کنیم.
• در مرحله آخر، پسوند ضمایر شخصی (ضمایر متصل) را به عبارت به دست آمده از مرحله قبل اضافه می‌کنیم.

خبری منفی

• برای صرف فعل در حالت خبری منفی، بعد از به‌دست آوردن ریشه، آن را با کمک پسوندهای «ma / me» منفی می‌کنیم و در ادامه، حرف میانجی «y» را به عبارت اضافه می‌کنیم.
• پسوند زمان آینده «acak / ecek» را متناسب با آخرین حرف صدادار عبارت قبل انتخاب و اضافه می‌کنیم. در آخر، ضمایر شخصی را با توجه به فاعل جمله انتخاب و متصل می‌کنیم.

سوالی مثبت

• ساختار سوالی مثبت در زمان آینده ساده، مشابه ساختار جمله خبری مثبت است. با این تفاوت که برای سوالی کردن از پسوندهای پرسشی «mı / mi» کمک می‌گیریم و در انتهای ساختار و جدا از بقیه می‌‌نویسیم.
• در آخر، ضمایر متصل را متناسب با فاعل جمله انتخاب و به عبارت اضافه می‌کنیم. (برای اول شخص‌مفرد و جمع بعد از پسوند پرسشی حرف میانجی «y» اضافه می‌کنیم و بعد پسوند ضمیر شخصی را به حرف میانجی متصل می‌کنیم.)

سوالی منفی

• برای ساخت جمله سوالی منفی، از ساختار خبری منفی استفاده می‌کنیم. ابتدا فعل را در حالت خبری منفی صرف می‌کنیم با این تفاوت که پسوندهای ضمیر شخصی را در این مرحله اضافه نمی‌کنیم.
• یکی از پسوندهای پرسشی «mı / mi» را متناسب با آخرین حرف صدادار عبارت قبل، انتخاب می‌کنیم. دقت کنید که پسوند پرسشی را به عبارت متصل نکنید.
• در مرحله آخر، پسوند ضمیر شخصی مناسبی را با توجه به آخرین حرف صدادار پسوند پرسشی انتخاب و به آن متصل می‌کنیم.

در جدول زیر، فعل «منتظر ماندن» (Beklemek) برای نشان دادن نحوه صرف فعل در زمان آینده آورده شده است.

صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای زمان ماضی نقلی

برای بیان کاری که قبلا اتفاق افتاده و نتیجه آن تا حالا باقی مانده است از ماضی نقلی یا گذشته نامعین در ترکی استانبولی بهره ‌می‌گیریم. ماضی نقلی به عنوان قاعده‌ای برای نقل قول هم استفاده می‌شود. برای صرف ماضی نقلی به پسوندهای مخصوص این زمان «mış / miş / muş / müş» نیاز داریم. در ادامه، نحوه صرف فعل در حالت‌های خبری و سوالی مثبت و منفی را بررسی می‌کنیم.

خبری مثبت

• برای صرف فعل در زمان ماضی نقلی، بعد از به‌دست آوردن ریشه یکی از پسوندهای ماضی نقلی را با توجه به قانون هماهنگی حروف انتخاب و اضافه می‌کنیم.
• پسوند شخصی را متناسب با آخرین حرف صدادار عبارت حاصل از مرحله قبل، انتخاب و وصل می‌کنیم.

خبری منفی

• برای صرف فعل در حالت منفی در زمان ماضی نقلی، ابتدا ریشه را با پسوندهای «ma / me» منفی می‌کنیم و سپس یکی از پسوندهای «mış / miş» را به آن اضافه می‌کنیم.
• در مرحله آخر، پسوند شخصی را به عبارت حاصل اضافه می‌کنیم.

سوالی مثبت

• جمله‌های سوالی مثبت، با کمک ساختار جمله‌های خبری مثبت ایجاد می‌شوند. در این مرحله پسوندهای شخصی، به عبارت اضافه نمی‌شوند.
• بعد از پسوندهای نشان‌دهنده زمان ماضی نقلی، پسوندهای پرسشی مناسب انتخاب و در ادامه ساختار قرار داده می‌شوند.
• پسوند شخصی متناسب با آخرین حرف صدادار پسوند پرسشی انتخاب شده و به آن‌ها متصل می‌شوند. برای اول‌شخص مفرد و جمع قبل از پسوندهای شخصی، حرف میانجی «y» می‌آید.

