فرادرسفعل توانستن در ترکی استانبولی — به زبان ساده + مثال
فعل توانستن در ترکی استانبولی شبیه به زبان انگلیسی نیست. در زبان انگلیسی، کلمه‌های منحصربه‌فردی مثل «Could / Can / Be able to» وجود دارد. درحالی‌که در ترکی فقط دو پسوند داریم. این دستور زبان به صورت اضافه شدن پسوندهای «abil / ebil» ساخته می‌شود. اما نکته اینجاست که در زبان ترکی می‌توانیم فعل توانستن را در زمان‌های مختلف مثل زمان گسترده در ترکی استانبولی (حال ساده)، حال استمراری، زمان گذشته در ترکی استانبولی و آینده ساده بکار ببریم. برای این کار ابتدا فعل «توانستن» را در ساختار تعریف شده ایجاد می‌کنیم، سپس آن را در زمان مورد نظر خود صرف می‌کنیم. در ادامه تمامی نکات و مثال‌های مربوطه را توضیح خواهیم داد.
ساختار فعل توانستن در ترکی استانبولی
ساختن فعل توانستن در ترکی استانبولی بسیار آسان است که به صورت مرحله‌ای در قسمت پایین توضیح می‌دهیم.
- ابتدا ریشه فعل را بدست می‌آوریم. (حذف mak / mek)
- یکی از دو پسوند مخصوص وجه توانستن «abil / ebil» را متناسب با آخرین حرف صدادار (قانون هماهنگی حروف صدادار در ترکی استانبولی) ریشه فعل انتخاب و به آن اضافه می‌کنیم.
| پسوند توانستن | آخرین حرف صدادار ریشه فعل |
| abil | a / ı / o / u |
| ebil | e / i / ö / ü |
- صرف فعل در زمان مورد نظر. به عنوان مثال اگر بخواهیم جمله خود را در زمان حال (گسترده) بسازیم، باید بعد از پسوندهای «abil / ebil»، پسوندهای مربوط به زمان گسترده را متناسب با آخرین حرف صدادار انتخاب کنیم.
- در مرحله آخر پسوندهای شخصی را متناسب با ضمیر مربوطه و آخرین حرف صدادار اضافه می‌کنیم.
در جدول زیر فرمول ساخت فعل توانستن به همراه سایر اجزای جمله آورده شده است.
| پسوند شخصی | پسوند زمان مورد نظر | abil / ebil | ریشه فعل | ضمیر شخصی |
نکته: اگر ریشه فعل با حرف صدادار تمام شده باشد، قبل از اضافه کردن پسوندهای «abil / ebil» از حرف میانجی «y» استفاده می‌کنیم.
Sen kitap okumayı sevdiğin için bu makaleyi okuyabiliyorsun.
بخاطر این‌که کتاب خواندن را دوست داری می‌توانی این مقاله را بخوانی.
نحوه ساخت فعل توانستن در زمان حال استمراری
در جدول بالا، نحوه ساخت فعل توانستن و ترتیب قرارگیری اجزای جمله در ساختار انواع زمان‌ها به صورت کلی و عمومی نوشته شده است. برای سهولت یادگیری و دقت بیشتر، مثال‌هایی از این نوع جملات را برای زمان‌های مختلف بررسی می‌کنیم. در این بخش ساخت فعل توانستن در زمان حال استمراری در ترکی استانبولی را بررسی می‌کنیم. دقت کنید که در این زمان، بعد از پسوندهای «abil / ebil»، ابتدا یک حرف صدادار مناسب انتخاب می‌کنیم و سپس پسوند «yor» را می‌آوریم. برای انتخاب حرف صدادار متناسب با قانون هماهنگی حروف مصوت، از یکی از حروف «ı / i / u / ü» بهره می‌گیریم.
برای درک بهتر فعل توانستن در زمان حال استمراری به مثال‌های زیر توجه کنید.
Ben piyano çalabiliyorum.
