مهارت تصمیم گیری چیست و چگونه آن را تقویت کنیم؟


ما روزانه با انواع دوراهیها و چندراهیهای زندگی مواجه میشویم و با قدرت تصمیم گیری خود یکی از گزینههای موجود را انتخاب میکنیم. افرادی که از مهارت تصمیم گیری خود به صورت هدفمند استفاده میکنند بدون اتلاف وقت به هدفهایشان میرسند. در مقابل، کسانی که عجولانه تصمیم میگیرند در مسیر هدفها با چالشهای گوناگونی روبهرو میشوند. در این مطلب از مجله فرادرس به این موضوع میپردازیم که مهارت تصمیم گیری چیست و روشهای تقویت این مهارت را برای کودکان، دانشآموزان، نوجوانان، زوجها، کسب و کار و... آموزش میدهیم.
مهارت تصمیم گیری چیست؟
در فهرست مهارتهای زندگی ضروری، مهارتهای حل مسئله به مجموعهای از مهارتهایی گفته میشود که با استفاده از آنها میتوانید راهحل نهایی را انتخاب کنید. با پرورش و استفاده از این قابلیتها تصمیمهای آگاهانهتری میگیرید زیرا با کمک تفکر انتقادی هر موضوع را از جنبههای مختلفی بررسی میکنید و در نهایت به بهترین انتخاب میرسید.
با توجه به اهمیت این قابلیتها لازم است که پس از شناسایی گزینههای موجود، در نهایت به انتخاب نهایی برسید. مهارتهای زیادی هستند که قدرت تصمیم گیری را در شما ایجاد میکنند اما برخی از این مهارتها اهمیت بیشتری دارند که در ادامه هرکدام از آنها را معرفی میکنیم.

مهارت حل مسئله
بخش مهمی از مهارت تصمیم گیری با مهارت حل مسئله مرتبط است. وقتی در شرایط دشواری قرار میگیرید باید ابتدا راهحلی برای رفع مشکل خود پیدا کنید. در این حالت راهحلهای مختلف همان گزینههای انتخابی شما هستند. بنابراین با استفاده از مهارت حل مسئله لازم است که مسائل را با نگاهی منطقی بررسی کنید و عواقب انتخاب هرکدام را با استفاده از تصویر سازی ذهنی در نظر بگیرید. در این حالت جزئیات را نیز فراموش نکنید زیرا در بسیاری از مواقع همین جزئیاتِ کوچک هستند که باعث ناامیدی شما میشوند. سپس با توجه به تمام موارد گفته شده تصمیمی سریع و اثربخش بگیرید.
بهطور مثال برای رفتن به مدرسه میتوانید از مترو، اتوبوس یا تاکسی استفاده کنید. در این حالت مشکل اصلی این است که دیر بیدار شدهاید و فرصت کمی برای بهموقع رسیدن دارید. حالا با استفاده از مهارت حل مسئله خیلی سریع باید هرکدام از گزینهها را با توجه به مزایا و معایبشان بررسی کنید و در نهایت بهترین انتخاب را داشته باشید. همانطور که متوجه شدید هر تصمیمی بر اساس مسئلهای گرفته میشود و اگر آن مسئله وجود نداشت نیازی به مهارت تصمیم گیری نیز نبود.

مهارت رهبری
توانایی رهبری قوی در شما باعث افزایش انگیزه کارمندان میشود زیرا به این باور میرسند که در این سازمان به خواستههای خود دست پیدا کردهاند. همچنین با استفاده از این مهارت، توانایی تیمسازی خوبی خواهید داشت و گروه را به مسیر درستی هدایت میکنید. همه اینها در حالی محقق میشوند که انتخابهای درستی داشته باشید.
برای رسیدن به بهترین انتخابها ابتدا باید با استفاده از مهارت های ارتباطی با تکتک اعضای گروه روابط موثری شکل دهید و به شناخت دقیقی از آنها برسید. این ارتبا باید بهگونهای باشد که آنها آزادانه نظرات و احساساتشان را با شما در میان بگذارند. به این ترتیب در طولانیمدت در مواجهه با مسائل مختلف راهحلهای بهتری را انتخاب میکنید و با این تصمیمها، سازمان یا گروه را به سمت هدفهای تعیین شده سوق میدهید.
مهارت استدلال
یکی از مهمترین مهارتهای وابسته به مهارت تصمیم گیری، توانایی استدلال است. در واقع برای اینکه تصمیم نهایی را بگیرید باید ابتدا تمام گزینههای موجود را از نظر مزایا و معایب مقایسه کنید. در تصمیم گیری چند معیاره نیز قوه استدلال اهمیت زیادی دارد. زیرا در آن حالت باید به هر گزینه وزن بدهید و بعد آنها را از نظر میزان وزن یا امتیازشان اولویتبندی کنید.
اگر توانایی درک مزایا و معایب را نداشته باشید در انتخابهایتان بهشدت مرتکب اشتباه میشوید و هرگز به موفقیت نمیرسید. برای تقویت مهارت استدلال لازم است که دادههای موجود را بهخوبی جمعآوری کنید تا برای تحلیل دادهها دید بازتری داشته باشید.
بینش
بینش در واقع همان اعتماد به غرایز است. گاهی با وجود همه استعدلالها، بهصورت غریزی میدانید که انتخاب درست کدام است و هرچه در آن زمینه خاص تجربه بیشتری داشته باشید بینش شما افزایش مییابد و در نتیجه مهارت تصمیم گیری بیشتری خواهید داشت. برای موفقیت در انتخاب، باید غریزه خود را با توجه به اقدامات احتمالی در نظر بگیرید و در نهایت گزینهای را انتخاب کنید که از همه نظر منطقی باشد.

