پایگاه داده اوراکل چیست؟ – از صفر تا صد

«پایگاه داده اوراکل» (Oracle Database) که با نام «Oracle DBMS» نیز شناخته می‌شود، سیستم مدیریت پایگاه داده «چند مدلی» و انحصاری است که به‌طور معمول به منظور اجرای «پردازش تراکنش آنلاین»، «انبار داده» و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد. پایگاه داده Oracle از زبان پرس‌ و جوی SQL برای به‌روز‌رسانی و بازیابی داده‌ها استفاده می‌کند. در این مطلب از مجله فرادرس یاد می‌گیریم که پایگاه داده اوراکل چیست و چه کاربردی دارد. همچنین با نحوه نصب و استفاده از آن نیز آشنا خواهیم شد.

پایگاه داده اوراکل چیست ؟

پایگاه داده اوراکل، یک سیستم مدیریت پایگاه داده رابطه‌ای است که داده‌ها را به شکل ساختاریافته‌ای ذخیره، مدیریت و بازیابی می‌کند. علاوه بر این، ابزارهایی برای ایجاد، دسترسی، ایمنی و نگهداری داده‌ها نیز در اختیارمان قرار می‌دهد.

به بیان دیگر، «سیستم مدیریت پایگاه داده اوراکل» (Oracle DBMS)، یکی از سیستم‌های مدیریت پایگاه داده رابطه‌ایِ قدرتمند و پرکاربرد به‌شمار می‌رود که توسط شرکت «Oracle» تولید و عرضه شده است. این سیستم، در برگیرنده مجموعه‌ای جامع از ابزارها و فناوری‌های لازم برای مدیریت و سازمان‌دهی کارآمدِ حجم زیادی از داده‌ها است.

پایگاه داده اوراکل به‌عنوان راهکاری نرم‌افزاری و «سیستم مدیریت پایگاه داده» (DBMS) چند مدلی است که از «پردازش تراکنش آنلاین» (Online Transaction Processing | OLTP)، «انبار داده» (Data Warehousing | DW) و «حجم‌کاری ترکیبیِ» (OLTP & DW) پایگاه داده استفاده می‌کند.

به بیان ساده‌، این نرم‌افزار، «سیستم مدیریت پایگاه داده رابطه‌ای» (Relational Database Management System | RDBMS) محسوب می‌شود که یکپارچگی داده‌ها را برایمان فراهم می‌کند. پایگاه داده اوراکل، داده‌ها را بر اساس نوعی که دارند ذخیره، سازمان‌دهی و بازیابی می‌کند و در همین حین روابط بین انواع مختلف داده را نیز حفظ می‌کند.

پیش از ادامه این مبحث لازم است یادآور شویم که می‌توانید اوراکل را با استفاده از مجموعه آموزش اوراکل، مقدماتی تا پیشرفته فرادرس یاد بگیرید.

پایگاه داده اوراکل با هدف «رایانش شبکه‌ای» (Grid Computing) طراحی شده است و از منابع کامپیوتری «توزیع‌شده» (Distributed) برای دستیابی به هدفی مشترک استفاده می‌کند. این رویکرد، «کارایی» (Performance)، «عملکرد» (Functionality) «مقیاس‌پذیری» (Scalability) و «دسترسی‌پذیری» (Availability) را به‌همراه ویژگی‌های بی‌نظیر دیگر ارائه می‌دهد. علاوه بر این، پایگاه داده اوراکل، ۴ ویژگی که هر پایگاه داده‌ای باید عرضه کند یعنی «اتمی بودن» (Atomicity)، «سازگاری» (Consistency)، «ایزوله‌سازی» (Isolation) و «ماندگاری» (Durability) را نیز فراهم می‌کند. به‌طور مختصر می‌توانیم بگوییم که اوراکل، پایگاه داده‌ای قابل اعتماد است که در مواجهه با وظایف (تَسک‌های) چالش برانگیز، عملکرد مناسبی را از خود نشان می‌دهد.

انواع نسخه های پایگاه داده اوراکل چیست ؟

در این قسمت می‌‌خواهیم انواع ویرایش‌های عرضه شده پایگاه داده اوراکل را معرفی و ویژگی‌های هر کدام از این‌ها را مورد بررسی قرار دهیم.

پایگاه داده اوراکل شامل ویرایش‌هایی است که هر کدام مناسب با سناریوهای «توسعه و استقرار» (Development and Deployment) گوناگونی عرضه شده‌اند. اوراکل همچنین امکانات پایگاه‌داده‌ای متعدد، بسته‌ها و محصولات دیگری را نیز عرضه کرده است که به‌کارگیری آن‌ها، قابلیت‌های پایگاه داده اوراکل را برای اهداف و کاربردهای خاص بهبود می‌دهد. در ادامه با ویرایش‌های گوناگون پایگاه داده اوراکل آشنا می‌شویم.

نسخه استاندارد ۲ پایگاه داده اوراکل چیست ؟

نسخه «Standard Edition 2» پایگاه داده اوراکل یا SE ، سادگی، قدرت و کارایی بی‌نظیری را برای گروه‌های کاری، وب اپلیکیشن‌ها و غیره فراهم می‌کند و شرکت‌های بزرگ ​​تمایل دارند نسخه استاندارد Oracle را انتخاب کنند. از مزایای این نسخه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• «نصب و پیکربندی ملموس» (Intuitive Installation and Configuration)
• توابع مدیریتی خودکار
• مدیریت شفاف و مؤثر دیتاست‌های بزرگ
• سازگاری بالا با تمامی اپلیکیشن‌ها و «دیتا تایپ‌های» (Data Types) رایج.

نسخه شرکتی پایگاه داده اوراکل چیست ؟

نسخه «Enterprise» پایگاه داده اوراکل یا EE ، «کارایی» (Performance)، «دسترسی‌پذیری» (Availability)، «مقیاس‌پذیری» (Scalability) و «امنیت» (Security) لازم برای کاربردهای حیاتی همچون برنامه‌های «پردازش تراکنش آنلاین» (Vnline Transaction Processing | OLTP) با حجم زیاد، انبارهای داده‌ای با «پرس‌ و‌ جوی فشرده» (Query-Intensive) و برنامه‌های اینترنتی چالش برانگیز را فراهم می‌کند. این ویرایش از پایگاه داده اوراکل، تمامی مؤلفه‌های پایگاه داده اوراکل را در بر می‌گیرد. علاوه بر این، با خرید امکانات و بسته‌های موجود می‌توان توانایی‌های پایگاه داده را افزایش داد.

• اوراکل EE ، نسخه‌ای لوکس (گران قیمت | تجملی) از این پایگاه داده محسوب می‌شود که بالاترین قیمت را در بین سیستم‌های مدیریت پایگاه داده رابطه‌ای در اختیار دارد.
• با توجه به اینکه نسخه «Enterprise» به ندرت محدودیت‌هایی را به لحاظ ذخیره‌سازی، توسعه یا «گسترش» (Extension) و «مدیریت حجم داده‌ای» (Data Volume Management) تعیین می‌کند، اغلب برای شرکت‌های بزرگی که با «حجم خیلی زیادی از داده‌ها» (Enormous Volumes of Data) سر و کار دارند مناسب است.
• از مزیت‌های دیگر آن می‌توان به ویژگی‌های امنیتی قابل اعتماد در برابر از دست‌رفتن داده‌ها، قطع برق و خطاهای نرم‌افزاری اشاره کرد.

سخه اِکسپرس پایگاه داده اوراکل چیست ؟

نسخه «Express» یا پایگاه داده اوراکل XE ، نسخه‌ای ابتدایی از پایگاه داده اوراکل محسوب می‌شود که ویژگی‌هایی از قبیل امکان دانلود سریع، نصب و مدیریت آسان و همین‌طور توسعه، استقرار و توزیع رایگان را برایمان فراهم می‌کند. این نسخه از پایگاه داده اوراکل، فرایند ارتقا به سایر نسخه‌ها را به‌دور از مهاجرت‌های پیچیده و هزینه‌ بَر، آسان می‌کند. این نسخه از پایگاه داده اوراکل را می‌توان روی سیستم‌هایی با اندازه‌های گوناگون و با هر تعداد پردازنده‌ای (CPU) نصب کرد. به‌طوری‌که در «سیستم میزبانی» (Host Machine) با تنها یک «CPU» و مصرف حافظه حداکثر یک گیگابایت، توانایی ذخیره‌سازی تا ۱۱ گیگابایت از داده‌های کاربر را فراهم می‌کند. نسخه XE به‌وسیله انجمنی آنلاین پشتیبانی می‌شود و آخرین نسخه‌ای که از آن (تا زمان نگارش این مطلب) منتشر شده ۲۱٫۰٫۰ است.

• اوراکل XE ، پایگاه داده رایگان Oracle محسوب می‌شود که برای هر کلاینتی مناسب است. این پایگاه داده رایگان را می‌توان برای اهداف مختلف مانند آموزش یا برنامه‌های کاربردی کوچک مورد استفاده قرار داد.
• این نسخه از پایگاه داده اوراکل، از زبان‌های پی اچ پی، جاوا، XML و دات نت پشتیبانی می‌کند.
• با توجه به اینکه XE نسخه‌ای رایگان است، حافظه را به میزان ۴ گیگابایت و «رم» (RAM) را به یک گیگابایت محدود کرده است. همچنین تنها به یک CPU دسترسی داریم.

