متاورس چیست؟ — به زبان ساده

با تغییرنام شرکت فیسبوک به متا، واژه متاورس دوباره بر سر زبان ها افتاد. اگرچه متاورس عبارت جدیدی نیست و پیدایش آن حداقل به سی سال پیش برمی‌گردد اما با گسترش همه‌جانبه تکنولوژی، امکان ایجاد و دسترسی کامل به متاورس فراهم شده است. افزایش سرعت اینترنت در سطح جهان، ایجاد بسترهای غیرمتمرکز و امن برای ساخت اپلیکیشن‌ها و ایجاد دستگاه‌های واقعی‌سازی دنیای مجازی از جمله دلایل پیشرفت متاورس هستند. در این مقاله، سوال متاورس چیست را با بررسی ویژگی‌های آن پاسخ می‌دهیم. تکنولوژی‌های مورد استفاده در متاورس، شرکت‌های بزرگ فعال در این حوزه و کاربردهای متاورس از جمله دیگر مباحثی هستند که به طور جامع و کامل در این مقاله بررسی می‌شوند.

متاورس چیست ؟

«متاورس» از ترکیب دو کلمه «Meta» به معنی «فرا» و «Universe» به معنی «جهان» تشکیل شده است که روی هم معنی «فراتر از جهان» می‌دهد. این واژه اولین بار در سال 1992 در رمان «تصادف در برف» (Snow Crash) نوشته «نیل استفنسون» (Neal Stephenson) مطرح شده است. دنیایی که استفنسون در این رمان ساخته به این صورت است که افراد در دنیای مجازی، با استفاده از آواتارهای خود به معاشرت با یکدیگر می‌پردازند و خرید و فروش انجام می‌دهند و حتی با رقیبان خود مبارزه کرده و آن‌ها را شکست می‌دهند.

فیلم آموزش آشنایی با متاورس Metaverse در فرادرس

کلیک کنید

آن‌چه امروز به عنوان متاورس در دنیا مطرح است، مشابه داستان استفنسون است با این تفاوت که مفاهیم مطرح شده دیگر داستان نیستند و روز‌به‌روز بخش‌های مختلفی از آن تبدیل به واقعیت می‌شود. متاورس دنیای مجازی فراتر از دنیای فیزیکی است که افراد با استفاده از سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای مختلف به آن وصل می‌شوند و با داشتن هویت مستقل، می‌توانند فعالیت‌های مختلفی مانند شرکت در یک کنسرت، خرید زمین در متاورس و استفاده از آن برای فعالیت‌های مختلف، شرکت در یک مسابقه و برگزاری جلسه کاری را انجام دهند.

با گسترش علم و تکنولوژی، بسیاری از فعالیت‌های روزمره در دنیای واقعی، در متاورس قابل انجام خواهد بود و در سال‌های آینده به احتمال زیاد چرخه فعالیت‌های انسان‌ها به شدت تغییر خواهد کرد. نکته‌ای که در مورد متاورس باید به آن توجه کرد این است که متاورس، تفاوت‌های اساسی با فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی موجود دارد. در ادامه و در بخش ویژگی‌های متاورس چیست این مساله را عمیق‌تر بررسی می‌کنیم.

ویژگی‌های اساسی متاورس چیست ؟

در بخش متاورس چیست گفته شد که متاورس با فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی موجود تفاوت‌های زیادی دارد. در واقع می‌توان گفت ایجاد فضای مجازی و گسترش شبکه‌های اجتماعی پیش‌نیاز ساخت متاورس است. متاورس سه ویژگی اساسی و کلیدی دارد و این ویژگی‌ها، تفاوت اساسی دنیای متاورس با فضای مجازی موجود را نمایش می‌دهند. «حضور»، «تعامل» و «استانداردسازی» سه ویژگی اساسی متاورس هستند که در ادامه به بررسی مفهوم هر یک از این ویژگی‌ها می‌پردازیم.

فیلم آموزش آشنایی با متاورس Metaverse در فرادرس

کلیک کنید

ویژگی «حضور» در متاورس چیست ؟

«حضور» (Presence) در فضای متاورس به این معنی است که وقتی افراد در این فضا قرار می‌گیرند باید تا حد امکان، احساس واقعی بودن و لمس کردن فضا را در آن داشته باشند. در دنیای مجازی، بخشی از این حس با تماس صوتی و تصویری ایجاد می‌شود. طبیعی است که تماس تصویری احساس بهتری نسبت به تماس صوتی و چت‌کردن به آدم‌ها ارائه می‌کند اما، تصویر دو بعدی ایجاد شده در تماس تصویری بدون این‌که محیط اطراف تبدیل دو طرف تماس یکی باشد، در انتقال حس واقعی حضور همچنان ناموفق است.

