فرادرس
لای نفی جنس در عربی — کاربرد + توضیح و مثال
لای نفی جنس در عربی برای تاکید بر «نبودن و وجود نداشتن» به کار میرود. ساختمان و شیوه عملکرد آن دقیقا شبیه حروف مشبه بالفعل است. یعنی اسم و خبر دارد و هر کدام از آنها اعراب مخصوص به خودشان را میگیرند. اما برای اسم و خبر لای نفی جنس باید شرایطی برقرار باشد که در این نوشته تمامی آنها را بررسی میکنیم. در آخر میتوانیم به وسیله تمرینهای پایانی متن، میزان دریافتمان از این مبحث را بسنجیم.
تاثیر لای نفی جنس در جمله
فرض کنید میخواهیم مفهوم «هیچ...نیست» را به زبان عربی به فرد دیگری انتقال بدهیم. در چنین حالتی باید به سراغ لای نفی جنس برویم و مفهوم مورد نظرمان را بسازیم. همانطور که کمی بالاتر توضیح دادهشد، نحوه عملکرد لای نفی جنس دقیقا شبیه حروف مشبه بالفعل است. یعنی اسم این «لا» منصوب و خبرش مرفوع است. برای درک بهتر به مثالهای زیر توجه کنید.
لا مصیبةَ أعظم من الجهل.
هیچ بلایی بزرگتر از نادانی نیست.
لا شیءَ أحسنُ من العفوِ عند القدرة.
هیچچیزی بهتر از بخشش در زمان قدرت نیست.
لا لباسَ أجملُ من العافیة.
هیچ لباسی زیباتر از سلامتی نیست.
لا خیرَ فی قولٍ الا مع الفعل.
هیچ خیری در سخنی نیست مگر آنکه با عمل همراه باشد.
اجزای لای نفی جنس
لای نفی جنس همانند حروف مشبه بالفعل عمل میکند. یعنی بر سر جمله اسمیه میآید. مبتدا را به اسم لای نفی جنس و منصوب و خبر را به خبر لای نفی جنس و مرفوع تبدیل میکند. اما برای ایجاد چنین ترکیبی باید ۵ شرط برقرار باشد. آن پنج شرط شامل موارد زیر میشود:
- اسم و خبر لا هر دو نکره باشند.
- خبر هیچ وقت بر اسم مقدم نباشد.
- میان لای نفی جنس و اسمش فاصلهای وجود نداشته باشد.
- خبر لای نفی جنس بر خود آن مقدم نشود.
- لا بدون حرف جر در جمله حضور داشته باشد.
نکته: در شرایطی که حرف جر سر بر «لا» بیاید، کلمه بعد از لا مجرور میشود و آن «لا» در جمله زائد و اضافی به حساب میآید.
أنا الفائز بلاشک.
بدون شک برنده هستم.
انواع اسم لای نفی جنس
یک بار دیگر بر این نکته تاکید میکنیم که لای نفی جنس فقط میتواند بر سر جملات اسمیه قرار بگیرد. در نتیجه، لای قبل از فعلها هیچگاه به عنوان لای نفی جنس شناخته نمیشوند. هنگامی که لای نفی جنس در عربی قبل از مبتدا قرار بگیرد، آن را به اسم خودش تبدیل میکند.
نکته: اعراب اسم لای نفی جنس مبنی بر نشانه نصب و محلا منصوب است.
با در نظر گرفتن این نکته میتوانیم بگوییم که لای نفی جنس در عربی در سه حالت میتواند در جمله ظاهر شود.
- مفرد باشد
- مضاف باشد
- شبه مضاف باشد
۱. مفرد
هرگاه اسمی بعد از لای نفی جنس قرار بگیرد که مضاف یا شبه مضاف نباشد، آن اسم مفرد بر اعراب مبنی نصب و محلا منصوب است. به مثالهای زیر توجه کنید.
لا إکراهَ فی الدین.
هیچ اجباری در دین نیست.
لا رجلَ فی الدار.
هیچ مردی خانه نیست.