من می‌توانم پیانو بنوازم.
Biz bu kitabı okuyabiliyoruz.
ما می‌توانیم این کتاب را بخوانیم.
Sen lezzetli yemek yapabiliyorsun.
تو می‌توانی غذای لذیذ درست کنی.
O ütü yapabiliyor.
او می‌تواند اتو کند.
Siz şu tür perdeleri nasıl temizleyebiliyorsunuz?
شما چطور می‌توانید این نوع از پرده‌ها را تمیز کنید؟
Onlar bu bilgisayarı kullanabiliyorlar.
آن‌ها می‌توانند از این کامپیوتر استفاده کنند.
نحوه ساخت فعل توانستن در زمان آینده
نحوه ساخت جمله‌های توانستن در زمان آینده در ترکی استانبولی تفاوت زیادی با بخش قبل ندارد. فقط در این زمان، بعد از پسوندهای «abil / ebil»، پسوندهای زمان آینده «acak / ecek» استفاده می‌شوند. در این بخش نیز دقت داشته باشید اگر ریشه فعل با حرف صدادار تمام شود حتما «y» میانجی اضافه کنید.
Bu kitabı okuduktan sonra Rusça konuşabileceksin.
بعد از خواندن این کتاب خواهی توانست (می‌توانی) به روسی صحبت کنی.
Sence, ben de bir gün güzel resimler çizebilecek miyim?
به‌نظر تو، آیا من هم یک روز خواهم توانست (می‌توانم) نقاشی‌های زیبا بکشم؟
O çalışırsa üniversite ücretlerini ödeyebilecek.
او اگر کار کند، خواهد توانست (می‌تواند) شهریه دانشگاه را پرداخت کند.
İyileştikten sonra bizde bu yemekleri yiyebileceğiz.
بعد از این‌که حالمان خوب شد خواهیم توانست (می‌توانیم) از این غذاها بخوریم.
Siz devamlı spor yaptığınızda hızlı koşabileceksiniz.
شما زمانی که به صورت مداوم ورزش کنید خواهید توانست (می‌توانید) سریع بدویید.
Onlar pasaport aldığı zaman başka ülkeye gidebilecekler.
آن‌ها زمانی که پاسپورت بگیرند خواهند توانست (می‌توانند) به کشور دیگری بروند.
نحوه ساخت فعل توانستن در زمان گذشته معین
برای بیان کاری که در گذشته قادر به انجام آن بوده‌ایم، از گذشته معین استفاده می‌کنیم. نحوه ساخت این جمله‌ها همانند بخش‌های قبل است با این تفاوت که بعد از پسوندهای نشان‌دهنده فعل «توانستن» باید پسوند زمان گذشته «di» را اضافه کنیم. دلیل این‌که فقط از یک پسوند زمان گذشته استفاده می‌کنیم، پسوندهای «abil / ebil» هستند که آخرین حرف صدادارشان «i» است. اگر ریشه با حرف صدادار تمام شده باشد، از حرف میانجی «y» بهره می‌گیریم.
Siz sınavı başarıyla geçebildiniz.
شما توانستید امتحان را با موفقیت پشت سر بگذارید.
Spor yaptığım için yarışmada koşabildim.
بخاطر این‌که ورزش می‌کنم توانستم در مسابقه بدوم.
Çok kitap okuduğun için konuşabildin.
بخاطر این‌که زیاد کتاب می‌خوانی توانستی صحبت کنی.
Parasıyla yeni bilgisayar alabildi.
با پولش توانست کامپیوتر جدید بخرد.
Biz geçen sene fazla çalıştık ve bu arabayı alabildik.
ما سال قبل زیاد کار کردیم بخاطر همین توانستیم این ماشین را بخریم.
Onlar eve gittikleri zaman ödevlerini bitirebildiler.
آن‌ها وقتی به خانه رفتند توانستند تکالیفشان را تمام کنند.