در متاورس به دنبال افزایش احساس حضور با استفاده از دستگاه‌ها و تکنولوژی‌های جدید هستند. نمونه‌ای از این نوع حضور را می‌توان با استفاده از عینک‌های سه بعدی و چند بعدی تجربه کرد. با استفاده از این عینک‌ها و نمایشگرها، کاربران قادر هستند دنیای موجود در اطراف مخاطبان خود را به صورت سه بعدی لمس کنند. علاوه بر این، با داشتن سنسورهایی در سر، دست و پا، امکان شبیه‌سازی حرکت و لمس نیز در این فضا به وجود می‌آید.

ویژگی «تعامل» در متاورس چیست ؟

دومین ویژگی اساسی متاورس که باعث تفاوت فاحش آن با دنیای مجازی فعلی می‌شود، ویژگی «تعامل» (interoperability) است. ویژگی تعامل به این معنی است که دنیاهای مختلف ساخته شده در فضای متاورس باید قابلیت تعامل با یکدیگر را داشته باشند. این به این معنی است که شما اگر در یک بازی متاورسی یک ماشین دارید می‌توانید از آن در یک دنیای متاورس دیگر برای مسافرت استفاده کنید. با این ویژگی شما قادر خواهید بود در تمامی فضاهای موجود دارایی‌های مجازی خود را به همراه داشته باشید و در صورت نیاز آن‌ها را بفروشید یا معامله کنید.

در فضای مجازی کنونی این ویژگی وجود ندارد. شخصیتی که شما به عنوان مثال در اینستاگرام دارید و محتوایی که در آن به عنوان دارایی برای خود ثبت کرده‌اید، هیچ ارتباطی با محتوا و پروفایل شما در لینکدین ندارد. علاوه بر این، بسیاری از تعاملات خرید وفروش بدون کمک گرفتن از ابزارهای متمرکز مثل سیستم بانکی قابل انجام نیست. البته توجه داشته باشید که تعامل‌پذیری بی‌مرز ممکن است مشکلاتی برای کاربران ایجاد کند و علاوه بر آن خیلی از شرکت‌هایی که بر روی متاورس کار می‌کنند منفعت زیادی از تعامل به دست نمی‌آورند. بنابراین، تعامل در این فضا نیز به احتمال زیاد بی‌مرز نخواهد بود.

ویژگی استانداردسازی در متاورس چیست ؟

ویژگی «استانداردسازی» (Standardization) در واقع تلاش عملی برای تعیین استانداردهای ساخت تجهیزات و برنامه‌ها است تا متاورس‌های مختلف بتوانند از ویژگی‌های مشترکی پشتیبانی کنند و از این طریق، امکان تعامل بین پلتفرم‌های مختلف به وجود بیاید. بدون تعیین استاندارد مشخص برای این کار تلاش شرکت‌های مختلف در این حوزه بی‌معنی خواهد بود. طبیعی است که استانداردسازی لزوما به معنی ارائه آزادی کامل در تعامل با پلتفرم‌های مختلف نیست.

فرض کنید ابزارهای سه بعدی ساخته شده توسط شرکت فیسبوک، قابلیت استفاده در پلتفرم‌های دیگر برنامه‌ها را نداشته باشد. در این صورت، کاربران مجبورند برای استفاده از هر پلتفرمی ابزارهای مخصوص آن را خریداری نمایند. این مساله هم هزینه زیادی را به کاربران تحمیل می‌کند و هم احتمال گسترش فضای متاورس را کاهش می‌دهد. بنابراین، اسانداردسازی فعالیت‌ها در متاورس یکی از بخش‌های حیاتی آن است. این استانداردسازی توسط شرکت‌ها و افراد فعال در حوزه متاورس تدوین می‌شود. یکی از مسائلی که به تحقق این ویژگی کمک می‌کند استفاده از بلاک چین‌ها است چرا که بسیاری از بلاک چین‌های نسل سوم می‌توانند با یکدیگر تعامل داشته باشند.

فلسفه ایجاد متاورس

تمایل به خلق، یکی از ویژگی‌های اساسی انسان‌ها است که آن‌ها را از سایر موجودات جدا می‌کند. این تمایل، در طول تاریخ بشریت وجود داشته و منجر به ایجاد ابزارها و فناوری‌های جدید شده است. ابزارهای جدید ساخته شده نیز به نوبه خود منجر به ایجاد فرهنگ‌های جدید و تغییرات اساسی در زندگی بشر شده‌اند. متاورس را می‌توان به عنوان ایده خلاقلانه‌ای در نظر گرفت که به انسان‌ها اجازه می‌دهد با رفع برخی از محدودیت‌های فضا و منابع، بتوانند بیشتر از گذشته در فعالیت‌های دلخواه خود شرکت داشته باشند.