نسخه شخصی پایگاه داده اوراکل چیست ؟

نسخه «Personal» پایگاه داده اوراکل، از محیط‌های توسعه و استقرار تک کاربره پشتیبانی می‌کند که به سازگاری کامل با پایگاه داده اوراکل SE و EE نیاز دارند. این نسخه تمامی مؤلفه‌های موجود در نسخه EE به‌علاوه تمام گزینه‌هایی که با آن در دسترس هستند - به استثنای گزینه «Real Application Clusters» اوراکل که آن را نمی‌توان با نسخه «Personal» به‌کار برد - را شامل می‌شود. این نسخه تنها برای سیستم عامل‌های ویندوز و لینوکس موجود است و همچنین، بسته‌های مدیریتی را شامل نمی‌شود.

ویژگی‌ های پایگاه داده اوراکل برای پلتفرم ویندوز چیست؟

در ادامه، ویژگی‌هایی مربوط به توسعه اپلیکیشن که تنها در پلتفرم‌های ویندوز ارائه می‌شوند را فهرست کرده‌ایم.

• ادغام «سرور تراکنش مایکروسافت» / COM+‎
• «ارائه دهنده OLE DB اوراکل» (Oracle OLE DB Provider)
• پشتیبانی از «VLM»
• «ارائه دهنده داده دات نت نِیتیو» (Native .NET Data Provider) - ODP.NET
• دیتا پرووایدر اوراکل برای دات نت (Oracle Data Provider for .NET | ODP.NET): ODP.NET، به برنامه‌نویسان اجازه می‌دهد تا از قابلیت‌های پیشرفته پایگاه داده اوراکل همچون «SecureFiles» ،«XML DB» و «صف‌بندی پیشرفته» (Advanced Queuing) استفاده کنند.
• «Extension-های پایگاه داده اوراکل برای دات نت» (‎.‎‎‎‎‎NET Stored Procedure‎s): «ملحقات» (Extensions) پایگاه داده اوراکل برای‎ دات نت، یکی از آپشن‌های موجود برای پایگاه داده اوراکل در ویندوز است. با استفاده از آن «ساخت» (بیلد | Build) و اجرای Stored Procedure-های دات نت یا توابع با پایگاه داده اوراکل برای مایکروسافت ویندوز، به‌وسیله ویژوال بیسیک دات نت یا ویژوال C#‎ را ممکن می‌سازد. پس از ایجاد توابع و «رویه‌های» (Procedures) دات نت، درون اسمبلی دات نت، می‌توانیم آن‌ها را در پایگاه داده اوراکل با استفاده از ویزاردِ (ابزار راهنما برای ساده‌سازی وظایف) استقرار اوراکل برای دات نت - که مؤلفه‌ای از ابزارهای توسعه‌دهنده اوراکل برای ویژوال استودیو است - مستقر کنیم.
• ابزارهای توسعه‌دهنده اوراکل برای ویژوال استودیو
• «پرووایدرهای اوراکل برای ASP دات نت» (Oracle Providers for ASP.NET)‎: پرووایدرهای اوراکل برای ASP.NET، راه ساده‌ای برای ذخیره حالت مشترک با وب اپلیکیشن‌ها در پایگاه داده اوراکل را به برنامه‌نویسان ASP.NET عرضه می‌کنند. این Provider-ها از روی Provider-های فعلی ASP.NET، الگوبرداری شده‌اند به‌طوری‌که Schema-ها و رابط‌های برنامه‌نویسی مشابهی را به اشتراک می‌گذارند تا رابط شناخته‌شده‌ای را به برنامه‌نویسان دات نت عرضه کنند. اوراکل از Provider-هایی نظیر «عضویت» (Membership)، «نمایه» (Profile)، «نقش» (Role) و غیره پشتیبانی می‌کند.

نصب اوراکل روی ویندوز ۱۰ چگونه است؟

در این قسمت می‌خواهیم نحوه نصب پایگاه داده اوراکل نسخه 21c  روی ویندوز ۱۰ را آموزش دهیم.

پایگاه داده‌ اوراکل، یکی از محصولات موجود در صدر بازارِ محصولات نرم‌افزاری و پایگاه داده به‌شمار می‌رود. اگر به آخرین نسخه این پایگاه داده نگاهی بیندازیم متوجه پسوند c  در نام این نسخه می‌شویم که بیان‌گر قابلیت و فناوری «اَبر» (Cloud) است و نسخه‌های مختلفی از آن همچون ویرایش‌های استاندارد، «شخصی» (Personal)، «سازمانی» (Enterprise) و «اکسپرس» عرضه شده است. به‌طوری‌که نسخه «Enterprise» دارای جواز تجاری است و از نسخه «Express» می‌توان به‌صورت رایگان استفاده کرد.

پیش از اینکه مراحل نصب را شروع کنیم. می‌خواهیم بررسی کنیم که آیا پایگاه داده اوراکل در حال حاضر روی سیستم نصب است یا خیر. برای این منظور باید دستور زیر را در خطِ فرمان، تایپ و اجرا کنیم.

sqlplus -V

همان‌طور که در خروجی ملاحضه می‌کنید، پایگاه داده اوراکل روی سیستم ما نصب نشده است (دستور را تشخیص نداده است).

C:\Users\divanairuop>sqlplus -V
'sqlplus' is not recognized as an internal or external command,
operable program or batch file.

C:\Users\divanairuop>

برای نصب پایگاه داده اوراکل نسخه 21c به وب‌سایت رسمی اوراکل «+» مراجعه می‌کنیم. در صفحه اصلی وب‌سایت، به‌دنبال لینک «Oracle Database Express Edition» می‌گردیم و در نهایت روی آن کلیک می‌کنیم.

در صفحه جدید، روی لینک دانلود اوراکل برای ویندوز، کلیک می‌کنیم. در نتیجه، فرایند دانلود به‌طور خودکار شروع می‌شود.

پس از تکمیل دانلود فایل فشرده نصب پایگاه داده اوراکل، به فولدر دانلود‌ها مراجعه و محتویات فایل دانلودی را «Extract» می‌کنیم. فولدر «Extract» شده را باز و روی فایل setup.exe  دابل کلیک می‌کنیم تا فایل نصب‌کننده باز شود. در پنجره «Installer»، روی دکمه Next کلیک می‌کنیم.

با انتخاب گزینه I accept the terms in the license agreement  ، به‌طور مجدد روی دکمه Next  کلیک می‌کنیم.

می‌توانیم عملیات نصب را در آدرس و فولدر پیش‌فرض انجام دهیم یا اینکه با کلیک روی دکمه Change  محل نصب پایگاه داده اوراکل را تغییر دهیم. از آنجایی‌که هدف ما، نصب در دایرکتوری فعلی است، بدون تغییر تنظیمات، روی دکمه Next کلیک می‌کنیم.

اکنون باید رمز عبوری را برای پایگاه داده، انتخاب و روی دکمه Next کلیک کنیم.

در این صفحه، خلاصه‌ای از پارامترهای نصب نشان داده شده است. روی دکمه Install  کلیک می‌کنیم.

به این ترتیب فرایند نصب شروع می‌شود و ممکن است چند دقیقه‌ای به‌طول بینجامد.

فرایند مربوط به پیکربندی نیز پردازش خود را آغاز خواهد کرد. اکنون باید منتظر بمانیم تا پیکربندی انجام و نصب تکمیل شود.

در آخر، با پنجره زیر روبه‌رو می‌شویم که بیان‌گر نصب موفقیت‌آمیز پایگاه داده اوراکل نسخه ‎21c روی سیستم ما است. روی دکمه Finish  کلیک می‌کنیم.

اکنون دوباره ابزار خط فرمان را باز و دستوری که در ادامه آمده است را به منظور بررسی نصب پایگاه داده اوراکل نسخه 21c، در آن تایپ و اجرا می‌کنیم.

sqlplus -V

خروجی این دستور، نسخه‌های نصب شده پایگاه داده و کلاینت اوراکل روی ویندوز را نشان می‌دهد.

بدین ترتیب توانستیم پایگاه داده اوراکل نسخه 21c را با موفقیت روی ویندوز ۱۰ نصب کنیم.

PL/SQL در پایگاه داده اوراکل چیست ؟

زبان برنامه‌نویسی «PL/SQL» در اواخر دهه ۶۰ (۱۹۸۰ میلادی) توسط اوراکل به‌عنوان زبانِ «Procedural Extension» برای SQL و پایگاه داده رابطه‌ای اوراکل توسعه داده شد. در ادامه، برخی از نکات مربوط این زبان PL/SQL را آورده‌ایم.

