فرادرسنوشتن طرح کسب و کار در ۹ مرحله – از صفر تا صد
نوشتن طرح کسب و کار کامل در مشخص شدن استراتژی، شناسایی موانع و نحوه تامین منابع بسیار کمک کننده است. به این شکل فرد می‌تواند قبل از آغاز هر فعالیت اقتصادی، قابلیت اجرایی شدن ایده و برنامه توسعه خود را ارزیابی کند. البته همه کسب و کارهای موفق لزوما با نوشتن بیزنس پلن رسمی شروع به کار نمی‌کنند، اما بیشتر بنیان‌گذاران و مدیران می‌دانند که انجام این کار امکان ارزیابی دقیق ایده، بازار و درک بهتر از استراتژی‌های تعیین شده را فراهم می‌کند. در این مطلب از مجله فرادرس قصد داریم به توضیح ۹ گام اصلی، همراه مثال‌های واقعی در هر بخش بپردازیم. در ابتدای بحث بعد از تعریف کلی از طرح کسب و کار، راهنمای نوشتن طرح کسب و کار در ۹ قدم اصلی را ارائه می‌دهیم. برای روشن شدن مفاهیم، هر بخش همراه با مثال‌ها و نمونه‌هایی در دنیای واقعی است تا بعد از اتمام این مطلب، علاقه‌مندان بتوانند طرح موفق و استانداردی را بنویسند.
طرح کسب و کار چیست؟
طرح کسب و کار سندی مدون است که اهداف شرکت، استراتژی و چارچوب زمانی دستیابی به آن‌ها را مشخص می‌کند. این طرح بخش‌های مختلفی مانند تجزیه و تحلیل بازار، پیش‌بینی‌های مالی، ساختار سازمانی را پوشش می‌دهد و به‌عنوان نقشه راهی برای رشد و تامین منابع مالی هر فعالیت اقتصادی عمل می‌کند. بیشتر موسسات مالی، بانک‌ها و سرمایه‌گذاران پیش از اختصاص منابع مالی، طرح کسب و کار را مورد بررسی قرار می‌دهند. البته حتی اگر هدف اصلی فرد تامین منابع مالی هم نباشد، نوشتن این طرح راهنمایی مفید برای رشد و گسترش هر کسب و کار به‌حساب می‌آید.
۹ مرحله نوشتن طرح و کسب و کار
در آغاز فعالیت برای نوشتن طرح و کسب و کار آشنایی با بخش‌های مختلف و مراحلی که باید طی کرد، کمک بسیاری برای رسیدن به نتیجه مطلوب در سریع‌ترین زمان ممکن می‌کند. در مقالات مختلف، ممکن است به تعداد مراحل بیشتر یا کمتری برخورد کنیم، با این حال آنچه در اینجا از نظر می‌گذرد، بهینه‌ترین حالت بدون ذکر موارد اضافی در ۹ گام اصلی به شرح زیر است.
۱. خلاصه اجرایی
۲. توصیف کسب و کار
۳. تجزیه و تحلیل بازار
۴. مشخص کردن ساختار مدیریتی
۵. توصیف محصول و خدمت
۶. بخش‌بندی مشتریان
۷. برنامه بازاریابی
۸. برنامه عملیاتی
۹. برنامه مالی
برای روشن‌تر شدن بحث، در این بخش از مطلب مجله فرادرس، ۹ مرحله نوشتن طرح کسب و کار را به‌صورت جزئی همراه مثال‌هایی در دنیای واقعی تشریح می‌کنیم.
۱. نوشتن خلاصه اجرایی
خلاصه اجرایی یکی از از اصلی‌ترین بخش‌های طرح کسب و کار و البته آخرین قسمتی است که نوشته می‌شود. هدف از تدوین این بخش، ارائه نمای کلی از کسب و کار به سرمایه‌گذاران با هدف متقاعد کردن آن‌ها به خواندن بقیه مطالب است. بنابراین کلیه نکات کلیدی باید به‌طور کامل برجسته شوند. اما از آنجا که خلاصه اجرایی نباید بیش از یک صفحه باشد، محدودیت موجود می‌تواند قرار دادن همه اطلاعات مهم را کمی چالش‌برانگیز کند. موارد زیر نکاتی است که ارائه آن‌ها می‌تواند به تنظیم و اولویت‌بندی نکات دارای اهمیت کمک کند.
