فرادرسجملات مجهول در ترکی استانبولی — فرمول ساخت + مثال
جمله مجهول، جملهای است که در آن انجامدهنده کار مشخص نباشد. برای ساخت جملات مجهول در ترکی استانبولی باید از پسوندهای مخصوص این قاعده استفاده کرد. جملات مجهول را می‌توان در زمان‌های مختلف مثل حال ساده در ترکی استانبولی، حال استمراری، گذشته و آینده صرف کرد. در این مطلب، نحوه ساخت جملات مجهول در زمان‌های ذکر شده و در حالت‌های مختلف خبری و سوالی بررسی می‌شوند.
جمله مجهول در ترکی استانبولی چیست؟
جمله مجهول، جملهای است که در آن فاعل یا انجامدهنده کار مشخص نیست. به طور معمول، زمانی که از فاعل جمله اطلاع نداشته باشیم یا اینکه فاعل، اهمیتی نداشته باشد از جمله مجهول استفاده میکنیم. در این مطلب، ابتدا فرمول کلی نحوه ساخت جملات مجهول در ترکی استانبولی را شرح می‌دهیم و سپس به بررسی ساختار جملات مجهول در زمان‌های مختلف می‌پردازیم.
فرمول جمله مجهول در ترکی استانبولی
برای ساخت جملات مجهول در ترکی استانبولی از دو پسوند «l» و «n» استفاده میکنیم. نحوه اضافه کردن این پسوندها به فعل‌ها در ادامه به صورت گام‌به‌گام توضیح داده میشود.
- ابتدا ریشه فعل را با حذف پسوندهای «mak / mek» به‌دست می‌آوریم.
- سپس متناسب با ریشه فعل یکی از پسوندهای مخصوص جملات مجهول «l» و «n» را به آن اضافه میکنیم.
پسوند مجهول + ریشه فعل
نحوه انتخاب پسوندهای مجهول در ترکی استانبولی
برای انتخاب پسوندهای مناسب هر فعل، باید متناسب با قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی و ریشه فعل مورد نظر، عمل کرد.
- اگر ریشه فعل، به یک حرف صدادار ختم شده باشد از حرف «n» استفاده کرده و فعل را مجهول میکنیم.
- اگر ریشه فعل، به یک حرف بی‌صدا ختم شده باشد با کمک پسوندهای «ıl / il / ul / ül» فعل را به حالت مجهول تبدیل میکنیم. به‌هنگام انتخاب این پسوندها به آخرین حرف صدادار ریشه فعل هم توجه کنید که پسوند مناسبی را انتخاب کنید.
- اگر ریشه فعل، به حرف «L» ختم شده باشد، آنگاه با کمک پسوندهای «ın / in / un / ün» فعل را مجهول میکنیم.
برای درک بهتر این موضوع به مثال‌های زیر توجه کنید.
Okumak → Oku + n → Okunmak
خوانده شدن → خواندن
∗∗∗
Başlamak → başla + n → başlanmak
شروع شدن → شروع کردن
در دو مثال بالا، ریشه فعل با حرف صدادار تمام شده است، بنابراین از حرف «n» برای مجهول کردن آن‌ها استفاده میکنیم.
Görmek → Gör + ıl / il / ul / ül → Görülmek
دیده شدن → دیدن
∗∗∗
Kırmak → Kır + ıl / il / ul / ül → Kırılmak
شکسته شدن → شکستن
در مثال‌های بالا، ریشه فعل‌ها با حرف بی‌صدا تمام شده‌اند. بنابراین یکی از پسوندهای «ıl / il / ul / ül» را متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه فعل انتخاب و به آن‌ها اضافه میکنیم.
Silmek → Sil + ın / in / un / ün → Silinmek
پاک شدن → پاک کردن
∗∗∗
Bulmak → Bul + ın / in / un / ün → Bulunmak
پیدا شدن → پیدا کردن
در مثال‌های «Silmek» و «Bulmak»، ریشه هر دو فعل به حرف «l» ختم شده است. بنابراین برای مجهول کردن از پسوندهای «ın / in / un / ün» استفاده میکنیم. به‌هنگام انتخاب پسوندها به آخرین حرف صدادار ریشه فعل توجه کنید.