• PL/SQL، زبان پردازش تراکنش با کارایی بالا و به‌طور کامل قابل حمل است.
• PL/SQL، محیط برنامه‌نویسی «داخلی» (Built-in)، «تفسیری» (Interpreted) و «مستقل از سیستم عامل» (OS Independent) را فراهم می‌کند.
• PL/SQL همچنین می‌تواند به‌طور مستقیم از رابط خطِ فرمان «SQL*Plus» فراخوانی شود.
• فراخوانی مستقیم، همچنین می‌تواند از فراخوانی‌های زبان برنامه‌نویسی خارجی به پایگاه داده برقرار شود.
• سینتکس کلی PL/SQL بر اساس زبان برنامه‌نویسی پاسکال و ADA است.
• زبان PL/SQL به غیر از اوراکل، برای پایگاه داده درون حافظه‌ای «TimesTen» و همچنین «IBM DB2» نیز موجود است.

مزایای PL/SQL در پایگاه داده اوراکل چیست ؟

در ادامه برخی از مزایی که می‌توان برای زبان PL/SQL در نظر گرفت را آورده‌ایم.

• SQL به‌عنوان زبان استاندارد برای پایگاه داده محسوب می‌شود و PL/SQL تا حد بسیار زیادی با SQL «یکپارچه» (Integrated | ادغام | تلفیق) شده است. PL/SQL از هر ۲ نوع SQL ایستا و پویا پشتیبانی می‌کند.
  • SQL ایستا از عملیات DML و کنترل تراکنش از بلاک‌هایی از کد PL/SQL پشتیبانی می‌کند.
  • در SQL پویا، SQL امکان گنجاندن عبارات DDL در بلاک‌های PL/SQL را عرضه می‌کند.
• PL/SQL امکان ارسال بلوک کاملی از «عبارات» (دستورات | Statements) به پایگاه داده را در زمانی واحد فراهم می‌کند. این کار علاوه بر اینکه ترافیک شبکه را کاهش می‌دهد، کارایی بالایی را نیز برای اپلیکیشن‌‌ها فراهم می‌کند.
• PL/SQL بهره‌وری بالایی را به برنامه‌نویسان عرضه می‌کند زیرا می‌تواند داده‌ها را در پایگاه‌ داده «پرس‌ و جو» (Query)، «تبدیل» (Transform) و به‌روز کند.
• PL/SQL به‌وسیله ویژگی‌های نیرومندی همچون «مدیریت استثنا» (Exception handling)، «کپسوله‌سازی» (Encapsulation)، «پنهان‌سازی داده‌ها» (Data hiding) و «دیتا تایپ‌های شی گرا» (Object-Oriented Data Types) که فراهم کرده است، صرفه‌جویی در زمان طراحی و دیباگ را برایمان به‌دنبال دارد.
• اپلیکیشن‌های نوشته شده در PL/SQL به‌طور کامل «قابلِ حمل» (Portable) هستند.
• PL/SQL سطح بالایی از امنیت را عرضه می‌کند.
• امکان دسترسی به بسته‌های از پیش تعریف شده SQL نیز توسط PL/SQL فراهم می‌شود.
• PL/SQL پشتیبانی از برنامه‌نویسی شی گرا (Object-Oriented Programming) را عرضه می‌کند.
• این زبان همچنین از توسعه وب اپلیکیشن‌ها و Server Page-ها نیز پشتیبانی می‌کند.

در نهایت می‌توان گفت که «PL/SQL»، ترکیبی از SQL و ویژگی‌های «رویه‌ای» (Procedural) زبان‌های برنامه‌نویسی است که قابلیت‌های SQL را افزایش می‌دهد. PL/SQL یکی از ۳ زبان برنامه‌نویسی اصلی (به همراه SQL و جاوا) است که در پایگاه داده اوراکل تعبیه شده است.

مزایای پایگاه داده اوراکل چیست؟

در این قسمت می‌خواهیم برخی از مزایا و ویژگی‌های پایگاه داده اوراکل و اینکه چرا توسط شرکت‌ها و سازمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد را بررسی کنیم. برخی از این ویژگی‌ها را در ادامه بیان کرده‌ایم.

کاهش هزینه‌های عملیاتی

این نرم‌افزار، راه‌های متعددی فراهم می‌کند تا هزینه‌های عملیات را کاهش دهد. به‌طور مثال، سیستم مبتنی بر اوراکل به ما اجازه می‌دهد تا چندین پایگاه داده را در پایگاه داده‌ای ادغام کنیم. به این ترتیب هزینه‌های عملیات و صدور مجوز را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، به ما اجازه می‌دهد تا اندازه ابر خود را با توجه به شرایط روزانه تنظیم کنیم و در صورت وقوع «اوج» (Peak)، می‌توانیم از تکنیک «Cloud Bursting» برای افزایش‌های موقتی کمک بگیریم. با نسخه‌های «on-Premise» - که در مکان‌های فیزیکی و نه ابر، مستقر هستند - اغلب باید هزینه‌ای اضافه برای اوجِ استفاده بپردازید.

به‌کارگیری پایگاه داده‌ای واحد برای تمامی انواع داده‌ها

رویکرد استفاده از تنها یک پایگاه داده‌ مزیت‌های زیادی را برایمان فراهم می‌کند. به‌طور مثال، فرایند ساخت مدل‌ها و همچنین ویژگی‌های جدید را تسهیل می‌کند. علاوه بر این، کارکرد مقرون‌به صرفه‌تری نسبت به استفاده از پایگاه داده‌های متعدد دارد. پایگاه داده اوراکل مقاومت زیادی را در برابر «خرابی» (Crashes) داده‌ها از خود نشان می‌دهد. همچنین در صورت از کار افتادن (یا بروز مشکل برای) اپلیکیشنی در سیستم، پایگاه‌داده‌های سایر برنامه‌ها تحت تأثیر قرار نمی‌گیرند. جدای از این موارد، مدیریت و اداره رویکرد پایگاه داده‌ای واحد، نسبت به روش پایگاه داده‌های متعدد ساده‌تر است.

عرضه محیط ابری هیبرید و ایمن

این پایگاه داده تمامی مزایای محیط ابری هیبریدی و ایمن را برایمان فراهم می‌کند. هزینه‌های فناوری اطلاعات را کاهش و انعطاف‌پذیری را افزایش می‌دهد و نسبت به رقیب‌ها، گزینه‌های بیشتری را برای استقرار داده‌ها فراهم می‌کند. «محیط ترکیبی برنامه» (Software’s Hybrid Environment) همچنین به ما اجازه می‌دهد منابع مورد استفاده را متناسب با حجم کاری که سعی در اجرای آن داریم، تغییر دهیم. به بیان دیگر، محیط ابری هیبرید، گزینه‌های بیشتری را به لحاظ کاری که قصد انجام آن را داریم ارائه می‌دهد و ابزارهای لازم برای رسیدن به هدف را فراهم می‌سازد.

ارائه مدیریت هویت و یوزر کنترل‌های بهتر

«هویت الکترونیکیِ» (Electronic Identity) این راهکار،‌ قابل تأیید و تولید مجدد آن سخت است. همچنین هویت کاربری که می‌خواهد به آبجکتی دسترسی پیدا کند را تصدیق می‌کند. به علاوه، یوزر کنترل‌های این برنامه، به شرکت‌ها در محدود کردن دسترسی به اطلاعات مهم و حیاتی، کمک می‌کند. با این راهکار، ۴ عملکرد بسیار مهم «تصدیق شناسه» یا «تأیید هویت» (ID Verification)، «احراز هویت» (Authentication)، «تأیید مجوز» (Authorization) و «وظیفه‌شناسی» یا «پاسخگویی» (Accountability)، برای اعطای دسترسی به منابع و محدود کردن اقداماتی را که سوژه (فرد) می‌تواند با آن‌ها انجام دهد با یکدیگر همکاری می‌کنند.

پشتیبان‌گیری و بازیابی سریع

این برنامه سیستم پشتیبان‌گیری و بازیابی سریع آنلاین را برایمان فراهم می‌کند. ویژگی «بازیابی رسانه» (Media Recovery) - که به بازیابی پایگاه داده پس از آسیب فیزیکی به آن اشاره دارد - و همچنین «رویه‌های بازیابی»، به ما در محافظت از داده‌ها و احیای آن در صورت از دست رفتن داده‌ها کمک می‌کنند. این برنامه همچنین فایل‌های پایگاه داده را «بازیابی» (Restore) و به شرایط قبل بر می‌گرداند (عمل Rolls Back). همچنین به ما اجازه می‌دهد تا زمانی (Point-in-time) را برای بازیابی تنظیم کنیم. همچنین از پشتیبان‌گیری و بازیابی از «حافظه ذخیره‌سازی از پیش تعریف شده سرور» پشتیبانی می‌کند.

پشتیبانی از پایگاه‌داده‌های چندگانه

این راهکار از مدل‌های داده‌ای چندگانه پشتیبانی می‌کند. بدین ترتیب رویکردی چابک برای مدیریت داده‌های «ناهمگن» (Heterogeneous) به کاربران عرضه می‌کند. با قابلیت پشتیبانی از پایگاه داده‌های متعدد، می‌توان داده‌ها را از گره‌ای (جایی که ذخیره شده است) به گره دیگر منتقل کرد و آن‌ها را در همان شبکه تکرار کرد. پشتیبانی از پایگاه داده چندگانه همچنین این امکان را در اختیارمان قرار می‌دهد تا با یک درخواست، به‌روز‌رسانی را برای بیش از یک پایگاه داده انجام دهیم. این نرم‌افزار همچنین، «پروتکل Commit دو فازی» یا «Commit دو مرحله‌ای» (Two-Phase Commit protocol) را برای مدیریت چندین پایگاه داده در تراکنش‌هایی یکسان، فراهم می‌کند.

