فرادرسزمان حال ساده در ترکی استانبولی — آموزش گرامر به زبان ساده + مثال
برای بیان عادت‌ها، کارهای روزمره تکراری، کارهایی که با انجام آن‌ها حس خوب در شخص ایجاد می‌شود، حقیقت‌های علمی و قوانینی که اثبات شده‌اند از زمان حال ساده در زبان ترکی استانبولی استفاده می‌شود. زمان گسترده در ترکی استانبولی (Geniş Zaman) در ترکی استانبولی همان زمان حال ساده است. در این مطلب، نحوه ساخت جمله خبری و سوالی مثبت و منفی و صرف فعل در زمان حال ساده را با مثال‌های کاربردی توضیح می‌دهیم.
زمان حال ساده در ترکی استانبولی
زمان حال ساده در ترکی استانبولی با زمان حال ساده در فارسی و انگلیسی از لحاظ کاربرد کمی متفاوت است. در این زبان با استفاده از زمان حال ساده می‌توانید برای آینده، گذشته و حال جملهسازی کنید. به عبارت دیگر، جمله می‌تواند در زمان حال ساده ساخته شود، درحالی‌که مفهوم جمله‌ها نشان‌دهنده زمان حال، آینده یا گذشته باشند. به هنگام ترجمه جمله‌ها به فارسی، از زمان حال استمراری در ترکی استانبولی کمک می‌گیریم.
در ساخت جمله حال ساده در ترکی استانبولی، هر چهار حالت خبری و سوالی مثبت و منفی مراحل مخصوص خود را دارند. به هنگام ساخت جمله در هر کدام از این حالت‌ها، فعل‌ها پسوندهای مخصوصی را دریافت می‌کنند. در نگاه اول، زمان حال ساده شامل پسوندهای متفاوت و ساختاری پیچیده است. اما درواقع، ساختاری ثابت دارد که با رعایت نکات مربوط به آن‌ها می‌توان جملهسازی کرد.
پسوندهای مخصوص زمان حال ساده
زبان ترکی استانبولی، زبان پسوندی است و برای ساخت جمله در زمان‌های مختلف، یادگیری پسوندهای مخصوص هر زمان بسیار مهم است. پسوندهای مربوط به حالت مثبت زمان حال ساده سه نوع است که متناسب با ریشه فعل در حال صرف، یکی از آن‌ها را انتخاب می‌کنیم. به عبارت دیگر، پسوندهای زمان حال ساده باید متناسب با قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی ریشه انتخاب شود. ریشه فعل‌هایی که به یک حرف صدادار ختم شده‌اند پسوند «r» می‌گیرند.
برای ساخت زمان حال ساده، به ریشه فعل‌هایی که به حرف بی‌صدا ختم شده‌اند و تک‌هجایی هستند یکی از پسوندهای «ar / er» متصل می‌کنیم. نحوه انتخاب این پسوندها متناسب با قانون هماهنگی حروف، در ترکی استانبولی است. در انتخاب پسوندهای «ar» و «er» به نوع حرف صدادار دقت می‌کنیم. اگر آخرین حرف صدادار ریشه، یکی از حروف «نازک» (İnce) باشد، پسوند «er» را به ریشه اضافه می‌کنیم. اگر آخرین حرف صدادار ریشه، یکی از حروف «ضخیم» (Kalın) باشد، پسوند «ar» را به ریشه اضافه می‌کنیم.
برای ساخت زمان حال ساده، به ریشه فعل‌هایی که به حرف بی‌صدا ختم شده‌اند و چندهجایی هستند یکی از پسوندهای «ır / ir / ur / ür» را اضافه می‌کنیم. در این بخش، توجه به قانون هماهنگی حروف صدادار الزامی است که با مثال توضیح می‌دهیم.
- اگر آخرین حرف صدادار ریشه فعل «ı» یا «a» باشد، حرف صدادار پسوند باید «ı» باشد.
Çalışmak (کار کردن)
Çalışmak → çalış + ır → çalışır (کار می‌کند)
- اگر آخرین حرف صدادار ریشه فعل «i» یا «e» باشد، حرف صدادار پسوند باید «i» باشد.
Geçirmek (وارد کردن)
Geçirmek → geçir + ir → geçirir (وارد می‌کند)
- اگر آخرین حرف صدادار ریشه فعل «o» یا «u» باشد، حرف صدادار پسوند باید «u» باشد.
Oluşturmak (تشکیل دادن / به‌‌وجود آوردن)
Oluşturmak → oluştur + oluşturur (تشکیل می‌دهد)
- اگر آخرین حرف صدادار ریشه فعل «ö» یا «ü» باشد، حرف صدادار پسوند باید «ü» باشد.
