فرادرسفعل ماضی منفی در عربی – توضیح نحوه ساخت با مثال و تمرین
در زبان عربی برای منفی کردن فعل‌های ماضی، مضارع و امر از حروف نفی استفاده می‌شود. یکی از رایج‌ترین حروف نفی عربی «مای نافیة» است که با استفاده از آن می‌توان فعل‌های ماضی عربی را به صورت منفی درآورد. همچنین برای ساخت فعل ماضی منفی از فعل مضارع، می‌توان از حروف نفی «لَم» و «لَمّا» استفاده کرد. در این مطلب از مجله فرادرس، می‌آموزید که فعل ماضی منفی در عربی چطور ساخته می‌شود و چگونه به کار می‌رود. در ادامه، با مثال‌هایی از این نوع فعل روبه‌رو شده و با برخی از سؤال‌های متداول در مورد آن آشنا می‌شوید. در پایان، با آزمونی که در اختیارتان قرار می‌گیرد، می‌توانید سطح یادگیری خود را در مورد فعل‌های ماضی منفی عربی بسنجید.
فعل ماضی منفی در عربی
تمامی فعل‌های عربی را به لحاظ زمان، می‌توان در سه دسته قرار داد. این فعل‌ها یا بر رخدادهای زمان گذشته دلالت می‌کنند که «فعل ماضی» نامیده می‌شوند و یا مربوط به وقایع زمان حال هستند که در این صورت به آن‌ها «فعل مضارع» گفته می‌شود. نوع سوم هم «فعل مستقبَل» نامیده شده‌اند و بر رویدادهایی دلالت دارند که در زمان آینده رخ خواهند داد. همه فعل‌های این سه دسته را می‌توان هم به صورت فعل مثبت و هم به حالت فعل منفی به کار برد.
در زبان عربی برای منفی کردن فعل ماضی از حرف نفی «ما» استفاده می‌شود. به طور مثال، فعل ماضی «ذَهَبَ» به صورت «ما ذَهَبَ» منفی می‌شود. حروفی که برای منفی کردن فعل‌های مضارع به کار می‌روند تنوع بیشتری دارند. دو مورد از این حروف نفی، یعنی «لَمْ» و «لَمّا» با قرارگیری بر سر فعل مضارع، نه تنها آن را منفی می‌کنند، بلکه معنای آن را نیز به صورت ماضی منفی درمی‌آورند، مانند فعل‌های «لَم یَذَهَب» و «لَمّا یَذهَب» که به صورت «نرفت» و «هنوز نرفته است» ترجمه می‌شوند.
در این مطلب از مجله فرادرس، ابتدا روش منفی کردن فعل‌های ماضی را توضیح می‌دهیم و سپس نشان می‌دهیم چطور می‌توان فعل‌های مضارع عربی را به شکل ماضی منفی درآورد.
صرف فعل ماضی در عربی
فعل‌های ماضی عربی بر رویدادهای زمان گذشته دلالت دارند و در ۱۴ صیغه صرف می‌شوند. این فعل‌ها شامل سه حالت «غائب»، «مخاطب» و «متکلم» هستند. برای اینکه به اطلاعات جامع‌تری در مورد فعل‌های ماضی دسترسی داشته باشید، توصیه می‌کنیم فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس را مشاهده کنید.
به عنوان مثال، صرف فعل «کَتَبَ» را به صورت ماضی، در جدول زیر می‌بینید.