ارائه مقیاس‌پذیری بالاتر

این راهکار می‌تواند برای مدیریت پایگاه‌داده‌های بزرگ یا کوچک به‌کار رود. با این وجود، مدیریت چندین پایگاه داده کوچک، باعث ایجاد بار اجرایی روی تیم DBA می‌شود. هر چند، قابلیت «چند مستاجری» «Multitenant» نرم‌افزار، این امکان را برایمان فراهم می‌کند تا پایگاه‌های داده‌ای کوچک را تحت پایگاه داده کانتینر پایگاه داده (Container Database) واحد ادغام کنیم تا از این طریق مقیاس‌پذیری را بهبود و «سَربار» (Overhead) سیستم را کاهش دهیم. «Multitenant» همچنین به نسبت با پایگاه داده‌هایی که به صورت «جداگانه» (Individually) اجرا می‌شوند، میزان استفاده از پردازنده، حافظه و «ورودی/خروجی» را کاهش می‌دهد.

دارای فناوری فلاش‌بک

این ویژگی در پایگاه‌های داده‌ای اوراکل، مزیت مهمی را به لحاظ کاربردی به کاربران عرضه می‌دارد. «فلاش بک» این امکان را برایمان فراهم می‌کند تا اطلاعاتی را که به اشتباه حذف شده یا از دست رفته است را بازیابی کنیم. می‌توان گفت که خطای انسانی را از بین می‌برد و همچنین زمان بازیابیِ پایگاه داده را کاهش می‌دهد. به عبارت دیگر می‌توانیم بگوییم که فناوری «Flashback»، مدیریت و «روند اجرایی» (Administrative Process) را ساده و کارآمد می‌کند که در نهایت، صرفه‌جویی در زمان و هزینه را برایمان به‌دنبال خواهد داشت.

راهکار ارائه شده همچنین «قابل اطمینان» (Reliable) و «قابل حمل» (Portable | پُرتابل) است و بیش از ۱۰۰ پلتفرم سخت‌افزاری و ۲۰ پروتکل شبکه‌ای را پشتیبانی می‌کند. با این وجود، نقطه قوت آن، مجموعه‌ای یکپارچه (تجمیع شده) از ابزارهای توسعه است که از هر رویکرد مربوط به توسعه، «بستر فناوری» (Technology Platform) یا سیستم عامل، پشتیبانی می‌کند. این ابزارها، از ابزارهای سنتی مدیریت پایگاه داده و «ابزارهای توسعه سطحِ میانی مبتنی بر جاوا» (Java-based mid-tier Development tools) گرفته تا چارچوب‌ها و پلتفرم‌های معاصر را در بر می‌گیرند که به‌طرز کارآمدی معماری و برنامه‌های ابری پیشرفته کنونی را هدایت می‌کنند.

معایب پایگاه داده اوراکل چیست ؟

در اینکه پایگاه داده اوراکل مزیت‌های زیادی را برای کاربرانش فراهم می‌کند شکی نیست. اما لازم است تا نقاط ضعف این سیستم را نیز بدانیم. در ادامه، برخی از این موارد را بیان کرده‌ایم.

• نسخه محلی «on-Premises» (در محل) پایگاه داده اوراکل، به دانش وسیعی در مورد «SQL» و همچنین تجربه سرپرستی در مدیریت پایگاه داده نیاز دارد.
• «مجوزهای» (لایسنس‌های | Licenses) اوراکل به‌طور معمول گران قیمت هستند.
• احتیاجات سخت‌افزاری زیاد برای نسخه محلی (Local on-Premises Version) به دنبال دارد.

NoSQL در پایگاه داده اوراکل چیست ؟

«پایگاه داده NoSQL اوراکل» (Oracle NoSQL Database)، پایگاه داده‌ «کلید مقدار» (Key-Value) توزیع شده‌ای از نوع «NoSQL» است که توسط شرکت اواکل منتشر شده است. این پایگاه داده، «معناهای تراکنشی» (Transactional Semantics) برای «دستکاری داده‌ها» (Data Manipulation)، «مقیاس‌پذیری افقی» (Horizontal Scalability) و مدیریت و نظارت ساده را برایمان فراهم می‌کند.

«سرویس ابری پایگاه داده NoSQL اوراکل» (Oracle NoSQL Database Cloud Service)، در واقع سرویس ابری مدیریت شده‌ برای برنامه‌هایی است که نیازمند «تأخیر کم» (Low Latency)، «مدل‌های داده‌ای منعطف» (Flexible Data Models) و مقیادس‌دهی ارتجاعی برای «بارهای‌کاریِ» (Workloads) پویا هستند.
توسعه‌دهندگان به‌جای مدیریت سرورهای «بَک‌اند» (Back-End)، توسعه فضای ذخیره‌سازی، استقرار خوشه‌ها، توپولوژی، نصب، patche-ها، به‌روزرسانی‌های نرم‌افزار، پشتیبان‌گیری، سیستم‌های عامل و دسترسی‌پذیری، روی توسعه اپلیکیشن‌ها و نیازمندی‌های ذخیره‌سازی داده تمرکز می‌کنند. مقیاس پایگاه داده NoSQL برای برآورده ساختن الزامات«توان عملیاتی» (Throughput) و Workload-های داینتامیکِ اپلیکیشن تغییر می‌کند.

کاربران جداولی را برای ذخیره داده‌های اپلیکیشن خود و انجام عملیات پایگاه داده می‌سازند. جدول NoSQL شبیه به جدول رابطه‌ای اما با ویژگی‌های اضافی از جمله «واحدهای نوشتن» (Write units)، «واحدهای خواندن» (Read units) و «ظرفیت ذخیره‌سازی» (Storage capacity) همراه است. کاربران بر مبنای «بارِکاری» (Workloads) پیش‌بینی شده، توان عملیاتی و ظرفیت ذخیره‌سازی را در هر جدول تعبیه می‌کنند. به این ترتیب منابع پایگاه داده NoSQL، برای برآورده‌سازی الزامات بارِکاری، اختصاص می‌یابد و مقیاس‌بندی می‌شوند.

پایگاه داده NoSQL از مدل «جدولی» (Tabular) پشتیبانی می‌کند و در آن، هر ردیف با کلیدی منحصر به فرد مشخص می‌شود. همچنین مقداری با طول دلخواه دارد که توسط اپلیکیشن، «تفسیر» (Interpreted) می‌شود. اپلیکیشن می‌تواند یک سطرِ واحد را در یک «تراکنش» (Transaction) دستکاری کند. منظور از «دستکاری» (Manipulate) در اینجا عملیاتی مانند «درج » (Insert)، «حذف» (Delete)، «به‌روز‌رسانی» (Update) و «خواندن» (Read) است.

آشنایی بیشتر با سیستم پایگاه داده اوراکل

در این قسمت می‌خواهیم با مفاهیم و تعاریف اولیه مربوط به موضوع این مطلب، یعنی پایگاه داده اوراکل بپردازیم. عناوین مواردی که در این بخش به توضیح آن‌ها می‌پردازیم را در ادامه ملاحضه می‌کنید.

• مفهوم پایگاه داده
• مفهوم سیستم مدیریت پایگاه داده

مفهوم پایگاه داده چیست؟

«داده‌ها» (Data)، مجموعه‌ای از اطلاعات از جمله متن، اعداد و رسانه‌ها هستند که می‌توان آن‌ها در جایی به‌نام پایگاه داده سازمان‌دهی کرد. «پایگاه داده» (Database)، به مجموعه‌ای سازمان‌یافته از داده‌هایی می‌گویند که به‌صورت الکترونیکی ذخیره شده و قابل دسترسی است. پایگاه‌های داده برای ذخیره و مدیریت مقادیر زیادی از داده‌های «ساخت‌یافته» (Structured) و «بدون ساختار» (Unstructured) مورد استفاده قرار می‌گیرند و می‌توان از آن‌ها برای پشتیبانی طیف وسیعی از اقدامات، همچون «ذخیره سازی داده‌ها» (Data Storage)، «تحلیل داده‌ها» (Data Analysis) و «مدیریت داده‌ها» (Data Management) استفاده کرد. پایگاه داده را می‌توان در محیط‌های مختلفی از جمله سازمان‌های تجاری، علمی و دولتی به‌کار گرفت.

به‌عنوان مثالی برای استفاده از پایگاه داده می‌توان به ذخیره اطلاعات مشتری در سیستم «مدیریت ارتباط با مشتریان» (Customer Relationship Management | CRM)، ذخیره تراکنش‌های مالی در سیستم حسابداری، ذخیره موجودی انبار و سفارشات در سیستم تجارت الکترونیک، ذخیره سوابق بیمار در سیستم خدمات درمانی، و ذخیره سوابق دانشجویان در موسسه آموزشی اشاره کرد.