نحوه ساخت فعل توانستن در زمان گذشته نامعین
فعل توانستن در ترکی استانبولی برای زمان گذشته، علاوه‌بر گذشته معین با گذشته نامعین در ترکی استانبولی (ماضی نقلی) نیز ساخته می‌شود. هر وقت بخواهیم خبری یا اتفاقی را نقل قول کنیم از گذشته نامعین استفاده می‌کنیم. برای ساختن جمله‌های شامل «توانستن» در گذشته نامعین به شکل زیر عمل می‌کنیم:
- ریشه فعل را بدست می‌آوریم.
- بعد از اضافه کردن پسوندهای «abil / ebil» به ریشه فعل، پسوند «miş» اضافه می‌کنیم.
- در مرحله آخر، پسوندهای ضمیر متصل را اضافه می‌کنیم.
Annem söyledi Zeynep yarışmayı kazanabilmiş.
مامانم گفت زینب توانسته در مسابقه برنده شود.
İstediğimiz sonuçları elde edebilmişiz.
توانسته‌ایم به نتایجی که می‌خواستیم برسیم.
Ağır yaralanmama rağmen onu sırtımda taşıyabilmişim.
علی رغم زخم‌ها و جراحات زیاد توانسته‌ام او را در پشتم حمل کنم.
Kandan korkmana rağmen ameliyat yapabilmişsin.
با وجود این‌که از خون می‌ترسی، توانسته‌ای جراحی انجام بدهی.
Onlar sinema bileti bulup filmi izleyebilmişler.
آن‌ها توانسته‌اند بلیط سینما پیدا کنند و فیلم را تماشا کنند.
Duydumki hocanızın verdiği soruları çözebilmişsiniz.
شنیدم که توانسته‌اید سوالات استادتان را حل کنید.
نحوه ساخت فعل توانستن در زمان گسترده
برای ساخت جمله‌ها در زمان گسترده، بعد از اضافه کردن پسوندهای «abil / ebil» به ریشه فعل، پسوند «ir» را می‌آوریم و سپس متناسب با ضمیر مورد نظر، پسوندهای شخصی را قرار می‌دهیم. به مثال‌های زیر توجه کنید.
Onlar bu filmleri izleyebilirler.
آن‌ها می‌توانند این فیلم‌ها را تماشا کنند.
O, bu elbiseyi sevebilir, ama ben sevmiyorum
او می‌تواند این لباس را دوست داشته باشد، اما من دوست ندارم.
Ben bu soruyu cevaplayabilirim.
من می‌توانم به این سوال جواب بدهم.
Sen zeki bir çocuksun buyüzden sınavları iyi notlarla geçebilirsin.
تو بچه باهوشی هستی بخاطر همین می‌توانی امتحان‌ها را با نمره‌های خوب پشت سر بگذاری.
Biz büyüdüğümüz için kendi odamızı temizleyebiliriz.
بخاطر این‌که ما بزرگ شده‌ایم می‌توانیم اتاق خودمان را تمیز کنیم.
Siz yemekten sonra dişlerinizi firçalayıp uyuyabilirsiniz.
شما بعد از غذا می‌توانید دندان‌هایتان را مسواک بزنید و بخوابید.
منفی کردن فعل توانستن در ترکی استانبولی
برای بیان نتوانستن در ترکی استانبولی کافی است که فعل «توانستن» را منفی کنیم. برای منفی کردن فعل توانستن در ترکی استانبولی دو روش وجود دارد که در ادامه هر کدام را به صورت کامل و گام به گام توضیح می‌دهیم.
روش اول منفی کردن فعل توانستن در ترکی استانبولی
وقتی که شخص توانایی ذهنی یا جسمی انجام کاری را ندارد، از این روش برای جمله‌سازی استفاده می‌کنیم. مراحل ساخت آن را به صورت گام به گام توضیح می‌دهیم.
- ابتدا ریشه فعل را بدست می‌آوریم. (حذف mak / mek)
- یکی از دو پسوند «a / e» را به ریشه فعل اضافه می‌کنیم.
