فرادرس
معرفی کتاب آسیب شناسی روانی – فهرست ۱۲ عنوان کاربردی
«آسیبشناسی روانی» (psychopathology) به علم مطالعه اختلالهای روانشناسی به همراه شناخت ریشه‌های زیستی، روانی، اجتماعی و همچنین نحوه درمان آنها گفته می‌شود. طبق تحقیقات آماری در سال ۲۰۲۰، شیوع اختلالهای روانشناختی در ایران در حدود ۳۰ درصد برآورد شد، بعضی اختلال‌ها در برخی مناطق آمار بالاتری نیز دارند، برای مثال اختلالهای اضطرابی در ۵۰ درصد جمعیت مردان ساکن تهران دیده می‌شود. از سوی دیگر ناسازگاری روانی هنگامی نام «اختلال» میگیرد که زندگی فرد را به طور جدی تحت تاثیر قرار داده باشد، حتی گاهی این اختلال‌ها از کودکی آغاز شده و در صورت عدم شناخت و درمان اصولی، سرنوشت فرد را برای همیشه تغییر میدهد. بنابراین، علاوه بر دانشجویان روانشناسی، روانپزشکی، مشاوره، مددکاری و... که برای آنها مطالعه کتاب آسیب شناسی روانی واجب است، مطالعه این علم برای عموم مردم نیز خالی از لطف نیست. در ادامه کتاب‌هایی در زمینه آسیبشناسی روانی معرفی شده است.
کتاب مرجع آسیب شناسی روانی چیست ؟
در علم سلامت روان، برای اینکه متخصصین بتوانند در مورد چیستی، علائم و تشخیص اختلالهای روانی توافق داشته باشند، باید مرجعی وجود داشته باشد. در غیر این صورت تشخیص‌ها متفاوت می‌شوند، برای مثال وقتی روانشناسی مراجعی را به روانپزشک ارجاع میدهد و می‌گوید تشخیصش به فرض اختلال اضطراب اجتماعی است، روانپزشک نمی‌داند منظورش وجود چه علایمی است.
کتاب DSM
کتاب «راهنمای تشخیصی و آماری اختلالهای روانی» (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders | DSM) کتابی است که در کشورهایی همچون ایران و آمریکا به عنوان مرجع واحد برای تشخیصهای سلامت روان مورد استفاده قرار میگیرد و توسط «انجمن روانشناسی آمریکا» (American Psychiatric Association | APA) تالیف شده است. ویرایش چهارم آن در سال 1994 ارايه شد که اکنون منسوخ شده، ویرایش پنجم آن در سال ۲۰۱۳ منتشر شد و در سال ۲۰۲۲ ویرایشی به نام DSM-5-TR در در دسترس عموم قرار گرفت. هر ویرایش نسبت به ویرایش قبلی تغییراتی دارد و همواره باید آخرین ویرایش مد نظر قرار داده شود.
این کتاب به سه بخش تقسیم می‌شود. در بخش اول درباره نحوه استفاده از کتاب، ارزیابی ملاک‌های سلامت روان و هشدارهایی در مورد استفاده DSM-V در پزشکی قانونی توضیح داده می‌شود. بخش دوم که بخش عمده کتاب است، اختلالهای روانی را طبقه‌بندی کرده و همراه با جدولی از ملاک‌های تشخیصی، آنها ارائه میدهد. اختلالهای روانشناختی همچون اختلالهای رشد عصب‌شناختی، اختلالهای طیف اسکیزوفرنی و روان‌پریشی، اختلالهای مرتبط با دوقطبی و افسردگی، اختلالهای اضطرابی، وسواسی-اجباری، اختلال پس از سانحه، اختلالهای تجزیه‌ای، سوماتیک، اختلالهای روانی-عصبی مرتبط با تعذیه و خواب، نارضایتی‌های جنسی، اختلالهای شخصیتی و... در دسته‌بندی DSM-V دیده می‌شود.
فصل سوم در مورد ابزارهای سنجش و اندازهگیری، ملاحظات فرهنگی، مدل‌های جایگزین برای اختلالهای شخصیت و اختلالهای نیازمند مطالعه بیشتر است. در آخر نیز پیوست تغییرهای آخرین ویرایش کتاب، واژگان تخصصی و... قرار دارد. توجه داشته باشید که DSM-V اغلب از واژگان تخصصی و گفتمان خلاصه استفاده می‌کند و افرادی که پایه این علم را ندارند، بهتر است کتابهای دیگر را انتخاب کنند.