مهارت کار گروهی
در برخی مواقع باید برای رسیدن به هدفهای خود با همکاران یا همگروهیها کار کنید. بهطور مثال میخواهید برای بازاریابی دیجیتال در شرکت، با مدیر بازاریابی سازمان خود همکاری کنید تا مشتری بسیار مهمی به مجموعه شما جذب شود. با داشتن مهارت کارگروهی میتوانید جلسات بارش فکری برگزار کنید و در میان راهحلهای عنوان شده بهترین گزینه را برای رسیدن به این هدف برگزینید. بنابراین کارگروهی نیز ازجمله مهارتهای ضروری در زیرمجموعه مهارت تصمیم گیری بهشمار میآید.
هوش احساسی
هوش هیجانی یعنی شما از احساسات خود باخبر هستید و میتوانید از آنها در جهتی سالم و آگاهانه بهره ببرید. احساسات راهحلهای مناسب را به شما الهام میکنند و در رسیدن به هدفها یاریتان میدهند. هوش هیجانی در تجزیه و تحلیل دادهها برای انتخاب بهترین گزینه نیز کمکتان میکند. بنابراین برای اینکه تصمیمهای مناسبی بگیرید لازم است هوش احساسی داشته باشید و از همه مهمتر اینکه توانایی کنترل این احساسات را در دست بگیرید تا شما را مجبور به تصمیمگیری عجولانه و اشتباه نکنند.
خلاقیت
خلاقیت، تفکرات منطقی و احساسی را کنار میگذارد و رویکرد و راهحلی متفاوت برای حل مسئله ارائه میدهد. در واقع با استفاده از تفکر خلاق موضوع را از بالا نگاه میکنید و به این ترتیب راههایی را مییابید که تا پیش از این اصلا در میان گزینههای شما وجود نداشتند. همچنین میتوانید از خلاقیت برای شکلدهی به ارتباط کلامی خود استفاده کنید تا کارمندان در طول جلسات شجاعت داشتن تفکر خلاقانه را داشته باشند و به این ترتیب تبدیل به گروهی از افراد خلاق شوید که راهحلهای بکری را مییابید. برای موفقیت در این امر خوب است که جلسات هفتگی بارش فکری داشته باشید. این کار همچنین مهارت حل مسئله افراد تیم را نیز پرورش میدهد.
مدیریت زمان
مهارت مدیریت زمان هنگاهی اهمیت خود را نشان میدهد که باید خیلی سریع تصمیم بگیرید و در فرصت باقی مانده مشکل را رفع کنید. با استفاده از این مهارت همواره گزارشهایتان را بهموقع ارائه میکنید و دیگران از روند رشد پروژه یا فعالیتهای شما و اعضای گروه مطلع میشوند. اگر با موضوع پیچیدهای مواجه شدید که نیاز به مهارت تصمیم گیری چند هدفهای داشت با استفاده از تکنیکهای مدیریت زمان میتوانید همچنان با برنامهای منظم یکییکی تصمیمهایتان را بگیرید و پیش بروید.
مهارت سازماندهی
مهارت سازماندهی برای تصمیمگیری حیاتی است. این قابلیت به شما در اولویتبندی مشکلات و راهحلها کمک میکند. به این ترتیب همواره میتوانید در ابتدای امر مشکلات مهمتر را برطرف کنید. بهطور مثال اگر فردا یک جلسه هفتگی، یک مذاکره مهم و یک تماس تلفنی مهم دارید ابتدا باید خود را برای داشتن مذاکرهای موفق آماده کنید و بعد به وظایف دیگر سازمانی خود برسید.

تقویت مهارت تصمیم گیری
میتوانید با تمرین و تکرار متدهایی که در زیر به آنها اشاره میکنیم مهارت تصمیم گیری خود را تقویت کنید و در موقعیتهای مختلف بهترین تصمیم را در آن لحظه بگیرید. مهم نیست که عوامل بیرونی یا درونی نتیجه آن تصمیم را تغییر دهند. نکته مهم، احساس رضایت شما از انتخاب درست در آن لحظه است. بنابراین گامهای زیر را برای تقویت این مهارت طی کنید.
۱. هدف گذاری
وقتی به هدف بزرگی در آینده چشم بدوزید مهارت تصمیم گیری بهتری خواهید داشت زیرا با هدف گذاری میدانید که میخواهید از هر تصمیم خود به چه نتیجهای برسید. برخی افراد همواره تصمیمهای خوب و درستی میگیرند اما چون هدف خاصی را مشخص نکردهاند این هدفهای خوب هرگز نتیجه درخشانی ندارند.
در نظر داشته باشید که تعیین هدفها، تصمیم گیری در امور مختلف را نیز سادهتر میکند. چون در این حالت کافی است انتخابهایتان را با این هدفها همسو کنید. در این حالت زیاد درگیر تصمیمگیریهای چند معیاره نمیشوید زیرا میدانید که بهترین گزینه کدام است.
۲. حذف انتخاب
داشتن انتخابهای بسیار زیاد، تصمیمگیری را دشوار میکند. بنابراین پیش از استفاده از مهارت تصمیم گیری خود، تا حد امکان گزینهها را حذف کنید تا انتخابهایتان به ۳ گزینه محدود شوند و سریعتر به نتیجه مطلوب برسید.

۳. تحقیق
اگر تمام حقایق را درباره موضوعی ندانید تصمیمگیری برایتان کار بسیار دشواری میشود. تصمیمهای خوب بر پایه دادههای درست بنا شدهاند. بنابراین برای تقویت مهارت تصمیم گیری، مهارت تحقیق و جستجوی خود را نیز بهبود بدهید. هرچه دانش بیشتری درباره موضوعات داشته باشید انتخاب برایتان سادهتر میشود.
۴. برقراری ارتباط
داشتن انواع مهارت های ارتباطی در تصمیمگیری بهتر به شما کمک میکند. در این راستا میتوانید از مشاوری خبره کمک بگیرید تا انتخابهای بهتر و سادهتری داشته باشید.
۵. دوری از تحلیل همیشگی
گاهی نیازی نیست که برای تصمیمهای کوچک خود صد درصد اطلاعات موجود را تحلیل کنید. حتی اگر اشتباه کنید شکستهای کوچک به شما درسهای بزرگی میدهند و مهارت تصمیم گیری را از این طریق بهبود میدهید. در این مواقع از کمترین اطلاعات موجود استفاده کنید و نتایج تصمیم را بسنجید.