Götürmek (برداشتن)
Götürmek → götür + ür → götürür (برمی‌دارد)
فعل‌های استثنا زمان حال ساده
در زمان حال ساده، ۱۳ فعل استثنا وجود دارد. این فعل‌ها با وجود این‌که تک‌هجایی هستند با پسوندهای «ır / ir / ur / ür» برای زمان حال ساده صرف می‌شوند. فهرست این فعل‌ها در جدول زیر، آورده شده است.
|
Olmak → olur شدن |
Almak → alır خریدن |
|
Ölmek → ölür مردن |
Bilmek → bilir دانستن |
|
Varmak → varır رسیدن |
Bulamk → bulur پیدا کردن |
|
Vermek → verir دادن |
Durmak → durur ایستادن |
|
Vurmak → vurur زدن |
Gelmek → gelir آمدن |
|
Sanmak → sanır احتمال دادن |
Görmek → görür دیدن |
|
Kalmak → kalır ماندن |
جمله خبری مثبت حال ساده در ترکی استانبولی
نحوه ساخت جمله خبری مثبت حال ساده در ادامه به صورت گام‌به‌گام توضیح داده می‌شود.
- ابتدا، پسوندهای مخصوص فعل‌ها را (mak / mek) حذف می‌کنیم و ریشه فعل مورد نظر را برای صرف می‌یابیم.
- متناسب با ریشه فعل، یکی از پسوندهای نشان‌دهنده زمان حال ساده (گسترده) را به ریشه اضافه می‌کنیم.
- در مرحله آخر، پسوندهای شخصی (ضمیر متصل) را متناسب با فاعل جمله انتخاب و به عبارت حاصل از مرحله قبل متصل می‌کنیم.
پسوندهای شخصی (ضمیر متصل) در زمان حال ساده برای تمامی ضمیرها در جدول زیر، آورده شده است.
| ضمیر متصل | ضمیر شخصی جدا |
| ım / im / um / üm | Ben |
| sın / sin / sun / sün | Sen |
| - | O |
| ız / iz / uz / üz | Biz |
| sınız / siniz / sunuz / sünüz | Siz |
| lar / ler | Onlar |
در جدول‌های زیر، ترتیب قرارگیری اجزای جمله و نحوه صرف فعل‌ها با پسوندهای مختلف زمان حال ساده با یک مثال نوشته شده است.
| فعل‌هایی که به حرف صدادار ختم می‌شوند | |||
| پسوند شخصی | r | ریشه فعل | ضمیر شخصی جدا |
در مثال زیر، ریشه فعل با یک حرف صدادار تمام شده است، بنابراین حرف «r» به ریشه اضافه می‌شود.
Ben okurum.
من می‌خوانم.
| فعل‌هایی که به حرف بی‌صدا ختم می‌شوند (تک‌هجایی) | |||
| پسوند شخصی | ar / er | ریشه فعل | ضمیر شخصی جدا |
در مثال زیر، ریشه فعل با یک حرف بی‌صدا تمام شده و همچنین تک‌هجایی است. بنابراین یکی از پسوندهای «ar / er» به ریشه اضافه می‌شود.
Ben satarım.
من می‌فروشم.
| فعل‌هایی که به حرف بی‌صدا ختم می‌شوند (چندهجایی) | |||
| پسوند شخصی | ır / ir / ur / ür | ریشه فعل | ضمیر شخصی جدا |
در مثال زیر، ریشه فعل با یک حرف بی‌صدا تمام شده و همچنین چندهجایی است. بنابراین یکی از پسوندهای «ır / ir / ur / ür» به ریشه اضافه می‌شود.
Ben götürürüm.
من برمی‌دارم.
جمله‌های زیر، جهت درک بهتر این بخش و تمرین بیشتر نوشته شده‌اند.
Ali sabahları erken kalkar.
علی صبح‌ها زود بیدار می‌شود.
Sabahları 6'da kalkarım.
من صبح‌ها ساعت ۶ بیدار می‌شوم.
O hafta sonları balık tutmaya gider.
او آخر هفته‌ها به ماهیگیری می‌رود.
Biz her gün kahvaltıda süt içeriz.
ما هر روز صبحانه شیر می‌نوشیم.
Onlar her sabah gazete okurlar.
آن‌ها هر صبح روزنامه می‌خوانند.
Güneş sistemindeki tüm gezegenler, güneşin etrafında döner.