- سپس با توجه به زمانی که می‌خواهیم فعل را صرف کنیم، با پسوندهای منفی‌ساز مربوطه، ریشه را منفی می‌کنیم. (به‌طور مثال زمان حال استمراری را با پسوندهای «mı /mi»و زمان‌های گذشته و آینده را با «ma / me» منفی می‌کنیم.)
- پسوند نشان‌دهنده زمان مورد نظر را انتخاب می‌کنیم. (yor / acak / dı و ...)
- در آخر، پسوندهای ضمیر مورد نظر را اضافه می‌کنیم.
در جدول زیر ترتیب قرارگیری اجزای جمله نوشته شده است. در ادامه به مثال‌ها و پسوندهای bold دقت کنید.
| پسوند شخصی | پسوند نشان‌دهنده زمان | پسوند منفی‌ساز | a / e | ریشه فعل | ضمیر شخصی |
Ben türkçe anlayamıyorum.
من ترکی متوجه نمی‌شوم.
Çok ders çalışmasına rağmen soruları çözemedi.
با وجود این‌که زیاد درس خوانده بود سوال‌ها را نتوانست حل کند.
Sesi kısık toplantıda konuşamayacak.
صدایش گرفته است در جلسه نمی‌تواند صحبت کند.
روش دوم منفی کردن فعل توانستن در ترکی استانبولی
منفی کردن فعل توانست در روش دوم کمی متفاوت از روش اول است. مواقعی که احتمال دهیم قادر به انجام کاری نیستیم از این روش استفاده می‌کنیم. این روش منفی کردن، فقط با پسوندهای زمان گسترده ساخته می‌شود. در جدول زیر نحوه قرارگیری اجزای جمله در این ساختار نوشته شده است.
| پسوند شخصی | ir | (y) abil / ebil | ma / me | ریشه فعل | ضمیر شخصی |
بررسی مثال‌ها برای درک بهتر این قسمت کمک خواهد کرد.
Zehra yarın okula gelmeyebilir.
زهرا احتمالا فردا به مدرسه نیاید.
Hava yağmurlu toplantıya taksiyle de yetişmeyebilirim.
هوا بارانی است احتمالا با تاکسی هم به جلسه نمی‌رسم.
Güneş tutulmasını teleskopsuz görmeyebilirsin.
احتمالا خورشیدگرفتگی را بدون تلسکوپ نمی‌بینی.
Eğer hastaysanız tatile gitmeyebiliriz.
اگر بیمار هستید می‌توانیم به مسافرت نرویم.
سوالی کردن فعل توانستن در ترکی استانبولی
برای سوالی کردن فعل توانستن در زمان‌های مختلف از پسوندهای سوالی «mu / mü / mı / mi» استفاده می‌کنیم. نحوه سوالی کردن فعل مثبت و ترتیب قرارگیری اجزا در جدول زیر نوشته شده است.
| پسوند شخصی | mu / mü / mı / mi | پسوند نشان‌دهنده زمان | (y) abil / ebil | ریشه فعل | ضمیر شخصی |
مثال‌های زیر برای درک بهتر این بخش آورده شده است.
Şu gazeteyi bana verebilir misin?
آیا می‌توانی آن روزنامه را به من بدهی؟
İşlerinizi akşama kadar bitirebilir misiniz?
آیا می‌توانید کارهایتان را تا شب تمام کنید؟
O tenis oynayabiliyor mu?
آیا او می‌تواند تنیس بازی کند؟
Sence ben italyanca konuşabilir miyim?
به نظر تو آیا من می‌توانم ایتالیایی صحبت بکنم؟
Siz yemek pişirebiliyor musunuz?
آیا شما می‌توانید غذا بپزید؟
Onlar gitar çalabiliyorlar mı?
آیا آن‌ها می‌توانند گیتار بنوازند؟
Bu mekanda yüksek sesle konuşabilir miyiz?