سوالی منفی

• برای ایجاد جمله سوالی منفی، از ساختار جمله خبری منفی استفاده می‌کنیم. فعل را در حالت خبری منفی صرف می‌کنیم و سپس با کمک پسوندهای سوالی عبارت را سوالی می‌کنیم.
• در نهایت با اضافه کردن پسوندهای شخصی به پسوندهای سوالی، جمله سوالی منفی ایجاد می‌شود. برای اول‌شخص مفرد و جمع قبل از پسوندهای شخصی، حرف میانجی «y» می‌آید.

در جدول زیر، فعل «رفتن» (Gitmek) برای درک بهتر این موضوع نوشته شده است.

صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای وجه امری

وجه امری یا فعل امر در ترکی استانبولی از آسان‌ترین ساختارها است. از وجه امری در ترکی استانبولی برای امر کردن استفاده می‌شود. برخلاف سایر قاعده‌های زبان ترکی استانبولی، وجه امر پسوند نشان‌دهنده مخصوصی ندارد و به همین دلیل ساختار آن آسان است. این وجه دارای دو استثناء است.

• اول‌شخص مفرد و جمع «Ben / Biz» حالت امر ندارند چراکه نمی‌توانیم به «من/ما» امر کنیم.
• دوم‌شخص مفرد و جمع حالت سوالی امری ندارند چراکه نمی‌توان به مخاطب، همزمان هم امر کرد و هم سوال پرسید.

در ساخت جمله امری برای هر ضمیری، ریشه فعل را به‌دست می‌آوریم. سپس پسوندهای مربوط به ضمایر را به ریشه اضافه می‌کنیم. توجه کنید که دوم‌شخص مفرد در حالت امری پسوندی ندارد. در جدول زیر، فعل «بیا» (Gel) برای درک بهتر این موضوع صرف شده است.

چند نکته در رابطه با وجه امر که در جدول نیز مشخص است:

1. برای منفی کردن وجه امری از پسوندهای منفی‌ساز «ma / me» استفاده می‌کنیم.
2. برای سوالی کردن سوم‌شخص مفرد و جمع از پسوندهای پرسشی «mı / mi / mu / mü» استفاده می‌کنیم.
3. برای جمله امری مؤدبانه می‌توان از دوم شخص جمع استفاده کرد.
4. برای ساخت جمله امری سوم‌شخص جمع، هم پسوندهای سوم‌شخص مفرد «sIn» و هم جمع «lAr» به ریشه اضافه می‌شوند.

حالت امری برای اول‌شخص مفرد و جمع همان مضارع التزامی است که در فارسی آن‌ را با اضافه کردن پسوند «بـ» به ابتدای بن فعل می‌سازیم. ساختار فعل امر از لحاظ مفهومی شبیه به «خواهش کردن» یا «پیشنهاد دادن» کاری است. به‌طور مثال در فارسی می‌گوییم: «برویم؟ یا بخرم؟ یا بنویسیم؟». در جدول زیر، فعل «آمدن» (Gelmek) برای اول‌شخص مفرد و جمع در حالت مضارع التزامی صرف شده است.

برای ساخت حالت مضارع التزامی اول‌شخص مفرد و جمع مراحل زیر باید به ترتیب انجام گیرد.

• ابتدا ریشه فعل را همانند بخش‌های قبل، به‌دست می‌آوریم.
• سپس برای اول شخص مفرد یکی از پسوندهای «ayım / eyim» را متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه فعل انتخاب و به آن متصل می‌کنیم.
• برای اول‌شخص جمع بعد از به‌دست آوردن ریشه، یکی از پسوندهای «alım / elim» را متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه انتخاب می‌کنیم.
• اگر ریشه با حرف صدادار تمام شده باشد، بین ریشه و پسوندهای اول‌شخص مفرد یا جمع، حرف میانجی «y» قرار می‌دهیم.
• در حالت منفی، یکی از پسوندهای «ma / me» را بعد از ریشه اضافه می‌کنیم. سپس حرف میانجی «y» را قرار می‌دهیم و در آخر یکی از پسوندهای مضارع التزامی ضمیر مورد نظر (اول‌شخص مفرد یا جمع) را به عبارت به‌دست آمده از مراحل قبل اضافه می‌کنیم.

صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای وجه اجباری

وجه اجباری یا «باید» در ترکی استانبولی به دو شکل ساخته می‌شود یا با کمک پسوندهای «malı / meli» یا با کلمه‌های اختصاصی این قاعده ساخته می‌شوند. از این قاعده، برای بیان اجبار انجام کاری در زمان‌های حال و گذشته استفاده می‌شود. برای ساخت وجه اجباری در ترکی استانبولی کلمه و عبارت‌های مختلفی وجود دارد. در این بخش‌، ابتدا نحوه صرف جمله با پسوندهای اجباری را در حالت‌های مختلف خبری و سوالی مثبت و منفی شرح می‌دهیم و سپس کلمه‌های اختصاصی ساخت جمله اجباری را معرفی می‌کنیم.

خبری مثبت

• بعد از به‌دست آوردن ریشه فعل، یکی از پسوندهای «malı / meli» را با توجه به حرف صدادار ریشه انتخاب و به آن اضافه می‌کنیم.
• سپس متناسب با فاعل جمله، پسوند شخصی مناسب را به عبارت اضافه می‌کنیم.

خبری منفی

ساختار حالت مثبت و منفی مشابه هم هستند. برای خبری منفی، بعد از ریشه، پسوندهای منفی‌ساز را قرار می‌دهیم و سپس پسوندهای اجباری و پسوندهای ضمیرشخصی را متصل می‌کنیم.

سوالی مثبت

• برای ساخت جمله سوالی مثبت، از خبری مثبت بهره می‌گیریم، ابتدا یکی پسوندهای سوالی «mı / mi» را انتخاب و بعد از پسوندهای اجباری قرار می‌دهیم و سپس پسوندهای شخصی را به پسوندهای پرسشی اضافه می‌کنیم.
• بین پسوندهای پرسشی و پسوندهای ضمیر شخصی، از حرف میانجی «y» استفاده می‌کنیم.

سوالی منفی

• ساختار سوالی منفی، از ادغام دو حالت خبری منفی و سوالی ساخته می‌شود. ابتدا فعل را در حالت خبری منفی صرف می‌کنیم. بعد از اضافه کردن پسوندهای منفی‌ساز و پسوندهای اجباری به ریشه، پسوند پرسشی مناسب را انتخاب می‌کنیم و سپس پسوند ضمیرشخصی را به پرسشی متصل می‌کنیم.
• برای اول‌شخص مفرد و جمع بین پسوند پرسشی و ضمایر متصل از حرف میانجی «y» استفاده می‌شود.

در جدول زیر، فعل «گفتن» (Söylemek) برای درک بهتر توضیحات مربوط به صرف فعل در حالت اجباری نوشته شده است.

عبارت‌های زیر، وقتی در جمله استفاده می‌شوند، معنای باید و اجبار به جمله اضافه می‌کنند. در ادامه، نکات مربوط به صرف فعل در ترکی استانبولی برای وجه اجباری با کمک کلمه‌های اختصاصی زیر را توضیح می‌دهیم.

• «lazım»
• «zorunda»
• «mecburiyetinde»
• «mecbur»
• «gerek»

جمله خبری مثبت با کلمه‌های اختصاصی «Lazım» و «Gerek»

برای بیان انجام کاری که حتما باید انجام شود از دو کلمه «Lazım» و «Gerek» استفاده می‌کنیم. کلمه «Lazım» هیچ پسوندی نمی‌گیرد، اما می‌توانیم به کلمه «Gerek» پسوندهای زمان را اضافه کنیم. اگر بخواهیم جمله را بدون فاعل مشخصی بیان کنیم از جدول زیر، کمک می‌گیریم. در ادامه، مثالی برای درک بهتر نوشته شده است.

هر دو مثال، هم‌معنی هستند اما با وجه اجباری متفاوتی ساخته شده‌اند. در این مثال‌ها، فاعل جمله مشخص نیست.

اما اگر بخواهیم جمله را برای ضمیر خاصی بیان کنیم، به پسوندهای ملکی نیاز داریم تا جمله مفهوم درستی داشته باشد. جدول زیر، نحوه ساخت این‌گونه از جمله‌ها را نشان می‌دهد.