مشهورترین کتابهای آسیب شناسی روانی کدامند؟
در اینجا کتاب‌هایی با بیان ساده‌تر و توضیح‌ها و مثال‌های بیشتر نسبت به DSM آورده شده است، از بین آنها میتوان به خلاصه روانپزشکی سادوک، آسیبشناسی روانی هالجین، آسیبشناسی روانی بارلو، آسیبشناسی روانی باچر و... اشاره کرد.
کتاب خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک
میتوان گفت کتاب «خلاصه روانپزشکی کاپلان و سادوک» (Kaplan & Sadock’s Synopsis of Psychiatry) که توسط «بنجامین سادوک» (Benjamin Sadock) و دیگران نوشته شده، معروف‌ترین و پراستفاده‌ترین کتاب در زمینه آسیبشناسی روانی است. این کتاب معیارهای تشخیصی آخرین ویرایش DSM را در دل خود جا میدهد و همراه با آن، با استفاده از تصاویر، مورد پژوهی‌های واقعی، خلاصه‌ها، جدول‌ها و نمودارها به تفهیم بهتر مطالب کمک می‌کند.
در کاپلان و سادوک اختلال‌ها طبقه‌بندی شده‌اند، کتاب در مورد چگونگی بروز هر اختلال توضیح میدهد، سپس به سراغ انواع، شیوع، ویژگی‌های عصب‌زیستی، سبب‌شناسی، روش‌های درمانی به‌روز، داروها و... آن می‌رود و دیدگاه جامعی در مورد اختلال مورد نظر ارائه میدهد. کاپلان و سادوک حجم زیادی دارد و مطالعه آن به دانشجویان روانشناسی و روانپزشکی توصیه می‌شود.
کتاب آسیب شناسی روانی هالجین
کتاب «روانشناسی ناهنجاری‌ها: دیدگاه های بالینی در مورد اختلالهای روانی» (Abnormal Psychology: Clinical Perspectives on Psychological Disorders)، که در ایران با نام آسیب شناسی روانی هالجین شناخته می‌شود، حاصل کار مشترک «ریچارد پی.هالجین» (Richard P. Halgin) و «سوزان کراس ویتبورن» (Susan Krauss Whitbourne) است. آنها DMS-V را به عنوان منبع خود قرار داده‌اند اما بیان ساده‌تر و عامه‌پسندتری نسبت به آن دارند. این کتاب اختلال‌ها را از منظر انسانی و در خلال زندگی روزمره بررسی می‌کند. کتاب از زبان شخصیتی ساختگی به نام دکتر سارا توبین نوشته شده است که متخصص بالینی است و در هر فصل از کتاب، با استفاده از روش موردپژوهی، زندگی‌نامه و نقل‌قول‌ها، ویژگی‌های مراجع‌هایی را که مبتلا به اختلال بررسی شده در آن فصل هستند، شرح میدهد. سپس در انتهای هر فصل، دکتر توبین نظر شخصی خود را درباره روند درمان و آنچه که برای آینده مراجع انتظار می‌رود، بیان می‌کند.
کتاب آسیب شناسی روانی هالجین، نسبت به اختلال‌ها رویکرد یکپارچه دارد و شکل‌گیری اختلال را از جنبه‌های «زیستی-روانی-اجتماعی» (Bio-Psycho-Social) بررسی می‌کند اما مثل DSM-V ملاک تشخیصی قاطعانه ارائه نمی‌دهد و متخصصین همچنان برای استفاده از ملاک‌های تشخیصی باید به DSM-V مراجعه کنند.
کتاب آسیب شناسی روانی بارلو
کتاب «آسیب شناسی روانی: رویکردی یکپارچه به اختلالات روانی» (Psychopathology: An Integrative Approach to Mental Disorders) توسط «دیوید بارلو» (David Barlow) و دیگران بر پایه DSM-V نوشته شده است. این کتاب در مورد اختلالهای روانی دیدگاهی رشدی، یکپارچه و چند بعدی (زیستی، روانشناختی، خانوادگی، اجتماعی و حتی سیاسی) دارد و شواهد تجربی بسیاری از تاثیر متقابل این ابعاد ارائه میدهد.