- بیان موضوع کسب و کار: فعالیت مد نظر دقیقا چه کاری را انجام می‌دهد؟
- توضیح اهداف و چشم‌انداز: دورنمای کاری و اولویت‌های کسب و کار چیست؟
- توصیف محصول و ویژگی آن: محصول چه ویژگی‌هایی و نقاط تمایز خاصی دارد؟
- بازار هدف: محصول یا خدمت به چه افرادی فروخته خواهد شد؟
- استراتژی بازاریابی: برنامه جذب مشتریان چیست؟
- وضعیت مالی فعلی: در حال حاضر میزان درآمد حاصل از فعالیت چقدر است؟
- وضعیت مالی پیش‌بینی‌شده: درآمد آینده کسب و کار به چه میزان خواهد بود؟
- تیم کاری: معرفی اعضای اصلی تیم
- بیان درخواست: چه میزان منابع مالی مورد نیاز است؟
مثال خلاصه اجرایی
شرکت فرضی «ماریان و کیت» در حوزه صنعت غذا مشغول به کار هستند و در مدت ۵ سال فعالیت خود، دو شعبه رستوران در شهرهای مختلف افتتاح کرده‌اند. اگر چه سطح کیفی بسیاری از غذاهای این شرکت بسیار بالا است، با این حال در نظر داریم تغییراتی برای بهتر کردن کیفیت دسرهای خود انجام دهیم.
بعد از استقبال بسیار از دسرهای خامه‌ای طعم‌دار، در نظر داریم که به شکل مستقل برای توسعه و بازاریابی این محصول فعالیت کنیم. این دسر با ترکیب ویژه‌ای از شکلات، خامه، دارچین، بادام و توت فرنگی پیش از این در سطح دو رستوران مورد آزمایش مشتریان قرار گرفته است و می‌توان آن را به مدت ۲۱ روز در دمای یخچال و شش ماه در فریزر نگهداری کرد. این شرکت دسر جدید خود را با بسته‌بندی‌های ۲۰۰گرمی پلاستیکی کاسه‌ای به شکل فریز شده و همچنین قوطی‌های فلزی ۱۵۰گرمی به بازار عرضه خواهد کرد. به‌دلیل محبوبیت بیشتر شرکت در اوکلاهاما، عرضه محصول از این شهر آغاز می‌شود. پیش‌بینی مالی انجام شده، کسب جریان نقدی مثبت سود در سال اول با نرخ بازگشت سرمایه ۱۰٫۸۸ درصد است و برای تحقق آن به ۲۰۰۰۰ دلار سرمایه نیاز داریم.
۲. تشریح کسب و کار
مرحله دوم نوشتن طرح کسب و کار شامل مقدمه‌ای از علت آغاز فعالیت، وجه تمایز، ویژگی خاص و نکات برجسته و ترغیب کننده آن برای تامین مالی توسط سرمایه‌گذار است. روشن کردن این جزییات برای مالک کسب و کار فرصتی برای شفاف شدن برخی جنبه‌های کمتر مورد توجه مانند اصول، ساختار، ایده‌آل‌ها و فلسفه ایجاد فعالیت خواهد بود. موارد زیر نکاتی هستند که توضیح آن‌ها در این بخش ضروری است.
- ساختار حقوقی کسب و کار (سهامی خاص، مسئولیت محدود، سهامی عام)
- مدل کسب و کار
- صنعت مورد نظر جهت فعالیت
- چشم‌انداز، ماموریت، ارزش پیشنهادی
- اهداف کوتاه مدت و بلند مدت
- سوابق فعالیت‌های قبلی
- معرفی اعضای کلیدی و دستمزد مورد نظر آن‌ها
در تشریح کسب و کار بررسی دقیق دو موضوع اهمیت بیشتری دارد. بنابراین در این بخش به شکل جزئی‌تر آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
ارزش‌ها و اهداف برند
برای تعریف ارزش برند کسب و کار،به تمام پرسنل، تامین‌کنندگان، مشتریان، سرمایه‌گذاران، سهامداران و هر آن کس که شرکت در برابر آن‌ها پاسخگو است تمرکز می‌کنیم. سپس به این موضوع فکر می‌کنیم که در فعالیت اقتصادی مد نظر چگونه باید به خواست‌های تک تک این افراد جواب داد. بعد از تعیین ارزش، دومین کار دارای اهمیت در توضیح شرکت، تعیین اهداف کوتاه مدت و بلند مدت است. اهداف کوتاه مدت در بازه زمانی یک ساله قابل دستیابی هستند و در تنظیم اهداف بلند مدت باید یک دوره دو تا پنج ساله را در نظر گرفت. البته اهداف تعیین شده لازم است خاص، قابل اندازه‌گیری، قابل دستیابی، واقع بینانه و دارای زمان باشند.