مثال زیر، برای یادگیری بهتر نوشته شده است.

دو مثال هم معنی هستند اما با وجه اجباری متفاوتی ساخته شده‌اند. در این دو مثال، جمله فاعل دارد، بنابراین پسوندهای ملکی به عبارت اضافه شده است.

جمله خبری منفی با کلمه‌های اختصاصی «Lazım» و «Gerek»

همانند حالت خبری مثبت که جمله‌ها را می‌توان به دو روش با فاعل مشخص و بدون فاعل مشخص نوشت. جمله‌های خبری را هم می‌توان در دو حالت نوشت. برای ساخت جمله خبری منفی با کلمه‌های اختصاصی وجه اجباری بدون فاعل مشخص، مانند فرمول زیر عمل می‌کنیم.

برای ساخت جمله خبری منفی با کلمه‌های اختصاصی وجه اجباری با فاعل مشخص، مانند فرمول زیر عمل می‌کنیم.

مثال‌های زیر، برای فهم بهتر دو جدول بالا، نوشته شده‌اند.

جمله خبری مثبت با کلمه‌های اختصاصی «Mecburiyetinde» و «Zorunda»

وقتی‌که مجبور به انجام کاری باشیم می‌‌توانیم از دو کلمه «Mecburiyetinde» و «Zorunda» استفاده کنیم. این نوع از وجه‌ها پسوندهای شخصی دریافت می‌کنند. در جدول زیر، نحوه ساخت جمله‌های شامل این نوع از وجه‌های اجباری آورده شده است.

مثال‌های زیر برای درک بهتر نوشته شده‌اند.

هر دو مثال بالا، هم معنی هستند اما وجه‌های اجباری متفاوتی به کار برده شده است.

جمله خبری منفی با کلمه‌های اختصاصی «Mecburiyetinde» و «Zorunda»

برای منفی کردن جمله‌های شامل این دو وجه اجباری از کلمه منفی ساز در ترکی استانبولی «نیست» (Değil) بهره می‌گیریم. برای ساخت جمله‌های خبری منفی با این دو وجه، مشابه خبری مثبت عمل می‌کنیم با این تفاوت که پسوندهای ضمیر شخصی را به کلمه «Değil» متصل می‌کنیم. برای یادگیری بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.

در دو مثال جمله‌ها هم معنی هستند که با وجه‌های اجباری متفاوتی ساخته شده‌اند.

جمله خبری مثبت با کلمه‌های اختصاصی «Mecbur»

کلمه «Mecbur» هم معنی کلمه «Zorunda» است. این کلمه ساختاری متفاوت از بقیه دارد، اما همانند بقیه کلمه‌های اجباری برای بیان اجبار استفاده می‌شود. در جمله‌سازی، به جای استفاده از اسم مصدر در جمله از پسوندهای «maya / meye» استفاده می‌شود. بعد از به‌دست آوردن ریشه، یکی از پسوندهای «maya / meye» را به ریشه اضافه می‌کنیم و سپس کلمه «Mecbur» را قرار می‌دهیم. اگر جمله دارای فاعل باشد، پسوندهای ضمیر شخصی را به این کلمه اضافه می‌کنیم. به مثال زیر، توجه کنید.

جمله خبری منفی با کلمه‌های اختصاصی «Mecbur»

حالت خبری منفی کلمه «Mecbur»، همانند حالت خبری منفی دو کلمه اجباری «Mecburiyetinde» و «Zorunda» است. برای منفی کردن از کلمه منفی‌ساز «Değil» استفاده می‌کنیم. اگر جمله فاعل داشته باشد، پسوندهای ضمیر شخصی به کلمه «Değil» متصل می‌شوند. به مثال زیر، توجه کنید.

صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای وجه شرطی

برای بیان آرزوها، سردرگمی‌ها و رویاها در زبان ترکی استانبولی از وجه شرطی در ترکی استانبولی استفاده می‌کنیم. جمله‌های شرطی هم حالت اسمیه و هم حالت فعلیه دارند. وجه شرط را می‌توان با اضافه کردن دو پسوند «sa / se» به حالت صرف شده‌ فعل‌ها ایجاد کرد. در این قسمت، نحوه صرف فعل برای وجه شرط در زمان‌های مختلف و حالت‌های متفاوت خبری و سوالی مثبت و منفی را بررسی می‌کنیم.