| صیغه | صرف فعل ماضی «کَتَبَ» |
| مفرد مذکر غائب (هُوَ) | کَتَبَ (آن مرد نوشت) |
| مفرد مؤنث غائب (هي) | کَتَبَتْ (آن زن نوشت) |
| مثنی مذکر غائب (هُما) | کَتَبا (آن دو مرد نوشتند) |
| مثنی مؤنث غائب (هُما) | کَتَبَتا (آن دو زن نوشتند) |
| جمع مذکر غائب (هُم) | کَتَبُوا (آن چند مرد نوشتند) |
| جمع مؤنث غائب (هُنَّ) | کَتَبنَ (آن چند زن نوشتند) |
| مفرد مذکر مخاطب (أنتَ) | کَتَبتَ (تو نوشتی) |
| مفرد مؤنث مخاطب (أنتِ) | کَتَبتِ (تو نوشتی) |
| مثنی مذکر مخاطب (أنتُما) | کَتَبتُما (شما دو مرد نوشتید) |
| مثنی مؤنث مخاطب (أنتُما) | کَتَبتُما (شما دو زن نوشتید) |
| جمع مذکر مخاطب (أنتُم) | کَتَبتُم (شما چند مرد نوشتید) |
| جمع مؤنث مخاطب (أنتُنَّ) | کَتَبتُنَّ (شما چند زن نوشتید) |
| متکلم وحده (أنا) | کَتَبتُ (من نوشتم) |
| متکلم مع الغیر (نَحنُ) | کَتَبنا (ما نوشتیم) |
فعل‌های ماضی هم می‌توانند از نوع ثلاثی مجرد باشند و هم به صورت ثلاثی مزید به کار بروند. در ساختار فعل‌های ثلاثی مجرد، سه حرف اصلی وجود دارد، مانند فعل «کَتَبَ» که از سه حرف اصلی «ک»، «ت» و «ب» ساخته شده است. در ساختار فعل‌های ثلاثی مزید، علاوه بر سه حرف اصلی، حرف یا حروف دیگری نیز وجود دارد، مانند فعل «کاتَبَ» که صیغه مفرد مذکر غائب از مصدر «مفاعَلَة» است و از حروف «ک»، «ا»، «ت» و «ب» تشکیل شده است.
نکته: فعل‌های ماضی مبنی هستند؛ یعنی حرکت آخر آن‌ها ثابت است. به طور مثال، فعل «کَتَبَ» مبنی بر فتح است. به این معنا که حرف آخر آن همیشه مفتوح است.
یادگیری انواع فعل های عربی با فرادرس
در بخش قبل به این موضوع اشاره کردیم که فعل‌های زبان عربی از لحاظ زمان، در سه دسته ماضی، مضارع و مستقبل قرار می‌گیرند. با این حال، توجه داشته باشید که گاه ممکن است از فعل‌های زمان‌های مختلف به جای یکدیگر استفاده شود. به طور مثال، هرگاه حرف نفی «لَن» پیش از فعل مضارع قرار بگیرد، معنای آن به صورت فعل آینده منفی درمی‌آید.
از این جهت، برای شناخت کاربرد فعل‌های عربی، به ویژه فعل‌های ماضی منفی در عربی، بهتر است به طور کلی با ساختار و معنای تمامی آن‌ها آشنا باشید. به این منظور، تهیه و مشاهده فیلمهای آموزشی زیر را به شما توصیه می‌کنیم.
البته دانش‌آموزان رشته‌های نظری دوره متوسطه برای یادگیری سایر مباحث درس عربی، می‌توانند از مجموعه فیلمهای آموزشی زیر نیز بهره ببرند.
صرف فعل ماضی منفی در عربی
برای منفی کردن فعل‌های ماضی در عربی، تنها لازم است حرف «مای نافیة» را پیش از فعل ماضی قرار بدهید. سایر اجزای آن، به ویژه اعراب فعل نیاز به هیچ تغییری ندارد.
برای یادگیری بهتر فعل ماضی منفی در عربی، به صرف فعل «خَرَجَ» در جدول زیر دقت کنید.