۶. سازماندهی
توانایی سازماندهی به شما در تصمیم گیری بهتر کمک میکند. زیرا با استفاده از آن تمامی اطلاعات، نظرها و ابزار مورد نیاز را جمعآوری میکنید و بهترین تصمیم را میگیرید. بهطور مثال اگر در شرکتی با بودجه محدود فعالیت میکنید و قصد دارید هرچه زودتر مشتریان خوبی جذب کنید باید با استفاده از مهارت تصمیم گیری خود روشی با قیمت مناسب برای بازاریابی دیجیتال انتخاب کنید.
۷. مدیریت زمان
مدیریت زمان به این معنا نیست که تصمیم عجولانه بگیرید. بلکه باید با استفاده از اصول مدیریت زمان مراحل تصمیم گیری را بهدرستی اما با سرعتی مناسب طی کنید تا به نتیجه برسید. در برخی مواقع باید برای بحران پیشروی خود تصمیم سریعی بگیرید و اگر این مهارت را در خود پرورش داده باشید بهترین انتخاب را خواهید داشت.
۸. اخلاق حرفهای
در تصمیمگیریها لازم است اخلاق حرفهای خود را حفظ کنید. گاهی راههای میانبری وجود دارند که برای عبور از مشکلات میتوانید آنها را انتخاب کنید اما برگزیدن این انتخابها به معنای پایمال کردن حقوق دیگران یا آسیب رساندن به فردی دیگر است. بنابراین برای تقویت مهارت تصمیم گیری باید اخلاق را در نظر بگیرید و با توجه به آن روش مناسبی را برای رفع مشکلات خود در پیش بگیرید.
۹. انعطاف پذیری
تفکر سریع و انعطافپذیری دو ابزار خوب برای تصمیمگیری صحیح هستند. گاهی پس از انتخاب، باید آن را با توجه به موقعیت تغییر دهید و نباید بر تصمیم اولیه اصرار کنید. بنابراین داشتن انعطافپذیری ابزاری مناسب برای موفقیت شما در انتخاب گزینه صحیح است.

۱۰. شناسایی موقعیت
برای تشخیص موقعیت در سازمان باید مشخص شود که چه کسی مشکل را ایجاد کرده است. در راستای این امر تمام اعضا باید گزارش روزانه خود را به سرپرست واحد یا منابع انسانی ارسال کنند. وقتی متوجه مشکل شدید پیش از اطلاعرسانی به بقیه افراد، جلسهای با خود شخص برگزار کنید. در بسیاری از مواقع در همین جلسات راهحلهایی پیدا میشود و میتوانید با حضور بقیه افراد راهحلهای دیگری نیز بیابید و در نهایت مهارت تصمیم گیری خود را با انتخاب بهترین راهحل تقویت کنید. در واقع شفاف بودن اطلاعات و مشخص بودن ریشه آنها شما را در تصمیمگیری بهتر یاری میدهد.
۱۱. یادداشت راهحلها و فعالیتهای احتمالی
تمامی راهحلهای موجود را مستند کنید و روبهروی خود قرار دهید. همچنین نسخه دیگری از آن را همواره با خود داشته باشید. این فهرست راهحلها را با اعضای تیم خود نیز در میان بگذارید و از آنها بخواهید که نسخهای از این چک لیست را در ایمیل خود داشته باشند و در مواجهه با مشکلات مشابه از آن استفاده کنند.
هربار که موضوع جدیدی رخ میدهد پس از تصمیمگیری و ارزیابی نتایج آن تصمیم، فهرست را بهروزرسانی کنید. با مرور این راهحلها تجربه شما برای تصمیمگیری بیشتر میشود. به این ترتیب با دیدن مشکل بهسرعت روش رفع آن را ارائه میکنید و درگیر چالشهای انتخاب نمیشوید.

۱۲. داشتن فهرست مزایا و معایب هر انتخاب
تمامی مزایا و معایب یک انتخاب را در نظر بگیرید و سپس دریابید که با توجه به اهداف سازمان و شاخص عملکردی (KPI) تعریف شده کدام انتخاب برای شما درستتر خواهد بود. این فهرست، دید شما را نسبت به هرکدام از گزینهها بازتر میکند و با آگاهی بیشتری تصمیم میگیرید. گاهی یک انتخاب به نظر منطقی است اما با معیارهای سازمان شما در تضاد است. در این حالت لازم است به سراغ گزینه دیگری بروید. تجزیه و تحلیل این گزینهها بهمرور مهارت تصمیم گیری و مدیریتی شما را تقویت میکند.
۱۳. تحلیل نتایج تصمیم
نتایج کوتاهمدت و بلندمدت تصمیمهایتان را ارزیابی کنید. خوشبختانه هر تصمیمی که بگیرید کلاس درسی است که این مهارت را در شما پرورش میدهد. بنابراین برای درک بهتر نتایج حاصل از این انتخاب رویکرد آن را پیگیری کنید و مزیتها و معایب این تصمیم را دریابید. در این حالت متوجه میشوید که انتخاب مناسبی داشتید یا خیر و اگر از این انتخاب به نتیجه مطلوبی نرسیدید نقاط کور موضوع را بررسی کنید تا مهارتهایتان را برای انتخابهای بعدی افزایش دهید.

مهارت تصمیم گیری در زندگی
بزرگترین فرق میان افراد موفق و ناموفق در میزان مهارت تصمیمگیری آنها است. گاهی برخی افراد بدون این مهارت نیز به موفقیت میرسند اما احساس خوشبختی ندارند زیرا همه آنچه هستند حاصل تصمیمهای دیگران است و آنها هرگز اعتماد به نفس کافی برای انتخاب گزینه مورد علاقه خود را ندارند.
مهارت تصمیم گیری ازجمله مهارتهایی است که از کودکی درون انسان شکل میگیرد و اگر این توانایی را در خود ایجاد نکند با افزایش سن دچار چالشهای زیادی میشود. در این حالت باید همواره برای انتخابهای خود به نظر دیگران متکی باشد. در ادامه، مهارت تصمیم گیری را در کودکی، نوجوانی، دوران تحصیل، محیط کار و... آموزش میدهیم. خوشبختانه در هر مرحلهای که هستید این فرصت را دارید که از میان گزینههای موجود انتخاب خود را داشته باشید اما اگر میخواهید این مهارت را تقویت کنید باید انتخابهای درستی داشته باشید تا برای تصمیمهای بعدی قدرت کافی را درون خود حس کنید.