چشم‌انداز، ماموریت
بیانیه ماموریت به شیوه‌ای قانع کننده توضیح می‌دهد که کسب و کار به چه علت ایجاد شده است و معمولا در یک جمله بیان می‌شود. اما در تدوین چشم‌انداز باید تصور کرد که کسب و کار چه اثرگذاری بر جامعه دارد. برای این منظور معمولا از عباراتی مانند «ما ....را انجام خواهیم داد» یا « ما ادعا داریم که .....» استفاده می‌شود. بیانیه چشم‌انداز می‌تواند بیشتر از یک جمله باشد، اما بهتر است حداکثر در سه جمله آن‌را خلاصه کرد.
مثال تشریح کسب و کار
شرکت فرضی «Rajn» یک پلتفرم فروش آنلاین کفش‌های نو و دست دوم برای علاقه‌مندان و مجموعه‌داران کفش‌های خاص است. هدف کوتاه مدت شرکت، آگاهی از برند به‌وسیله تبلیغات و ایجاد انگیزه و هیجان نزد مخاطبان به منظور آشنایی بیشتر خواهد بود که در سال اول فعالیت محقق می‌شود. اولین هدف بلند مدت برای این کسب و کار ایجاد شراکت انحصاری با ۵۰ تولید کننده و برند مختلف کفش‌های منحصر به فرد است. شرکت راجن در نظر دارد تا از طریق فروشگاه و اپلیکیشن، حس خاص بودن را در مخاطبان وفادار خود ایجاد کند. دومین هدف جذب ۱۰۰۰۰ مشتری جدید در سراسر آمریکا طی سال اولیه فعالیت خواهد بود. این کار از طریق ارسال ایمیل‌های اطلاع‌رسانی و طراحی محصولات مطابق نیاز و خواسته‌های مشتریان انجام خواهد گرفت. علاوه بر این ابزار جذب و تعامل با مشتریان بالقوه نیز وب‌سایت، شبکه‌های اجتماعی و رویدادهای برنامه‌ریزی شده در سطح دانشگاه‌ها است. برای دستیابی به این دو هدف بازه زمانی دو ساله در نظر گرفته می‌شود.
ارزش شرکت راجن ترکیبی از چندین دهه تجربه بنیان‌گذاران آن در زمینه صنعت کفش و تجارت الکترونیک و جوایز متعدد برای نوآوری در حوزه‌های مختلف است. ما به‌دنبال ایجاد یک پلتفرم فروش آنلاین کفش‌های تک و خاص برای مجموعه‌داران و علاقه‌مندان هستیم و معتقدیم با توجه به افزایش محبوبیت در جامعه به سمت کفش‌های منحصر به فرد، در نظر داریم به اولین برند فروشنده این محصولات در سراسر آمریکا تبدیل شویم. هدف‌گیری مالی شرکت بر ایجاد درآمدی بالغ بر ۵۰۰ هزار دلار در سال اول و سه برابر کردن آن در سال دوم خواهد بود. تبلیغات درون برنامه‌ای، عضوگیری و شراکت با سایر شرکت‌ها از دیگر مدل‌های درآمدی پیش‌بینی شده است.