خبری مثبت

برای ساخت جمله خبری مثبت شرطی، در زمان‌های مختلف حال ساده، حال استمراری، گذشته و آینده مراحل زیر را طی می‌کنیم.

• با حذف پسوندهای (mak / mek) ریشه فعل را به‌دست می‌آوریم.
• ریشه را در زمان مورد نظر (آینده، گذشته و غیره) صرف می‌کنیم.
• یکی از پسوندهای شرطی «sa / se» را متناسب با آخرین حرف صدادار عبارت حاصل از مرحله قبل اضافه می‌کنیم.
• پسوندهای ضمیر شخصی را به پسوند شرطی وصل می‌کنیم.

در جدول زیر، برای هر کدام از زمان‌ها در حالت شرطی، فعل «خریدن» (Almak) برای درک بهتر این بخش صرف شده است. این فعل برای اول‌شخص مفرد صرف شده است.

خبری منفی

برای ساخت جمله خبری منفی و شرطی، همانند حالت مثبت مراحل را طی می‌کنیم.

• ابتدا فعل را در زمان مورد نظر در حالت منفی صرف می‌کنیم.
• پسوند شرطی «sa / se» را متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه، به آن اضافه می‌کنیم.
• پسوندهای شخصی را با توجه به فاعل جمله انتخاب و به ریشه وصل می‌کنیم.

برای فهم بهتر این موضوع، فعل «گریه کردن»‌ (Ağlamak) در زمان‌های مختلف در حالت شرطی صرف شده است. این فعل برای دوم‌شخص مفرد صرف شده است.

صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای فعل خواستن

در جمله‌ها برای بیان قصد انجام کاری را داشتن، در زمان آینده نزدیک یا دور از فعل «خواستن» استفاده می‌کنیم. صرف فعل خواستن در ترکی استانبولی فرمول آسانی دارد و مانند وجه شرطی می‌توان در زمان‌های مختلف و در حالت‌های متفاوت صرف کرد. با یادگیری فرمول کلی، هر فعلی را می‌توان با فعل «خواستن» (İstemek)‌ صرف کرد. فعل خواستن در زبان ترکی استانبولی، به عنوان فعل اصلی جمله استفاده می‌شود بنابراین در انتهای جمله قرار می‌گیرد. توجه کنید که ابتدا اسم مصدر و سپس فعل خواستن باید در جمله قرار گیرد.

خبری مثبت

برای زمان‌های آینده، گذشته، حال و حال استمراری نحوه صرف فعل در ترکی استانبولی با فعل خواستن در حالت خبری مثبت یکسان است.

• ابتدا ریشه فعل «İstemek» را به‌دست می‌آوریم.
• ریشه را در زمان مورد نظر (آینده، گذشته و غیره) در حالت خبری مثبت صرف می‌کنیم.
• پسوند شخصی را به عبارت حاصل از مرحله قبل اضافه می‌کنیم.

برای مثال، فعل «خواستن» (İstemek)‌ را در زمان‌های مختلف برای اول‌شخص مفرد صرف می‌کنیم.

به توضیحات مثال‌ زیر دقت کنید.

ابتدا اسم مصدر آمده و سپس فعل خواستن صرف شده است.

خبری منفی

حالت خبری منفی هم مانند حالت خبری مثبت برای زمان‌های مختلف قابل صرف است. مراحل به ترتیب نوشته شده است.

• بعد از به‌دست آوردن ریشه فعل خواستن، با کمک پسوندهای منفی‌ساز، ریشه را منفی می‌کنیم.
• سپس متناسب با زمان مورد نظر، پسوندهای مربوط به زمان‌ها را به عبارت حاصل از مرحله قبل اضافه می‌کنیم.
• در مرحله آخر، پسوند شخصی را به عبارت متصل می‌کنیم.

جدول زیر، برای درک بهتر نحوه صرف فعل خواستن در حالت خبری منفی فعل خواستن نوشته شده است. فعل «خواستن» برای سوم‌شخص مفرد صرف شده است.

به مثال‌های، زیر توجه کنید.

صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای فعل توانستن

فعل توانستن در ترکی استانبولی شامل دو پسوند «abil / ebil» است که می‌توان در زمان‌های مختلف برای جمله‌سازی استفاده کرد.

خبری مثبت

برای جمله‌سازی در زمان‌های مختلف در حالت خبری مثبت، طبق مراحل زیر عمل می‌کنیم.

• ابتدا ریشه فعل را به‌دست می‌آوریم. حذف «mak / mek»
• متناسب با ریشه فعل، یکی از پسوندهای فعل خواستن «abil / ebil» را به ریشه اضافه می‌کنیم.
• سپس پسوند زمان مورد نظر را به عبارت حاصل از مرحله قبل وصل می‌کنیم.

در جدول زیر، فعل «انجام دادن، درست کردن» (Yapmak) با پسوندهای فعل توانستن «abil / ebil» برای زمان‌های مختلف صرف شده است. در این جدول، فعل را برای دوم‌شخص مفرد صرف می‌کنیم.

مثال‌های زیر، جهت درک بهتر این موضوع نوشته شده است.

خبری منفی

برای صرف فعل‌ها در حالت خبری منفی با فعل توانستن، دو روش وجود دارد. هر دو روش را با مثال توضیح می‌دهیم.

روش اول

اگر شخص توانایی ذهنی و جسمی انجام کاری را نداشته باشد، برای بیان نتوانستن انجام آن کار‌ها از این روش استفاده می‌کنیم.

• ابتدا ریشه فعل را به‌دست می‌آوریم. حذف «mak / mek»
• یکی از پسوندهای «a / e» را متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه، به آن اضافه می‌کنیم.
• سپس با توجه به زمانی که می‌خواهیم فعل را صرف کنیم، با پسوندهای منفی‌ساز مربوطه، ریشه را منفی می‌کنیم. (به‌طور مثال زمان حال استمراری را با پسوندهای «mı /mi» و زمان‌های گذشته و آینده را با «ma / me» منفی می‌کنیم.)
• پسوند زمان مورد نظر را به عبارت حاصل از مرحله قبل، اضافه می‌کنیم.
• در مرحله آخر، پسوندهای ضمیر شخصی را متناسب با فاعل جمله انتخاب و به عبارت متصل می‌کنیم.

در جدول زیر، فعل «فهمیدن» (Anlamak) در حالت خبری منفی برای درک بهتر این موضوع نوشته شده است.

روش دوم

زمانی که احتمال دهیم توانایی انجام کاری را نداریم، از این روش استفاده می‌کنیم. در ترجمه این جمله‌ها می‌توان کلمه‌های «ممکن است / احتمالا» را استفاده کرد. مراحل ساخت این نوع از جمله‌ها نوشته شده است.

• ابتدا با حذف «mak / mek» ریشه فعل را به‌دست می‌آوریم.
• سپس با کمک دو پسوند منفی‌ساز «ma / me» ریشه را منفی می‌کنیم.
• پسوندهای مخصوص فعل توانستن «abil / ebil» را به عبارت حاصل از مرحله قبل اضافه می‌کنیم.
• به عبارت، پسوند «ir» مربوط به زمان گسترده را اضافه می‌کنیم.
• در مرحله آخر، پسوند شخصی مربوط به ضمیر مورد نظر را به عبارت اضافه می‌کنیم.

مثال‌های زیر، برای درک بهتر این موضوع نوشته شده‌اند.

سوالات متداول در رابطه با صرف فعل‌ها در ترکی استانبولی

در این بخش تعدادی از سوال‌هایی نوشته شده است که زبان‌آموزان در رابطه با صرف فعل در ترکی استانبولی می‌پرسند.

آیا شبه فعل‌ها می‌توانند صرف شود؟

شبه فعل‌ها فقط می‌توانند پسوندهای منفی‌ساز بگیرند و بقیه پسوندها مانند، پسوندهای ضمایر شخصی، پسوندهای زمان‌ها را نمی‌گیرند. بنابراین قابل صرف نیستند.

پسوند «sa / se» چه پسوندی است؟

اگر به وقوع پیوستن فعلی وابسته به شرطی باشد، با استفاده از این پسوندها، جمله شرطی می‌سازیم. این پسوندها به فعل یا اسم مصدر متصل می‌شوند.