جملات مجهول در ترکی استانبولی برای زمان حال ساده
برای ساخت جمله مجهول در زمان حال ساده در ترکی استانبولی یا گسترده، ابتدا باید فعل را مجهول کنیم و سپس آن را در زمان حال ساده صرف کنیم. از جملات مجهول در زمان حال ساده برای بیان یک دستور، قانون کلی، کاری که از طرف همه به یک شکل انجام میشود و غیره استفاده میکنیم. در ادامه، نحوه ساخت این جمله‌ها را به صورت مرحله‌ای توضیح می‌دهیم.
- ابتدا ریشه فعل را به‌دست می‌آوریم. (حذف mak / mek)
- سپس متناسب با ریشه فعل، یکی از پسوندهای مجهول‌ساز «n / Il / In» را به ریشه اضافه میکنیم. در انتخاب پسوندها به نکته‌های گفته شده توجه کنید تا پسوند مناسبی انتخاب شود.
- در آخر، یکی از پسوندهای مخصوص زمان حال ساده متناسب با عبارت به‌دست آمده از مرحله قبل اضافه میشود. در این قسمت، متناسب با مثبت یا منفی بودن جمله پسوندهای منفی‌ساز یا پسوندهای مثبت زمان حال ساده انتخاب می‌شوند.
به مثال‌های زیر دقت کنید.
Bu sıcak havada uyunmaz.
در این هوای گرم نمی‌شود خوابید.
Bizim köyde bayramda büyüklerin elleri öpülür.
در روستای ما، دستان بزرگ‌ترها در عید بوسیده میشود.
Kış mevsiminde sokak hayvanları için köşelere su ve yiyecek bırakılır.
در فصل زمستان برای حیوانات در گوشه‌های خیابان آب و غذا گذاشته میشود.
Birisinin evine haber vermeden gidilmez.
سرزده به خانه کسی نمی‌روند.
Derste gürültü yapılmaz.
سر کلاس سروصدا نمی‌کنند.
مثال زیر دستور پخت یک غذا است و برای یادگیری بهتر این موضوع نوشته شده است.
İlk biberler ve domatesler doğranır.
ابتدا فلفل‌ها و گوجه‌ها خرد می‌شوند.
∗∗∗
Tavada sıvı yağ kızdırılır.
روغن در تابه گرم میشود.
∗∗∗
Önce biberler atılır ve pişirilir.
قبل از هر چیز، فلفل‌ها ریخته و پخته می‌شوند.
∗∗∗
Sonra domatesler de eklenir ve pişirilir.
سپس گوجه‌ها هم اضافه می‌شوند و پخته می‌شوند.
∗∗∗
Bir kasede yumurtalar tuzla birlikte çırpılır.
در یک کاسه تخم‌مرغ‌ها به همراه نمک، هم زده می‌شوند.
∗∗∗
Tavanın kapağı kapatılır ve kısık ateşte birkaç dakika pişirilir.
در تابه گذاشته میشود و در حرارت پایین چند دقیقه پخته میشود.
جملات مجهول برای زمان حال استمراری
از جملات مجهول در ترکی استانبولی برای زمان حال استمراری در ترکی استانبولی نیز می‌توان استفاده کرد که تفاوت زیادی با حال ساده ندارد. در واقع هر دو قاعده را می‌توان جای هم استفاده کرد. نحوه ساخت این نوع از جمله‌ها به صورت گام‌به‌گام توضیح داده شده است.
- ریشه فعل را با حذف پسوندهای «mak / mek» به‌دست می‌آوریم.
- سپس متناسب با حرفی که ریشه به آن ختم شده است و آخرین حرف صدادار ریشه، یکی از پسوندهای مجهول‌ساز «n / Il / In» را به ریشه اضافه میکنیم. در انتخاب پسوندهای مخصوص مجهول، دقت کنید تا پسوند اشتباه را جایگزین نکنید.
- متناسب با ریشه فعل، یک حرف صدادار «ı / i / u / o» به عبارت قبل، اضافه میکنیم.
