آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان – آموزش به زبان ساده

فیلم آموزش آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان در فرادرس

آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان نسبت به بزرگسالان متفاوت است. برای مثال نمی‌توان با کودکان مصاحبه درمانی را به شیوه بزرگسالان انجام داد. درمان آن‌ها نیز مشابه نیست و معمولا از طریق بازی، نقاشی و رفتارهای مناسب سن خودشان صورت می‌گیرد. از سوی دیگر، علائم اختلال‌ها در کودکان و بزرگسالان یکسان نیست. مثلا سرکشی‌ها و قانون‌شکنی‌های یک کودک می‌تواند نشانه اختلال‌های اضطرابی باشد اما در بزرگسالان بیشتر از اختلال شخصیت خبر می‌دهد.

همچنین، برخی از اختلال‌ها مانند اختلال‌های یادگیری یا بیش‌فعالی در کودکی و نوجوانی بسیار پررنگ‌تر هستند. این اختلال‌ها باید در کودکی تشخیص داده شوند و مورد بررسی قرار بگیرند. بعضی دیگر همچون اختلال‌های شخصیت اصلا برای سن زیر ۱۸ سال مطرح نمی‌شوند. به دلیل همین دسته تفاوت‌هایی که میان اختلال‌های روانی در بزرگسالان و کودکان و نوجوانان وجود دارد، مطالعه آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان برای روانشناسان ضروری است. از آنجا که شناسایی اختلال‌های روانی در کودکی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، آشنایی دیگر افراد غیر متخصص به خصوص والدین با این علم نیز خالی از لطف نیست.

معرفی برخی از مهم‌ترین اختلال‌های روانی در کودکان و نوجوانان

علم آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان بسیار وسیع است و جزئیات دقیق زیادی را در بر می‌گیرد. با این حال، برخی از اختلال‌ها بیشتر از دیگران شایع هستند و آشنایی نسبی با آن‌ها شناخت خوبی نسبت به دنیای آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان به ما می‌دهد. در ادامه به معرفی مختصر برخی از شایع‌ترین اختلال‌ها در آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان پرداخته‌ایم.

۱. اختلال طیف اوتیسم در کودکان

«اختلال طیف اوتیسم» (Autism Spectrum Disorder |ASD) نوعی ناتوانی رشدی است که به دلیل تفاوت‌های مغزی ایجاد می‌شود. اوتیسم به عنوان یک «طیف» (Spectrum) شناخته می‌شود زیرا علائم آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است. با این حال، در اغلب افراد مبتلا به اوتیسم رفتار، شیوه ارتباط، تعامل و یادگیری متفاوت از دیگران است. آن‌ها قواعد ارتباط‌های اجتماعی را به درستی درک نمی‌کنند، گاه برخی حرکت‌های بی‌معنی را بارها تکرار می‌کنند و علایق محدودی دارند.

نشانه های اوتیسم — در این تصویر به برخی از دیگر علائم اختلال طیف اوتیست اشاره شده است.

بعضی از مبتلایان به اوتیسم به مشکلات یادگیری نیز دچار هستند اما برخی دیگر از آن‌ها هوش طبیعی و حتی بالایی دارند. با این حال، برقراری ارتباط روزمره و فعالیت در موقعیت‌های اجتماعی برای آن‌ها مشکل است. مهارت‌های کلامی نیز در این دسته ضعیف است. واکنش ندادن نسبت به اسم خود، عدم برقراری تماس چشمی، حالت‌ چهره بی‌روح یا نامناسب با موقعیت، تکرار بی‌معنی کلمات، ناتوانی در درک زبان بدن و حالت چهره دیگران، حرکات چرخشی تکرارشونده و... همگی می‌توانند از علائم اختلال طیف اوتیسم باشند.

اوتیسم چیست ؟ | علل، نشانه ها، تشخیص و درمان

علت اصلی این اختلال هنوز مشخص نیست. تشخیص اوتیسم معمولا در کودکی صورت می‌گیرد. گاه حتی در نوزادی علائم هشداردهنده آن هویدا می‌شود. برای مثال، نوزادان مبتلا به اوتیسم تماس چشمی برقرار نمی‌کنند و به گفتارهای دیگران واکنش نمی‌دهند. وجود این علائم حتما به معنی اوتیسم نیست و تشخیص قطعی باید توسط متخصص آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان صورت بگیرد.