از ناکامی نترسید زیرا انتخاب اشتباه همواره امکانپذیر است و نمیشود آینده را پیشبینی کرد. اما خوب است که با استفاده از متدهای تقویت این مهارت هر بار کمی باتجربهتر از دفعه قبل عمل کنید و با احساس مسئولیت و استفاده از اصول متقاعد سازی، دیگران را از اعتماد به خود مطمئن کنید.
مهارت تصمیم گیری در ازدواج
وقتی زن و مردی با دو دنیای متفاوت با هم ازدواج میکنند در حین تصمیمگیریهای مشترک ممکن است با چالشهایی روبهرو شوند. زیرا تا پیش از تصمیم نهایی، هرکدام آنها تصمیمخودش را گرفته است و برای انتخاب مشترک باید قدرت منطق و پذیرش مناسبی داشته باشد. در این حالت باید هردوی این افراد با تصویرسازی ذهنی شرایط پس از انتخاب هر گزینه را تصور کنند و در نهایت با توجه به منافع هردو، تصمیم درستی بگیرند.
در ادامه ۳ اصل مهم برای تقویت مهارت تصمیم گیری زن و شوهر را معرفی میکنیم که اگر در تمام انتخابهای مشترک خود به این اصول پایبند باشید هرگز برای رسیدن به تفاهم با مشکل روبهرو نمیشوید.

۱. ارتباط موثر
با تقویت مهارت های ارتباطی میتوانید یکدیگر را درک کنید. در این راستا به این موضوع بیندیشید که طرف مقابل از چه زاویهای به موضوع نگاه میکند و به نظر او چه کاری درست است. طوری رفتار کنید که شریک عاطفی شما متوجه شود که اطلاعاتش ارزشمند هستند و با گوش دادن فعال به آنها به بهترین نتیجه ممکن رسیدهاید.
۲. احترام
وقتی زوج شما تصمیم خودش را میگیرد باید با روی باز پذیرای این تصمیم باشید و بدون قضاوت او اجازه دهید که با آزادی کامل تصمیم خود را بگیرد. حتی اگر با این تصمیم به نتیجه مطلوبی نرسید از سرزنش خودداری کنید و به او در جبران این شکست یاری دهید. البته اگر این انتخاب روی زندگی شما نیز تاثیر دارد حتما با استفاده از مهارت تصمیم گیری برای برگزیدن بهترین گزینه، همفکری کنید.
۳. جلب اعتماد
تصمیم گیری کاری مداوم است که روزانه برای انتخابهای بزرگ و کوچک از این مهارت استفاده میکنید. برای اینکه همسرتان به مهارت تصمیم گیری شما اطمینان کند باید سابقه انتخابهای خوب را داشته باشید و اعتماد او را جلب کنید. برخی افراد همواره در زندگی اشتباه میکنند و قدرت تصمیم گیری ندارند. در این حالت همسر آنها در تصمیمهای مهم زندگی به نظر او اهمیت نمیدهد زیرا اعتماد درستی بین آنها شکل نگرفته است. بنابراین در نظر داشته باشید که انتخابهای بهظاهر کوچک شما طرز فکر طرف مقابل را درباره تواناییهایتان میسازد و اگر مطمئن شود که در این مورد ضعیف هستید دیگر راهی برای جبران آن نخواهید داشت.

مهارت تصمیم گیری رهبران
معمولا در گروهها و سازمانها تصمیمگیرنده نهایی کسی است که رهبری را برعهده گرفته است و مسئولیت انتخابهای سازمان و گروه با او است. افرادی که از او پیروی میکنند نیز به این تصمیمها احترام میگذارند و آنها را اجرا میکنند. اگر شما نیز مدیر یا رهبر گروهی از افراد شدید در کنار مهارتهای تیم سازی باید مهارت تصمیم گیری را در خود پرورش دهید. اگر نتوانید در موقعیتهای حساس تصمیمهای مناسبی بگیرید کل گروه با مشکلات جدی مواجه میشود. برخی از مهمترین مهارتهای موردنیاز برای رسیدن به موفقیت در زیر آمدهاند.
- توانایی اولویتبندی وظایف
- قاطع بودن
- توانایی تفکر خلاقانه
- توانایی حل مسئله
- تفکر سریع
- داشتن ذهن آگاهی و تدبیر
- توانایی قضاوت درست
- برنامهریزی و سازماندهی
- منعطف بودن
- بهروز بودن
مهارت تصمیم گیری در نوجوانان
نوجوانان چالشهای زیادی در محیط مدرسه، جمعهای دوستانه و روابط خانوادگی دارند. آنها باید در این سن کم رشته تحصیلی، ورزشی، موسیقی و... خود را انتخاب کنند و همزمان استرس مطالعه صحیح دروس و آزمونهای دشوار را داشته باشند. تصمیمهای نوجوانی در بسیاری از مواقع مسیر سرنوشت و آینده افراد را رقم میزند. بنابراین میتوانید به عنوان شخص مورد اعتماد به نوجوان خود کمک کنید که مهارت تصمیم گیری را در خود بهبود دهد و تصمیمهایش را در راستای موفقیت بیشتر بگیرد.
در ادامه نکات مهم برای کمک به مهارت تصمیم گیری نوجوانان را عنوان میکنیم.
- به نوجوان کمک کنید که تغییرات ظاهری و درونی خود را درک کند.
- تشویقش کنید که با استفاده از قدرت تفکر خود راهحلی برای مشکلات روزمرهاش بیابد.
- درباره نقاط مثبت و منفی هر تصمیم، با هم صحبت کنید.
- درباره موقعیتها و مسئولیت انتخاب هر گزینه با نوجوان صحبت کنید.
- اگر نوجوان شما مشغول انجام کار خطرناکی است ابتدا از سلامت او مطمئن شوید و سپس این موضوع را با مشاور در میان بگذارید.
مهارت تصمیم گیری در دانش آموزان
مهارت تصمیم گیری برای دانشآموزان، مهارتی شناختی است که به تواناییهای ذهنی او مربوط میشود. با توجه به اینکه در دوران تحصیل، دانشآموزان باید تصمیمهای زیادی بگیرند در ادامه چند روش برای تقویت مهارت تصمیم گیری متناسب با دانشآموزان ارائه میدهیم.
انجام تحقیقات کامل
برای کنترل قدرت تصمیمگیری خود ابتدا گروهی از گزینههای موجود را در نظر بگیرید و فواید و مزایای آنها را مشخص کنید. این کار سرعت و منطق انتخاب شما را افزایش میدهد. مثلا برای انتخاب رشته میتوانید درباره شاخههای تحصیلی تحقیق کنید و پس از شناخت علاقهمندی و استعدادهایتان رشته تحصیلی خود را برگزینید.
مشورت با فردی بالغ
اگر نظر فردی آگاه را بپرسید در کنار تفکرات خودتان، زاویه دیگری هم دارید که به شما در انتخاب بهتر کمک میکند. بهطور مثال برای انتخاب مدرسه میتوانید از معلمان مدرسه سال جاری سوال بپرسید.
اولویتبندی
با کمک چک لیست، وظایف و فعالیتهای خود را مطابق با هدف تحصیلی خود اولویتبندی کنید. به طور مثال برای ارائههای درسی اولویت با ساخت پاورپوینت است و پس از آن میتوانید درسهای دیگر خود را مطالعه کنید.
محدودیت زمانی
برای اینکه اصول مدیریت زمان را رعایت کنید برای انجام هر کاری زمان مشخصی بگذارید و به برنامه پایبند باشید. هرچه بیشتر این کار را تکرار کنید در مدیریت زمان و تعیین فرصت مناسب حرفهایتر میشوید.
آزمایشهای مختلف
اگر از تصمیم خود اطمینان ندارید میتوانید آن را در ابعاد کوچکتر بیازمایید. مثلا اگر نمیدانید به رشته تجربی علاقه دارید یا ریاضی سری به محیطهای درمانی و همچنین محیطهای فنی بزنید. همچنین در حین مطالعه ببینید که از خواندن کدام درس لذت بیشتری میبرید. به این ترتیب انتخاب منطقیتری خواهید کرد.