- در نهایت، پسوند «yor» را به عبارت حاصل از مرحله قبل متصل میکنیم. برای ساخت جمله مجهول منفی در زمان حال استمراری، باید قبل از پسوند «yor»، به عبارت یکی از پسوندهای منفی‌ساز «mı / mi / mu / mü» را اضافه کنیم.
مثال‌های زیر، برای تمرین بیشتر و درک بهتر این موضوع نوشته شده‌اند.
Düğün yemekleri pişiriliyor.
غذاهای عروسی پخته می‌شوند.
Bugünler şirketteki her iş zammanında yapılıyor.
این‌روزها تمامی کارهای شرکت سر وقت انجام میشود.
Bizim köyde hastaların ziyaretine çiçekle gidiliyor.
در روستای ما با گل به عیادت بیماران می‌روند.
Kış mevsiminde sokak hayvanları için köşelere su ve yiyecek bırakılıyor.
در فصل زمستان برای حیوانات در گوشه‌های خیابان آب و غذا گذاشته میشود.
Savaşta evlerini kaybeden ailelere yeni ev veriliyor.
به خانواده‌هایی که در جنگ خانه خود را از دست داده‌اند، خانه جدید داده میشود.
Dün kaybolan çocuklar bugün ailelerine teslim ediliyor.
کودکانی که دیروز گم شده بودند، امروز به خانواده‌هایشان تحویل داده می‌شوند.
Kilitlenmiş tüm kapılar açılıyor.
همه درهای قفل شده، باز می‌شوند.
Cumhur başkanının konuşacağı konular, önceden yazılıyor.
موضوعات سخنرانی رئیس جمهور، از قبل نوشته می‌شوند.
Kraliçenin yediği tüm yiyecekler Avusturya´dan getiriliyor.
همه غذاهایی که ملکه می‌خورد از اتریش می‌آید.
جملات مجهول برای زمان گذشته ساده
جملات مجهول برای زمان گذشته در ترکی استانبولی نیز صرف می شوند که برای بیان اتفاق یا حادثه‌ای در گذشته است که فاعل و انجامدهنده آن مشخص نیست. در ادامه، نحوه صرف این جمله‌ها را به‌صورت گام‌به‌گام توضیح می‌دهیم.
- با حذف پسوندهای «mak / mek» از انتهای فعل، ریشه را می‌یابیم.
- سپس متناسب با حرفی که ریشه به آن ختم شده است و آخرین حرف صدادار ریشه، یکی از پسوندهای مجهول‌ساز «n / Il / In» را به ریشه اضافه میکنیم. در انتخاب پسوندهای مخصوص مجهول، دقت کنید تا پسوند اشتباه را جایگزین نکنید.
- متناسب با آخرین حرف صدادار عبارت حاصل از مرحله قبل، یکی از پسوندهای «dı / di / du / dü» را به آن اضافه میکنیم.
در مثال‌های زیر، به نحوه مجهول کردن و صرف فعل‌ها در زمان گذشته ساده توجه کنید.
Dün okulun camı kırıldı.
دیروز شیشه مدرسه شکسته شد.
Sınav sorularının tümü çözüldü.
همه سوالات امتحان حل شد.
Trafikte kuralları ihlal eden bütün arabalara ceza kesildi.
تمامی ماشین‌هایی که قوانین را در ترافیک زیر پا گذاشتند (نادیده گرفتند) جریمه شدند.
Tüm kirli elbiseler yıkandı.
همه لباس‌های کثیف شسته شدند.
Havalimanında kaybolan eşyalar bulundu.
اشیای گم شده در فرودگاه، پیدا شدند.
Bilgisayardaki tüm bilgiler silindi.
تمامی اطلاعات موجود در کامپیوتر پاک شد.
Spor salonundaki lambalar kapatıldı.
لامپ‌های سالن ورزشی خاموش شدند.
Komşunun evine giren hırsızlar dün yakalandı.
دزدانی که به خانه همسایه آمده بودند، دیروز بازداشت شدند.
Mevlananın şiirleri bu törende okundu.
در این مراسم، شعرهای مولانا خوانده شد.
Yazılan kanunlar kabul edildi.
