شما در حال مطالعه نسخه آفلاین یکی از مطالب «مجله فرادرس» هستید. لطفاً توجه داشته باشید، ممکن است برخی از قابلیتهای تعاملی مطالب، مانند امکان پاسخ به پرسشهای چهار گزینهای و مشاهده جواب صحیح آنها، نمایش نتیجه آزمونها، پاسخ تشریحی سوالات، پخش فایلهای صوتی و تصویری و غیره، در این نسخه در دسترس نباشند. برای دسترسی به نسخه آنلاین مطلب، استفاده از کلیه امکانات آن و داشتن تجربه کاربری بهتر اینجا کلیک کنید.
مشتق و انتگرال کاربرد فراوانی در تحلیل مدارهای الکتریکی برای بیان رفتار آنها دارند. در این آموزش، تعدادی از کاربردهای انتگرال در مدار را بیان میکنیم. بدین منظور، مواردی را بیان خواهیم کرد که شامل معادله دیفرانسیل مرتبه اول هستند.
مشابه بخش قبل، ولتاژ دو سر مقاومت برابر خواهد بود با:
VR(t)=I(t)R.
ولتاژ دو سر سلف نیز با مشتق زیر بیان میشود:
VL(t)=LdtdI.
با استفاده از KVL، داریم:
VR(t)+VL(t)=ε,
یا
RI(t)+LdtdI=ε.
انتگرالگیری از این معادله دیفرانسیل خطی با شرایط اولیه I(t=0)=0 منجر به جواب زیر میشود:
I(t)=Rε(1–e–LRt).
شکل ۴
میبینیم که ثابت زمانی مدار RL برابر با τ=RL است.
توان و انرژی
انرژی الکتریکی E، برحسب ژول (J)، فرمی از انرژی است که در نتیجه انرژی جنبشی یا پتانسیل ناشی از بارهای الکتریکی نتیجه میشود.
توان الکتریکیP، برحسب وات (W) اندازهگیری میشود و برابر با نرخی است که انرژی الکتریکی از طریق یک مدار الکتریکی منتقل میشود. توان تلف شده در یک عنصر مدار جریان مستقیم (DC) با فرمول زیر بیان میشود:
P=VI,
که در آن، V ولتاژ دو سر عنصر و I جریان گذرنده از آن است.
به طور خاص، اگر توان در یک مقاومت با مقدار R تلف شود، داریم:
P=VI=I2R=RV2.
انرژی تلف شده توسط یک عنصر مدار DC در بازه [0,t] برابر است با:
E=VIt.
وقتی ولتاژ و جریان با زمان تغییر کنند، توان لحظهای به صورت زیر تعریف میشود:
P(t)=V(t)I(t).
در این حالت، انرژی تلف شده در بازه زمانی [0,t] با انتگرال زیر بیان میشود:
E=0∫tV(s)I(s)ds
که در آن، s متغیر درونی انتگرالگیری است.
انرژی ذخیره شده در یک خازن
جابهجایی بار کوچک dq از یک صفحه به صفحه دیگر یک خازن، مستلزم انجام کار زیر است:
dW=Vdq=Cqdq
که در آن، C ظرفیت خازن و q بار کنونی آن است.
با انتگرالگیری از q=0 تا q=Q، کل انرژی ذخیره شده در خازن به دست میآید:
EC=0∫QdW=0∫QCqdq=2CQ2=2CV2.
شکل ۵
انرژی ذخیره شده در یک سلف
افزایش جریان کوچک di در یک سلف، مستلزم انجام کار زیر است:
dW=Pdt=–εidt=iLdtdidt=Lidi.
انتگرالگیری از i=0 تا i=I، کل انرژی ذخیره شده در سلف را نتیجه خواهد داد:
جریان یک مدار در بازه [0,T] به صورت خطی نسبت به زمان و به فرم I(t)=αt افزایش پیدا کرده و سبب گرم شدن مقاومت R میشود. با فرض اینکه فرایند گرمایش بیدررو یا آدیاباتیک است، مشخص کنید که تغییر دمای ΔT چگونه به α وابسته است. ظرفیت گرمایی ویژه ماده مقاومت برابر با c و جرم آن برابر با m است.
حل: توان تحویلی به مقاومت، برابر است با:
P(t)=I2(t)R=α2t2R.
انرژی گرمایی تلف شده در عنصر در بازه [0,T] را میتوان با انتگرالگیری زیر به دست آورد:
E=0∫TP(t)dt=0∫Tα2t2Rdt=α2R0∫Tt2dt=3α2RT3.
از آنجایی که فرایند آدیاباتیک است، میتوانیم معادله تعادل انرژی زیر را بنویسیم:
3α2RT3=cmΔθ.
در نتیجه، خواهیم داشت:
Δθ=3cmα2RT3∼α2.
بنابراین، تغییر دمای Δθ متناسب با مجذور نرخ جریان α است.
مثال ۳
فرض کنید خازن C با استفاده از منبعی با نیروی محرکه ثابت ε شارژ شده است. انرژی گرمایی تلف شده در مقاومت R را در طی این شارژ محاسبه کنید.
شکل ۷
حل: وقتی خازن در حال شارژ است، جریان آن با فرمول زیر تغییر میکند:
I(t)=Rεe–RCt.
توان تلف شده در مقاومت، برابر است با:
P(t)=I2(t)R=(Rεe–RCt)2R=Rε2e–RC2t.