| صیغه | صرف فعل ماضی «خَرَجَ» | صورت منفی |
| مفرد مذکر غائب (هُوَ) | خَرَجَ (آن مرد خارج شد) | ما خَرَجَ (آن مرد خارج نشد) |
| مفرد مؤنث غائب (هي) | خَرَجَتْ (آن زن خارج شد) | ما خَرَجَتْ (آن زن خارج نشد) |
| مثنی مذکر غائب (هُما) | خَرَجا (آن دو مرد خارج شدند) | ما خَرَجا (آن دو مرد خارج نشدند) |
| مثنی مؤنث غائب (هُما) | خَرَجَتا (آن دو زن خارج شدند) | ما خَرَجَتا (آن دو زن خارج نشدند) |
| جمع مذکر غائب (هُم) | خَرَجُوا (آن چند مرد خارج شدند) | ما خَرَجُوا (آن چند مرد خارج نشدند) |
| جمع مؤنث غائب (هُنَّ) | خَرَجنَ (آن چند زن خارج شدند) | ما خَرَجنَ (آن چند زن خارج نشدند) |
| مفرد مذکر مخاطب (أنتَ) | خَرَجتَ (تو خارج شدی) | ما خَرَجتَ (تو خارج نشدی) |
| مفرد مؤنث مخاطب (أنتِ) | خَرَجتِ (تو خارج شدی) | ما خَرَجتِ (تو خارج نشدی) |
| مثنی مذکر مخاطب (أنتُما) | خَرَجتُما (شما دو مرد خارج شدید) | ما خَرَجتُما (شما دو مرد خارج نشدید) |
| مثنی مؤنث مخاطب (أنتُما) | خَرَجتُما (شما دو زن خارج شدید) | ما خَرَجتُما (شما دو زن خارج نشدید) |
| جمع مذکر مخاطب (أنتُم) | خَرَجتُم (شما چند مرد خارج شدید) | ما خَرَجتُم (شما چند مرد خارج نشدید) |
| جمع مؤنث مخاطب (أنتُنَّ) | خَرَجتنَّ (شما چند زن خارج شدید) | ما خَرَجتنَّ (شما چند زن خارج نشدید) |
| متکلم وحده (أنا) | خَرَجتُ (من خارج شدم) | ما خَرَجتُ (من خارج نشدم) |
| متکلم مع الغیر (نَحنُ) | خَرَجنا (ما خارج شدیم) | ما خَرَجنا (ما خارج نشدیم) |
نکته: حرف نفی «ما» از نوع حروف «غیرعامل» است؛ یعنی هرگز اعراب کلمه بعد از خود را تغییر نمی‌دهد.
نکته: به طور کلی، تمام حروف عربی، از نوع مبنی هستند. «مای نافیة» نیز یکی از حروف عربی به شمار می‌آید و مبنی بر سکون است.
مثال فعل ماضی منفی در عربی
در ادامه، مثال‌هایی برای یادگیری فعل ماضی منفی در جمله‌های عربی ارائه شده است. همچنین معنای هر جمله در کنار آن آورده شده است. برای مشاهده مثال‌‌ها و جمله‌های دیگری از فعل ماضی منفی در عربی، تهیه و مشاهده فیلم آموزش عربی پایه نهم را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
مثال اول برای فعل ماضی منفی عربی
در این جمله، فعل ماضی «ذَهَبَ» با استفاده از حرف نفی «ما» به صورت منفی درآمده است. ساختار فعل و اعراب آن هیچ تغییری نکرده‌اند.
هذا الصباحَ ما ذَهَبَ التلمیذُ إلیٰ المَدرَسةِ.
امروز صبح، دانش‌آموز به مدرسه نرفت.
مثال دوم برای فعل ماضی منفی عربی
در مثال زیر، از فعل ماضی منفی «ما جَلَسَ» استفاده شده است. این فعل با قرار گرفتن «مای نافیة» بر سر «جَلَسَ» ساخته شده است. هیچ تغییر دیگری در ساختار و اعراب فعل به وجود نیامده است.
ما جَلَسَ الطیرُ عَلی الْأرضِ.
پرنده روی زمین ننشست.
مثال سوم برای فعل ماضی منفی عربی
در مثال زیر، فعل ناقص «کان» با استفاده از حرف نفی «ما» به صورت منفی درآمده است. در ساختار این فعل، هیچ تغییر دیگری صورت نگرفته است.
ما کان الأَبُ فِي المَنزلِ اللیلةَ الماضِیةَ.
دیشب، پدر در خانه نبود.
