درآمد ناخالص ملی چیست؟ — GNI در اقتصاد کلان — به زبان ساده

به عقیده بعضی از اقتصاددانان درآمد ناخالص ملی نسبت به سایر شاخص‌ها معیار مناسب‌تری برای تعیین میزان تولیدات و پیشرفت اقتصادی یک کشور به شمار می‌رود. در مطلب پیش‌رو، به صورت اجمالی با مفهوم درآمد ناخالص ملی و تعاریف زیرمجموعه آن آشنا می‌شوید.

درآمد ناخالص ملی چیست؟

«درآمد ناخالص ملی» (Gross National Income | GNI) کل مبلغ بدست آمده توسط شهروندان و کسب و‌کارهای یک کشور است. از GNI برای سنجش و ردیابی ثروت یک ملت به صورت سالیانه استفاده می‌شود. GNI شامل تولید ناخالص ملی و درآمد دریافتی از منابع خارجی است.

تعریف درآمد ناخالص ملی

درواقع، در GNI، اقامت به جای شهروندی محدوده تعیین‌کننده ملیت در محاسبه است. البته، تا زمانی که افراد دارای اقامت، درآمد خود را در درون کشور خرج کنند. سازمان‌هایی مانند «بانک جهانی» (World Bank)، GNI را به جی دی پی ترجیح می‌دهند.

فیلم آموزش مقدماتی اقتصاد کلان Macroeconomics در فرادرس

کلیک کنید

جهت محاسبه GNI، مقادیر پرداخت شده به نیروی کار مقیم، توسط شرکت‌های خارجی و درآمد دریافتی از املاک خارجی در تصاحب افراد مقیم، به GDP اضافه می‌شود. حال آن‌که، مبالغ پرداخت شده توسط شرکت‌های مقیم به نیروی کار خارجی و درآمد تولید شده توسط صاحبان خارجی املاک داخلی، از آن کسر می‌شود. همچنین، مالیات تولیدی و مالیات وارداتی که از قبل در GDP محاسبه نشده‌اند، به GNI اضافه و یارانه‌ها از آن کسر می‌شوند.

تفاوت میان تولید ناخالص داخلی و درآمد ناخالص داخلی چیست؟

برای بسیاری از کشور‌ها، اختلاف کمی میان GDP و GNI وجود دارد زیرا اختلاف میان درآمد دریافتی توسط کشور و پرداختی‌های انجام شده به سایر مناطق جهان، مقدار قابل توجهی نیست. برای مثال، GNI ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۱۸ میلادی، مطابق گزارش بانک جهانی، برابر ۲۰٫۷ میلیارد دلار بوده است. GDP در همین سال، مطابق گزارش‌های دفتر آمار اقتصادی، برابر ۲۰٫۵ میلیارد دلار بوده است.

البته برای بعضی از کشور‌ها اختلاف میان GDP و GNI چشم‌گیر است. GNI می‌تواند درصورت دریافت کمک‌های خارجی توسط کشور مورد نظر، از GDP بسیار بیشتر باشد. همچنین، در صورتی‌ که خارجی‌ها بخش قابل‌توجهی از تولید یک کشور را کنترل کنند می‌تواند کمتر از GDP باشد.

محاسبه درآمد ناخالص ملی

برای محاسبه درآمد ناخالص ملی کافی است موارد زیر را با یکدیگر جمع کنیم.

$$GNI = C + I + G + X + NFFI$$

در فرمول بالا:

• «$$C$$»: «مصرف» (Consumption) یا مخارج مصرفی شخصی، ارزش کل کالاها و خدمات بدست آمده و مصرف‌شده توسط خانوارهای کشور است.
• «$$I$$»: «سرمایه‌گذاری» (Investment) میزان سرمایه بومی مصرف‌شده بوسیله کسب‌و‌کاری است که اداره‌کنندگان آن افرادی مقیم کشور هستند.
• «$$G$$»: «مخارج دولت» (Government Spending) شامل تمامی مخارج و سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده توسط دولت است. محارج دولت شامل پرداختی‌های انتقالی، مانند یارانه‌های پرداخت‌شده در قالب کمک‌های تامین‌ اجتماعی نمی‌شود. این مبلغ جزو مخارج دولت نیست زیرا تنها انتقال پول صورت گرفته‌ است.
• «$$X$$»: «خالص صادرات» (Net Exports) شامل صادرات کشور است که واردات از آن کسر می‌شود.
• «$$NFFI$$»: «عامل خالص درآمد خارجی» (Net Foreign Factor Income) شامل درآمد کسب‌ شده توسط شهروندان خارجی منهای درآمد بدست‌ آمده بوسیله افراد خارجی مقیم در کشور است که به خارج از کشور فرستاده می‌شوند.