نقطه قوت این کتاب آن است که با اینکه این شواهد و آزمایش‌ها پیچیده هستند، به زبانی شیوا و قابل‌فهم آنها را بیان می‌کند که سبب می‌شود پای بحث‌های جذابی مثل «ارتباط شبکه‌های اجتماعی با سرماخوردگی» و «وجود جریان‌های ناهشیار ذهنی بر پایه اطلاعات زیستی و حافظه» به کتاب باز شود.
کتاب آسیب شناسی روانی باچر
کتاب «ناهنجاری‌های روانی» (Abnormal Psychology) مشهور به آسیب شناسی روانی باچر، نوشته «جیمز باچر» (james butcher) و دیگران است و مانند کتاب بارلو، رویکردی یکپارچه و چند بعدی دارد. آسیبشناسی روانی باچر از شواهد تازه‌تر و معتبرتری درباره تاثیر بعد زیستی بر شکل‌گیری اختلال‌ها استفاده می‌کند، از نوشتار روانی بهره می‌برد و همچنین جدول ملاک‌های موجود در DSM-V را در دل خود دارد.
کتاب آسیب شناسی روانی دیویسون
کتاب «ناهنجاری‌های روانی» توسط «جرالد دیویسون» (Gerald Davison) و دیگران بر پایه DSM نوشته شده است. این کتاب حجم کمتری نسبت به نمونه‌های مشابه دارد و در مورد هر اختلال به دو سوال جواب میدهد: چه چیزی باعث شکل‌گیری این اختلال شده است و کدام روش‌های درمانی، بیشتری تاثیر را در بهبود آن دارند. در نتیجه، درمان‌‌های زیست‌شناختی، روانکاوی، رفتاری، شناختی و انسان‌گرایانه-وجودی را برای هر اختلال بیان و مقایسه می‌کند.
کتاب آسیبشناسی روانی کودکان و نوجوانان
آسیبشناسی کودک و نوجوان ملاحظات خاص خودش را دارد. برخی از اختلال‌ها مثل اختلال سلوک تنها در کودکان دیده می‌شود، تشخیص بعضی از آنها مثل اختلالهای یادگیری در کودکی اهمیت بسیار بیشتری دارد و برخی مثل اسکیزوفرنی در کودکی نادر هستند.
شیوه استفاده از روان‌درمانی و داروهای مصرفی برای کودک و نوجوان نیز متفاوت است، از این رو اهمیت دارد که آسیبشناسی کودک و نوجوان جداگانه مطالعه شود. در انتخای کتاب آسیبشناسی کاپلان و سادوک، اختلالهای مربوط به کودک و نوجوان قرار گرفته است اما برخی از نویسندگان از آن فراتر رفته و کتاب‌هایی ویژه کودک و نوجوان نوشته‌اند:
کتاب ناهنجاری روانی کودکان
کتاب «ناهنجاری‌های روانی کودکان» (Abnormal Child Psychology) نوشته «اریک ماش» (Eric Mash) و «دیوید ولف» (David Wolfe)، ارتباط متقابل عوامل زیستی، روانی، اجتماعی و عاطفی را در شکل‌گیری اختلالهای روانی کودکان بررسی می‌کند و برای هر اختلال، معیارهای تشخیصی، ملاحظات مخصوص گروه سنی و عوامل محافظتی موثر در پیش‌گیری در طی مراحل رشدی را بیان می‌کند. همچنین نویسندگان مطالعات موردی، زندگی‌نامه‌ها و گزارش‌های اول‌شخص را جهت درک بهتر مفهوم، به متن کتاب افزوده‌اند.
کتاب Understanding Abnormal Child Psychology
این کتاب به قلم «ویکی فیرس» (Vicky Phares) نوشته شده و رفتارهای کودکان و نوجوانان را در پیوستار «بسیار سازگار» تا «بسیار ناسازگار» قرار میدهد که در این میان، تنها انتهای «بسیار ناسازگار» طیف به عنوان اختلال در نظر گرفته می‌شود.
فیرس توجه ویژه‌ای به تفاوت‌های اجتماعی (نژادی، مذهبی، زبانی، اقتصادی) و جسمانی کودکان دارد و تلاش می‌کند رفتار هر فرد را در بافت فرهنگی خود مطالعه نماید. همچنین به بیان موضوعات تازه‌تری مثل قلدری‌ها، مصرف مواد مخدر و اقلیت‌های تراجنسیتی می‌پردازد.