مهارت تصمیم گیری در کودکان
مهارت تصمیم گیری در کودکان بهمرور شکل میگیرد. بنابراین میتوانید به آنها کمک کنید که این مهارت را بیاموزند و در موقعیتهای مختلف تصمیمهای عاقلانه و منطقی بگیرند. در ادامه روشهایی برای کمک به کودکان در یادگیری این مهارت ارائه میکنیم.
- تشویق به تفکر انتقادی: با پرسیدن سوالات پاسخ باز، به کودکان خود تفکر انتقادی را بیاموزید. آنها باید به مزایا و معایب هر انتخاب خود وزن بدهند و در نهایت گزینه سنگینتر را انتخاب کنند. به طور مثال بپرسید که دوست دارند در تابستان چه تفریحاتی داشته باشند و از بین موارد موجود، دو مورد را انتخاب کنند. مسلما آنها تفریحات زیادی در ذهن دارند اما با اندیشیدن به مزیتهای هر گزینه میتوانند دو تفریح موردنظرشان را انتخاب کنند.
- مدلسازی تصمیم گیری صحیح: بچهها معمولا از اتفاقات اطراف یاد میگیرند و اگر روشهای تصمیمگیری خود را نمایش بدهید مهارتهای آنها نیز پرورش مییابد. برای موفقیت در این کار در حین انتخاب از میان گزینهها، افکارتان را با صدای بلند بگویید و توضیح دهید که علت شما برای انتخاب گزینه نهایی چه بوده است.
- آموزش مهارت حل مسئله: بچهها را تشویق کنید که راهحلهای مختلفی برای رفع یک مشکل ارائه دهند و آنها را ارزیابی کنند. به این ترتیب مهارت حل مسئله این کودکان تقویت میشود و میتوانند انتخابهای بهتری داشته باشند.
- تقویت استقلال: به بچهها اجازه دهید خودشان تصمیمگیری کنند و تشویقشان کنید که مسئولیت انتخابهایشان را برعهده بگیرند.
- ارائه اطلاعات: با توجه به سن و سال کودک برای انتخابی بهتر به او اطلاعات مفیدی بدهید تا تصمیمهای بهتری بگیرد.
- حمایت منعطف: در صورتی که کودک انتخاب اشتباهی داشت بگذارید تاوان آن را بدهد و بعد برایش توضیح دهید که هر اشتباه فرصتی برای یادگیری بیشتر است.
بازی مهارت تصمیم گیری
برای اینکه توانایی کودکان را برای تصمیمگیری بهتر تقویت کنید بهترین راه، استفاده از بازیهای جذاب است. در حال حاضر بازیهای اینچنینی بسیار زیادی وجود دارند که میتوانید هرکدام آنها را برای آموزش بهتر کودکان به کار بگیرید. در ادامه چند نمونه از این سرگرمیها را توضیح میدهیم تا با تمرین و تکرار آن، مهارت تصمیم گیری کودک را پرورش دهید.
۱. صندلیبازی
صندلیبازی یکی از بازیهای سرگرمکننده و آشناست که انجام آن به کودکان قدرت تصمیمگیری میبخشد. برای اجرای آن لازم است چند نفر از بچههای فامیل یا خواهر و برادرها را دور هم جمع کنید و در فضایی امن چند صندلی (یکی کمتر از تعداد افراد) قرار دهید. سپس موزیکی پخش کنید و از بچهها بخواهید که دور صندلیها راه بروند و با قطع شدن آهنگ روی صندلی بنشینند. کسی که نتواند به موقع بنشیند و صندلی را از آن خود کند، از بازی حذف میشود. هر بار یک صندلی را کم کنید و بازی را تا ماندن یک صندلی پ در رقابت میا دو نفر ادامه دهید.

در این بازی بچهها باید خیلی سریع فک کنند، همزمان که گوششان به آهنگ است چشمها باید به صندلی موردنظرشان باشد. همچنین باید طوری راه رفتنشان را تنظیم کنند که با اتمام آهنگ دقیقا روبهروی یک صندلی خالی حاضر باشند. تمامی این موارد نیاز به تفکر و انتخاب سریع دارد. با تمرین و تکرار بازی، این مهارت در بچهها تقویت میشود.
۲. نقطهبازی
نقطهبازی نیز یکی از بازیهای قدیمی و متداول است که در آن چند نقطه روی صفحه میگذارید و باید با اتصال هر ۴ نقطه یک خانه برای خود بگیرید. برنده بازی در نهایت کسی است که خانههای بیشتری دارد. این بازی به خاطر انتخاب نقطهها بهشدت روی پرورش مهارت تصمیم گیری بچهها تاثیر میگذارد. آنها باید به سرعت تصمیم بگیرند و در عین حال حواسشان باشد که خطوط آنها خانههای بیشتری برای طرف مقابل ایجاد نکند.
۳. بازی دوز
در این بازی دونفره جدولی ۹ خانهای رسم میکنید. یک نفر علامت ضربدر و دیگری علامت دایره را انتخاب میکند. به نوبت روی یکی از خانهها علامت خود را وارد کنید. در نهایت کسی برنده است که در یک ردیف یا ستون سه علامت پشت سر هم ایجاد کرده باشد.