هر کدام از این نمونه‌ها، پایگاه داده را به منظور ذخیره‌سازی و سازمان‌دهی داده‌ها به شِکلی ساخت‌یافته مورد استفاده قرار می‌دهند و امکان دسترسی و به‌روز‌رسانی همزمان داده‌ها برای چندین کاربر، فراهم شده است. علاوه بر این‌ها، یکپارچگی و امنیت داده‌ها نیز تضمین می‌شود. پایگاه داده ابزارهایی را به منظور «تحلیل داده‌ها» و «تصمیم گیری» ارائه می‌دهد و همچنین امکان ساخت گزارش‌ها و سایر خروجی‌ها را بر مبنای داده‌ها را فراهم می‌کند.

مفهوم DBMS در سیستم مدیریت پایگاه داده اوراکل چیست ؟

«سیستم مدیریت پایگاه داده» (Database Management System | DBMS)، سیستمی نرم‌افزاری است که امکان «ایجاد» (Create)، «تعریف» (Define)، «دستکاری» (Manipulate) و «مدیریت پایگاه‌های داده» (Manage Databases) را برای کاربران فراهم می‌کند. سازمان‌ها به کمک این نوع سیستم‌ها می‌توانند مقادیر زیادی از داده‌ها را با سرعت زیاد و به‌طور مؤثر و همچنین به شیوه‌ای سازمان‌یافته «ذخیره» (Store)، سازمان‌دهی و «بازیابی» (Retrieve) کنند.

برای درک بهتر، می‌توانیم DBMS-ها را به‌صورت قفسه بایگانی الکترونیکی در نظر گرفت که انواع گوناگونی از فایل‌ها را ذخیره می‌کنند به گونه‌ای اطلاعات مورد نیازمان را به سرعت پیدا و به آن دسترسی پیدا کنیم. در ادامه برخی مواردی که DBMS-ها درآن به‌کمک ما می‌آیند را ملاحضه می‌کنید.

• «یکپارچگی داده‌ها» (Data Integrity)
• حفظ امنیت
• تسهیل مدیریت و تحلیل داده

در یکی از مطالب پیشین فرادرس، تا حد امکان به‌طور کامل به این پرسش که DBMS چیست، پاسخ دادیم که مطالعه آن، اطلاعات دقیق و کامل‌تری را در رابطه با معماری‌ها و انواع DBMS-ها به ما می‌دهد.

اجزای DBMS

DBMS-ها شامل اجزایی هستند که به منظور اطمینان از مدیریت و استفاده مؤثر از داده‌ها با یکدیگر کار می‌کنند. این مؤلفه‌ها را در ادامه فهرست کرده‌ایم.

1. سخت‌افزار (Hardware): این مؤلفه به سیستم‌های فیزیکی مانند کامپیوتر اشاره دارد که به منظور ذخیر داده‌ها، مورد استفاده قرار می‌گیرد. «هارد دیسک‌ها» و «کانال‌های ورودی/خروجی» از دیگر نمونه سخت‌افزارهای مورد استفاده در DBMS هستند.
2. نرم‌افزار (Software): مؤلفه‌های نرم‌افزاری DBMS همان برنامه‌های کامپیوتری هستند که برای مدیریت پایگاه داده به‌کار می‌روند و این می‌تواند خودِ DBMS، نرم‌افزار جانبی (مکمل) مثل درایورها یا ابزارهای کمکی باشد. به بیان ساده، نرم‌افزار در حقیقت، لایه‌ای است که به‌وسیله سخت‌افزار پشتیبانی می‌شود و رابط بصری برای ما (به‌عنوان کاربر) ایجاد می‌کند تا به‌وسیله تعامل با آن بتوانیم پایگاه داده را کنترل کنیم.
3. داده‌ها (Data): داده‌هایی که توسط سازمان‌ها تولید می‌شوند نقش مهمی در DBMS دارند. داده‌ها، منبعی هستند که درون پایگاه داده ذخیره و نگهداری می‌شوند. «فراداده‌» (Metadata)، که اطلاعاتی در مورد داده‌ها محسوب می‌شود نیز در DBMS نگهداری می‌شوند. «متا دِیتا» با عرضه اطلاعات زمینه‌ای در مورد داده‌ها به نگهداری، امنیت و دسترسی صحیح به داده‌ها کمک می‌کند. به‌طور مثال، «متا دیتا» می‌تواند اطلاعاتی مانند نوعِ داده، اندازه و زمان ساخت آن را در بر بگیرد.
4. رویه‌ها (Procedures): پروسیژر‌های DBMS در واقع دستورالعمل‌هایی هستند که نحوه راه‌اندازی و استفاده از پایگاه داده را تعیین می‌کنند. این رویه‌ها نحوه دسترسی، دستکاری و بایگانی داده‌ها را کنترل و هدایت می‌کنند. به بیان ساده، Procedure-ها دستورالعمل‌هایی در مورد نحوه استفاده از DBMS به‌شمار می‌روند.
5. «زبان پرس‌ و جوی دسترسی به پایگاه داده» (Database access query language): کاربران برای اینکه به پایگاه داده دسترسی داشته باشند باید از زبان پرس‌ و‌ جوی خاصی استفاده کنند که به‌وسیله DBMS قابل فهم باشد. این زبان‌ها در جستجو، واکشی (بازیابی)، به‌روزرسانی و افزودن داده به پایگاه داده به‌کار می‌روند و بدون وجود آن‌ها نمی‌توان به‌آسانی از طریق یک رابط به پایگاه داده دسترسی داشت. این زبان‌ها را به‌طور کلی می‌توان به ۴ دسته تقسیم کرد که در ادامه ملاحضه می‌کنید.
   1. «زبان تعریف داده» (Data definition language | DDL)
   2. «زبان دستکاری داده» (Data manipulation language | DML)
   3. «زبان کنترل داده‌ها» (Data control language | DCL)
   4. «زبان کنترل تراکنش» (Transaction control language | TCL)
6. «کاربران» (Users): منظور از کاربران، افرادی هستند که به پایگاه داده دسترسی دارند و بسته به سطحی (سِمَتی) آن‌ها در سازمان، می‌توانند به بخش‌های مختلف پایگاه داده دسترسی داشته باشند و از نرم‌افزارهای مختلفی برای تعامل با داده‌ها استفاده کنند. «مدیران پایگاه داده» (Database Administrators | DBAs)، «تحلیل‌گران داده» (Data Analysts) و برنامه‌نویسان از جمله کاربران پایگاه داده به‌شمار می‌روند.

انواع DBMS

در ادامه انواع مختلف سیستم‌های مدیریت پایگاه داده را معرفی کنیم.

سیستم‌های DBMS رابطه‌ای

در ادامه نکات مربوط به سیستم‌های مدیریت پایگاه داده رابطه‌ای (Relational Database Management Systems | RDBMS) را بیان کرده‌ایم.

• رایج ترین نوع DBMS هستند.
• داده‌ها را در ساختاری جدول مانند که به هم مرتبط‌اند ذخیره می‌کند.
• برای دستکاری و همچنین دسترسی به داده‌ها از زبان SQL استفاده می‌کنند.
• سیستم‌های مدیریت پایگاه داده MySQL ،Oracle و Microsoft SQL Server از این نوع هستند.
• برای مدیریت داده‌هایی که به‌خوبی سازمان‌دهی شده‌اند مانند «سوابق موجودی» (Inventory records)، فهرست فاکتورها (Invoice lists) و غیره مناسب هستند.

سیستم‌های NoSQL DBMS

نکات مربوط به سیستم‌های مدیریت پایگاه داده نو اِس کیو اِل (NoSQL Database Management Systems | NoSQL DBMS) را در ادامه بیان کرده‌ایم.

• نام آن برگرفته از «Not Only SQL» به معنای «نه تنها SQL» و بیان‌گر این است که از مدل رایج پایگاه داده رابطه‌ای پیروی نمی‌کند.
• برای مدیریت داده‌های بدون ساختار یا نیمه‌ساخت‌یافته مناسب است.
• سیستم‌های مدیریت پایگاه داده Cassandra ،MongoDB و Couchbase از این نوع هستند.
• شامل چندین دسته همچون «Document-Based» ،«Key-Value» ،«Column-Family» و «Graph-Based» می‌شوند.
• از کاربردهای آن می‌توان به «تحلیل داده‌های مکانی در تجارت الکترونیک» و «گردآوری و تحلیل بلادرنگ کلان داده برای دستگاه‌های IoT» اشاره کرد.

سیستم‌های DBMS شی‌گرا

در زیر، نکات مربوط به سیستم‌های مدیریت پایگاه داده شی‌گرا (Object-Oriented Database Management Systems | OODBMS) را بیان کرده‌ایم.

• داده‌ها را در اشیایی ذخیره می‌کند که شبیه به متدلوژی‌های شی‌گرایی به‌همراه قابلیت‌های پایگاه داده هستند.
• می‌توانند ساختار داده‌های پیچیده‌ای را ذخیره کنند.
• با توجه به اینکه از قالب رابطه‌ای ساخت‌یافته پیروی نمی‌کنند، می‌توان آن‌ها را نوعی از پایگاه داده‌های NoSQL در نظر گرفت.
• سیستم‌های مدیریت پایگاه داده «Versant» و «Objectivity/DB» از این نوع هستند.
• از کاربردهای آن می‌توان به «مدیریت چرخه تولید محصول در توسعه نرم‌افزار» و «پردازش بلادرنگ روابط داده‌ای در مخابرات» اشاره کرد.