ساخت فعل ماضی منفی از فعل مضارع
در برخی مواقع، می‌توان با استفاده از فعل‌های مضارع نیز فعل ماضی منفی ساخت. در این حالت، ساختار کلی فعل تغییری نمی‌کند اما معنای آن به صورت ماضی منفی درمی‌آید. برای ساخت فعل ماضی منفی از فعل مضارع، از دو حرف نفی «لَم» و «لَمّا» استفاده می‌شود. در ادامه، طرز ساخت فعل ماضی منفی از فعل مضارع به دقت توضیح داده می‌شود.
در رابطه با این مبحث، مشاهده فیلم آموزش عربی پایه نهم فرادرس نیز برایتان مفید خواهد بود که لینک آن در ادامه آورده شده است.
فعل ماضی منفی با استفاده از حرف لَم
برای ساخت فعل ماضی منفی از فعل مضارع، لازم است حرف نفی «لَمْ» را قبل از فعل مضارع قرار دهید و سپس حرف آخر فعل مضارع را مجزوم (ـْ) کنید. اگر انتهای فعل، حرف «ن» وجود داشته باشد، پس از منفی کردن فعل، باید آن را حذف کنید.
برای آشنایی بیشتر با این ساختار، به صرف فعل «جَلَسَ» در جدول زیر دقت کنید.
| صیغه | صرف فعل مضارع «جَلَسَ» | صورت منفی |
| مفرد مذکر غائب (هُوَ) | یَجلِسُ (آن مرد می‌نشیند) | لَم یَجلِسْ (آن مرد ننشست) |
| مفرد مؤنث غائب (هي) | تَجلِسُ (آن زن می‌نشیند) | لَم تَجلِسْ (آن زن ننشست) |
| مثنی مذکر غائب (هُما) | یَجلِسانِ (آن دو مرد می‌نشینند) | لَم یَجلِسا (آن دو مرد ننشستند) |
| مثنی مؤنث غائب (هُما) | تَجلِسانِ (آن دو زن می‌نشینند) | لَم تَجلِسا (آن دو زن ننشستند) |
| جمع مذکر غائب (هُم) | یَجلِسونَ (آن چند مرد می‌نشینند) | لَم یَجلِسوا (آن چند مرد ننشستند) |
| جمع مؤنث غائب (هُنَّ) | یَجلِسنَ (آن چند زن می‌نشینند) | لَم یَجلِسنَ (آن چند زن ننشستند) |
| مفرد مذکر مخاطب (أنتَ) | تَجلِسُ (تو می‌نشینی) | لَم تَجلِسْ (تو ننشستی) |
| مفرد مؤنث مخاطب (أنتِ) | تَجلِسینَ (تو می‌نشینی) | لَم تَجلِسي (تو ننشستی) |
| مثنی مذکر مخاطب (أنتُما) | تَجلِسانِ (شما دو مرد می‌نشینید) | لَم تَجلِسا (شما دو مرد ننشستید) |
| مثنی مؤنث مخاطب (أنتُما) | تَجلِسانِ (شما دو زن می‌نشینید) | لَم تَجلِسا (شما دو زن ننشستید) |
| جمع مذکر مخاطب (أنتُم) | تَجلِسونَ (شما چند مرد می‌نشینید) | لَم تَجلِسوا (شما چند مرد ننشستید) |
| جمع مؤنث مخاطب (أنتُنَّ) | تَجلِسنَ (شما چند زن می‌نشینید) | لَم تَجلِسنَ (شما چند زن ننشستید) |
| متکلم وحده (أنا) | أَجلِسُ (من می‌نشینم) | لَم أَجلِسْ (من ننشستم) |
| متکلم مع الغیر (نَحنُ) | نَجلِسُ (ما می‌نشینیم) | لَم نَجلِسْ (ما ننشستیم) |
در مورد فعل مضارع منفی با لَم، به نکته‌های زیر دقت کنید.
- حرف «لَم» از نوع حروف عامل است؛ یعنی اعراب کلمه خود را تغییر می‌دهد. این حرف، مبنی بر سکون است.