۳. انجام تجزیه و تحلیل بازار
بازار، عامل شکست یا رشد هر کسب و کاری است و انتخاب مناسب آن برای فروش محصولات در موفقیت نهایی بسیار تاثیرگذار خواهد بود. در غیر این صورت با چالش‌ها و مشکلات بسیاری مواجه می‌شویم. تحقیق همراه تجزیه و تحلیل بازار شامل تصویری کلی از تخمین سهم کسب و کار از حوزه فعالیت، توضیح دقیق موقعیت کسب و کار در بازار و چشم‌انداز رقابتی در آن است. انجام این کار علاوه بر متقاعد کردن سرمایه‌گذار برای تایید تفکرات مالک فعالیت در حین انجام برنامه بسیار اهمیت دارد. برای این منظور لازم است موارد زیر را به صورت جزئی توضیح داد.
تعیین پتانسیل بازار حوزه فعالیت
پتانسیل بازار تخمینی از تعداد افرادی است که به محصول یا خدمت ارايه شده توسط کسب و کار نیاز دارند. هر چند در اینجا ارائه ارقام بالا، می‌تواند برای سرمایه‌گذار هیجان‌انگیز باشد، اما تا حد امکان باید از داده‌های واقعی و اعتبار سنجی شده استفاده کرد. البته انجام این کار چالش‌برانگیز و مشکل است، با این حال بررسی نکات زیر در تحلیل می‌تواند بسیار کمک کند.
- درک کامل مشخصات مخاطب: اینکه مشتری در چه منطقه‌ای زندگی می‌کند. عادات خرید او چیست و از چه کانال‌های ارتباطی یا شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کند.
- تحقیق در مورد روندها و مسیر حوزه فعالیت: بررسی نشریات، کتاب‌ها، رسانه‌ها، تحقیقات دانشگاهی، اینترنت، اینفلوئنسرهای حوزه صنعتی، گرایش‌های مصرف کنندگان محصول می‌تواند اطلاعات خوبی در مورد روند بازار ارائه دهد.
- حدس آگاهانه در مورد بازار: باید توجه کرد که هیچ‌گاه نمی توان اطلاعات کاملی در مورد بازار هدف جمع‌آوری کرد. هدف اصلی در اینجا تطابق حداکثری تخمین‌ها و پیش‌بینی‌ها با اطلاعات واقعی در دسترس است. البته برخی موسسات تحقیق بازار مشاوره‌های کاملی را ارائه می‌دهند که می توان از خدمات آن‌ها استفاده کرد.
مثال تجزیه و تحلیل بازار
- فعالیت ما به‌عنوان شرکت تولیدکننده چای ارگانیک، تمرکز بر حفظ سلامت جامعه و محیط زیست است. بر این مبنا دو گروه هدف بزرگسالان و علاقه‌مندان به سبک تغذیه سالم را به عنوان مشتریان اصلی در نظر گرفته‌ایم. این بازار افراد با ویژگی‌ها و طرز فکر زیر را در بر می‌گیرد.
- اشخاصی که کاهش تاثیرات نامطلوب زیست محیطی کشاورزی سنتی چای بر محیط زیست برای آن‌ها اهمیت دارد.
- اشخاص متعهد به تغییرات دوستدار محیط زیست در صنعت چای
- اشخاص علاقه‌مند به استفاده از فواید سلامتی چای ارگانیک
- اشخاص علاقه‌مند به تاثیرگذاری و مشارکت مثبت در حفظ محیط زیست از طرق کشاورزی ارگانیک
- جوانان، بزرگسالان، و افراد پیرو سبک تغذیه‌ای سالم
رده سنی مد نظر گروه هدف زنان و مردان ۲۵ تا ۳۴ ساله تحصیل‌کرده دانشگاهی با درآمد ۲۵۰۰۰ تا ۷۵۰۰۰ دلار در سال است.
تحلیل SWOT
تجزیه و تحلیل SWOT تشریحی از نقاط قوت، ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای کسب و کار و پاسخی به سوالات زیر است.