۴. قایم باشک
گفتنی است که بازی قایم باشک هم یکی از بازیهای مناسب برای آموزش مهارت تصمیم گیری است. بچهها بعد از چند دور بازی درمییابند که شما هر بار در جای متفاوتی قایم میشوید و به این ترتیب مدام باید درباره اقدام مناسب خود بیندیشند و تصمیم بگیرند.
این چهار بازی نمونههای سادهای از بازیهای فکری و سرگرمکننده هستند که بدون نصیحت کردن، توانایی تصمیمگیری را در کودکان افزایش میدهند.
پرورش مهارت تصمیم گیری
برای پرورش مهارت تصمیم گیری در کنار تکنیکهایی که در بالا به آنها اشاره کردیم مهارتهای نرم زیر را نیز در خود تقویت کنید و با قدرت بیشتری در محل کار یا زندگی در میان گزینههای مختلف انتخاب کنید.
داشتن استراتژی
برای موقعیتهایی که باید سریع تصمیم بگیرید از قبل استراتژی خاص خود را داشته باشید. در این راستا ابتدا اندازه تیم و اهداف آنها را در نظر بگیرید تا هدفی مناسب برای کل گروه تعیین کنید. بهطور مثال محاسبه کنید که اگر کل گروه بیشترین تلاش خود را انجام دهند میزان فروش شما تا پایان سال چقدر افزایش مییابد. براساس این محاسبات هدفگذاریهایتان را انجام دهید و استراتژی را بچینید. در این حالت شما تصمیم گیری استراتژیک کردهاید و به عنوان رهبر گروهی از افراد به چشمانداز این گروه چشم دوختهاید. در واقع در این حالت به دنبال روشی هستید که در درازمدت خروجیهای چشمگیری داشته باشند.
همچنین در این راستا خوب است که از منابع خود آگاه شوید و اگر حمایتهایی دریافت میکنید آنها را نیز در این استراتژی خود لحاظ کنید. به این ترتیب پیش از بروز بحران با استفاده از مهارت تصمیم گیری خود مشکلات احتمالی را برطرف میکنید.

مشورت با متخصص
گرفتن نظر از افراد متخصص به شما کمک میکند که تصمیمات مطمئنتری بگیرید و با اعتماد به نفس کامل انتخاب خود را به بقیه اطلاع دهید زیرا این انتخاب حاصل هماندیشی شما با شخصی خبره بوده است. در این راستا میتوانید از فردی باتجربه بپرسید یا با دوستی قابل اعتماد موضوع را مطرح کنید.
بهطور مثال اگر بهتازگی وارد شرکت شدهاید میتوانید درباره دیدگاههای سرپرست واحد خود از افراد باسابقه سوال کنید تا خارج از چارچوب سازمان پیشنهادی ندهید و تصمیمهایتان را با این مسئله همسو کنید.

دریافت دیدگاههای مختلف
انرژی خود را روی تصمیمهای حیاتی متمرکز کنید و اهمیت هر موضوع را جداگانه بسنجید. موضوعات زیادی وجود دارند که تصمیمگیری برای آنها صرفا انرژی و وقت شما را از بین میبرد. مثلا انتخاب فونت نامه برای یک شرکت دیگر موضوعی سطحی است که نیازی به انرژی زیادی ندارد اما نوع جملهبندی شما در نامه و توانایی انتخاب بهترین روشها برای متقاعد سازی آن شرکت است که در اولویت بالاتری قرار دارد و باید به آن توجه کنید.
توجه به اولویتها
اشتباهترین سوال در هنگام بروز بحران است که که بگویید: «اکنون باید چهکار کنیم؟» این سوال در واقع نوعی حفاظت از خود است و به این طریق یافتن راهحل مناسب را به دیگران ارجاع میدهید.
بهجای آن، ابتدا اولویتها را تحلیل کنید و از خودتان بپرسید: «از نظر افراد منطقی چه پاسخی از جانب مدیر برای این رخداد قابل قبول است؟» با در نظر گرفتن این سوال قضاوتهای شما سریعتر و بهتر میشوند و میتوانید مهارت تصمیم گیری خود را نشان دهید.
ایجاد محدودیت زمانی غیرقابل تغییر
هرچه زمان انجام کار را عقب بیندازید تمام کردن آن برایتان دشوارتر میشود. همچنین ممکن است به تواناییهای خود شک کنید و مدام فرایند را تغییر دهید. برای موفقیت در پروژه های کاری و حتی زندگی همواره زمان اتمام کار را همراه را تاریخ و ساعت مشخص کنید تا در حین تصمیمگیریها دچار مشکل نشوید و تمام گزینههای موجود را به فراخور زمان در دسترس خود در نظر بگیرید.