درآمد ناخالص ملی سرانه چیست؟

«درآمد ناخالص ملی سرانه» (GNI per Capita) یعنی کل درآمد ناخالص ملی تقسیم بر تعداد افراد یا درآمد ناخالص ملی به ازای هر نفر. درآمد ناخالص ملی سرانه، شاخص قوی نشان‌دهنده سطح زندگی شهروندی متوسط در کشور است و درآمد ناخالص ملی سرانه بالاتر، عموماً بیان‌کننده موارد زیر است:

• نرخ بالاتر باسوادی
• نرخ پایین‌تر مرگ‌ومیر کودکان
• دسترسی بهتر به آب شرب

درآمد ناخالص ملی کشوری چیست؟

با محاسبه GNI کشوری می‌توانید درآمد یک کشور را از دو روش زیر مورد بررسی قرار داد.

• بررسی درآمد در یک لحظه
• مقایسه درآمد به صورت سالیانه

بررسی درآمد در یک لحظه

درآمد ناخالص ملی با سایر محاسبات درآمدی (مانند GDP) تفاوت دارد زیرا در محاسبه آن به خالص درآمد بدست آمده از خارج نیز توجه شده است. این مورد، عموماً، بخش قابل‌توجهی از کل درآمد کشور را تشکیل می‌دهد. بنابراین، ارائه‌دهنده تصویر دقیق‌تری از درآمد برای کشورهای دریافت‌کننده مبالغ خارجی قابل‌توجه است.

مقایسه درآمد به صورت سالیانه

محاسبه GNI برای هر کشور و در نظر گرفتن رشد یا پسرفت در طی بازه‌ای از سال‌ها، اندازه‌گیری‌کننده توانایی اقتصادی کشور موردنظر جهت حفظ حداقل استاندارد‌های تولید است. یعنی، یک کشور، چگونه می‌تواند ثبات میزان تولید کالاها و خدمات خود را حفظ کند.

«بانک جهانی» (World Bank) (+)، موسسه مالی برجسته‌ گردآوری‌کننده داده‌های اقتصادی ‌است که به جمع‌آوری داده‌های درآمد ناخالص ملی برای هر کشور در سطح جهان می‌پردازد.این موسسه، برای راحتی بیشتر، داده‌ها را به دلار ایالات متحده آمریکا، تبدیل می‌کند. بانک جهانی بجای بکارگیری نرخ تبدیل ارز، «قدرت خرید» (Purchasing Power Parity | PPP) را مورد استفاده قرار می‌دهد. قدرت خرید، کالاهای یکسان را در کشورهای مختلف با یکدیگر مقایسه و محاسبه می‌کند که برای تهیه این کالاها در کشورهای مختلف به چند دلار ایالات متحده آمریکا، احتیاج خواهیم داشت.

به صورت کلی، شاید محاسبه GNI برای هر کشور، روش مناسبی برای مقایسه اقتصادهای کشورهای متفاوت نباشد زیرا درآمد ناخالص ملی به ازای هر کشور، جمعیت هر کشور را مورد توجه قرار نمی‌دهد. در نتیجه، این اعداد با در نظر گرفتن کشورهایی با جمعیت‌هایی بسیار متفاوت، می‌تواند گمراه‌کننده باشد. برای محاسبه اقتصادها، در کشورهای متفاوت، درآمد ناخالص ملی سرانه، کاربردی‌تر به شمار می‌رود.

فیلم آموزش اقتصاد کلان پیشرفته – مباحث منتخب در فرادرس

کلیک کنید

تبدیل GDP به GNI

برای تبدیل GDP یک کشور به GNI، باید ۳ مورد را در نظر بگیریم. در واقع، باید ۳ مورد زیر را به GDP اضافه کنیم.

• درآمد خارجی پرداخت شده به نیروی کاری مقیم کشور
• درآمد خارجی پرداخت شده به صاحبان املاک‌های مقیم در کشور و سرمایه‌گذاران
• مالیات خالص منهای یارانه دریافت شده به ازای تولید و واردات

مقایسه GDP، GNI و GNP

در میان ۳ شاخص نام‌برده شده، GNP کمترین کاربرد را دارد زیرا امکان دارد اطلاعات نادرستی را ارائه کند. برای مثال، اگر ثروتمند‌ترین شهروندان به صورت منظم، پول خود را به کشورهای خارجی ارسال کنند، محاسبه این مبالغ می‌تواند ثروت ظاهری کشور را دچار تورم کند. در حقیقت، امکان دارد GNI دقیق‌ترین انعکاس ثروت کشور با توجه به جمعیت در حال تحرک و تجارت جهانی باشد.