- بهترین پتانسیل‌ها و نقاط برجسته شرکت نسبت به سایر رقبا چیست؟ (مواردی مانند ثبت اختراعات، فرمولاسیون خاص و نوآورانه، کارکنان با استعداد و ماهر، برند محبوب و معتبر از دسته نقاط قوت هستند)
- در مقایسه با دیگر رقبا، کسب و کار در چه نقاطی دارای ضعف است و بهترین عملکرد خود را ندارد؟ (مواردی مانند منابع مالی اندک، سطح کیفی پایین‌تر محصول، زمان ارسال طولانی‌تر جزو نقاط ضعف هستند)
- از چه تغییراتی در بازار یا حوزه فعالیت می‌توان برای رشد و توسعه استفاده کرد؟ (مواردی مانند روند بازار، تفییر در ساختار دولت‌ها، تغییر مقررات در دسته فرصت‌ها قرار دارند)
- کدام عوامل بیرونی مانعی برای عملکرد مناسب کسب و کار هستند؟ (مواردی مانند تعداد رقبای زیاد در حوزه فعالیت، تغییر علایق مشتریان جزو تهدیدها به‌حساب می‌آیند)
SWOT در بیشتر موارد به صورت تصویری ترسیم می‌شود و به این شکل خواننده به سرعت می‌تواند با شناسایی عوامل تاثیرگذار بر کسب و کار، مزیت رقابتی آن در بازار را تعیین کند.
تجزیه و تحلیل رقابتی
در اینجا پاسخ به سه سوال اصلی زیر برای حضور در صحنه رقابت باید مورد توجه قرار گیرد.
- هزینه رهبری: در اینجا لازم است بررسی کنیم که آیا کسب و کار، ظرفیت کافی برای افزایش سود از طریق ارائه محصولات خود با قیمت کمتر از سایر رقبا را دارد یا خیر.
- تمایز: بررسی اینکه ویژگی متمایز کننده محصول یا خدمت قابل ارائه نسبت به رهبران فعلی بازار چیست.
- دسته‌بندی بازار: آیا استراتژی بهینه کسب و کار، تمرکز بر یک بازار هدف خاص با مخاطبان کمتر قبل از ورود به بازاری گسترده‌تر است؟
با توجه به این پاسخ‌ها است که می‌توان چشم‌انداز رقابتی کسب و کار در بازار را ترسیم کرد. تجزیه و تحلیل رقابتی حتی اگر محصول بسیار نوآورانه باشد نیز ضروری است. برای این کار تهیه لیستی از رقبای مستقیم و تشریح برنامه‌ها با هدف متمایز کردن فعالیت از آن‌ها می‌تواند کمک کننده باشد. به‌عنوان مثال اگر صاحب کسب و کار جواهرفروشی هستید، مزیت رقابتی کسب و کار در مقایسه با سایرین را می‌توان اختصاص درصدی از سود به موسسات خیریه یا اهدای جوایز و تخفیف به مشتریان تعریف کرد. اگر در فرایند تجزیه و تحلیل امکان شناسایی رقبا وجود ندارد، می‌توان رقبای غیر مستقیم را در این خصوص لحاظ کرد. به‌عنوان مثال فروشنده وسیله‌ای نوآورانه در آشپزخانه ممکن است فکر کند که رقیبی در بازار ندارد، اما باید به این موضوع توجه کرد که مشتریان بالقوه کسب و کار، نیازهای مشابه خود (در صورت نبود محصول جدید) را چگونه برطرف می‌کنند و بعد از آن رقبای غیر مستقیم را بر این اساس شناسایی کرد.
مثال تجزیه و تحلیل رقابتی
شرکتی فرضی در زمینه برگزاری نمایشگاه‌های هنری در آمریکا فعالیت می‌کند. طبق بررسی انجام شده ۴ رقیب عمده در شهرهای مختلف اطراف محل کسب و کار وجود دارند که رویدادهای منظم ماهیانه خصوصی یا عمومی برای عرضه و فروش آثار افراد را برگزار می‌کنند. با توجه به فرصت موجود در شهر «اوماها» از نظر پتانسیل رشد، دسترسی آسان و جذابیت‌های گردشگری موجود، می‌توان از طریق برگزاری نمایشگاه فضای باز در این شهر، تجربه‌ای متفاوت برای فروش آثار هنری داشت.
۴. تعیین ساختار مدیریتی و اجرایی
این بخش به معرفی اداره‌کنندگان شرکت، تیم مدیریتی و ساختار حقوقی آن‌ها می‌پردازد. توضیح کامل تیم مدیریتی از طریق چارت سازمانی برای نشان دادن ساختار داخلی شرکت، نقش‌ها، مسئولیت‌ها و روابط بین افراد بسیار مفید است. از طرفی نحوه مشارکت کارکنان در پیشبرد اهداف کسب و کار می‌تواند برای خواننده جذاب باشد.