۲. مضاف
هرگاه اسم بعد از لای نفی جنس مضاف به کلمهای دیگر بود، به آن اسم مضاف میگویند. نکتهای باید به خاطر داشته باشیم این است که اسم لای نفی جنس در حالت مضاف همواره منصوب است. به مثالهای زیر توجه کنید.
لا شجرةَ تفاحٍ فی البستان.
هیچ درخت سیبی در باغ نیست.
لا طلابَ جامعةٍ فی المکتبة.
هیچ دانشجوی دانشگاهی در کتابخانه نیست.
۳. شبه مضاف
این نوع از اسم لای نفی جنس صفتی است که متصرف است و میتواند اسم فاعل، اسم مفعول، اسم مبالغه یا حتی صفت مشبهه باشد. این کلمات از آنجا که مشتق هستند میتوانند به صورت کلمات شبه فعل نیز عمل کنند. برای درک بهتر به مثال زیر توجه کنید.
لا طالعاً جبلاُ مستعدٌ.
هیچ کوهنوردی آماده نیست.
در این مثال «طالع» اسم لای نفی جنس و اسم فاعل است. «جبلاُ» مفعولبه آن به حساب میآید و «مستعدٌ» خبر مرفوع آن محسوب میشود. این امکان که این جمله به صورت «لا طالعَ جبلٍ مستعدٌ» نیز نوشته شود وجود دارد. در چنین حالتی «طالعَ جبلٍ» مضاف و مضافالیه میشوند.
نکته۱: اسم لای نفی جنس سه ویژگی دارد که هرگز تغییر نمیپذیرد.
- تنوین نمیپذیرد
- مبنی بر فتح است و همواره منصوب
- «ال» نمیپذیرد
نکته۲: اسم لای نفی جنس همیشه بعد از لا میآید و هیچگاه بین آنها نباید فاصلهای باشد.
خبر لای نفی جنس
اگر مبنای عملکرد این لا را حروف مشبه بالفعل بدانیم، خبر آن باید همواره مرفوع باشد. اما گاهی اوقات در برخی جملات خبر لای نفی جنس در عربی به قرینه لفظی حذف میشود. این حذف در صورتی انجام میشود که به قرینهای معلوم باشد. به مثالهای زیر توجه کنید.
لا شکَ
هیچ شکی نیست.
(در این جمله خبر «موجودٌ» به قرینه معنوی حذف شدهاست.)
خبر لای نفی جنس نیز به تبعیت از اسمش میتواند در سه حالت در جمله ظاهر شود:
- اسم باشد.
- جمله باشد (اسمیه یا فعلیه).
- شبه جمله و جار و مجرور باشد.
در صورتی که خبر لای نفی جنس اسم باشد اعراب مرفوع آن ظاهری است اما اگر جمله با شبه جمله باشد باید اعراب آن را محلا مرفوع در نظر بگیریم.
نکته: خبر لای نفی جنس در عربی هیچگاه بر اسم آن مقدم نمیشود.
در جملات اسمیه گاهیاوقات ممکن است خبر پیش از مبتدا بیان شود. با توجه به آنکه لای نفی جنس در ابتدای جملات اسمیه قرار میگیرد، ممکن است فکر کنیم چنین موردی برای این دست از جملات نیز صدق میکند. اما چنین چیزی ممکن نیست. چرا که میان لای نفی جنس و اسم آن نباید فاصلهای باشد. در صورتی که خبر قبل از لای نفی جنس بیاید دیگر نمیتوانیم آن را به عنوان جملهای دارای لای نفی جنس قلمداد کنیم.
نکته: هرگاه در جملهای که لای نفی جنس باشد کلمه «إلا» بیاید خبر آن حذف میشود.
لا إله إلا الله
(این جمله در اصل «لا إله موجودٌ إلا الله» بودهاست.)
سوالات متدوال درباره لای نفی جنس
در این قسمت به سوالاتی که ممکن است در زمینه نکات مرتبط با لای نفی جنس پیش بیاید به اختصار پاسخ میدهیم.