۲. اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی در کودکان

«اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی» (Attention Deficit- Hyperactivity Disorder) یکی از رایج‌ترین اختلال‌های عصبی رشدی در کودکان است که می‌تواند تا دوران بزرگسالی همراه فرد باقی بماند. این کودکان در تمرکز، برنامه‌ریزی و مدیریت «رفتارهای تکانشی» (Impulsive behavior) مشکل دارند.

این افراد ممکن است کارهای زیادی را بدون فکر کردن به عواقب آن انجام دهند. همچنین، نقص توجه در بسیاری از آن‌ها با بیش‌فعالی همراه است و بی‌قرار و پر‌جنب‌وجوش به نظر می‌رسند. کودکانی که در مدرسه آرام و قرار ندارند و حواس‌پرت به نظر می‌رسند، ممکن است در واقع مبتلا به این اختلال باشند.

۳. اختلال‌‌های یادگیری در آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان

یکی از مهم‌ترین عواملی که می‌تواند تحصیل کودکان را با مشکل روبه‌رو کند، «اختلال‌ یادگیری» (Learning Disorders) است. اختلال‌های یادگیری دسته‌ای از اختلال‌های رشدی عصبی هستند که می‌توانند یادگیری افراد را در زمینه‌ای خاص مختل کنند. یعنی افراد مبتلا به اختلال یادگیری هوش کافی و توانایی یادگیری در بقیه زمینه‌ها را دارند اما برای مثال، به‌طور خاص در خواندن، نوشتن یا ریاضی مشکل دارند.

انواع اختلالات یادگیری رایج — علائم، تشخیص و درمان ناتوانایی های یادگیری

فیلم آموزش درمان اختلالات افسردگی در کودک و نوجوان در فرادرس

شایع‌ترین اختلال یادگیری، «نارساخوانی» (Dyslexia) نام دارد. مغز کودک مبتلا به نارساخوانی در درک و تفسیر زبان با مشکل روبه‌رو است. درنتیحه او در صحبت کردن، خواندن از روی کلمات، نوشتن، گسترش دایره لغات، درک مطلب و... ضعیف عمل می‌کند. اختلال دیگری به نام «نوشتارپریشی» (Dysgraphia) نیز وجود دارد که به معنی مشکل در نوشتار است. افراد مبتلا به این اختلال به خوبی صحبت می‌کنند اما نمی‌توانند به درستی کلمات را بنویسند. مثلا فاصله حروف را رعایت نمی‌کنند یا نقطه‌ها را به کلی حذف می‌کنند.

نوشته های گوناگون و پیچیده در هم که معنی مشخصی ندارند.

«محاسبه پریشی» (Dyscalculia) نیز نوع دیگری از اختلال یادگیری است. افراد مبتلا به محاسبه‌پریشی در درک مفاهیم ریاضی مثل الگوهای منطقی مشکل دارند. گاه این مشکل به حدی شدید است که آن‌ها حتی از شمارش پول یا خواندن ساعت نیز ناتوان هستند.

۴. اختلال‌های خلقی در آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان

اختلال‌های خلقی به اختلال‌هایی از جمله افسردگی و دو قطبی گفته می‌شود که بر سلامت روان کودکان اثر می‌گذارند. در طی اختلال‌های خلقی، کودکان و نوجوانان افکار و هیجان‌های منفی دارند که به سختی قادر به مدیریت آن‌ها هستند. تخمین زده می‌شود که 14 درصد نوجوانان مبتلا به اختلال‌های خلقی هستند، از این رو مطالعه این اختلال‌ها بسیار حائز اهمیت است. همچنین کمک به کودکان در راستای افزایش هوش هیجانی و توانایی کمنترل هیجانات، از شیوه‌های مناسب برای تاب‌آوری در برابر اختلالات خلقی است.

فیلم آموزش کاهش اضطراب و ترس در کودکان در فرادرس

کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال‌های خلقی همیشه علائمی شبیه بزرگسالان نشان نمی‌دهند. علائم این اختلالات بسته به سن، شرایط جسمانی و خانوادگی آن‌ها متفاوت است. در ادامه به برخی از علائمی که شیوع بیشتری دارند، اشاره شده است.