سیستم‌های DBMS سلسله مراتبی

در ادامه، نکات مربوط به سیستم‌های مدیریت پایگاه داده سلسله مراتبی (Hierarchical Database Management Systems) را بیان کرده‌ایم.

• «مدل سلسله مراتبی» (Hierarchical Model)، اولین مدل از DBMS-ها بود که در پایگاه‌های داده مورد استفاده قرار گرفت. داده‌ها را در ساختاری درخت مانند سازمان‌دهی می‌کند که می‌تواند برای مدیریت داده‌هایی مفید باشد که رابطه والد-فرزندی دارند.
• از مشخصه‌های آن می‌توان به پاسخ‌دهی سریع و بازیابی کارامد داده‌ها اشاره کرد.
• در مواردی که روابط داده‌ای پیچیده‌تری از رابطه والد-فرزندی دارند قابل استفاده نیست.
• از نمونه‌های آن می‌توان به رجیستری ویندوز و «سیستم مدیریت اطلاعاتی آی‌بی‌اِم» (یا IMS) اشاره کرد.
• تراکنش‌های بانکی و مدیریت موجودی را می‌توان به‌عنوان کاربردهایی از این نوع DBMS بیان کرد.

سیستم‌های DBMS شبکه‌ای

در زیر، نکات مربوط به سیستم‌های مدیریت پایگاه داده شبکه‌ای (Network Database Management Systems) را ملاحضه می‌کنید.

• رکوردهای‌داده‌ای، در قالب «گره‌هایی» (Nodes) در شبکه نشان داده می‌شوند. هر گره می‌تواند پیوندهایی به سایر گره‌ها داشته باشد که این اتصالات، روابط بین رکوردهای داده‌ای را بیان می‌کنند.
• سیستم بانکداری را می‌توان به عنوان مثالی از سیستم مدیریت پایگاه داده شبکه‌ای در نظر گرفت که از خدمات بانکی همچون برداشت موجودی، سپرده‌های بانکی، انتقال و مدیریت کاربران پشتیبانی می‌کند.

مزایای استفاده از DBMS چیست؟

در ادامه، برخی از مزایای اصلی این نوع سیستم‌ را فهرست کرده‌ایم.

• بهبود یکپارچگی داده‌ها
• امنیت داده و کنترل دسترسی بیشتر
• پشتیبان‌گیری و بازیابی
• مقیاس‌پذیری

زبان های متداول پرس‌ و‌ جو در پایگاه داده

انواع زبان‌های پرس‌ و جو که در سیستم‌های پایگاه داده مورد استفاده قرار می‌گیرند را در زیر، فهرست کرده‌ایم.

1. «زبان پرس‌ و‌ جو ساخت‌یافته» (SQLStructured Query Language | SQL)
2. «زبان پرس و جو شی» (Object Query Language |‌ OQL)
3. XQuery
4. «گراف‌کیو‌اِل» (GraphQL)

تاریخچه پایگاه داده اوراکل چیست ؟

نسخه کنونی «پایگاه داده اوراکِل» (Oracle Database) نتیجه بیش از ۴۰ سال، توسعه نوآورانه است. نکات جالب توجه در این سال‌ها و در تکامل نسخه‌های پایگاه داده Oracle را در ادامه بیان کرده‌ایم.

• تأسیس کمپانی اوراکل: در سال ۱۳۵۶ (۱۹۷۷ میلادی)، آقایان «لَری الیسون»، «باب ماینر» و «اِد اوتس»، شرکت مشاوره‌ای «آزمایشگاه‌های توسعه نرم‌افزار» را تأسیس کردند که بعدها به «نرم‌افزاری رابطه‌ای» (RSI) تبدیل شد. در سال ۱۳۶۲ (۱۹۸۳ میلادی)، «RSI» به «شرکت سیستم‌های Oracle» و بعد از آن به «شرکت Oracle» تبدیل شد.
• نخستین «سیستم مدیریت پایگاه داده رابطه‌ای» (RDBMS) تجاری موجود: در سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹ میلادی)، RSI اوراکل ٰ۲ (نسخه دوم) را به‌عنوان اولین RDBMS مبتنی بر SQL تجاریِ موجود معرفی کرد. این رویداد، نقطه عطفی در تاریخ پایگاه‌های داده‌ رابطه‌ای محسوب می‌شود.
• عرضه نسخه قابل حمل پایگاه داده اوراکل: نسخه سوم از اوراکل (Oracle Version 3) که در سال ۱۳۶۲ (۱۹۸۳ میلادی) منتشر شد، اولین پایگاه داده رابطه‌ای بود که بر روی کامپیوترهای مِین‌فریم، مینی‌کامپیوترها و کامپیوترهای شخصی اجرا می‌شد. این پایگاه داده به زبان C نوشته شده بود.
• پیشرفت‌هایی در «کنترل همزمانی» (Concurrency Control)، توزیع داده‌ها و مقیاس‌پذیری:
  • نسخه ۴، ویژگی «Read Consistency» چند نسخه‌ای را معرفی کرد.
  • نسخه ۵ در سال ۱۳۶۴ (۱۹۸۵ میلادی) منتشر شد. این نسخه از «رایانش» (Computing) «کلاینت/سرور» و همچنین سیستم‌های پایگاه داده توزیع شده (Distributed Database) پشتیبانی می‌کرد.
  • نسخه ۶، بهبودهایی را در «ورودی/خروجی دیسک»، «قفل در ردیف» (Row Locking)، مقیاس‌پذیری و «پشتیبان‌گیری و بازیابی» (Backup and Recovery) عرضه کرد. همچنین، اولین نسخه از زبان «PL/SQL»، در این نسخه از اوراکل معرفی شد.
• واحدهای برنامه ذخیره شده PL/SQL: اوراکل ۷ در سال ۱۳۷۱ (۱۹۹۲ میلادی) منتشر شد و مواردی همچون «رویه‌های ذخیره شده» (Stored Procedures) و Trigger-ها در PL/SQL را معرفی کرد.
• اشیا و «بخش‌بندی» (Partitioning): اوراکل ۸ به‌عنوان پایگاه داده «شی-رابطه‌ای» (Object-Relational) در سال ۱۳۷۶ (۱۹۹۷ میلادی) منتشر شد و از مواردی همچون «انواع داده‌ای» (Data Types) جدید و همچنین بخش‌بندی جداول بزرگ نیز پشتیبانی می‌کرد.
• رایانش اینترنتی (Internet computing): پایگاه داده اوراکل 8i در سال ۱۳۷۸ (۱۹۹۹ میلادی) در حالی عرضه شد که از پروتکل‌های اینترنتی و جاوا (در سمت سرور) پشتیبانی می‌کرد. اوراکل 8i، با هدف رایانش اینترنتی طراحی شده بود به‌طوری‌که امکان استقرار پایگاه داده در محیطی با لایه‌های متعدد را فراهم می‌کرد.

