سربندی موتور کولر آبی — آموزش تصویری و به زبان ساده

در آموزش‌های پیشین مجله فرادرس، با انواع کولر آبی شامل کولر سلولزی آشنا شدیم. همچنین، مباحثی مانند ظرفیت کولر و مصرف آب کولر را بیان کردیم. علاوه بر این موارد، مطالبی را درباره دینام با همان موتور کولر آبی بیان کردیم. در این آموزش، ضمن مروری بر انواع موتور کولر آبی، با نحوه سربندی موتور کولر آبی آشنا می‌شویم.

انواع موتور کولر آبی

قبل از پرداختن به سربندی موتور کولر آبی، انواع موتورهای کولر آبی را به صورت اجمالی بررسی می‌کنیم. انواع کولر آبی را با توجه به جریان تغذیه این موتورها می‌توان به سه دسته موتورهای جریان مستقیم (DC)، موتورهای جریان متناوب (AC) و موتورهای یونیورسال (AC/DC) تقسیم کرد. همان‌طور که می‌دانیم، بیشتر کولرها با برق خانگی تکفاز کار می‌کنند که AC است. موتورهای جریان متناوب خود به دسته تکفاز و سه‌فاز تقسیم می‌شوند و با برق تکفاز و سه‌فاز کار می‌کنند. موتورهای تکفاز می‌توانند با راه‌انداز خازنی یا بدون آن باشند.

فیلم آموزش سیستم های تهویه سرمایشی و گرمایشی – چیلرهای توربوکر و دیگ های چگالشی در فرادرس

کلیک کنید

در ساده‌ترین تقسیم‌بندی، عملکرد موتور کولر آبی را می‌توان در دو دسته موتور با خازن و بدون خازن بررسی کرد.

موتور تک‌فاز بدون خازن راه‌انداز

برای آنکه موتورهای الکتریکی توانایی چرخش داشته باشند، به یک میدان مغناطیسی گردان نیاز دارند. با تنها یک سیم‌پیچ نمی‌توان این میدان دوار را به وجود آورد و یک سیم‌پیچ کمکی برای این کار لازم است که به آن سیم‌پیچ راه‌انداز نیز می‌گویند.

سیم‌پیچ اصلی و کمکی به صورت موازی در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. پس از آنکه سرعت موتور به ۷۵ درصد سرعت نامی‌اش برسد، سیم‌پیچ کمکی از مدار خارج می‌شود. خارج شدن مدار با یک کلید گریز از مرکز انجام می‌شود که تابع دور موتور است. شکل زیر مدار الکتریکی موتور تک‌فاز بدون خازن را نشان می‌دهد.

توان خروجی موتورهای تک‌فاز بدون خازن راه‌انداز معمولاً بین ۱/۳ تا ۱/۲ اسب بخار است. شکل زیر یک موتور تک‌فاز بدون خازن راه‌انداز را نشان می‌دهد.

برای آشنایی بیشتر با موتورهای الکتریکی، پیشنهاد می‌کنیم به مطلب «موتور الکتریکی – از صفر تا صد» مراجعه کنید.

موتور تک‌فاز با خازن راه‌انداز

اگر بخواهیم در لحظه راه‌اندازی گشتاور موتور را افزایش دهیم، از یک خازن سری با سیم‌پیچ کمکی استفاده می‌کنیم. خازن مورد استفاده معمولاً از نوع الکترولیتی و با ظرفیت بالا است. مانند نوع بدون خازن، از یک کلید گریز از مرکز در سیم‌پیچ کمکی این نوع موتورها استفاده می‌شود که وقتی سرعت موتور به ۷۵ درصد سرعت نامی رسید، خازن و سیم‌پیچ کمکی را از مدار حذف می‌کند.

شکل زیر مدار دینام کولر آبی با خازن راه‌انداز را نشان می‌دهد.

در شکل زیر، خازن روی موتور قابل مشاهده است.