تحریک‌پذیری، عصبانیت یا غمگینی مداوم
شکایت‌های جسمانی مثل دل‌درد، سردرد یا خستگی
بهم ریختن الگوی خواب و تغذیه
بی‌حالی و خستگی مداوم
عزت‌نفس پایین
مشکل در مدرسه از جمله مشکلات درسی یا مشکلات ارتباطی با همسالان
رفتارهای سرکش و پرخطر
فرار از خانه یا تهدید به فرار
رفتارهای خود جرحی، افکار خودکشی، تهدید به خودکشی

مدیریت هیجان‌ها برای کودکان و به خصوص نوجوانان سخت‌تر از بزرگسالان است. نوجوانان به علت تفاوت در ساختارهای مغزی خود رفتارهای تکانشی بیشتری دارند. در نتیجه، احتمال انجام رفتارهای خطرناک و آسیب‌زا مثل خودکشی، مصرف مواد یا فرار در آن‌ها بیشتر است. به همین دلیل، شناسایی و درمان به موقع اختلال‌های خلقی در آسیب‌ شناسی کودک و نوجوان اهمیت ویژه‌ای دارد.

۵. اختلال استرس پس از سانحه در آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان

«اختلال استرس پس از سانحه» (Post Trumatic Stress Disorder | PTSD) می‌تواند در هر سنی افراد را تحت تاثیر قرار دهد. این اختلال پس از تجربه تروما یا یک حادثه ناگوار شکل می‌گیرد. افراد مبتلا به این اختلال افکار منفی و خاطرات ترسناک مربوط به حادثه ناگوار را بارها در ذهن خود تکرار می‌کنند و وحشت و اضطراب مربوط به حادثه با آن‌ها باقی می‌ماند. البته PTSD ممکن است بلافاصله بعد از حادثه شکل نگیرد و پس از یک دوره بی‌حسی ظهور کند.

مهم است بدانیم برای اینکه PTSD شکل بگیرد حتما نباید تروما برای خود کودک اتفاق بیفتد، بلکه ممکن است برای یکی از نزدیکان او رخ دهد یا کودک تنها شاهد آن باشد. مثلا ممکن است کودک شاهد تصادف همسایه باشد و برای مدت زیادی وحشت نسبت به ماشین‌ها را با خود حمل کند. فوت آشنایان، از دنیا رفتن حیوان خانگی، آسیب دیدن از حیوانات، تجربه‌های پزشکی مثل عمل جراحی، بلاهای طبیعی، جنگ، آدم‌ربایی، تجاوز یا سوءاستفاده جنسی، قلدری، آزار عاطفی، بی‌توجهی و... همگی می‌توانند منجر به PTSD در کودکان شوند.

کودک پریشان که دست هایش را روی صورت گرفته است.

کودکان و نوجوانان مبتلا به PTSD هنگامی که در موقعیت‌هایی قرار می‌گیرند که آن‌ها را یاد حادثه ناگوار می‌اندازد، پریشانی روانی و جسمی زیادی را تجربه می‌کنند. برخی از علائم دیگر PTSD در زیر آورده شده است.

بی‌خوابی و کابوس‌های مداوم
افسردگی، اضطراب یا بداخلاقی
احساس تحریک‌پذیری، بیش‌هشیاری و گوش به زنگ بودن مداوم
از دست دادن علاقه به چیزهایی که قبلا از آن‌ها لذت می‌بردند
انزوا، بی‌حسی و مسخ از واقعیت
دوری از موقعیت‌های مشابه رویداد ناگوار
تجربه «فلش‌بک‌ها» (Flash Backs) به طوری که باور داشته باشند رویداد ناگوار دوباره اتفاق می‌افتد
مشکل در تمرکز و مشکلات تحصیلی
ترس از مرگ در سنین پایین
بازگشت رفتارهای کودکی مثل مکیدن انگشت یا شب‌ادراری
مشکلات جسمی مثل دل‌درد، سردرد یا تنگی نفس مکرر

۶. اختلال سلوک چیست؟

در آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان، اگر کودکی الگوی پایداری از رفتارهای پرخاشگرانه و سرکشی‌های مکرر داشته باشد، می‌گوییم دچار «اختلال سلوک» (Conduct Disorder) شده است. این کودکان رفتارهای تکانشی دارند و علاقه‌مندند تا هنجارها و قوانین اجتماعی را زیر پا بگذارند. آن‌ها به احساسات دیگران اهمیت نمی‌دهند و از آسیب زدن به دیگران نمی‌ترسند. بسیاری از اوقات قلدری کردن، آزار کودکان کوچک‌تر و رفتارهای حیوان‌آزاری در آن‌ها دیده می‌شوند. در ادامه به لیستی از علائم دیگر این اختلال اشاره شده است.