• خوشه‌های کاربردی واقعی اوراکل (Oracle RAC): اوراکل 9i در سال ۱۳۸۰ (۲۰۰۱ میلادی) با معرفی «RAC اوراکل» عرضه شد که به «نمونه‌های» (Instances) متعدد، امکان دسترسی همزمان به یک پایگاه داده را فراهم می‌کرد. علاوه بر این، «پایگاه داده XML اوراکل» (Oracle XML DB)، قابلیت ذخیره‌سازی و همچنین پرس‌ و جوی XML را فراهم کرد.
• رایانش شبکه‌ای (Grid Computing): پایگاه داده اوراکل 10gدر سال ۱۳۸۲ (۲۰۰۳ میلادی) با معرفی «رایانش گرید» عرضه شد. این نسخه از پایگاه داده اوراکل، امکان مجازی‌سازی منابع رایانشی را با ایجاد «زیرساختی شبکه‌ای» (Grid Infrastructure) مبتنی بر سرورهای ارزان قیمت را برای سازمان‌ها فراهم می‌کند. مهم‌ترین هدف در اینجا این بود که پایگاه داده، «خودگردان» «Self-Managing» و «قادر به تنظیم خود» (Self-Tuning) باشد. در این راستا، «مدیریت ذخیره‌سازی خودکار اوراکل» (Oracle Automatic Storage Management | Oracle ASM) با به‌کارگیری «مجازی‌سازی» (Virtualizing) و همچنین ساده‌سازی مدیریت ذخیره‌سازی پایگاه داده در نائل شدن به این هدف کمک کرد.
• «قابل مدیریت بودن» (Manageability)، «تشخیص‌پذیری» (Diagnosability) و «دسترسی‌پذیری» (Availability): پایگاه داده اواکل 11g در سال ۱۳۸۶ (۲۰۰۷ میلادی) عرضه شد و میزبان ویژگی‌های جدیدی بود که به مدیران و برنامه‌نویسان کمک می‌کرد تا با شرایط و نیازمندی‌های در حال تغییر کسب و کار به‌سرعت سازگار شوند. راه‌حل «وفق‌پذیری» (Adaptability)، ساده کردن ساختار اطلاعاتی به‌وسیله ادغام اطلاعات و به‌کارگیری اتوماسیون (در هر جای ممکن) بود.
• «ابر» (Cloud): اوراکل 12c در سال ۱۳۹۲ (۲۰۱۳ میلادی) با معرفی ویژگی‌های مختلفی مانند ویژگی «ابر» منتشر شد. حالا دیگر مفهوم «g» (grid | شبکه‌بندی) در 10g و 11g جای خود را به «c» یا همان «Cloud» داد. از ویژگی‌های این نسخه می‌توان به «معماری چند کاربری» (Multitenant Architecture)، ذخیره‌سازی ستون به‌صورت درون حافظه‌ای، تطبیق الگوی SQL و سرویس ابری پایگاه داده اشاره کرد. در ادامه برخی از ویژگی‌های برتر اوراکل 12c را فهرست کرده‌ایم.
  • «چند کلاینتی» یا «چند کاربری» (Multitenant)
  • ویژگی «Far Sync»
  • انتقال آنلاین پرونده داده‌ها
  • بازیابی جدول از «بکاپ کامل» (Full Backup)
  • ستونِ غیر قابل مشاهده
  • بهینه‌سازی خودکار داده‌ها
  • «داده‌پوشی» (Data Masking)
• اوراکل 18c در سال ۱۳۹۷ (۲۰۱۸ میلادی) عرضه شد. از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که در این نسخه معرفی شد می‌توان به پایگاه داده مستقل و «خودگردان» (Autonomous) و «اِعمال مجدد چند‌نمونه‌ای دیتا گارد» (Data Guard Multi-Instance Redo Apply) اشاره کرد. پایگاه داده خودگردان اوراکل، به‌عنوان فناوری مبتنی بر اَبر، در سال ۱۳۹۶ (۲۰۱۷ میلادی) معرفی شد. هدف از طراحی آن، خودکارسازی بسیاری از وظایف روزمره «مدیران پایگاه داده» (DBAs) بود که در راستای مدیریت پایگاه داده‌های اوراکل انجام می‌شد. به‌عبارت دیگر، هدف اوراکل این بود که مدیران پایگاه داده، به‌جای انجام کارهای روتین و خسته‌کننده، این فرصت را داشته باشند تا وظایف راهبردی و هدفمندتری را انجام دهند. بنابراین، با توجه به اینکه بسیاری از وظایفِ مدیران پایگاه داده به‌وسیله اوراکل انجام می‌شود پس اوراکل پایگاه داده‌ای به اصطلاح «Self-Managed» خواهد بود.
  • ویژگی «پایگاه داده خودگردان» (Autonomous Database)، به‌عنوان سرویسی ابری ارائه می‌شود که به‌وسیله الگوریتم‌های «یادگیری ماشین» (Machine Learning) با شعارهای «خودرانی» (Self-driving)، «خود محفوظ‌داری» (Self-Safety) و «خود اصلاحی» (Self-Repair) ساخته شده است.
  • از دیگر ویژگی‌های موجود در این نسخه می‌توان به «توابع جدولی چندریختی» (Polymorphic Table Functions) و «یکپارچه‌سازی اکتیو دایرکتوری» (Active Directory Integration) اشاره کرد.

• اوراکل 19c در سال ۱۳۹۸ (۲۰۱۹ میلادی) عرضه شد. «نمایه‌سازی خودکار» (Automatic Indexing)، «جداول ترکیبی پارتیشن‌بندی شده» (Partitioned Hybrid Tables)، «آمار لحظه‌ای» (Real-time Stats) و غیره از جمله ویژگی‌های موجود در این نسخه بودند.
• پایگاه داده اوراکل 21c در سال ۱۴۰۰ (۲۰۲۱ میلادی) عرضه شد. برخی از ویژگی‌های این نسخه را در ادامه فهرست کرده‌ایم.
  • جداول بِلاک‌چِین
  • موتور چند‌زبانه
  • اجرای جاوا اسکریپت در پایگاه داده
  • نوعِ داده دودویی JSON
  • خود مدیریتی در حافظه
  • اسکن ستونی ترکیبی درون حافظه‌ای
  • ماکروهای SQL
  • و غیره
• پایگاه داده اوراکل 23c در سال ۱۴۰۲ (۲۰۲۳ میلادی) منتشر شد و ویژگی‌هایی را عرضه کرد که برخی از آن‌ها را در ادامه ملاحضه خواهید کرد.
  • «دوگانگی رابطه‌ای جِیسون» (JSON Relational Duality)
  • «اعتبارسنجی طرح‌واره جِیسون» (JSON Schema Validation)
  • پشتیبانی از میکروسرویس‌های تراکنشی
  • OKafka
  • گراف‌های ویژگی عملیاتی
  • پشتیبانی از SQL/PGQ
  • مزیت‌های طرح‌واره
  • فایروال SQL
  • پشتیبانی از TLS 1.3
  • یکپارچگی با اکتیو دایرکتوری Azure
  • ساده‌سازی سینتکس SQL
  • و غیره

روش اتصال به پایگاه داده اوراکل چیست ؟

در این قسمت می‌خواهیم نحوه اتصال به سرور پایگاه داده اوراکل را با استفاده از ابزارهایی مانند SQL*plus  و SQL developer  با هم بررسی کنیم.

SQL*plus و نحوه اتصال به پایگاه داده اوراکل چیست ؟

«SQL*Plus» ابزار پرس‌ و‌ جوی تعاملی است که هنگام نصب سرور یا کلاینت پایگاه داده اوراکل به‌طور خودکار نصب می‌شود. این ابزار دارای «رابطِ خط فرمانی» (Command-Line Interface) است که امکان اتصال به سرور پایگاه داده اوراکل و همچنین اجرای تعاملیِ دستورات را برایمان فراهم می‌کند.
لازم به ذکر است که اگر تجربه کار با «MySQL» یا «PostgreSQL» را داشته باشید، متوجه خواهید شد که «SQL*Plus» مشابه برنامه «mysql» در «MySQL» یا «psql» در «PostgreSQL» است. برای اجرای برنامه «SQL*Plus» از طریق ترمینال، فرمان sqlplus  را تایپ و اجرا می‌کنیم.

sqlplus

همچنین می‌توانیم برنامه «SQL*Plus» را در فولدر Program  منوی استارت (در ویندوز) پیدا کنیم.

پس از اجرای برنامه SQLPlus، منتظر دریافت نام کاربری و کلمه عبور می‌ماند. در این هنگام باید نام کاربری و کلمه عبوری که هنگام نصب سرور پایگاه داده اوراکل انتخاب کردیم را وارد کنیم.

با فرض اینکه می‌خواهیم با استفاده از حساب sys  به سرور پایگاه داده محلی اوراکل متصل شویم، اطلاعات خواسته شده را وارد می‌کنیم.

Enter user-name: sys as divanairuop
Enter password:

پس از فشردن کلید Enter، پیامی مشابه آنچه در زیر آورده شده (با فرمان SQL>_  ) خواهید دید.

SQL>_

این بدان معنی است که به سرور پایگاه داده اوراکل متصل شده‌ایم. در اوراکل 12c  ، هنگامی‌که به سرور پایگاه داده متصل می‌شویم، پایگاه داده پیش‌فرض، پایگاه داده کانتینر ROOT به‌نام CDB$ROOT  است. برای نمایش نام آن، از دستور SHOW  استفاده می‌کنیم.

SQL> SHOW con_name;

CON_NAME
------------------------------
CDB$ROOT

اگر بخواهیم به پایگاه داده‌ای «قابل اتصال» (Pluggable) سوئیچ کنیم، از دستور ALTER SESSION  برای تنظیم پایگاه داده «قابل اتصال» به‌عنوان پایگاه داده فعلی (مانند PDBORDL  ) به‌صورت زیر عمل می‌کنیم.

SQL> ALTER SESSION SET CONTAINER = PDBORCL;

Session altered.

اکنون به پایگاه داده PDBORDL متصل شده‌ایم. برای اینکه ارتباط کاربری را از سرور پایگاه داده اوراکل قطع کنیم، دستور EXIT را به‌کار می‌بریم.

SQL> EXIT

برای اتصال کاربر OT  به پایگاه داده نمونه‌ای که در پایگاه داده قابل اتصال PDBORCL  قرار دارد، دستور آورده شده را تایپ و اجرا می‌کنیم.

>sqlplus OT@PDBORCL

که در این صورت SQL*Plus کلمه عبور کاربر OT را سوال می‌کند. کلمه عبور را وارد می‌کنیم و بدین ترتیب به پایگاه داده PDBORCL در سرور پایگاه داده اوراکل متصل خواهیم شد.

SQL Developer و نحوه اتصال به پایگاه داده اوراکل چیست ؟

«SQL Developer» ابزار و رابط گرافیکی رایگانی است که به منظور کار با SQL در پایگاه‌های داده اوراکل مورد استفاده قرار می‌گیرد. درست مانند برنامه SQL*Plus، برنامه SQL Developer نیز به‌طور خودکار هنگام نصب سرور یا کلاینت پایگاه داده اوراکل نصب می‌‌شود.