فیلم آموزش آشنایی با متاورس Metaverse در فرادرس

کلیک کنید

انسان‌ها در انقلاب صنعتی اول و دوم از طر یق تقسیم کار که منجر به جدا شدن فرآیند تولید از مصرف شد، کارایی فعالیت‌های خود را افزایش دادند. در انقلاب صنعتی سوم، با ایجاد بستر آنلاین، داده‌های آنلاین تبدیل به کالای مهمی شدند و امروزه بسیاری از تراکنش‌ها و انتقال اطلاعات از این بسترها صورت می‌گیرد. در انقلاب صنعتی چهارم، یک انقلاب هوشمند در حال وقوع است که در آن انسان‌ها بیش از گذشته به هم متصل هستند. یک مولفه همگرایی در این عصر وجود دارد که در آن تولید و مصرف همزمان اتفاق می‌افتد.

در دنیای آفلاین طبق «اصل پارتو» (Pareto Principle) تمرکز تنها بر روی کالاها، مفاهیم و نیازهای بیست درصد پرتقاضا است اما در انقلاب آنلاین، طبق مفهوم «Long Tail» امکان تمرکز بر روی نیازهای هشتاد درصدی کم تقاضا نیز به وجود آمده است. انقلاب چهارم، این دو دنیا را در زمینه‌های مختلف تولید، تدارکات، مالی، آموزش، پزشکی و سایر مسائل روزمره همگرا می‌کند. در انقلاب‌های صنعتی اول تا سوم مشکلات عرضه و تقاضای کالا مورد توجه قرار گرفت و حل شد. در انقلاب صنعتی چهارم، توجه به علایق و روحیات شخصی انسان‌ها مورد توجه قرار گرفته است که این امر با همگرایی بین دنیای واقعی و مجازی صورت می‌گیرد.

ترکیب دنیای مجازی و واقعی در متاورس

متاورس بیانگر جهانی جایگزین است که ویژگی‌های آن قابل دستیابی در در دنیای واقعی نیست. تعاملاتی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در متاورس وجود دارد که اساس آن‌ها تقلید از دنیای واقعی است. رابطه بین متاورس و دنیای واقعی را می‌توان به شکل زیر خلاصه کرد.

در پلتفرم بازی واقعیت مجازی «ماین‌کرفت» (Minecraft) که نمونه‌ای از متاورس است، دانشجویان دانشگاه برکلی به دلیل محدودیت‌های حاصل از بیماری کرونا، جشن فارغ‌التحصیلی خود را به صورت مجازی و با شخصیت‌های بازی برگزار کردند و حتی مراسم پرتاب کلاه فارغ‌التحصیلی نیز به صورت مجازی در این متاورس انجام شد. مشابه این کار در پلتفرم «سندباکس» (Sandbox) برای اجرای کنسرت مجازی صورت گرفته است. در متاورس کاربران می‌توانند کالاها و خدمات را بر اساس روش ارائه شده در پلتفرم معامله کنند. این به این معنی است که پول در واحدهای بیت می‌توانند جایگزین پول پول در دنیالی واقعی شوند.

تکنولولوژی‌های درگیر در متاورس

همانطور که در بخش ویژگی‌های اساسی متاورس چیست گفته شد، متاورس به دنبال ایجاد دنیایی فراتر از دنیای فیزیکی موجود است که در آن، امکان انجام بسیاری از فعالیت‌های دنیای واقعی وجود دارد. در کنار این فعالیت‌ها، فعالیت‌های دیگری که امکان انجام آن‌ها در دنیای واقعی وجود ندارد نیز در این دنیا قابل انجام خواهد بود. فعالیت‌هایی مانند سفر در زمان، سفر به کرات آسمانی، صحبت با آواتار مردگان همه فعالیت‌‌هایی هستند که در متاورس قابل انجام خواهند بود. اما کدام تکنولوژی‌ها این امکان را برای بشر فراهم می‌کنند. در ادامه این بخش، به بررسی تکنولوژی‌های اصلی درگیر در متاورس می‌پردازیم.

فیلم آموزش آشنایی با متاورس Metaverse در فرادرس

کلیک کنید

واقعیت افزوده در متاورس چیست ؟

«واقعیت افزوده» (Augmented Reality | AR) یک نسخه پیشرفته از دنیای فیزیکی واقعی است که از طریق استفاده از عناصر بصری، صوتی و محرک‌های حسی دیجیتال ایجاد می‌شود. مفهوم واقعیت افزوده ابتدا در بازی‌های رایانه‌ای مطرح شد که در آن افراد با استفاده از هدست‌های مخصوص می‌توانستند دنیای فیزیکی را با ویژگی‌های بیشتر و پیچیده‌تر مشاهده کنند. امروزه واقعیت افزوده حوزه تاثیر خود را افزایش داده و از صنایع مختلف تولیدی تا مراقبت‌های پزشکی را شامل می‌شود.