کتاب مقدمه‌ای بر آسیبشناسی روانی کودکان و نوجوانان
کتاب «مقدمه‌ای بر آسیبشناسی روانی کودکان و نوجوانان» (Introduction to Abnormal Child and Adolescent Psychology) نوشته «رابرت ویس» (Robert Weis) است، او اختلالهای روانشناختی را از جنبه آسیبشناسی رشدی مورد بحث قرار میدهد.
در این کتاب ظهور اختلال‌ها، همراه با عوامل خطرزا و عوامل حافظتی موثر در طی رشد، با در نظر گرفتن زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی بررسی می‌شود. ویس نیز همچون فیرس از موضوعات تازه دور نمانده و علاوه بر مطالب فوق، مصرف نیکوتین و ماریجوانا توسط نوجوانان را در کتاب گنجانده است.
کتاب اختلالهای دوران کودکی: تحول و آسیب شناسی روانی
کتاب «اختلالهای دوران کودکی: تحول و آسیب شناسی روانی» (Disorders of Childhood: Development and Psychopathology) حاصل تلاش «رابین پاریتز» (Robin Parritz) و «میکائيل تروی» (Michael Troy) است و چگونگی بروز اختلال‌ها را در مسیر رشد انسان بررسی می‌کند. این کتاب ماهیتی یکپارچه، چند بعدی و کل‌نگر دارد و در مورد رشد به‌هنجار و ناهنجار، عوامل خطرزا، تاب‌آوری، مدل‌های آسیبشناسی، زمینه‌های قومی و فرهنگی و... بحث می‌کند.
کتاب آسیبشناسی روانی رشد
سوال اصلی کتاب «آسیبشناسی روانی رشد» (Developmental Psychopathology) نوشته «آماندا ونتا» (Amanda Venta) و دیگران، این است که چرا و چگونه مشکلات سلامت روان در طول عمر انسان ظاهر می‌شوند. کتا برای پاسخ دادن به این سوال، جنبه‌های زیستی، روانی، اجتماعی و رشدی انسان را در هم می‌آمیزد.
این کتاب ابتدا زمینه‌ای در مورد رویکردهای سنتی آسیبشناسی روانی، چیستی آسیبشناسی روانی رشد، دلبستگی ایمن و ناایمن در اختیار خواننده قرار میدهد. سپس در بخش بعدی به بررسی اختلالهای کمبود توجه-بیش‌فعالی، اختلال طیف اوتیسم و دیگر اختلالهای دوران کودکی می‌پردازد. بخش سوم مختص دوران نوجوانی و جوانی است و موضوعاتی چون افسردگی، خودکشی، اختلالهای خوردن و اسکیزوفرنی را مورد بحث قرار میدهد.
آسیبشناسی روانی زندگی روزمره نوشته زیگموند فروید
خوب است که در کنار کتابهای آسیبشناسی روانی، کتابی متفاوت و روانکاوانه در مورد آسیبشناسی را نیز معرفی کنیم. کتاب «آسیبشناسی روانی زندگی روزمره» (The Psychopathology of Everyday Life) در سال ۱۹۰۱ توسط «زیگموند فروید» (Sigmund Freud)، پدر علم «روانکاوی» (Psychoanalysis) نوشته شد. فروید در این کتاب نظریه مشهور خود را بیان می‌کند که درواقع فراموشی نام‌ها و واژه‌ها یا تلفظ غلط آنها (تپق زدن)، لغزش‌های کلامی ناخوداگاه ما هستند. برای مثال وقتی کسی به اشتباه به جای «می‌خواستم نقاشی تو را بِکِشم» می‌گوید «می‌خواستم نقاشی تو را بُکُشم»، درواقع از تکانه پنهان ناخوداگاه خود سخن می‌گوید. او در این کتاب پشت پرده لطیفه‌ها و دیگر رفتارهای روزمره را نیز که به ظاهر منظور خاصی ندارند، بررسی می‌کند. این کتاب یکی از جذاب‌ترین کتابهای فروید است و اگر به روانکاوی علاقه دارید، مطالعه آسیبشناسی روانی زندگی روزمره توصیه می‌شود.