همه سیاره‌های منظومه شمسی، به دور خورشید می‌چرخند.
Kırk yılda bir konsere gidersin, onda da nazlanırsın.
چهل سال یکبار به کنسرت می‌روی، آن هم ناز می‌کنی.
Ben seni çok iyi tanıyorum, sen çikolata çok seversin.
من تو را خیلی خوب می‌شناسم، تو شکلات خیلی دوست داری.
Yaz boyu denize yüzmeye gideriz.
در طول تابستان برای شنا به دریا می‌رویم.
نکته: اگر ریشه فعل، به حرف «t» ختم شده باشد، با اضافه کردن پسوندهای «ar / er» و «ır / ir / ur / ür»، حرف «t» به حرف «d» تبدیل می‌شود. به مثال زیر دقت کنید.
Gitmek → git + er → gider
(رفتن)
جمله خبری منفی حال ساده در ترکی استانبولی
نحوه ساخت جمله خبری منفی حال ساده در ترکی استانبولی، با نحوه ساخت جمله خبری مثبت متفاوت است. در حالت منفی، به پسوندهای حالت مثبت نیاز نیست و بعد از به‌دست آوردن ریشه فعل، پسوند منفی‌ساز مخصوص زمان حال ساده را به آن اضافه می‌کنیم. پسوندهای منفی‌ساز در ترکی استانبولی مخصوص زمان حال ساده در جدول زیر آورده شده‌اند.
| پسوندهای منفی‌ساز حال ساده | |
| mam / mem | Ben |
| mayız / meyiz | Biz |
| maz / mez | Sen / Siz / O / Onlar |
حال، مراحل ساخت را به صورت مرحله‌ای شرح می‌دهیم.
- ریشه فعل را با حذف (mak / mek) از انتهای فعل، به‌دست می‌آوریم.
- ریشه فعل را متناسب با فاعل جمله، با یکی از پسوندهای منفی‌ساز مخصوص زمان حال ساده (گسترده) منفی می‌کنیم.
- بعد از منفی کردن ریشه، پسوندهای شخصی را به عبارت حاصل از مرحله قبل، اضافه می‌کنیم.
نکته: پسوند شخصی اول‌شخص مفرد و اول‌شخص جمع شامل پسوند منفی‌ساز است بنابراین پسوند منفی‌ساز دیگری به آن‌ها اضافه نمی‌شود. سوم‌شخص مفرد هم پسوند شخصی ندارد، بنابراین به آن هم پسوند منفی‌ساز اضافه نمی‌شود.
در جدول زیر، ترتیب قرارگیری اجزای جمله خبری منفی آورده شده است.
| پسوند شخصی | پسوند منفی‌ساز | ریشه فعل | ضمیر شخصی جدا |
Ben gitmem.
من نمی‌روم.
Sen gitmezsin.
تو نمی‌روی.
مثال‌های زیر جهت تمرین بیشتر نوشته شده‌اند، در این مثال‌ها به نحوه منفی کردن فعل‌ها دقت کنید.
O geceler uyumadan önce film izlemez, kitap okur.
او شب‌ها قبل از خواب فیلم تماشا نمی‌کند، کتاب می‌خواند.
Siz hiç bir zaman yalan söylemezsiniz, ben sizin dürüstlüğünüze inanıyorum.
شما هیچ‌وقت دروغ نمی‌گویید، من به صداقت شما ایمان دارم.
Ben dizi izlemeyi sevmem, ama boş zamanlarda film izlerim.
من سریال تماشا کردن را دوست ندارم، اما در اوقات فراغت فیلم تماشا می‌کنم.
Yemekten sonra çay içmeseler rahat edemezler.
اگر بعد از غذا چای ننوشند، آسوده نمی‌شوند.
Ben yükseklikten korkmam.
من از ارتفاع نمی‌ترسم.
Babam kız çocuklarına kızmaz, kızlar melektir der.
پدرم به دخترانی که عصبانی نمی‌شوند، می‌گوید که دخترها فرشته هستند.
Sen kahvaltı yapmadan okula gitmezsin sanıyorum.
فکر می‌کردم که تو بدون این‌که صبحانه بخوری به مدرسه نمی‌روی.
O etli yemekleri sevmez.
او غذاهای گوشتی (گوشت‌دار) نمی‌خورد.
Biz hayvanlara zarar vermeyiz.
ما به حیوانات ضرر نمی‌رسانیم.
Öğretmen, bir konuyu anlamadığımız zaman yeniden anlatmaz.
معلم، وقتی یک موضوع را متوجه نمی‌شویم دوباره توضیح نمی‌دهد.