معرفی فیلم‌های آموزشی زبان‌های خارجی

مجموعه فرادرس، همواره به دنبال ایجاد محیطی برای یادگیری بهتر و با هزینه کمتر، برای دانش‌جویان، دانش‌‌آموزان و زبان‌آموزان است. در وبسایت فرادرس، مجموعه آموزش‌ها با توجه به موضوع دسته بندی شده‌اند. یکی از این مجموعه فیلم‌های آموزش، آموزش زبان خارجی است که علاقمندان به یادگیری زبان‌های مختلف می‌توانند دوره مورد نظر خود را انتخاب و شروع کنند. در ادامه، برخی از این دوره‌ها را به صورت خلاصه توضیح می‌دهیم.

آموزش مکالمه زبان فرانسه در سفر: این دوره آموزشی، هم برای افرادی که در حال یادگیری این زبان هستند و هم برای افرادی که قصد سفر به کشور فرانسه را دارند مفید است. زیرا در این دوره، پرکاربردترین جملات فرانسه در مکالمه‌های روزمره که هر فردی در طی روز با تعدادی از آن‌ها سر و کار دارد، به صورت مکالمه ارائه شده و تلفظ صحیح و معانی آن‌ها نیز بیان شده است. این مکالمه‌ها برای فروشگاه، هتل، رستوران و خیابان تدوین شده‌اند. برای دیدن فیلم آموزش مکالمه زبان فرانسه در سفر + اینجا کلیک کنید.
آموزش آشنایی با شعر انگلیسی: از دوره‌های پرکاربرد دیگر، دوره آشنایی با شعر انگلیسی است که برای دانشجویان مترجمی و زبان و ادبیات انگلیسی بسیار کمک‌کننده است. در این دوره، افراد با چگونگی تجزیه و تحلیل اشعار برجسته انگلیسی از برخی از شعرای برگزیده دوره رنسانس تا دوره مدرن آشنا خواهند شد. برای دیدن فیلم آموزش آشنایی با شعر انگلیسی + اینجا کلیک کنید.
آموزش زبان فرانسه - اصطلاحات و ضرب المثل های رایج: این دوره آموزشی برای یادگیری زبان فرانسه بسیار مفید خواهد بود. زیرا علاوه‌بر اینکه با ضرب‌المثل‌های مربوط به زبان فرانسه و معادل آن‌ها در فارسی آشنا می‌شوید، باعث یادگیری زبان مقصد همانند زبان مادر نیز می‌شود. استفاده از اصطلاحات در مکالمه‌ها باعث افزایش اعتماد‌به‌نفس در شخص می‌شود. برای دیدن فیلم آموزش زبان فرانسه - اصطلاحات و ضرب المثل های رایج + اینجا کلیک کنید.
آموزش رایتینگ تسک ۱ آیلتس آکادمیک IELTS - به زبان انگلیسی: این دوره آموزشی برای افرادی کمک کننده است که برای آزمون بین‌المللی آیلتس آکادمیک آماده می‌شوند. در این دوره، با کلمات و اصطلاحات مربوط به تحلیل داده‌ها، شیوه ساده‌سازی ساختارهای کلی و جزئی و همچنین تحلیل داده‌های گرافیکی آشنا خواهید شد. تفاوت این دوره، با دوره معرفی شده در قسمت بالا، زبان دوره است که این دوره به زبان انگلیسی تدریس شده است. برای دیدن فیلم آموزش رایتینگ تسک ۱ آیلتس آکادمیک IELTS - به زبان فارسی + اینجا کلیک کنید.

جمع‌بندی

صرف فعل به ایجاد تغییر در ساختار مصدر، برای ایجاد جمله‌ها در حالت‌ها و  زمان‌های متفاوت است. در زبان ترکی استانبولی صرف فعل در بیشتر زمان‌ها از فرمول یکسانی برخوردار است و تنها با تغییر پسوندهای زمان‌ها و حالت‌های مربوطه، می‌توان فعل را از شکلی به شکلی دیگر تبدیل کرد. در این مطلب، نحوه صرف فعل در زمان‌های مختلف، حال ساده، حال استمراری، گذشته و غیره با مثال توضیح داده شد.