نقض حقوق دیگران
آتش زدن عمدی، تخریب اموال عمومی یا اموال دیگران
فریب دادن، دروغگویی
دزدی، سرقت و ورود بدون اجازه به املاک دیگران
قلدری و خشونت‌های فیزیکی
دعواهای لفظی و تهدید دیگران
سرزنش دیگران به خاطر رفتار خود
از اعمال نادرست خود پشیمان نیستند و تلاشی برای پنهان کردن آن‌ها نیز نمی‌کنند
فرار از مدرسه و خانه
مصرف الکل یا مواد مخدر
روابط جنسی پرخطر و بی‌پروا

دختری عصبانی با پول در دست - اختلال سلوک

توجه کنید که رفتارهای خطرناک یا سرکشی‌های گاه‌به‌گاه در نوجوانان رایج است، آن چه که منجر به اختلال سلوک می‌شود، الگوی پایدار و دائمی از این رفتارها است. البته خوشبختانه اختلال سلوک به کمک روان‌درمانی قابل درمان است اما در صورتی که درمان نشوند، می‌تواند منجر به شکل‌گیری «اختلال شخصیت ضداجتماعی» (Antisocial Personality Disorder) در بزرگسالی شود.

۷. اختلال‌ اضطرابی در کودکی و نوجوانی

طبیعی است که کودکان و نوجوانان نیز همانند بزرگسال، گاه نگران یا مضطرب باشند اما برخی اوقات این اضطراب به حدی شدت می‌گیرد که زندگی روزمره آن‌ها را مختل می‌کنند و باعث کاهش عملکرد آن‌ها در مدرسه، خانه و اجتماع می‌شود. در این زمان است که باید از آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان کمک بگیریم.

علائم اضطرابی در کودکان و نوجوانان کمی متفاوت از بزرگسالان است. کودکان به خصوص کودکان خردسال ممکن است به بزرگسالان بچسبند یا شب‌ادراری را تجربه کنند. انزوا، گوشه‌گیری و بازی نکردن با همسالان نیز می‌تواند از علائم اضطرابی در کودکان باشد. در نوجوانان اضطراب می‌تواند به وسیله انزوا، رفتارهای پرخاشگرانه، رفتارهای پرخطر و سرکشی مشخص شود. برخی دیگر از علائم اضطرابی کودکان و نوجوانان در ادامه آورده شده است.

حواس‌پرتی و تمرکز پایین
کم‌خوابی، از خواب پریدن یا کابوس دیدن
پرخوری یا کم‌خوری بیش از حد
زود عصبانی شدن، پرخاشگری و سرکشی
افکار منفی و صحبت‌های منفی‌
احساس تنش و بی‌قراری
استفاده مکرر از سرویس بهداشتی
گریه‌های مکرر
شکایت از دردهای بدنی مثل دل‌درد

اختلال اضطراب اجتماعی در آسیب‌ شناسی کودک و نوجوان

«اختلال اضطراب اجتماعی» (Social Anxiety Disorder) نوعی اختلال اضطرابی است که فرد مبتلا به آن به‌ شکلی پایدار از موقعیت‌های اجتماعی و برقراری ارتباط‌های اجتماعی می‌ترسد. این افراد نگران هستند که مبادا توسط دیگران به شکلی منفی قضاوت شوند یا رفتاری از آن‌ها سر بزند که در جمع خجالت‌زده بشوند. البته پیش‌تر نیز در مطلب کاملی از مجله فرادرس راجع به اضطراب اجتماعی صحبت کردیم.