Kış mevsiminde, bazı kuşlar köyde kalmaz, sıcak bölgelere giderler.
در فصل زمستان، بعضی پرنده‌ها در روستا نمی‌مانند، به مناطق گرم می‌روند.
جمله سوالی مثبت حال ساده در ترکی استانبولی
نحوه ساخت، جمله سوالی مثبت، شبیه به جمله خبری مثبت است. در ساخت این جمله‌ها علاوه‌بر پسوندهای اختصاصی حالت مثبت، به پسوندهای پرسشی هم نیاز داریم. در ادامه، مراحل ساخت جمله سوالی مثبت را توضیح می‌دهیم.
- ابتدا، پسوندهای مخصوص فعل‌ها را (mak / mek) حذف می‌کنیم و ریشه فعل مورد نظر را برای صرف، می‌یابیم.
- متناسب با ریشه فعل، یکی از پسوندهای نشان‌دهنده زمان حال ساده (گسترده) را به ریشه اضافه می‌کنیم.
- متناسب با آخرین حرف صدادار عبارت به‌دست آمده از مرحله قبل، یکی از پسوندهای پرسشی را انتخاب می‌کنیم. توجه کنید که هیچ‌گاه، پسوندهای پرسشی به عبارت قبل از خود متصل نشده و جداگانه نوشته می‌شوند.
- در مرحله آخر، پسوندهای شخصی (ضمیر متصل) را متناسب با فاعل جمله انتخاب و به عبارت حاصل از مرحله قبل متصل می‌کنیم. در این بخش، پسوندهای شخصی به پسوندهای پرسشی متصل می‌شود.
در جدول زیر، ترتیب قرارگیری اجزای جمله با مثال نوشته شده است.
| پسوند شخصی (ضمیر متصل) | mı / mi / mu / mü | پسوند زمان حال ساده | ریشه فعل | ضمیر شخصی جدا |
Sen okur musun?
آیا تو می‌خوانی؟
Ben gider miyim?
آیا من می‌روم؟
مثال‌های زیر را جهت درک بهتر این موضوع بررسی کنید.
Kuşlar meyve yerler mi ?
آیا پرنده‌ها میوه می‌خورند؟
Araba trenden hızlı gider mi?
آیا ماشین از قطار سریع‌تر حرکت می‌کند؟
Sence ben bu sınavı geçer miyim?
آیا بنظر تو من این امتحان را پاس می‌کنم؟
Sen film izlemeyi sever misin?
آیا تو فیلم تماشا کردن را دوست داری؟
Siz hergün spor yapar mısınız?
آیا شما هر روز ورزش می‌کنید؟
Sence onları yolda görür müyüz?
بنظر تو آن‌ها را در راه می‌بینیم؟
Başka ülkeye gidersem üzülür müsün?
آیا اگر به کشور دیگری بروم، ناراحت می‌شوی؟
Onlar geceler kitap okurlar mı?
آیا آن‌ها شب‌ها کتاب می‌خوانند؟
Siz bizimle tatile gelir misiniz?
آیا شما با ما به سفر می‌آیید؟
نکته: در ساخت جمله سوالی، برای اول شخص مفرد و جمع، از حرف میانجی «y» بین پسوند پرسشی و پسوند شخصی استفاده می‌کنیم.
نکته: در جواب جمله‌های سوالی که مفهوم جمله «همین الآن» باشد، در ترجمه فارسی آن می‌توان از زمان حال استمراری استفاده کرد.
A: Otobüs durağında beni bekler misin?
در ایستگاه اتوبوس منتظرم می‌مانی؟
B: Şimdi otobüs durağındayım, bekliyorum gel.
الآن در ایستگاه اتوبوسم، منتظر هستم بیا.
جمله سوالی منفی حال ساده در ترکی استانبولی
برای ساخت جمله سوالی منفی، از جمله خبری منفی کمک می‌گیریم. مراحل ساخت را به ترتیب در این قسمت شرح می‌دهیم.
- ریشه فعل را با حذف (mak / mek) از انتهای فعل، به‌دست می‌آوریم.
- ریشه فعل را با یکی از پسوندهای منفی‌ساز مخصوص زمان حال ساده (گسترده) «maz / mez» منفی می‌کنیم. پسوندهای منفی‌ساز را متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه انتخاب می‌کنیم.
- متناسب با آخرین حرف صدادار عبارت به‌دست آمده از مرحله قبل، یکی از پسوندهای پرسشی را انتخاب می‌کنیم. توجه کنید که پسوندهای پرسشی جداگانه نوشته می‌شوند.