گوش دادن
یکی از نکات کاربردی در استفاده از مهارت تصمیم گیری این است که در مواجهه با اتفاقات مختلف از مهارت گوش دادن فعال استفاده کنید و نظر و عقیده بقیه افراد را درباره آن موضوع بشنوید. بهطور مثال اگر اعضای تیم درباره حل مسئله با هم گفتگو میکنند صحبتهایشان را قطع نکنید و فقط گوش بدهید که چه نکاتی را به یکدیگر یادآوری میکنند. به این ترتیب برای انتخاب بهترین گزینه مجهز هستید زیرا تمام نقطهنظرات را میدانید و فرصتهای موجود را شناسایی کردهاید.
در این مواقع به این موضوع توجه کنید که قضاوتهای غلط و درست خود را کنار بگذارید و بهجای آن فقط بر حقیقت متمرکز شوید.
اهمیت مهارت تصمیم گیری
همواره داشتن مهارت تصمیم گیری در شرکتها ارزش بسیار زیادی دارد. همچنین این مهارت نرم سازمانی از بسیاری از مهارتهای دیگر ارجحتر است زیرا اگر در هر موقعیتی توانایی تصمیمگیری داشته باشید و بتوانید در شرایط بحرانی انتخابهای درستی داشته باشید این مسئله نشاندهنده مدیریت قوی شما است.
برخی افراد بر این عقیده هستند که مهمترین توانایی یک سازمان داشتن مهارت تصمیم گیری است زیرا وقتی چنین مهارتی وجود داشته باشد میتوانید تفکر استراتژیک خود را در آن پیادهسازی کنید و همواره باعث رشد و پیشرفت شرکت شوید.
تقریبا تمامی شرکتها در مصاحبههای شغلی سوالاتی در راستای سنجش این مهارت شما میپرسند زیرا هر شغلی ناگزیر است که طی دورههای کوتاه یا طولانی با مشکلاتی مواجه شود. در این حالت فقط کسب و کاری زنده میماند که افراد آن هوشیار باشند و از این مهارت خود در راستای انتخابهای صحیح استفاده کنند. بهطور مثال با شیوع بیماری کرونا بسیاری از موسسات آموزشی دانشجویانشان را از دست دادند اما برخی از این موسسهها بستر آموزش آنلاین را فراهم کردند و توانستند با استفاده از این روش از بحران عبور کنند و همچنان سرپا بمانند.
فرایند مهارت تصمیم گیری چیست؟
افرادی که در تصمیمگیری مهارت دارند معمولا ۷ مرحله را برای رسیدن به بهترین انتخاب طی میکنند. در ادامه مراحل تصمیم گیری را با هم مرور میکنیم. البته در نظر داشته باشید که برای تصمیمگیریهای کوچک نیازی نیست که دقیقا این مراحل را طی کنید. بهطور مثال تصمیمگیری برای غذای ناهار نیازی به این میزان مراحل ندارد و با مرور سریع منابع موجود میتوانید انتخاب مناسبی داشته باشید. اما برای تصمیمهای مهمی نظیر انتخاب بهترین استراتژی فروش ازم است که دقیقا مراحل را طی کنید تا تصمیم شما از همه لحاظ درست و کارآمد باشد. در ادامه این مراحل را معرفی میکنیم.
شناسایی مشکل
این مرحله اهمیت زیادی دارد زیرا مراحل بعدی بر پایه آن استوار میشوند. در صورتی که مشکل را بهدرستی تعریف نکنید تصمیمهای شما نیز به جهت اشتباهی کشیده میشوند. بنابراین ابتدا مطمئن شوید که بهطور کامل موضوع را درک کردهاید و میخواهید با این تصمیم خود دقیقا چه سوالی را پاسخ دهید و به چه ابزاری در این راستا احتیاج دارید.

جمعآوری اطلاعات
برای هرنوع انتخابی، ابتدا باید پیشزمینه ذهنی داشته باشید تا بتوانید بهدرستی انتخاب کنید. گاهی در این گام کافی است که به جزئیات صحبتهای جلسه بیندیشید تا پاسخ سوال خود را بیابید یا تحقیقات بسیار عمیقی روی موضوع مد نظر خود انجام دهید تا بهترین گزینه موجود را انتخاب کنید.
تفکر خلاق
در این مرحله باید به تمام راهحلهای موجود بیندیشید. مهم نیست که این راهحلها کاربرد دارند یا خیر. نکته مهم در نظر گرفتن تمام آنها است. یادتان باشد که هیچ ایدهای بد نیست و این فرصت را دارید که تکتک ایدههایتان را بررسی کنید تا به بهترین گزینه برسید.
ارزیابی گزینهها
در این مرحله باید تمام گزینههای موجود را بررسی کنید. به فهرست راهحلهای یافته در مرحله قبل رجوع کنید و دریابید که از نظر منطقی کدام یک بهتر است. در این مرحله حتما به هدف نهایی خود بیندیشید و با در نظر گرفتن این موضوع که هدف چیست تمامی گزینهها را ارزیابی کنید.
تصمیم گیری
حال که تمام این مراحل را طی کردید زمان تصمیم گیری فرا رسیده است. میتوانید بهجای یک راهحل، ترکیبی از چند روش را برای حل مشکل خود به کار ببرید تا با استفاده از مهارت تصمیم گیری به بهترین نتیجه برسید.
اجرای تصمیم
پس از انتخاب گزینه مورد نظر وقت آن است که شروع به فعالیتهای مرتبط کنید تا اجرای آن گزینه برایتان امکانپذیر شود. به طور مثال اگر تصمیم گرفتید که در کنکور امسال رتبه خوبی بیاورید میتوانید با یادگیری مهارت تندخوانی با سرعت بهتری مطالب را بیاموزید و از رقیبان خود جلو بزنید.
اشکالی ندارد اگر در اجرای تصمیم خود به کمک بقیه احتیاج داشته باشید. مخصوصا اگر این تصمیم نکته مهمی است که در محیط کار گرفته شده است حتما افرادی را در تیم خود قرار دهید تا اجرای تصمیم امکانپذیر شود.
نگاهی به گذشته
وقتی تصمیمگیری انجام شد و فرایند انجام کارها را مطابق با آن صورت دادید وقت آن است که کمی از اوضاع فاصله بگیرید و درستی یا نادرستی این انتخاب را بسنجید. در این مرحله بیندیشید که آیا با این انتخاب به نتیجه موردنظرتان نزدیک شدید یا از آن دور شدید یا بهطور کلی مسیر جدیدی را به رویتان باز کرد.