موتورهای یونیورسال نیز نوعی از موتورهای تک‌فاز هستند که جریان AC را به DC تبدیل می‌کنند و مصرف انرژی کولر را به ۱/۳ مصرف کولر معمولی کاهش می‌دهند و موجب صرفه‌جویی انرژی تا ۶۰ درصد می‌شوند. این نوع موتورها سه سرعت دارند، این در حالی است که موتورهای AC دو سرعته هستند.

پلاتین موتور کولر

یکی از مواردی که برای سربندی موتور کولر آبی باید با آن آشنا شویم، پلاتین موتور است. پلاتین یکی از بخش‌های روی موتور تکفاز است که وظیفه آن قطع و وصل کنتاکت‌ها در موتور کولر است. با بروز هر مشکلی در پلاتین، عملکرد کولر دچار اختلال می‌شود. امروزه انواع مختلفی از پلاتین موتور کولر با قابلیت‌های متفاوت در بازار وجود دارد و در صورت نیاز، به راحتی می‌توان آن را تعویض کرد.

روی درپوش عقب موتور، پلاتین دو کلید دارد. یکی تک‌پل و دیگری تبدیل. کلید تک‌پل سیم‌پیچ استارت را وارد مدار می‌کند تا موتور راه‌اندازی شود. اما کلید تبدیل عملکرد جالبی دارد. این کلید باعث می‌شود که با هر سرعتی که از داخل خانه موتور را راه‌اندازی کنید، موتور با دور تند راه‌اندازی می‌شود.

سربندی موتور کولر در پلاتین معمولاً به صورت زیر انجام می‌شود (البته قبل از همه چیز باید نقشه کولر را بررسی کنید):

• سیم رابط دور تند موتور معمولاً به رنگ زرد بوده و سر این سیم به فیشی از صفحه پلاتین متصل می‌شود که معمولاً با نماد H یا HI نشان داده می‌شود و مخفف High است.
• سیم رابط دور کند موتور معمولاً به رنگ قرمز بوده و سر این سیم به فیشی از صفحه پلاتین متصل می‌شود که معمولاً با نماد L یا LO نشان داده می‌شود و مخفف Low است.
• سیم رابط مشترک موتور معمولاً به رنگ سبز بوده و سر این سیم به فیشی از صفحه پلاتین متصل می‌شود که معمولاً با نماد COM نشان داده می‌شود و مخفف Common است.
• سیم رابط سیم‌پیچ راه‌انداز موتور معمولاً به رنگ آبی بوده و سر این سیم به فیشی از صفحه پلاتین متصل می‌شود که پلاتین به صورت لحظه‌ای در مدار قرار می‌گیرد.

در بسیاری از موتورهای مورد استفاده در صنعت، به دلیل بالا بودن فشار اولیه راه‌اندازی موتور، به یک سیم‌پیچ راه‌انداز نیاز است که تنها در چند ثانیه راه‌اندازی وارد مدار شود و جریان لازم برای راه‌اندازی موتور را تأمین کند. دلیل این امر آن است که اگر مثلاً قرار بود با تنها یک سیم‌پیچ جریان راه‌اندازی را تأمین کنیم، اندازه موتورها باید بسیار بزرگ‌تر از چیزی می‌شد که الآن می‌بینیم.

موتور های تکفازی که دو دور دارند، بدون در نظر گرفتن سرعت تند یا کند اعمالی کاربر با کلید، ابتدا با دور تند راه‌اندازی می‌شوند. سپس بعد آنکه موتور به ۷۵% سرعت نامی رسید، سیم‌پیچ دور انتخاب شده وارد مدار می‌شود. این کار را کلید گریز از مرکز با صفحه پلاتین موتور کولر انجام می‌دهد. این نکته را در سربندی موتور کولر باید در نظر داشت.

کلید گریز از مرکز موتور کولر

روی درپوش جلو که با روتور در ارتباط است، کلید گریز از مرکز قرار دارد. در واقع، این کلید به پلاتین فرمان می‌دهد تا عملکردی را که از آن انتظار داریم، انجام دهد. عملکرد کلید گریز از مرکز مکانیکی است. تصویر زیر، کلید گریز از مرکز را به خوبی نشان می‌دهد.