آیا می‌توانیم در این مکان با صدای بلند صحبت کنیم؟
سوالی کردن منفی فعل توانستن در ترکی استانبولی
ساختار سوالی منفی و سوالی مثبت مشابه هم هستند با این تفاوت که در حالت منفی ابتدا باید ریشه منفی شود. در بخش‌های بالا، دو حالت برای منفی کردن فعل توانستن معرفی کردیم. در این قسمت نیز دو روش سوالی کردن فعل منفی را شرح می‌دهیم.
روش اول
برای سوالی کردن منفی فعل توانستن به روش اول به صورت جدول زیر عمل می‌کنیم.
| پسوند شخصی | پسوند پرسشی | پسوند نشان‌دهنده زمان | پسوند منفی‌ساز | a / e | ریشه فعل | ضمیر شخصی |
Konsere gidemeyecek miyiz?
آیا نخواهیم توانست (نمی‌توانیم) به کنسرت برویم؟ ( جمله برای آینده است)
Bu mekanda çalışmaya devam edemiyor musunuz?
آیا نمی‌توانید در این مکان به کار کردن ادامه دهید؟
روش دوم
جمله‌هایی که به روش زیر ساخته می‌شوند، مفهوم «خواهش کردن» و «اجازه خواستن» هم دارند.
| پسوند شخصی | پسوند پرسشی | ir | (y) abil / ebil | ma / me | ریشه فعل | ضمیر شخصی |
Yarın okula gitmeyebilir miyim?
فردا می‌توانم به مدرسه نروم؟
Yüksek sesle okumayabilir misin?
آیا می‌توانی با صدای بلند نخوانی؟
Anneannem eve gitmeyebilir mi?
آیا مادربزرگم می‌تواند به خانه نرود؟
معرفی فیلم آموزش زبان ترکی - ویژه ترک زبانان
یکی از مهم‌ترین بخش‌های یادگیری هر زبانی مبحث گرامر یا دستور زبان است که یادگیری سطحی و پراکنده آن باعث سردرگمی زبان‌آموز می‌شود و مسیر یادگیری او را طولانی‌تر می‌کند. در همین راستا «فرادرس» اقدام به انتشار فیلم آموزش زبان ترکی - سطح مقدماتی A1 و A2 کرده است. این فیلم آموزشی در مدت ۶ ساعت و در قالب ۲۰ درس تدوین شده است. در ادامه به توضیح مهم‌ترین دروس آن می‌پردازیم.
در درس‌های اول تا هشتم این فیلم آموزشی، الفبای ترکی، قوانین مربوط به حروف صدادار و بی‌‌صدا و انواع پسوندها در ترکی استانبولی را یاد می‌گیرید. درس نهم تا دوازدهم، به زمان‌ها (حال استمراری، گذشته ساده، گذشته نامعین، زمان آینده) و نحوه درست صرف آن‌ها با مثال‌های کاربردی اختصاص داده شده است. از درس سیزدهم تا بیستم با منفی کردن افعال و کلمات روزمره و کاربردی آشنا می‌شوید. این دوره برای تمامی علاقمندان به یادگیری زبان ترکی مفید است.
- برای مشاهده فیلم آموزش زبان ترکی - ویژه ترک زبانان + اینجا کلیک کنید.
جمع‌بندی
در این مقاله، نحوه ساخت فعل «توانستن» در ترکی استانبولی را توضیح دادیم. فعل «توانستن» را می‌توان در زمان‌های مختلف با استفاده از پسوندهای مخصوص صرف کرد. پسوندهای نشان‌دهنده فعل توانستن «abil / ebil» هستند. نحوه ساخت این فعل در زمان‌های مختلف و در حالت‌های مختلف به‌طور کامل شرح داده شده است. علاوه‌بر‌این، مثال‌های مربوط به هر قسمت در یادگیری دستور زبان این فعل کمک کننده خواهد بود.