اضطراب اجتماعی چیست ؟ – ریشه اختلال، تشخیص و درمان

کودکان مبتلا به این اختلال معمولا دوست‌های کمی دارند و در پیوستن به گروه‌های دوستی مشکل دارند. آن‌ها از اینکه در کانون توجه باشند، بیزارند. برای مثال، در کلاس درس سوالی نمی‌پرسند یا دست بلند نمی‌کنند. این کودکان در موقعیت‌های اجتماعی، علائم جسمی اضطراب همچون سرخ شدن صورت، لرزش، معده درد و تهوع را تجربه می‌کنند. آن‌ها اغلب ساکت و مطیع هستند و ممکن است در مورد نگرانی‌های خود صحبتی نکنند.

دختربچه ناراحت که بچه های دیگر او را مسخره می‌کنند.

اختلال اضطراب جدایی

«اختلال اضطراب جدایی» (Separation Anxiety Disorder) یکی از رایج‌ترین اختلال‌های دوران کودکی است. اضطراب جدایی در کودکان 18 ماهه تا 3 ساله طبیعی است و بخشی از رشد است اما هنگامی که از بین نمی‌رود و با فرد باقی می‌ماند، تبدیل به اختلالی ناهنجار می‌شود.

اختلال اضطراب جدایی چیست؟‌ – تشخیص، ریشه و درمان

فیلم آموزش آشنایی با اضطراب جدایی از والدین در کودکان و درمان آن

افراد مبتلا به این اختلال به شدت از جدا شدن از اعضای خانواده خود یا سایر افراد نزدیک، وحشت دارند. آن‌ها همواره می‌ترسند که گم شوند یا اگر کنار یکی از عزیزان خود نباشند، اتفاق بدی برای او بیفتد. برخی از دیگر علائم اختلال اضطراب جدایی در ادامه فهرست شده است.

امتناع از تنها خوبیدن
کابوس‌هایی با موضوع جدایی از عزیزان
نگرانی بیش از حد در مورد امنیت خانواده یا گم شدن اعضای خانواده
نگرانی بیش از حد در مورد امنیت خود و گم شدن خود
چسبیدن به بزرگسالان حتی درون خانه
شکایت‌های جسمانی و تنش‌های عضلانی
بی‌علاقگی نسبت به مدرسه و امتناع از مدرسه رفتن
شب‌ادراری

اختلال اضطراب فراگیر در آسیب شناسی کودک و نوجوان

«اختلال اضطراب فراگیر» (General Anxiety Disorder) نوعی اختلال اضطرابی است که فرد مبتلا به آن بدون اینکه دلیلی واقعی وجود داشته باشد، همواره سراسیمه و نگران است. کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلال دائم به رویدادهای گذشته، آینده، پذیرش اجتماعی، مسائل خانوادگی، مدرسه، عملکرد و توانایی‌هایشان و... فکر می‌کنند و نمی‌توانند لحظه‌ای افکار اضطراب‌آور خود را رها کنند.

نگرانی این افراد بسیار شدیدتر از نگرانی متناسب با شرایط واقعی است اما برخلاف بزرگسالان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر، کودکان و نوجوانان درگیر با آن متوجه این موضوع نمی‌شوند. آن‌ها نیاز دارند به شکلی مکرر از بزرگسالان اطمینان خاطر دریافت کنند. همچنین، با مشکلات خواب و مشکلات جسمی بسیاری درگیر هستند.

اختلال سکوت انتخابی چیست؟

«اختلال سکوت انتخابی» (Selective Mutism Disorder) زمانی به یک کودک اطلاق می‌شود که نمی‌تواند در شرایط خاصی صحبت کند، در حالی که در مکان‌های دیگر به خوبی صحبت می‌کند. برای مثال ممکن است کودکی در مدرسه قادر به حرف زدن نباشد اما در خانه بدون مشکل صحبت کند.

سکوت انتخابی معمولا در موقعیت‌هایی رخ می‌دهد که از نظر کودک اضطراب‌زا است. دقت کنید که سکوت انتخابی به دلیل امتناع عمدی کودک از صحبت نیست بلکه در این شرایط کودک قدرت تکلم خود را از دست می‌دهد. کودکان مبتلا به این اختلال معمولا مضطرب، گوشه‌گیر، خجالتی، وسواسی یا افسرده نیز هستند و مشکلات ارتباطی دارند.