• GDP: معادل کل ارزش بازاری کالاها و خدمات نهایی تولیدشده در یک کشور در دوره زمانی معین است.
• GNI: کل درآمد دریافتی کشور شهروندان و کسب‌و‌کارهای مقیم در کشور است فارغ از اینکه در کشور واقع شده باشند یا خارج از آن.
• GNP: شامل درآمد کل شهروندان و کسب‌وکارهای یک کشور است فارغ از اینکه این مبلغ به کشور برگردد یا در خارج از کشور خرج شود. همچنین، در این مورد، مالیات و یارانه درآمد‌های خارجی نیز محاسبه شده است.

مقایسه درآمد ناخالص ملی و درآمد خالص ملی

«درآمد خالص ملی» (Net National Income | NNI) همان درآمد ناخالص ملی با کسر مواردی مانند استهلاک املاک، ساختمان‌ها و ماشین‌آلات است. این روش، یکی از دقیق‌ترین شاخص‌ها در حسابداری ملی به شمار می‌رود. به عقیده «پاول کروگمن» (Paul Krugman) - برنده جایزه نوبل اقتصاد در سال ۲۰۰۸ میلای - NNI، یکی از بهترین شاخص‌های نشان‌دهنده نرخ رشد اقتصادی و یکی از کاربردی‌ترین معیارها برای بررسی حفظ حداقل استاندارد‌های تولید است. یعنی در گذر زمان، یک کشور چگونه می‌تواند ثبات تولید کالاها و خدمات را حفظ کند.

معرفی فیلم آموزش اقتصاد توسعه

این دوره آموزشی در ۵ ساعت و ۱۸ دقیقه تدوین شده و دارای ۹ درس است. در دوره پیش‌رو با مهم‌ترین سرفصل‌های اقتصاد توسعه آشنا می‌شوید. این دوره برای دانشجویان اقتصاد، مدیریت و سایر علاقه‌مندان به مباحث اقتصاد توسعه، مفید به شمار می‌رود. در ادامه، رئوس مطالب تدریس‌شده در این دوره را معرفی می‌کنیم.

در درس اول با مفاهیم پایه‌ای در اقتصاد توسعه آشنا می‌شوید. درس دوم به مروری بر مکاتب اقتصادی و دیدگاه‌های آن‌ها در زمینه توسعه اختصاص یافته است. در درس سوم، نظریات مهم توسعه مرور می‌شوند. نقش ساختارها در توسعه کشورها، در درس چهارم مطرح شده است. مهم‌ترین عوامل، سیاست‌ها و راهبردهای توسعه را در درس پنجم می‌آموزیم. در درس ششم، ارتباط بخش‌های اقتصادی و توسعه را فرامی‌گیرید. مباحث روز اقتصاد توسعه در درس هفتم مطرح می‌شوند. برای یادگیری تاریخچه توسعه در ایران به درس هشتم رجوع کنید. سیاست‌ها و راهبردهای توسعه در ایران در درس نهم مطرح شده است.

• برای مشاهده فیلم آموزش اقتصاد توسعه + اینجا کلیک کنید.

سخن پایانی

یکی از شناخته‌ شده‌ترین روش‌ها برای بررسی میزان فعالیت اقتصادی، سنجش میزان درآمد ملی یک کشور است. راه‌های متفاوتی برای اندازه‌گیری این مورد وجود دارد اما فارغ از راه انتخابی، هر کدام از این روش‌ها، به نوعی میزان کل ارزش بازاری تولیدات یک کشور را در طی دوره زمانی مشخص، تعیین می‌کنند. یکی از پرکاربردترین این روش‌ها، تولید ناخالص ملی یا GNI است.

همان‌طور که بالاتر بیان شد، درآمد ناخالص ملی معادل میزان کل درآمد یا تولید ملی افرادی است که در یک کشور اقامت دارند. یعنی به درآمد شهروندان و افراد خارجی مقیم این کشور در محاسبه درآمد ناخالص ملی، توجه می‌شود. در محاسبه این شاخص، درآمد تولیدشده در داخل مرز‌های جغرافیایی به علاوه درآمد خالص بدست‌آمده از خارج مانند حقوق، دستمزد و اجاره املاک، مدنظر قرار می‌گیرد. به صورت خلاصه، GNI معیاری از تمامی پول، کالاها، خدمات و سرمایه‌گذاری‌های وارد شده به کشور یا مقیم در کشور است. در محاسبه درآمد ناخالص ملی، تنها به کالاهای نهایی توجه شده است. این امر، از دوبار حساب شدن، جلوگیری می‌کند.