- پس از حذف «ن» از انتهای فعل‌های مفرد مذکر غائب و مفرد مذکر مخاطب، به جای آن حرف «ا» قرار داده می‌شود. مانند: یَکتُبونَ ← لَم یکتُبُوا
- پس از حذف کردن «ن» از انتهای فعل‌های مثنی مذکر و مؤنث غائب، مثنی مذکر و مؤنث مخاطب و مفرد مؤنث مخاطب، هیچ حرفی به جای آن قرار داده نمی‌شود.
- حرف «ن» هرگز از انتهای فعل‌های جمع مؤنث غائب و جمع مؤنث مخاطب حذف نمی‌شود.
- فعل مضارعی که با استفاده از حرف «لَم» منفی شده باشد، به صورت فعل ماضی منفی ترجمه می‌شود.
مثال فعل مضارع منفی با حرف لَم
در ادامه، برای یادگیری بهتر این مبحث، مثال‌هایی از فعل‌های مضارع با معنای ماضی منفی ارائه شده است.
مثال ۱
در این آیه، دو فعل مضارع منفی «لَم یَلِدْ» و «لَم یولَدْ» به کار رفته‌اند. فعل اول از نوع مضارع معلوم است اما فعل دوم به صورت مضارع مجهول آمده است. هر دو فعل به سبب حرف نفی «لَم» به صورت مجزوم درآمده‌اند و انتهای آن‌ها علامت سکون (ـْ) قرار گرفته است.
«لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یولَدْ.» (سوره توحید؛ آیه ۳)
فرزندی نزاده است و زاده نشده است.
همان‌طور که در معنای این آیه می‌بینید، هر دو فعل به صورت ماضی منفی ترجمه شده‌اند.
مثال ۲
در این آیه نیز فعل مضارع منفی «لَم یَرتابُوا» به کار رفته است. این فعل با استفاده از حرف نفی «لَم» ساخته شده و «ن» انتهای آن نیز حذف شده است. به جای «ن» ساکن، حرف «ا» در انتهای فعل قرار گرفته است.
«لَمْ یَرتابُوا و جَاهَدوُا بَأَموالِهِم و أَنْفُسِهِم.» (سوره حجرات: آیه ۱۵)
هیچ‌گاه شک و ریبی به دل راه ندادند و در راه خدا به مال و جانشان جهاد کردند.
این فعل در زبان فارسی به صورت ماضی منفی ترجمه شده است.
مثال ۳
در این آیه، از فعل مضارع منفی «لَّم تُؤمِنُوا» استفاده شده است. این فعل با استفاده از حرف نفی «لَم» ساخته شده و «ن» ساکن از انتهای آن حذف شده است. حرف «ا» در ساختار این فعل، به جای «ن» قرار گرفته است.
«قُلْ لَّم تُؤمِنُوا وَ لٰکَن قُولوا أَسْلَمْنَا.» (سوره حجرات: آیه ۱۴)
بگو: شما ایمان نیاورده‌اید، ولی بگویید اسلام آورده‌ایم.
در ترجمه این آیه، فعل «لَّم تُؤمِنُوا» به صورت ماضی منفی ترجمه شده است.
فعل ماضی منفی با استفاده از حرف لَمّا
برای ساخت فعل ماضی منفی از فعل مضارع، می‌توان از حرف نفی «لَمّا» نیز استفاده کرد. به این صورت که «لَمّا» را بر سر فعل مضارع قرار داده و فعل را مطابق با نکته‌های بخش قبل، مجزوم کنید.
در جدول زیر، مثالی از فعل مضارع منفی مجزوم با معنای ماضی منفی ارائه شده است.