در واقع انجام این مرحله، مهارت تصمیم گیری شما را پرورش میدهد و از انتخابهای گذشته درس میگیرید و همچنین به خودشناسی میرسید. برخی افراد پس از تصمیمگیری و گذر از نیازهای اولیه به خودشکوفایی نیز میرسند.
برای یادگیری بیشتر میتوانید از دیگران درباره این تصمیم و اثربخشی آن سوال کنید تا دریابید که نظر بقیه درباره آن چه بوده است.
موانع تصمیم گیری موثر
معمولا چند مشکل بر سر راه شما قرار دارند که سطح مهارت تصمیم گیری را کاهش میدهند و نمیگذارند که انتخاب درستی داشته باشید. در ادامه به این موانع اشاره میکنیم تا از آنها آگاه شوید و در تصمیمهای خود این مشکلات را کنار بزنید.
۱. کمبود اطلاعات
در صورتی که به اندازه کافی اطلاعات نداشته باشید تصمیمهای شما ناآگاهانه خواهد بود و نمیتوانید با اعتماد به نفس از انتخابهایتان دفاع کنید. حتی اگر محدودیت زمانی دارید برای مقابله با این مشکل فرصتی را به جمعآوری اطلاعات ضروری اختصاص دهید. اگر لازم است، اطلاعات خود را طبقهبندی کنید تا دریابید که در آن موضوع خاص کدام یک از این دادهها به شما برای انتخاب بهتر کمک میکنند.
۲. اطلاعات بیش از حد
مسئله برعکس مشکل قبلی که بسیار هم شایع است جمعآوری اطلاعات بیش از حد است. گاهی این اطلاعات بهحدی زیاد میشوند که یافتن نکته اصلی برایتان امکانپذیر نخواهد بود. بسیاری از افراد که درگیر کمال گرایی هستند یا اصول مدیریت زمان را نمیشناسند در دام این مسئله گرفتار میشوند. آنها برای انتخاب بهترین گزینه بهحدی تحلیل میکنند که در نهایت تصمیمگیری برایشان غیرممکن میشود. به این حالت تحلیل فلجکننده نیز میگویند زیرا بهجای استفاده درست از اطلاعات آنها را همچون سد راه خود در مسیر تصمیمگیری درست میبینید.
۳. تعداد زیاد افراد
تصمیم گیری گروهی کمی دشوار است. زیرا هرکس نظر و عقیده خاص خودش را دارد و زاویه دید او با بقیه متفاوت است. با وجود اینکه تمام این دیدگاه و علت شکلگیری آنها اهمیت دارد باید یک نفر در جمع، مسئولیت تصمیمگیری نهایی را برعهده بگیرد. معمولا این کار را مدیر جلسه یا گروه انجام میدهد. گاهی میدانید که انتخاب نهایی، بهترین گزینه موجود نیست اما از دست روی دست گذاشتن بهتر است و مجبور هستید که برخی جنبهها را در نظر نگیرید تا موضوع بسته شود.

۴. منافع شخصی
معمولا فرایند تصمیمگیری با توجه به منافع افراد یا سازمان صورت میگیرد. این منافع را اغلب کسی آشکارا بیان نمیکند اما وجود آنها مانعی مهم بر سر راه انتخابهای شما است. برای درک بهتر این موانع میتوانید از شخصی خارج از فرایند کمک بگیرید تا دید درستی درباره منابع و شرایط موجود به دست بیاورید و به انتخابهای غیر قابل پذیرش اعتراض نکنید. همچنین داشتن نگاه منطقی و پذیرش این موضوعات کمک میکند که روشهایی خلاقانه برای یافتن راهحلهای غیرمتداول پیدا کنید و به نتایج دلخواه سازمان برسید.
۵. دلبستگیهای عاطفی
مردم اغلب به شرایط فعلی خو میگیرند و از تغییر آن خوشحال نمیشوند زیرا به این وضعیت عادت کردهاند. اما تصمیمها معمولا تغییرات را به دنبال دارند و درک این موضوع برای برخی افراد دشوار است. برای بهبود این مسئله لازم است که در خود یا اعضای تیم تغییر نگرش ایجاد کنید و با نمایش چشماندازی از آینده مقاومت دیگران را در هم بشکنید. البته اگر این مانع خیلی قوی باشد تنها راهحل ممکن این است که هیچ تصمیمی نگیرید.
۶. عدم دلبستگی عاطفی
گاهی چون هیچ اهمیتی به موضوع نمیدهید استفاده از مهارت تصمیم گیری برایتان کار دشواری میشود. برای عبور از این مشکل بهتر است با مزایا و معایب واقعی هر انتخاب آشنا شوید. دانستن این نکته انگیزههای شما را برای تصمیمگیری افزایش میدهد. با استفاده از فرایند تصمیمگیری ساختاریافته میتوانید به بسیاری از موانع گفته شده در بالا غلبه کنید. در ادامه چند راهحل دیگر را بهصورت مختصر معرفی میکنیم.
- تصمیمهای پیچیده را به چند تصمیم ساده تقسیم کنید.
- توجه کنید که هر تصمیم شما چه نتایجی دربر دارد.
- طوری برای تصمیمگیریهایتان برنامهریز کنید که به تاریخ نهایی برسید.
تاکنون روشهای بسیار زیادی برای تقویت مهارت تصمیم گیری شناسایی شدهاند که در بالا به اثربخشترین موارد آن اشاره کردیم و اکنون با شناخت موانع متداول آن بهراحتی میتوانید از میان گزینههای موجود بهترین موارد را انتخاب کنید.

جمع بندی
مهارت تصمیم گیری ازجمله مهارتهای نرمی است که برای انجام هر کاری به آن نیاز دارید و بدون آن بقیه توانایی هایتان را زیر سوال میبرید. در بالا به مهارتهای مرتبط با تصمیمگیری اشاره کردیم و راههای تقویت آن را نیز توضیح دادیم. با شناخت این روشها و همچنین موانع متداول بر سر راه خود میتوانید در هر موقعیتی بهترین گزینه موجود را انتخاب کنید و به موفقیت برسید.
سوالات متداول
در ادامه این مطلب از مجله فرادرس به چند سوال متداول در زمینه مهارت تصمیم گیری پاسخ میدهیم.
به چه روشی میتوانیم مهارت تصمیم گیری را به کودکان بیاوزیم؟
بهترین روش برای تقویت مهارت تصمیم گیری کودکان انجام بازیهای مرتبطی نظیر نقطهبازی، صندلیبازی و... است.
نداشتن مهارت تصمیم گیری چه تاثیر در زندگی انسان دارد؟
افرادی که نمیتوانند در موقعیتهای مهم تصمیمهای مناسبی بگیرند همواره به عنوان افرادی ضعیف شناخته میشوند و هیچگاه به موفقیتهای بزرگ و دائمی نمیرسند.