۵. توصیف محصول و خدمت
در این مرحله از نوشتن طرح کسب و کار جزییات مهم محصول یا خدمات را تشریح می‌کنیم. این موارد شامل اطلاعاتی است که برای مشتریان جذاب است. در صورت داشتن تعداد زیاد محصولات، ارائه دسته‌بندی آن ها و سپس ذکر نکات مهم، راهنمای خوبی برای دستیابی سریع مخاطب به کالا یا خدمت مورد نظر خواهد بود. همچنین برای نشان دادن ایده‌های آینده خود در مسیر توسعه، لازم است محصولات جدید به شکل ویژه‌ای توضیح داده شوند. ارائه برنامه برای بهبود درآمدزایی از این طریق هم نکته مهم و جذاب دیگری است که می‌تواند در این بخش مورد بررسی قرار گیرد.
۶. دسته‌بندی مشتریان هدف
مشتری ایده‌آل هر کسب و کار یا همان بازار هدف، پایه و اساس برنامه بازاریابی است. بنابراین داشتن اطلاعات کامل از ویژگی‌ها عمومی و خاص وی برای درک کامل نیازهای مخاطب هدف را باید به عنوان یک نکته مهم در نظر گرفت. برای دسته‌بندی مشتریان لازم است سوالات زیر مورد بررسی قرار گیرند.
- محل زندگی
- محدوده سنی
- سطح تحصیلات
- الگوهای رفتاری
- بررسی چگونگی گذراندن اوقات فراغت
- محل کار
- میزان درآمد
- ارزش‌ها، باورها و عقاید
- رسانه‌ای که اطلاعات را از آنجا دریافت می‌کنند
پاسخ دقیق به این موارد مشخص می‌کند که در فروش محصول خود با چه کسی روبرو هستیم و چرا آن فرد باید کالا یا خدمت را خریداری کند. به‌عنوان مثال علایق، عادات خرید و حساسیت قیمتی یک دانشجو بسیار متفاوت از مدیر اجرایی ۵۰ساله شرکت است. بنابراین طرح کسب و کار نیز بر اساس هر مشتری و مخاطب هدف‌گیری شده بسیار متفاوت خواهد بود.
۷. برنامه بازاریابی
برنامه بازاریابی تصمیم‌های فعلی و استراتژی آینده کسب و کار را با تمرکز بر علایق مشتری و مخاطب هدف مشخص می‌کند. به‌عنوان مثال اگر هدف اصلی در سرمایه‌گذاری زیاد برای بازاریابی از طریق اینستاگرام قرار دارد، باید این موضوع را بررسی کرد که آیا اینستاگرام، پلتفرم مورد علاقه مخاطب هدف است یا خیر. بیشتر برنامه‌های بازارابی، اطلاعاتی در مورد چهار موضوع کلیدی زیر را بیان می‌کنند.
- نوع محصول: چه چیزی به بازار عرضه می‌شود و چگونه می‌توان آن را از سایر رقبا متمایز کرد.
- قیمت: قیمت محصول چقدر است و چگونه تعیین شده است.
- تبلیغ: محصولات چگونه و از چه طریق به مشتریان هدف ارائه می‌شوند.
- محل توزیع: محصولات در چه محلی، کانال یا رسانه‌ای به فروش می‌رسند.
در این بخش ممکن است تبلیغات بخش عمده‌ای از برنامه بازاریابی را در بر گیرد.
مثال برنامه بازاریابی
شرکت فرضی «پرو ویدنس» تولیدکننده چای ارگانیک، محصولاتی دوستدار محیط زیست و سالم با طعمی دلنشین را به بازار عرضه می‌کند. به منظور برقراری ارتباط با مشتریان، برنامه بازاریابی این شرکت به شرح زیر است.
۱. تبلیغات پولی
این تبلیغات از طریق گوگل ادز، فیس بوک و اینستاگرام برای جذب مشتریان گروه هدف انجام می‌گیرد. کلمات کلیدی مورد نظر در کمپین‌ها، مرتبط با چای ارگانیک و محصولات دوستدار محیط زیست هستند.