| صیغه | صرف فعل مضارع «سَمَعَ» | صورت منفی |
| مفرد مذکر غائب (هُوَ) | یَسمَعُ (آن مرد می‌شنود) | لَمّا یَسمَعْ (آن مرد نشنیده است) |
| مفرد مؤنث غائب (هي) | تَسمَعُ (آن زن می‌شنود) | لَمّا تَسمَعْ (آن زن نشنیده است) |
| مثنی مذکر غائب (هُما) | یَسمَعَانِ (آن دو مرد می‌شنوند) | لَمّا یَسمَعَا (آن دو مرد نشنیده‌اند) |
| مثنی مؤنث غائب (هُما) | تَسمَعَانِ (آن دو زن می‌شنوند) | لَمّا تَسمَعَا (آن دو زن نشنیده‌اند) |
| جمع مذکر غائب (هُم) | یَسمَعُونَ (آن چند مرد می‌شنوند) | لَمّا یَسمَعُوا (آن چند مرد نشنیده‌اند) |
| جمع مؤنث غائب (هُنَّ) | یَسمَعْنَ (آن چند زن می‌شنوند) | لَمّا یَسمَعْنَ (آن چند زن نشنیده‌اند) |
| مفرد مذکر مخاطب (أنتَ) | تَسمَعُ (تو می‌شنوی) | لَمّا تَسمَعْ (تو نشنیده‌ای) |
| مفرد مؤنث مخاطب (أنتِ) | تَسمَعِینَ (تو می‌شنوی) | لَمّا تَسمَعِي (تو نشنیده‌ای) |
| مثنی مذکر مخاطب (أنتُما) | تَسمَعَانِ (شما دو مرد می‌شنوید) | لَمّا تَسمَعَا (شما دو مرد نشنیده‌اید) |
| مثنی مؤنث مخاطب (أنتُما) | تَسمَعَانِ (شما دو زن می‌شنوید) | لَمّا تَسمَعَا (شما دو زن نشنیده‌اید) |
| جمع مذکر مخاطب (أنتُم) | تَسمَعُونَ (شما چند مرد می‌شنوید) | لَمّا تَسمَعُوا (شما چند مرد نشنیده‌اید) |
| جمع مؤنث مخاطب (أنتُنَّ) | تَسمَعْنَ (شما چند زن می‌شنوید) | لَمّا تَسمَعْنَ (شما چند زن نشنیده‌اید) |
| متکلم وحده (أنا) | أَسمَعُ (من می‌شنوم) | لَمّا أَسمَعْ (من نشنیده‌ام) |
| متکلم مع الغیر (نَحنُ) | نَسمَعُ (ما می‌شنویم) | لَمّا نَسمَعْ (ما نشنیده‌ایم) |
برای یادگیری بهتر حرف «لمّا» و کاربرد آن به نکته‌های زیر توجه کنید.
- هرگاه فعل مضارع با استفاده از «لمّا» به حالت منفی دربیاید، معنای آن به صورت ماضی نقلی منفی خواهد بود.
- در جمله‌هایی که فعل آن‌ها با استفاده از حرف «لمّا» منفی شده باشد، ممکن است از قید «هنوز» استفاده شود.
- حرف نفی «لَمّا» از دو حرف «لَم» و «ما» تشکیل شده است. این حرف از حروف عامل عربی به شمار می‌آید که اعراب فعل بعد از خود را به صورت مجزوم (ـْ) درمی‌آورد.
مثال فعل مضارع منفی با حرف لَمّا
در این بخش، به نمونه‌هایی از کاربرد فعل مضارع منفی با «لَمّا» اشاره می‌شود.
مثال ۱
در این مثال، فعل مضارع «یترکُوا» با استفاده از حرف نفی لمّا به صورت منفی و مجزوم درآمده است. با حذف «نون» پایانی از انتهای این فعل، حرف «ا» به جای آن قرار گرفته است.
اليومَ لمّا یَترَکُوا المُعَلِّمونَ المَدرَسةِ.
امروز، معلمان مدرسه را ترک نکرده‌اند.
این فعل به صورت ماضی نقلی منفی ترجمه شده است.
مثال ۲
در این آیه، فعل «یَلحَقُوا» با استفاده از حرف لَمّا به صورت منفی درآمده است. این فعل به سبب حرف نفی «لمّا»، مجزوم شده و «ن» از انتهای آن حذف شده است. حرف «ا» به جای «ن» در انتهای این فعل قرار گرفته است.
«وَ آخَریِنَ مِنهُم لَمّا یَلحَقُوا بِهِم وَ هُوَ العَزیزُ الحَکِیمُ.» (سوره جمعه: آیه ۳)
و نیز قوم دیگری از آنان را که هنوز به عرب (در اسلام) ملحق نشده‌اند، هدایت فرماید که او خدای مقتدر و همه کارش به حکمت و مصلحت است.