۸. اختلال اسکیزوفرنی در آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان

«اختلال اسکیزوفرنی» یا «روان‌پریشی» (Schizophrenia Disorder) یک اختلال روانی بسیار جدی است. افراد مبتلا به این اختلال رفتاری غیرعادی و احساساتی عجیب دارند. آن‌ها ممکن است افکار وهم‌آلود، گفتار هذیانی و توهم‌های بینایی و شنوایی داشته باشند. این اختلال معمولا در کودکان کمتر از دوازده سال بسیار نادر است و نباید با خیال‌پردازی‌های کودکانه مثل داشتن دوست خیالی اشتباه گرفته شود.

روان پریشی و اسکیزوفرنی — از علائم و نشانه‌ ها تا روش‌ های درمان

فیلم آموزش اصول روانشناسی بالینی در فرادرس

علائم اسکیزوفرنی در کودکان از فرد به فرد متفاوت است. با این حال علائم هشداردهنده اولیه عبارتند از:

ناتوانی در تشخیص رویا از واقعیت
ادراک تحریف‌ شده، مثل اشتباه گرفتن اتفاقات درون تلویزیون با واقعیت
افکار و ایده‌های عجیب‌وغریب با جزئیات زیاد
ترس از اینکه چیزی یا کسی می‌خواهد به او آسیب بزند
شنیدن صداهایی که واقعی نیستن یا دیدن چیزهایی که واقعی نیستند
صحبت در مورد چیزهایی که واقعی نیستند
اضطراب و ترس زیاد و بدخلقی
صحبت کردن بی‌احساس و بی‌هیجان
کناره‌گیری اجتماعی یا انجام دادن کارهایی در جمع که مناسب جمع نیستند
آشفتگی و گیجی ناگهانی
رفتارهای کاتاتونیک مثل حالت‌های بدنی عجیب یا خیره شدن‌های طولانی

کودکی در کنار هیولاها

درمان در آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان

روان‌درمانی در آسیب‌ شناسی روانی کودک و نوجوان، شامل گفتگوها و تعامل درمانی بین یک درمان‌گر و یک کودک یا خانواده او است. این کار می‌تواند به کودکان و خانواده‌ها کمک کند تا مشکلات را حل کنند، رفتار خود را اصلاح کنند و تغییرات مثبتی به بار آورند.

فیلم آموزش آسیب شناسی روانی کودک و نوجوان در فرادرس

روان درمانی در دنیای کودکان و نوجوان‌ها، متفاوت از دنیای بزرگسالان است. نوع صحبتی که می‌توان با یک بزرگسال انجام داد با نوع صحبت با کودکان و نوجوانان فرق می‌کند. این در مورد کودکان خردسال بسیار به چشم می‌آید چراکه گاه جز از طریق بازی و نقاشی نمی‌توان مشکل کودک را فهمید و برطرف کرد.

مادر و فرزندش در اتاق درمان

انواع درمان برای کودک و نوجوان

برخی از شیوه‌های درمانی بین بزرگسالان و کودکان و نوجوانان مشترک است و برخی دیگر، به‌طور ویژه برای این گروه سنی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه فهرستی از مهم‌ترین سبک‌های روان‌درمانی کودک و نوجوان همراه با توضیح مختصری از آن‌ها ارائه شده است.