همان‌طور که می‌بینیم، کلید گریز از مرکز روی انتهای شفت روتور وصل شده است و احتمال خراب شدن آن در حالت کلی اندک است. اما کمی روغنکاری هنگام راه اندازی کمک می کند. پلاتین دور کند نیز در محل اتصال سیم‌ها به موتور قرار می گیرد. به بیان دیگر فیبر پلاتین‌دار موتور کولر آبی در انتهای موتور بعد از کلید گریز از مرکز نصب می‌شود و سیم‌های دور تند، کند و مشترک برق از بیرون به آن متصل می‌شوند.

نحوه سربندی موتور کولر

در بخش‌های قبل به سربندی موتور کولر اشاره کردیم.

فیلم آموزش اصول طراحی، نصب و سرویس سیستم های تهویه مطبوع حجم متغیر VRF در فرادرس

کلیک کنید

برای سربندی موتور کولر آبی دو سرعته، معمولاً سه اتصال اصلی دور تند (High)، دور کند (Low) و مشترک (Common) وجود دارد. گاهی اوقات برچسب‌گذاری واضح است و با "H" برای High و "L" برای Low و "C" برای مشترک مشخص می‌شود.

در سایر مواقع High و Low شاید مبهم باشد. در این صورت، به شماتیک کنار موتور نگاه کنید تا ببینید کدام High و کدام Low است. همان‌طور که می‌بینیم، در علائم سربندی موتور کولر با حروف انگلیسی A و B‌ و C مشخص شده است.

معرفی فیلم آموزش آشنایی با سیستم های تهویه مطبوع سرمایشی و گرمایشی (چیلرهای توربوکر و دیگ های چگالشی)

یکی از آموزش‌های فردارس در زمینه تهویه مطبوع، آموزش آشنایی با سیستم های تهویه مطبوع سرمایشی و گرمایشی (چیلرهای توربوکر و دیگ های چگالشی) است که در ۲ ساعت و ۱۶ دقیقه و در قالب دو درس تدوین شده است. در درس اول این آموزش، چیلرهای توربوکر (بدون روغن) و موضوعات مرتبط با آن به طور کامل معرفی می‌شوند. همچنین، در درس دوم، مباحث مفصلی درباره دیگ‌های چگالشی (Condensing boiler) بیان شده است.

• برای مشاهده فیلم آموزش آشنایی با سیستم های تهویه مطبوع سرمایشی و گرمایشی (چیلرهای توربوکر و دیگ های چگالشی) + اینجا کلیک کنید.

معرفی فیلم آموزش اصول طراحی، نصب و سرویس سیستم های تهویه مطبوع حجم متغیر VRF

سیستم‌های حجم متغیر VRF یکی دیگر از راهکارهای تهویه مطبوع هستند که آموزش اصول طراحی، نصب و سرویس سیستم های تهویه مطبوع حجم متغیر VRF در رابطه با آن‌ها توسط فرادرس تهیه شده است. مدت زمان این آموزش ۴ ساعت و ۸ دقیقه بوده و در ۸ درس تدوین شده است. موضوع درس یکم این آموزش، مقدمه‌ای بر تهویه مطبوع و وضعیت انرژی است. در درس دوم، سیستم VRF و اصول کارکرد آن معرفی شده است. ویژگی‌های سیستم VRF و اصول طراحی آن در درس‌های سوم و چهارم مورد بررسی قرار گرفته‌اند. نرم‌افزارهای تجاری طراحی این سیستم‌ها در درس پنجم معرفی شده‌اند. در درس‌های ششم و هفتم نصب سیستم‌های VRF و سرویس و نگهداری آن‌ها مورد بحث قرار گرفته‌اند و در نهایت، در درس هشتم، توجیه اقتصادی استفاده از سیستم VRF بیان شده است.

• برای مشاهده فیلم آموزش اصول طراحی، نصب و سرویس سیستم های تهویه مطبوع حجم متغیر VRF + اینجا کلیک کنید.