در عربی چند نوع «لا» داریم؟
به صور کلی چهار نوع «لا» در زبان عربی داریم. شاید اولین «لا» که در زبان عربی با آن آشنا میشویم همانی باشد که در جواب سوالاتی که با «آیا» شروع میشود و به نشانه جواب منفی ارائه میدهیم. یکی دیگر، «لا» قبل از فعل مضارع برای منفی کردن معنای آن است. سومین آنها لای نهی است که بر سر مضارع میآید و معنی بازداشتن فردی از یک کار را به فعل میدهد. چهارمین لا، لای نفی جنس در عربی است که بر سر جمله اسمیه مینشیند و معنی «هیچ....نیست» به جمله میدهد.
نحوه عملکرد لای نفی جنس چگونه است؟
این لا در عملکرد شبیه حروف مشبه بالفعل است. یعنی اسم بعد از خودش را منصوب و خبر آن را مرفوع باقی میگذارد.
اسم لای نفی جنس چه ویژگیهایی دارد؟
این اسم هرگز تنوین یا الف و لام نمیگیرد و از آنجا که مبنی بر مفتح است همواره به صورت منصوب ظاهر میشود.
تمرین مربوط به مبحث لای نفی جنس در عربی
برای ارزیابی عملکرد خود در رابطه با «لای نفی جنس در عربی»، میتوانید از تمرینهایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته است استفاده کنید. تمرین اول شامل ۷ سوال است و پس از پاسخ دادن به تمامی پرسشها و ظاهر شدن دکمه «دریافت نتیجه آزمون»، میتوانید نمره عملکردتان را مشاهده کنید و جوابهای درست و نادرست را نیز ببینید. پاسخ سوالات نیز بعد از هر آزمون آمده است.
گزینه صحیح را انتخاب کنید.
۱. نوع لای نفی جنس در عبارت «لاشجرة تفاحٍ فی البستان» چیست؟
مفرد
مضاف
شبه مضاف
مرکب اسنادی
۲. اعراب دو کلمه «کتاب» و «دفتر» را در جمله «لاکتاب فی الحقیبة و لا دفتر» چیست؟
مفتوح- مفتوح
مفتوح- مرفوع
مرفوع- مرفوع
مرفوع- مفتوح
۳. در کدام گزینه خبر لای نفی جنس ذکر نشدهاست؟
لا تلمیذَ إلا علی فی المدرسة.
لا بأسَ علیک
لا ریب فیه
لا دینَ لمن لا حیاء له
۴. اعراب معلمي در عبارت «لا معلمي لغاتٍ فی المدرسة» چیست؟
مبنی بر یاء
منصوب لفظی
مبنی بر حذف نون
منصوب محلی
۵. خبر لای نفی جنس را مشخص کنید. «لا أمرَ یسُرُّني مثلُ نجاحک فی الإمتحان»
فی الإمتحان
مثلُ
یسُرُّني
نجاحک
۶. کدام گزینه لای نفی جنس دارد؟
الّذی لا یعمل بجدّ لن یری النّجاح فی حیاته.
سلّمت علی صدیقی لا علی جمیع الحاضرین.
یجب أن نعترف بأنّه لا نفع فی مجالسة الجهّال.
إنّ أخاه لا یدرس فی البیت ، بل فی المدرسة.
۷. در کدام عبارت لای نفی جنس حضور دارد؟
ألا کلّ شیء غیر الله باطل
لا أَعلم أنّ أخی هل نجح فی الامتحان أم لا
هو و أسرته فقراء لا أغنیاء
لا عجب من أنّک نجحت ، لانّک درست جیّداً !
جمعبندی
در این نوشته درباره یکی از پرکاربردترین کلمات زبان عربی یعنی لای نفی جنس و اثرات آن در جمله و مفهوم آن نکاتی را یاد گرفتیم. فهمیدیم که این لا بر سر جمله اسمیه میآید و اسم بعد از خودش را همواره منصوب میکند. در عین حال، این اسم نه تنوین میگیرد و نه الف و لام. مهمترین ویژگی دیگر اسم لای نفی جنس در عربی این است که بدون واسطه و بلافاصله بعد از آن بیاید و هیچ فاصلهای بین آنها نباشد در غیر این صورت دیگر لای نفی جنس محسوب نمیشود. همچنین فهمیدیم که خبر آن همواره مرفوع است و در بعضی از جملات و در شرایط خاصی میتواند به قرینه لفظی حذف شود.