۲. تخفیف‌ها و خدمات ویژه
برای جذب بیشتر مشتریان، خدماتی و تخفیف‌هایی مانند ارسال رایگان، هدیه یک محصول در ازای هر خرید تعلق می‌گیرد. در صورت تهیه عمده محصولات توسط شرکت‌ها و سازمان‌ها نیز امکان تبلیغات رایگان در بازه زمانی مشخص بر روی وب‌سایت، شبکه‌های اجتماعی شرکت و خبرنامه الکترونیکی وجود دارد.
۸. برنامه عملیاتی
برنامه عملیاتی در نوشتن طرح کسب و کار همان جریان کاری است که برای تحقق ایده اجرا می‌شود. در این برنامه موارد زیر را پوشش می‌دهیم.
تامین کنندگان
- تامین‌کنندگان مواد اولیه چه کسانی هستند و چگونه می‌توان به آن‌ها دسترسی پیدا کرد؟
- محل تولید محصولات کجاست؟
تولید
- محصولات مد نظر سفارشی‌ساز یا تولید عمده هستند یا اینکه هدف، تنها ارسال محصولات دیگران به مشتری است؟
- تولید محصولات یا ارسال آن‌ها چقدر زمان نیاز دارد؟
- نحوه مدیریت میزان بالای سفارشات به چه شکل خواهد بود؟
امکانات
- مکان فیزیکی برای فعالیت کارکنان کجاست؟
- آیا نیاز به فضای فیزیکی برای فروش محصولات است؟ (اگر پاسخ بله است، آن محل کجا قرار دارد)
تجهیزات
- برای راه‌اندازی فعالیت چه ابزار یا فناوری‌هایی نیاز است؟ (ارائه لیست کامل از کوچکترین تا بزرگترین تجهیزات و ابزار)
حمل و نقل
- آیا تمام وظایف در داخل شرکت انجام خواهد شد یا از اشخاص ثالث برای این کار باید کمک گرفت؟
موجودی
- محصولات در کجا و به چه شکل انبار یا نگهداری می‌شوند؟
- نحوه ارسال محصولات به چه شکل خواهد بود؟
- نحوه مدیریت موجودی چگونه است؟
به عبارتی بعد از نگارش این بخش، خواننده باید درک کاملی از زنجیره تامین و برنامه‌های احتمالی برای موارد پیش‌بینی نشده در حین فعالیت را به‌دست آورد. ضمن اینکه برنامه عملیاتی برای مالک کسب و کار مبنایی در مسیر تصمیم‌گیری‌های مهم در آینده مانند نحوه قیمت‌گذاری با هدف پوشش هزینه‌های تخمینی یا زمان کاهش هزینه‌های اولیه خواهد بود.
۹. برنامه مالی
صرف‌نظر از تلاش، زمان، سرمایه‌گذاری یا حتی عالی بودن ایده، هر کسب و کاری بر پایه تحقق برنامه مالی خود در صحنه رقابت پایدار می‌ماند یا شکست می‌خورد. سطح جزئیات مورد نیاز در این برنامه به مخاطبان و اهداف کسب و کار بستگی دارد. اما معمولا سه بخش اصلی صورت درآمد، ترازنامه، صورت جریان نقدی و همچنین داده‌ها و پیش‌بینی‌های مالی را در آن بیان می‌کنیم.
صورت درآمد
صورت درآمدی طوری طراحی می‌شود که دیدی کامل از منابع درآمدی و هزینه‌ها در دوره زمانی مشخص را ارائه دهد. این اطلاعات تصویری از سود یا زیان کسب و کار در آینده را مشخص خواهد کرد.
ترازنامه
در هر ترازنامه فهرستی از میزان بدهی‌ها، دارایی‌ها و حقوق صاحبان سهام را مشخص می‌کنیم.