برای اجرای SQL Developer، باید روی آیکن SQL Developer در فولدر برنامه اوراکل، واقع در منوی Start کلیک کنیم. با انجام این کار، پنجره‌ای مشابه با آنچه در ادامه آورده شده خواهیم دید.

برای ایجاد اتصالی جدید به پایگاه داده به صورت زیر عمل پیش می‌رویم.

1. روی آیکن New  کلیک می‌کنیم، یا اینکه کلیدهای ترکیبی Ctrl-N  را می‌فشاریم.
2. سپس، گزینه Database Connection  را انتخاب و روی دکمه OK  ‍کلیک می‌کنیم.

به این ترتیب با پنجره New / Select Database Connection  رو‌به‌رو می‌شویم.

در این پنجره، باید اطلاعات را به نحوی‌که در ادامه بیان شده وارد کنیم. در گام اول، مواردی که در زیر گفته‌ایم، تکمیل می‌شوند.

• «نام اتصال» (Connection Name): این نام دلخواه است و می‌تواند شامل هر چیزی باشد، در اینجا ما در اینجا از OT  استفاده کردیم.
• «نام کاربری» (Username) و کلمه عبور (Password): در مثال ما مقدار آن برابر با ot/Orcl1234  است.
• با علامت زدن کنار گزینه Save Password  ، کلمه عبور را ذخیره می‌کنیم.

در گام دوم، connection type  را از نوع TNS  در نظر می‌گیریم.

در گام سوم، پس از انتخاب نوع اتصال TNS ، فهرست Network Alias  نمایش داده خواهد شد. PDBORCL  را به‌عنوان Network Alias انتخاب می‌کنیم. با انجام این کار، پایگاه داده قابلِ اتصالِ PDBORCL را - که قصد اتصال به آن را داریم - تعیین می‌کنیم.

در گام چهارم، روی دکمه «Test» کلیک و اتصال پایگاه داده را آزمایش می‌کنیم. نمایش پیام status: Success  بدین معنی است که شرایط لازم برای اتصال به سرور پایگاه داده اوراکل را داریم.

برای صرفه‌جویی در زمانی که برای ورود مجدد تمامی پارامترهای اتصال صرف می‌شود، روی دکمه Save کلیک می‌کنیم. بدین ترتیب، اتصال، ذخیره و در سمت چپ صفحه، نمایش داده می‌شود. هنگامی‌که قصد اتصال دوباره را داشیم، تنها کافی است روی اتصالِ ذخیره شده کلیک کنیم، با این کار تمامی پارامترها به‌طور خودکار تکمیل می‌شوند.

اکنون، برای اتصال به سرور پایگاه داده اوراکل می‌توانیم روی دکمه Connect کلیک کنیم.

با دابل کلیک روی Connections > OT > Tables  تمامی جداول موجود در پایگاه داده نمونه OT را خواهیم دید.

سوالات متداول

در این قسمت و در ادامه توضیح اینکه پایگاه داده اوراکل چیست، می‌خواهیم برخی از سوالات پر تکرار در این زمینه را به‌همراه پاسخ‌های متناظرشان با هم مرور کنیم.

مزایای اوراکل برای سازمان ها چیست؟

از دلایلی که پایگاه داده اوراکل به‌وسیله شرکت‌ها و سازمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد می‌توان به مواردی همچون کاهش هزینه‌های عملیاتی، به‌کارگیری پایگاه داده‌ای واحد برای تمامی انواع داده‌ها، ارائه محیط ابری هیبرید ایمن، کنترل‌های کاربر و مدیریتِ هویت بهتر، پشتیبان‌گیری و بازیابی سریع، پشتیبانی از پایگاه داده‌های چندگانه، مقیاس‌پذیری بالاتر و فناوری فِلش‌بَک اشاره کرد.

آیا پایگاه داده اوراکل هنوز هم استفاده می شود؟

بله. پایگاه داده اوراکل برای بیش از ۳ دهه به‌عنوان DBMS سازمانی پیشگام بوده است. علیرغم پیدایش فناوری‌ها و همین‌طور رقبای جدید، پایگاه داده اوراکل همچنان به‌عنوان انتخابی محبوب برای سازمان‌ها در صنایع گوناگون به‌شمار می‌رود.

دلیل محبوبیت پایگاه داده اوراکل چیست ؟

دلیل جایگاه برتر پایگاه داده اوراکل و اینکه سهم زیادی از بازار را به خود اختصاص داده این است که روی بیشترِ پلتفرم‌های اصلی اجرا می‌شود و از سیستم عامل‌های متعددی پشتیبانی می‌کند. لینوکس، یونیکس ویندوز و macOS از جمله پلتفرم‌هایی هستند که می‌توانیم پایگاه داده اوراکل را روی آن‌ها اجرا کنیم.

آیا پایگاه داده Oracle بهتر از SQL Server است؟

پایگاه داده اوراکل روی طیف گسترده‌ای از سیستم عامل‌ها اجرا می‌شود در حالی‌که «SQL Server» را روی پلتفرم‌های انگشت‌شماری می‌توان نصب کرد. اوراکل از بهینه‌سازی ستاره‌ایِ پرس‌ و جو پشتیبانی می‌کند در صورتی‌که «SQL Server» بهینه‌سازی پرس‌ و‌ جو‌ را ارائه نمی‌کند. در اوراکل بر خلاف «SQL Server»، مقادیر پیش از انجام «Commit» تغییر نمی‌کنند.

آیا DBMS اوراکل را می‌توان با سیستم های دیگر ادغام کرد؟

بله. سیستم مدیریت پایگاه داده اوراکل را می‌توان با سیستم‌ها و اپلیکیشن‌های گوناگون ادغام (یکپارچه) کرد. این سیستم با عرضه قابلیت‌های یکپارچگی قدرتمند، همچون API-ها، «رابط‌ها»‌ (Connectors) و ابزارهای مرتبط، این امکان را برای سازمان‌ها فراهم می‌کند تا پایگاه‌ داده اوراکل را به سایر نرم‌افزارها و پلتفرم‌ها متصل کنند و تبادل داده‌‌ها و روند خودکارسازیِ «جریان کاریِ» (Workflow) ساده‌تری داشته باشند.

آیا اوراکل برای مشاغل کوچک مناسب است؟

بله. پایگاه داده اوراکل برای کسب و کارهایی با هر اندازه، چه کوچک باشند و چه بزرگ، مناسب است. اوراکل نسخه‌ها و همچنین مجوز‌های مختلفی را عرضه می‌کند تا از این طریق سازمان‌ها بتوانند نسخه‌ای هم راستا با بودجه و نیازهای خاص خود انتخاب کنند. اوراکل همچنین برای اطمینان از پیاده‌سازی و مدیریت موفقیت‌آمیز سیستم پایگاه داده، منابع و پشتیبانی مناسب را برای کسب و کارهای کوچک فراهم می‌کند.

آیا اوراکل از پیاده سازی ابری پشتیبانی می کند؟

بله. پایگاه داده اوراکل قابلیت‌های «استقرار ابری» (Cloud Deployment)، همچون «زیرساخت ابری اوراکل» (Oracle Cloud Infrastructure) و «پایگاه داده خودگردان اوراکل» (Oracle Autonomous Database) را فراهم می‌کند که این راهکارهای ابری، «مقیاس‌پذیری» (Scalability)، «انعطاف‌پذیری» (Flexibility) و «مدیریت راحت‌تر» (Simplified Management) را به‌همراه دارد و به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا هنگام استفاده از پایگاه داده اوراکل، از مزایای ابری آن نیز نهایت استفاده را ببرند.

جمع‌بندی

در این مطلب تا حد امکان سعی کرده‌ایم توضیح دهیم که سیستم مدیریت پایگاه داده اوراکل چیست و چه کاربردی دارد. همچنین نحوه نصب و اتصال آن و همین‌طور ابزارهایی مانند «SQL*plus» و «SQL developer» را نیز بررسی کردیم.

بر کسی پوشیده نیست که سیستم مدیریت پایگاه داده اوراکل قابلیت‌های زیادی را در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهد اما به‌طور قطع چاره‌ تمامی مشکلات IT ما محسوب نمی‌شود. با همه این اوصاف، DBMS اوراکل می‌تواند بسیاری از مشکلات IT که به‌طور روزانه با آن‌ها مواجهیم را حل و فصل کند و با تولید داده‌های کاربردی و ارزشمند، تصمیم‌گیری را بهبود ببخشد.

این راهکار همچنین به ما کمک می‌کند تا هزینه‌های «عملیات» (فعالیت‌ها | Operations) را کمینه و حافظه را به طرز کارآمدی مدیریت کنیم. علاوه بر این، از مدل‌های داده‌ای چندگانه نیز پشتیبانی می‌کند. همه این موارد همراه با ارائه دسترسی مجازِ پیشرفته و قابلیت بازیابی در صورت خرابی ارائه می‌شود. به‌طور خلاصه، می‌توانیم بگوییم که این راهکار نرم‌افزاری، «کارایی» (Performance)، «امنیت» (Security)، «دسترسی‌پذیری» (Availability) و «قابلیت اطمینان» (Reliability) را به مشتریان عرضه می‌کند.