فیلم آموزش آشنایی با متاورس Metaverse در فرادرس

کلیک کنید

یکی از ویژگی‌های اصلی واقعیت افزوده، قرار گرفتن اشیا ساخته شده‌ در فضای مجازی در کنار سایر اشیا واقعی است که با استفاده از نمایشگرهای خاص انجام می‌شود. علاوه بر این، اشیا مجازی در فضای واقعیت افزوده باید از نظر هندسی با اشیا واقعی هماهنگ و سازگار باشند. در غیر اینصورت، تصویر مناسبی برای کاربر ایجاد نخواهد شد.

ویژگی سوم واقعیت افزوده این است که کاربر باید قادر به تعامل لحظه‌ای با اشیا سه بعدی مجازی در این فضا باشد. این تعامل باید به گونه‌ای باشد که شی مجازی نیز به تعامل کاربر به صورت آنی پاسخ دهد. به عنوان مثال، کاربر در این فضا می‌تواند در پنجره را باز کند و پنجره نیز با این دستور، حالت باز شدن به خود بگیرد.

با این توضیحات، می‌توان سوال کاربرد واقعیت افزوده در متاورس چیست را پاسخ داد. در متاورس ما به دنبال ساخت دنیای مجازی هستیم که در آن اشیا مجازی می‌توانند در کنار اشیا دنیای واقعی قرار بگیرند و حس واقعیِ بودن در دنیا را به کاربران ارائه کنند. این کار با استفاده از تکنولوژی واقعیت افزوده قابل انجام است. برای تجربه این ویژگی‌ها نیازی به داشتن هدست یا هر نوع سخت‌افزار مخصوص نیست و در بسیاری از برنامه‌های واقعیت افزوده می‌توان تنها با  داشتن موبایل تلفیق دنیای واقعی و مجازی را مشاهده کرد. به هر حال، استفاده از دستگاه‌های هدست و سایر دستگاه‌های مشابه می‌تواند قابلیت‌های بیشتری به کاربران ارائه کند.

اگرچه عمده استفاده از واقعیت افزوده در بازی‌های رایانه‌ای و سایر صنایع سرگرمی مانند تماشای فیلم سه‌بعدی است ولی واقعیت افزوده در مدل‌سازی سه‌بعدی، آموزش مجازی، تجارت، صنعت گردشگری، سیستم ناوبری و زمینه‌های متنوع دیگری کاربرد دارد. «پوکمون» (Pokemon) یکی از بازی‌های مطرح واقعیت افزوده است که در آن محیط دنیای واقعی تبدیل به محل بازی می‌شود. این بازی نیاز به هدست یا دستگاه دیگری ندارد و با استفاده از اپلیکیشن بازی و دوربین گوشی می‌توان به آن وصل شد و شروع به بازی کرد.

واقعیت مجازی در متاورس چیست ؟

«واقعیت مجازی» (Virtual Reality | VR) تجربه یک محیط شبیه‌سازی شده است که می‌تواند مشابه دنیای واقعی باشد یا این‌که به کل ویژگی‌های متفاوت‌تری داشته باشد. در واقعیت مجازی با استفاده از بهترین سخت‌افزارها و گرافیک‌های پیشرفته، یک محیط شبیه‌سازی شده با ویژگی‌های هنرمندانه ایجاد می‌شود که در آن، شما یک یک شرکت‌کننده منفعل نیستید و کاملا درگیر شرایط موجود در فضا هستید.

فیلم آموزش ارزهای دیجیتال و رمزارزها و اصول سرمایه گذاری در این بازار – مقدماتی در فرادرس

کلیک کنید

در این سیستم‌ها شما با یک هدست واقعیت مجازی، وارد دنیای سه‌بعدی که شبیه دنیای واقعی است می‌شوید و تجربه جدیدی از بودن در فضای مجازی را به دست می‌آورید. در این برنامه‌ها موقعیت شما در فضای بازی مشخص می‌شود و با استفاده از صفحه نمایش، شما قادر به مشاهده یک افکت سه‌بعدی هستید. معمولا واقعیت مجازی از بازخوردهای تصویری و شنیداری استفاده می‌کند اما می‌تواند با استفاده از حسگرها، بازخورد لمسی و حسی را نیز داشته باشد. همانطور که می‌بینید در واقعیت مجازی بر خلاف واقعیت افزوده ارتباطی با دنیای واقعی وجود ندارد.