کل انرژی از دست رفته ER در مقاومت در طول فرایند شارژ خازن، با انتگرال زیر به دست میآید:
توجه کنید انرژی ER که در مقاومت تلف میشود، برابر با انرژی EC است که در خازن ذخیره میشود:
ER=EC=2ε2C.
مثال ۴
در مدار شکل زیر، وقتی کلید در لحظه t=0 بسته شود، جریان اولیه مدار I0=1A خواهد بود. انرژی ER را به دست آورید که در بازه زمانی t=0 و T=1 میلیثانیه تلف میشود. مقاومت را R=50kΩ و سلف را L=0.1H در نظر بگیرید.
شکل ۸
حل: با استفاده از KVL، میتوان نوشت:
LdtdI+IR=0.
جواب این معادله دیفرانسیل، برابر است با:
I(t)=I0e–LRt.
توان لحظهای تحویلی به مقاومت از رابطه زیر به دست میآید:
P(t)=I2(t)R=I02Re–L2Rt.
با انتگرالگیری از توان از t=0 تا T=1ms=0.001s، انرژی تلف شده در مقاومت در بازه زمانی مورد نظر به دست میآید:
در لحظه t=0، نیروی محرکه الکتریکی ε=50V به خازن بدون شارژ C=10μF اعمال میشود. خازن از طریق مقاومت R=100kΩ شروع به شارژ میکند. تعداد الکترونهایی را بیابید که در یک ثانیه روی صفحه منفی خازن قرار دارند.
حل: وقتی خازن در حال شارژ است، جریان مدار با قانون زیر تغییر میکند:
همانطور که میدانیم، بار یک الکترون برابر است با:
e=1.6×10–19C,
بنابراین، تعداد الکترونهای صفحه خازن به صورت زیر به دست میآید:
N=eQ=1.6×10–193.16×10–4=1.97×1015
مثال ۷
جریان و ولتاژ یک عنصر مداری طبق قانون سینوسی زیر تغییر میکند:
I(t)=I0sin(T2πt+θ),V(t)=V0sin(T2πt),
که در آن، T تناوب نوسانات، θاختلاف فاز، و I0 و V0 مقادیر اولیه جریان و ولتاژ هستند. توان متوسط تلف شده در عنصر مداری را در یک دوره تناوب به دست آورید.
حل: توان متوسط در دوره تناوب T با انتگرال زیر به دست میآید:
Pˉ=T10∫TP(t)dt=T10∫TI(t)V(t)dt.
با جایگذاری عبارات جریان I(t) و V(t)، خواهیم داشت:
همانطور که میبینیم، حداکثر مقدار توان متوسط در θ=0 به دست میآید:
Pˉmax=2I0V0.
مثال ۸
منبعی با نیروی محرکه الکتریکی ثابت ε=100V به مداری با مقاومت اولیه R0=20Ω متصل شده است. اگر مقاومت به صورت خطی و با نرخ α=1sΩ تغییر کند، بار Q را محاسبه کنید که در زمان T=1 دقیقه از مدار عبور خواهد کرد.
حل: مقاومت R مدار با قانون زیر تغییر میکند:
R(t)=R0+αt.
طبق قانون اهم، داریم:
I(t)=R(t)ε=R0+αtε.
برای یافتن بار Q، از جریان I(t) در بازه [0,T] انتگرال میگیریم. در نتیجه، خواهیم داشت:
سید سراج حمیدی دانشآموخته مهندسی برق است و به ریاضیات و زبان و ادبیات فارسی علاقه دارد. او آموزشهای مهندسی برق، ریاضیات و ادبیات مجله فرادرس را مینویسد.
۲ دیدگاه برای «کاربرد انتگرال در تحلیل مدار – به زبان ساده»
حامد
سلام تشکر از شما ،ایا امکان داره برای مدار RLکه توضیح دادید به جای منبع dc از یک منبع سینوسی استفاده کنید ،در واقع میخوام مسئله جریان هجومی ترانس که به خاطر کلید زنی رخ می دهد رو متوجه شوم ،تشکر.
فهیمه سکاکی
با سلام خدمت شما:
بله، امکان استفاده از یک منبع سینوسی (AC) به جای منبع DC در مدار RL وجود دارد و در واقع این تغییر میتواند بهخوبی رفتار جریان هجومی ترانسفورماتور را شبیهسازی کند.
شما در حال مطالعه نسخه آفلاین یکی از مطالب «مجله فرادرس» هستید. لطفاً توجه داشته باشید، ممکن است برخی از قابلیتهای تعاملی مطالب، مانند امکان پاسخ به پرسشهای چهار گزینهای و مشاهده جواب صحیح آنها، نمایش نتیجه آزمونها، پاسخ تشریحی سوالات، پخش فایلهای صوتی و تصویری و غیره، در این نسخه در دسترس نباشند. برای دسترسی به نسخه آنلاین مطلب، استفاده از کلیه امکانات آن و داشتن تجربه کاربری بهتر اینجا کلیک کنید.
سلام تشکر از شما ،ایا امکان داره برای مدار RLکه توضیح دادید به جای منبع dc از یک منبع سینوسی استفاده کنید ،در واقع میخوام مسئله جریان هجومی ترانس که به خاطر کلید زنی رخ می دهد رو متوجه شوم ،تشکر.
با سلام خدمت شما:
بله، امکان استفاده از یک منبع سینوسی (AC) به جای منبع DC در مدار RL وجود دارد و در واقع این تغییر میتواند بهخوبی رفتار جریان هجومی ترانسفورماتور را شبیهسازی کند.
از همراهی شما با مجله فرادرس سپاسگزاریم.