صورت‌های جریان نقدی
صورت جریان وجوه نقدی مشابه صورت درآمدی است با این تفاوت که در آن زمان کسب درآمد و پرداخت هزینه‌ها مشخص است. زمانی‌که سرمایه نقدی جمع‌آوری شده در کسب و کار بیش از میزان هزینه کردن آن است، جریان نقدی مثبت و در غیر این صورت منفی خواهد بود. صورت جریان نقدی به مالک کسب و کار کمک می‌کند تا به زمان دقیق کاهش میزان سرمایه نقدی یا افزایش آن و همچنین نیاز به داشتن یک برنامه اضطراری برای دسترسی به منابع مالی مورد نیاز آگاهی پیدا کند. پیش‌بینی صورت جریان نقدی برای شناسایی شکاف‌ها و تعدیل عملیات،در صورت لزوم، بسیار مفید خواهد بود.
اشتباهات رایج هنگام نوشتن طرح کسب و کار
هر طرح کسب و کاری موفق نیست، اما می‌توان با پرهیز از برخی اشتباهات هنگام نوشتن، شکست در آن را به حداقل رساند. در این بخش به ۵ اشتباه متداول در نگارش طرح کسب و کار می‌پردازیم.
۱. ایده بد کسب و کار
برخی مواقع ایده کسب و کار می‌تواند به‌دلیل ریسک بالا، هزینه اجرایی زیاد یا نداشتن بازار مورد توجه سرمایه‌گذار قرار نگیرد. بنابراین بر حسب شرایط اقتصادی موجود، بهتر است ایده‌هایی با هزینه‌های متناسب را برای ارائه و اجرا در نظر بگیریم.
۲. نبود استراتژی خروج در طرح
اگر برنامه یا استراتژی خاصی برای خروج سرمایه‌گذار با حداکثر سود از طرح را در بیزنس پلن خود نشان ندهیم، در این صورت شانس کمی برای متقاعد کردن او داریم.
۳. تیم‌سازی نادرست
هر اندازه که داشتن یک ایده عالی برای موفقیت کسب و کار اهمیت دارد، وجود تیم اجرایی با استعداد و پر انگیزه در بالا بردن و به اوج رساندن آن نیز ضروری است. بسیاری از صاحبان کسب و کار بدون در نظر گرفتن این مورد، تنها به کسب سود فکر می‌کنند، بدون اینکه تیم کاری و کارکنان اجرایی مناسبی را برای این منظور انتخاب کنند.
۴. صورت‌های مالی غیر شفاف
صورت‌های جریان نقدی، صورت بدهی‌ها، درآمدها و حقوق صاحبان سهام پایه اصلی هر طرح کسب و کار موفق هستند. بنابراین بدون لحاظ کردن و ارائه آن‌ها و به‌خصوص مواردی مانند تحلیل نقطه سربه‌سر یا بازگشت سرمایه، نمی‌توان سرمایه‌گذار را برای تامین منابع مالی متقاعد کرد.
۵. اشتباهات املایی و دستور زبان
حتی بهترین سازمان‌ها و شرکت‌ها یا مدیران هم اسناد و طرح‌های خود را توسط ویراستار، بازنگری می‌کنند. به این موضوع باید توجه کنیم که اگر سرمایه‌گذار حین مطالعه طرح کسب و کار به اشتباهات املایی یا دستور زبان برخورد کند، حتما به توانایی فرد برای اداره شرکتی موفق تردید پیدا خواهد کرد.
جمع‌بندی پایانی
نوشتن طرح کسب و کار کمک مفیدی برای برداشتن گام‌های آگاهانه در هر فعالیت اقتصادی است. این طرح حتی در صورت عدم نیاز به جذب سرمایه از منابع خارجی می‌تواند در شناسایی شکاف‌ها قبل از ایجاد مشکل کمک کند. باید توجه کرد که در دنیای پر رقابت امروزی، همه کسب و کارها به‌دنبال کسب بیشترین سهم بازار هستند. بنابراین درک ارزش فعالیت اقتصادی مد نظر و ارائه مناسب آن از طریق طرح کسب و کار با قالب‌بندی مناسب ضروری است. در این مطلب از مجله فرادرس تلاش کردیم با تشریح ۹ گام اصلی برای تدوین این طرح بخش‌های مهم همراه مثال مورد بررسی قرار گیرند تا ساختاری منسجم و استاندارد در اختیار علاقه‌مندان قرار گیرد.