قانون‌های نوشته شده تایید شدند.
Dünyaca meşhur sanatçının evi satıldı.
خانه هنرمند مشهور جهان، فروخته شد.
Dün gece Ali´nin odasının kapısı açıldı.
دیشب، در اتاق علی باز شد.
جملات مجهول برای زمان آینده ساده
برای صرف جملات مجهول در زمان آینده ساده در ترکی استانبولی به پسوندهای زمان آینده نیاز داریم. از این جمله‌ها برای بیان انجام کاری در زمان آینده استفاده میشود که انجامدهنده کار یا فاعل مشخص نیست و یا نمی‌خواهیم درباره فاعل اطلاعاتی بدهیم. در ادامه، نحوه صرف جمله مجهول در زمان آینده به ترتیب نوشته شده است.
- ابتدا ریشه فعل را به‌دست می‌آوریم. (حذف mak / mek)
- سپس متناسب با ریشه فعل، یکی از پسوندهای مجهول‌ساز «n / Il / In» را به ریشه اضافه میکنیم. در انتخاب پسوندها به نکته‌های گفته شده توجه کنید تا پسوند مناسبی را انتخاب کنید.
- یکی از پسوندهای مخصوص زمان آينده «acak / ecek» را متناسب با آخرین حرف صدادار عبارت قبل، انتخاب و به آن اضافه میکنیم. در جملههای منفی، قبل از اضافه کردن پسوندهای «acak / ecek»، پسوندهای منفی‌ساز «ma / me» به عبارت اضافه میشود و سپس پسوندهای «acak / ecek» به آن‌ها متصل می‌شوند.
مثال‌های زیر، برای تمرین بیشتر و درک بهتر این موضوع نوشته شده‌اند.
Yarın camide bayram namazı kılınacak.
فردا در مسجد نماز عید برگزار خواهد شد.
Bu yıl bütün ürünler en iyi fiyatla çiftçiden alınacak.
امسال تمامی محصولات، با بهترین قیمت از کشاورز خریداری خواهد شد.
İki gün sonra bütün raporlar müdüre gönderilecek.
دو روز بعد، کل گزارش‌ها به مدیر فرستاده خواهند شد.
Sokaklarda güvenlik sağlanacak.
امنیت در کوچه‌ها تامین خواهد شد.
Fabrikada çıkan yangın yarına kadar söndürülecek.
آتش‌سوزی کارخانه تا فردا خاموش خواهد شد.
Kitaptaki yanlışlar düzeltilecek.
اشتباهاتی که در کتاب هست، تصحیح خواهند شد.
Bayram için çocuklara yeni elbiseler alınacak.
برای بچه‌ها به‌خاطر عید، لباس‌های نو خریداری خواهد شد.
Törenden sonra masalar kenara çekilecek.
بعد از مراسم، تمامی میز‌ها به کنار کشیده خواهند شد.
Doğaya bırakılan tüm atıklar temizlenecek.
تمامی زباله‌های رها شده در طبیعت، جمع‌آوری خواهند شد.
Yarınki iftar yemeğine yüz adet ekmek alınacak.
برای افطار فردا، صد عدد نان خریداری خواهد شد.
Hırsız tutuklanana kadar bütün arabalar aranacak.
تا زمانی که سارق دستگیر شود، تمام ماشین‌ها جستجو خواهند شد.
کاربرد tarafından و cA در جملات مجهول در ترکی استانبولی چیست؟
در جملههای مجهول، فاعل یا انجامدهنده کار مشخص نیست. اما گاهیاوقات در جملههای مجهول، فاعل هم در جمله آورده میشود که این در همه زبانها قابل انجام است. در زبان ترکی استانبولی برای اینکه هم از فعل مجهول استفاده کنیم و هم فاعل را داخل جمله به کار ببریم از کلمه «از طرف» (Tarafından) یا از پسوند «cA» استفاده میکنیم. در ادامه، نحوه استفاده از آن‌ها را با مثال توضیح می‌دهیم.
کاربرد tarafından چیست؟
کلمه «از طرف، توسط» (Tarafından) را قبل از فعل جمله مجهول و به همراه فاعل یا انجامدهنده کار استفاده میکنیم. در مثال‌های زیر، جمله‌ها با و بدون واژه Tarafından نوشته شده است.