همان‌طور که در معنای این آیه می‌خوانید، «لَمّا یَلحَقُوا» به صورت ماضی نقلی منفی ترجمه شده است.
مثال ۳
فعل «یَذوقُوُا» در این آیه به صورت منفی و مجزوم آمده است. با قرار گرفتن «لمّا» بر سر این فعل، حرف «ن» از انتهای آن حذف شده و حرف «ا» به جای آن آمده است.
«بَلْ لَمّا یَذوقُوُا عَذابِ.» (سوره ص: آیه ۸)
بلکه هنوز عذاب را نچشیده‌اند.
این فعل اگرچه ظاهراً از نوع مضارع منفی است، اما به صورت ماضی نقلی منفی ترجمه شده است.
یادگیری حروف نفی در زبان عربی
در زبان عربی برای منفی کردن انواع فعل‌های ماضی، مضارع و مستقبل، از ۷ حرف نفی استفاده می‌شود. در این مطلب از مجله فرادرس، سه مورد از آن‌ها را معرفی و بررسی کردیم. با این حال، حروف دیگری هم در عربی وجود دارند که برای منفی کردن فعل‌های مضارع و آینده از آن‌ها استفاده می‌شود. برای اینکه با این حروف و نحوه کاربرد آن‌ها آشنا شوید، توصیه می‌کنیم سری به فیلمهای آموزشی زیر در فرادرس بزنید. البته به کمک این فیلم‌ها، نه تنها طریقه منفی کردن فعل‌ها را می‌آموزید، بلکه این فرصت را هم خواهید داشت که با ساختار انواع فعل‌های عربی و کاربرد آن‌ها در جمله آشنا شوید.
به مخاطبانی که قصد دارند زبان عربی را فراتر از کتاب‌های درسی بیاموزند و به کار ببرند، پیشنهاد می‌کنیم مجموعه آموزش‌های زیر را در فرادرس از دست ندهند. دوره‌های این مجموعه تمامی آنچه را که لازم است در مورد کاربرد زبان عربی بدانید، از مقدماتی تا پیشرفته، آموزش می‌دهند.
سؤالات متداول در مورد فعل ماضی منفی عربی
در این بخش، به برخی از سؤالات متداول در مورد فعل ماضی منفی در عربی اشاره شده و به آن‌ها پاسخ داده می‌شود.
چه نوع فعل‌هایی را می‌توان به صورت ماضی منفی درآورد؟
تمامی فعل‌های عربی، اعم از فعل‌های سالم و غیرسالم را می‌توان به صورت ماضی منفی صرف کرد.
آیا از حرف نفی «ما» فقط برای منفی کردن فعل ماضی استفاده می‌شود؟
خیر، با استفاده از حرف نفی «ما» می‌توان فعل‌های مضارع را هم به صورت منفی درآورد. در این حالت، اعراب فعل تغییری نمی‌کند اما فعل به صورت مضارع منفی ترجمه می‌شود. در مثال زیر، فعل مضارع با استفاده از مای نافیة به صورت منفی درآمده است.
«ما یَضِلُّ بِهِ إِلّا الفاسِقِینَ.» (سوره بقره: آیه ۲۶)
(خداوند) گمراه نمی‌کند به آن، مگر فاسقان را.
از حرف نفی «ما» در چه جملاتی استفاده می‌شود؟
از حرف نفی «ما» می‌توان در جمله‌های فعلیه و اسمیه استفاده کرد. برای درک بهتر این نکته، به جمله‌های زیر دقت کنید.
- «ما هذا بشراً.» ( سوره یوسف: آیه ۳۱)
- ما خَرَجَ الطالِبُ من المَدرَسَةِ.
در مثال اول، از حرف نفی «ما» برای منفی کردن جمله اسمیه استفاده شده است. در این حالت، حرف «ما» کاربردی شبیه به حرف مشبة بالفعل «لیس» دارد. از این رو، «مای شبیه به لیس» نامیده می‌شود.