«بازی‌درمانی» (Play Therapy): در بازی‌درمانی از اسباب‌بازی‌ها، عروسک‌ها، نقاشی‌ها و بازی‌های گوناگون جهت تشخیص و شناسایی احساسات کودک استفاده می‌شود. معمولا روان‌‎درمان‌گران بازی کودکان را مشاهده می‌کند و از طریق الگوهای بازی آن‌ها به مشکلات کودکان پی می‌برند. سپس به کمک ترکیبی از صحبت و بازی برای رفع آن‌ تلاش می‌کنند. این سبک درمانی برای کودکان با سنین کمتر مناسب است.
«درمان بر مبنای پذیرش و تعهد» (Acceptance And Commitment Therapy | ACT): این شیوه از درمان به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا احساسات درون خود را بشناسند.
«درمان شناختی-رفتاری» (Cognitive-Behavioral Therapy | CBT): در طی این سبک درمانی درمان‌گر به مراجعه‌کننده کمک می‌کند تا افکار آسیب‌زای خود را شناسایی و جایگزین کند.
«رفتاردرمانی دیالکتیک» (Dialectical Behavior Therapy | DBT): این شیوه از درمان برای نوجوانان بزرگ‌تری که افکار خودکشی دارند یا درگیر رفتارهای خودآزاری عمدی، خود-جرحی و اختلال شخصیت مرزی هستند، مناسب است و به آن‌ها کمک می‌کند تا نحوه برخورد خود با احساسات منفی را بازبینی کنند.
«خانواده‌درمانی» (Family Therapy): در خانواده‌درمانی، درمان‌گر کار خود را از طریق بررسی و اصلاح الگوهای ارتباطی خانواده و فرزندان انجام می‌دهد.
«گروه‌درمانی» (Group Therapy): در گروه‌درمانی چند مراجعه‌کننده همراه یک درمان‌گر در اتاق درمان قرار می‌گیرند. این شیوه از درمان برای نوجوانان بزرگتر و کسانی که برای رفع مشکلات ارتباطی خود می‌کوشند، مناسب است.
«درمان مبتنی بر ذهنیت» (Mentalization Based Therapy | MBT): این سبک درمانی مناسب کودکان و نوجوانانی است که با هویت خود درگیرند. MBT بر روی فرایند رشد کودکان به سمت و سویی سلامت متمرکز است.
«درمان تعاملی والدین و کودک» (Parent Child Interaction Therapy | PCIT): در این شیوه از درمان، درمان‌گران تعامل بین والدین و کودک را به سمت مثبت‌تری سوق می‌دهند. این شیوه از درمان مناسب کودکانی است که مشکلات رفتاری یا ارتباطی دارند.

نوجوانی که شن بازی می کند

معرفی کتاب آسیب شناسی کودک و نوجوان

تا اینجای این مطلب از مجله فرادرس به شکلی مختصر به برخی از اختلال‌های روانی در آسیب شناسی کودک و نوجوان اشاره کردیم اما این علم مبحثی بسیار گسترده و پر از جزئیات مهم است که نیاز به مطالعه عمیق دارد. شناسایی، تشخیص و تمایز اختلال‌های روانی از هم جز با سال‌ها مطالعه و تجربه ممکن نیست. در ادامه چند تا از بهترین کتاب‌های مربوط به آسیب شناسی کودک و نوجوان را برای علاقه‌مندان به مطالعه بیشتر معرفی کرده‌ایم.

۱. کتاب مرجع راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی

در آسیب شناسی روانی مانند تمام علوم تشخیصی، واجب است تا روان‌شناس‌ها و روانپزشک‌ها بر روی علائم و ماهیت اختلال‌های روانی توافق داشته باشند. در نتیجه، به یک مرجع واحد نیاز دارند. فرض کنید مرجعی وجود نداشته باشد، در این صورت وقتی روانشناسی مراجعه‌کننده‌ای را به عنوان «اختلال اضطراب فراگیر» به روانپزشکی ارجاع می‌دهد او نمی‌داند دقیقا منظور روانشناس چیست و دقیقا با کدام علائم اضطرابی روبه‌رو است.

کتاب «راهنمای تشخیصی و آماری اختلال‌های روانی» (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders | DSM) در بسیاری از کشورها از جمله ایران به عنوان کتاب مرجع آسیب‌شناسی روانی شناخته می‌شود. این کتاب توسط «انجمن روانشناسی آمریکا» (American Psychiatric Association | APA) نوشته شده است و هر چند سال یکبار مورد بازبینی قرار می‌گیرد. امروزه ویرایش پنجم این کتاب مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در این کتاب، اختلال‌های روانی مربوط به کودکان و نوجوانان نیز در کنار اختلال‌های بزرگسالان به‌طور کامل بررسی شده‌اند. عمیق‌ترین منبع مطالعه اختلال‌های کودکان و نوجوانان همین کتاب است اما باید در نظر بگیرید که کتاب DSM از اصطلاحات تخصصی و نثری سنگین استفاده می‌کند و برای کسانی مناسب است که با علم آسیب شناسی روانی به‌طور نسبی آشنا هستند.

معرفی کتاب آسیب شناسی روانی – فهرست 12 عنوان کاربردی