Okulun camı kırıldı.
شیشه مدرسه شکسته شد.
Okulun camı öğrenciler tarafından kırıldı.
شیشه مدرسه از طرف (توسط) دانش‌آموزان شکسته شد.
Sokaklarda güvenlik sağlanacak.
امنیت در کوچه‌ها تامین خواهد شد.
Sokaklarda güvenlik jandarma tarafından sağlanacak.
امنیت در کوچه‌ها از طرف (توسط) ژاندارمری تامین خواهد شد.
Komşunun evine giren hırsızlar dün yakalandı.
دزدانی که به خانه همسایه آمده بودند، دیروز بازداشت شدند.
Komşunun evine giren hırsızlar dün polisler tarafından yakalandı.
دزدهایی که به خانه همسایه آمده بودند، از طرف (توسط) پلیس دیروز بازداشت شدند.
Fabrikada çıkan yangın yarına kadar söndürülecek.
آتش‌سوزی کارخانه تا فردا خاموش خواهد شد.
Fabrikada çıkan yangın yarına kadar itfaiye tarafından söndürülecek.
آتش‌سوزی کارخانه تا فردا از طرف (توسط) آتش‌نشانی خاموش خواهد شد.
کاربرد cA
پسوند «ca / ce» هم مانند کلمه «از طرف، توسط» (tarafından) برای آوردن فاعل جمله در جمله مجهول استفاده میشود. این پسوندها به فاعل متصل و در جمله ظاهر می‌شوند. به مثال‌های زیر توجه کنید.
Ali’nin temsilci olmasına sınıfça karar verildi.
توسط کل کلاس تصمیم گرفته شد که علی نماینده شود.
Okul müdürlüğünce bir etkinlik düzenlenecek.
از طرف مدیریت مدرسه فعالیتی (مراسمی) برگذار خواهد شد.
Bu kararlar milletçe verilmedi.
این تصمیم‌ها از طرف ملت گرفته نشد.
جمع‌بندی جملات مجهول در ترکی استانبولی
جمله مجهول به جملهای گفته میشود که فاعل جمله مشخص نباشد یا گوینده نخواهد فاعل جمله (انجامدهنده کار) را بیان کند. از آنجایی که زبان ترکی استانبولی زبانی پسوندی است، برای ساخت جملات مجهول در ترکی استانبولی به پسوندهای مخصوص قاعده مجهول نیاز داریم. پسوندهای مجهول در زبان ترکی استانبولی به سه گروه تقسیم می‌شوند که در این مطلب، نحوه انتخاب آن‌ها و تفاوت آن‌ها با مثال بررسی شد. به عنوان جمع‌بندی این موضوع، توضیح مختصری از نحوه انتخاب پسوندها در این قسمت آورده شده است.
- پسوند «n»
برای ساخت جملههای مجهول، ابتدا باید ریشه فعل را به‌دست آوریم. اگر ریشه فعل به یک حرف صدادار ختم شده باشد، آنگاه به آن پسوند «n» را اضافه میکنیم و به این صورت فعل مجهول را می‌سازیم.
- پسوندهای «ıl / il / ul / ül»
بعد از به‌دست آوردن ریشه فعل، اگر ریشه به حرف بی‌صدا ختم شده باشد، آنگاه متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه، یکی از پسوندهای «ıl / il / ul / ül» را انتخاب و به آن اضافه میکنیم. بعد از اضافه کردن پسوندهای مخصوص زمان‌ها، جمله مجهول در زمان موردنظر، آینده، گذشته، حال ساخته میشود.
- پسوندهای «ın / in / un / ün»
بعد از به دست آوردن ریشه فعل، اگر ریشه به حرف «L» ختم شده باشد، آنگاه برای ساخت جمله مجهول کافی است که به آن یکی از پسوندهای «ın / in / un / ün» را اضافه کنیم. بعد از این مراحل با اضافه کردن پسوندهای مخصوص زمان‌ها، جمله مجهول در زمان مورد نظر ساخته میشود.
عالی بود