در مثال دوم، «ما» برای منفی کردن فعل ماضی «خَرَجَ»، در جمله فعلیه به کار رفته است.
آیا از حرف «ما» تنها برای منفی کردن فعل استفاده می‌شود؟
حرف «ما» در زبان عربی کاربردها و انواع مختلفی دارد. مای استفهام، مای شرطیه، مای موصوله، مای مصدریه و... تنها تعدادی از انواع «ما» در عربی هستند. برای شناخت سایر انواع ما و کاربردهای آن‌ها، ساده‌ترین راه این است که به مطلب زیر در مجله فرادرس مراجعه کنید.
تمرین فعل ماضی منفی در عربی
در این بخش، تمرین‌هایی برای یادگیری بهتر فعل ماضی منفی در عربی ارائه شده است. آزمون پیش روی شامل ده سؤال است. برای پاسخگویی به این آزمون، لازم است بعد از خواندن هر سؤال، گزینه مورد نظرتان را علامت بزنید. برای اینکه از درستی پاسخ خود مطمئن شوید، می‌توانید روی گزینه «مشاهده جواب» کلیک کنید.
بعد از پاسخگویی به تمامی سؤال‌ها، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» نشان داده می‌شود که با کلیک بر روی آن می‌توانید تعداد امتیازهای دریافتی خود را در این آزمون مشاهده کنید.
۱- در کدام گزینه، فعل ماضی منفی به کار رفته است؟
ما عَبَرتْ
لا تَغسلُ
إِنّما یَشکرُ
ما تُطلبُ
۲- در کدام گزینه، فعل به درستی منفی شده است؟
شاهَدَ ← ما شاهَدْ
یَقولُ ← ما یَقولُ
یَنفَعُ ← لم یَنفَعُ
یَکذبونَ ← لمّا یَکذبونَ
۳- در کدام گزینه، فعل مضارع به صورت ماضی ساده منفی ترجمه می‌شود؟
لَم تعرَفا
ما یَعرفانِ
لَمّا تَعرفنَ
ما أُوحِیَ
۴- در کدام گزینه از حرف نفی غیر عامل استفاده شده است؟
لَمّا تُحبُّوا
لم نَرجَعْ
ما یَستَغفِرُ
ماذا قالَ المعلمُ
۵- فعل کدام گزینه به صورت ماضی نقلی منفی ترجمه می‌شود؟
ما یَعلَمُ
لَمّا یُذکروا
لَم تَسألنَ
ما ساعَدَ
۶- در همه گزینه‌ها، فعل مضارع به درستی منفی شده است، به جز...
لَم تَحفِظْ
لَمّا یَدخُلنَ
ما یَطرقنْ
لَم تَعمَلْ
۷- معنای کدام فعل نادرست است؟
ما یَلبِسُ: نمی‌پوشد
ما رَجَعنَ: هنوز برنگشته‌اند
لَم یَستَخرِجْ: استخراج نکرد
لمّا یَجلِسُوا: هنوز ننشسته‌اند
۸- ساختار فعل منفی در کدام گزینه صحیح است؟
ما تَجعَلْ
لَمّا جَعَلَتُ
ما جَعَلْ
لَم تَجعَلُوا
۹- همه گزینه‌ها شامل فعل ماضی منفی هستند، به جز...
مَا یَکفُرُ
ما رَجَعا
ما أَکَلتُم
ما صَنَعَتْ
۱۰- در کدام گزینه، ساختار فعل منفی صحیح است؟
ما لَعِبْ
ما یُنجِحوُا
ما طَبَخنَ
ما یذهَبا
جمع بندی
در این مطلب، فعل ماضی منفی در عربی را آموزش داده و ساختار آن را به کمک مثال‌های متنوع بررسی کردیم. همچنین به کمک مثال‌هایی از جمله‌های عربی، کاربرد این فعل را نشان دادیم. در مرحله بعد، به برخی از سؤالات متداول در رابطه با این فعل پرداختیم و در نهایت، آزمونی را برای یادگیری بهتر فعل ماضی منفی عربی ارائه کردیم.