- در مرحله آخر، پسوندهای شخصی (ضمیر متصل) را متناسب با فاعل جمله انتخاب و به عبارت حاصل از مرحله قبل متصل می‌کنیم. در این بخش، پسوندهای شخصی به پسوندهای پرسشی متصل می‌شوند.
در جدول زیر، ترتیب قرارگیری اجزای جمله با مثال آورده شده است.
| پسوند شخصی (ضمیر متصل) | mı / mi | maz / mez | ریشه فعل | ضمیر شخصی جدا |
Sen konuşmaz mısın?
آیا تو صحبت نمی‌کنی؟
O gitmez mi?
آیا او نمی‌رود؟
در مثال‌های زیر، به نحوه سوالی کردن جمله‌ها دقت کنید.
A: Sen kendi arabanla işe gitmez misin?
آیا تو با ماشین خودت سرکار نمی‌روی؟ (پرسش درباره عادت همیشگی)
B: Hayır, ben metroyla işe giderim.
خیر، من با مترو به سرکار می‌روم. (عادت دارد با مترو به سرکار برود.)
A: Beni sinemanın önünde bekler misin?
جلوی سینما منتظر من می‌مانی؟
B: Evet, bekliyorum. Acele etme.
بله، منتظر هستم. عجله نکن.
A: Arkadaşın ders çalışmaz mı?
دوستت درس نمی‌خواند؟
B: Genelde çalışır, bugünler biraz ailevi sorunları var. Notları buyüzden düşük.
معمولا درس می‌خواند، این روز‌ها کمی مشکلات خانوادگی دارد. نمره‌هایش به‌خاطر همین پایین است.
A: Onlar çay sevmezler mi?
آیا آن‌ها چای دوست ندارند؟
B: Hayır, Onlar sadece kahve içerler.
خیر، آن‌ها فقط قهوه دوست دارند.
A: Siz polisiye filmleri izlemeyi sevmez misiniz?
آیا شما تماشای فیلم پلیسی را دوست ندارید؟
B: Severiz, ayrıca bilim kurgu filmlerini de ailece izleriz.
دوست داریم، همچنین فیلم‌های علمی - تخیلی را هم با خانواده تماشا می‌کنیم.
A: Arkadaşlarınla gezmeye gitmez misin?
آیا با دوستانت به گردش نمی‌روی؟
B: Hafta sonları vaktim olursa giderim.
آخر هفته‌ها اگر وقت داشته باشم، می‌روم.
جمع‌بندی
زمان حال ساده یا زمان گسترده در ترکی استانبولی، برای بیان فعالیت‌های روزمره تکراری و حقیقت‌‌ها و قوانین اثبات شده از طرف تمامی جوامع استفاده می‌شود. در این مطلب، پسوندهای اختصاصی زمان حال ساده در ترکی استانبولی و نحوه صرف فعل‌ها را در چهار حالت مختلف، جمله خبری و سوالی مثبت و منفی با مثال‌های کاربردی و نکته‌ها توضیح دادیم. به عنوان جمع‌بندی مطلب، جدول‌های مربوط به صرف فعل‌ها را در این قسمت آورده‌ایم.
جمله خبری مثبت حال ساده در ترکی استانبولی
در حالت خبری مثبت، متناسب با حرف آخر ریشه فعل به سه شکل می‌توان جملهسازی کرد.
- جدول فعل‌هایی که به حرف صدادار ختم می‌شوند.
| پسوند شخصی | r | ریشه فعل | ضمیر شخصی جدا |
- فعل‌هایی که به حرف بی‌صدا ختم می‌شوند (تک‌هجایی)
| پسوند شخصی | ar / er | ریشه فعل | ضمیر شخصی جدا |
- فعل‌هایی که به حرف بی‌صدا ختم می‌شوند (چندهجایی)
| پسوند شخصی | ır / ir / ur / ür | ریشه فعل | ضمیر شخصی جدا |
جمله خبری منفی حال ساده در ترکی استانبولی
| پسوند شخصی | پسوند منفی‌ساز | ریشه فعل | ضمیر شخصی جدا |
جمله سوالی مثبت حال ساده در ترکی استانبولی
| پسوند شخصی (ضمیر متصل) | mı / mi / mu / mü | پسوند زمان حال ساده | ریشه فعل | ضمیر شخصی جدا |
جمله سوالی منفی حال ساده در ترکی استانبولی
| پسوند شخصی (ضمیر متصل) | mı / mi | maz / mez | ریشه فعل | ضمیر شخصی جدا |
