مخاط چیست؟ — به زبان ساده

۱۲۰۶۸ بازدید
آخرین به‌روزرسانی: ۰۵ دی ۱۴۰۱
زمان مطالعه: ۱۲ دقیقه
مخاط چیست؟ — به زبان ساده

محافظت فیزیکی در برابر پاتوژن‌های خارجی، امری ضروری برای بقای موجود زنده است. در پستانداران، پوست از مناطق بیرونی و مخاط از مناطق داخلی بدن محافظت می‌کند. مخاط یا «موکوس» (Mucus)، ماده‌ای چسبناک است که اندام‌ها و غدد بدن انسان را پوشش می‌دهد. ترکیب اصلی این ماده را گلیکوپروتئینی به نام موسین (Mucin) تشکیل می‌دهد. این مطلب در مورد مخاط، غشای مخاطی و پراکندگی آن، موسین و اختلال‌های مربوط به مخاط صحبت می‌کند.

مخاط چیست ؟

«مخاط» یا «موکوس» (Mucus) ماده‌ای چسبناک، ژلاتینی و معمولا شفاف و بی‌رنگ، با ترکیب اصلی گلیکوپروتئین موسین است. مخاط ترشح شده از غشای مخاطی باعث حفظ رطوبت، به دام افتادن میکروب‌ها و محافظت از اندام می‌شود. این ماده حاوی آنتی‌بادی و آنزیم‌هایی است که میکروب‌ها را خنثی و هضم می‌کنند. ترکیبات مخاط را در ادامه شرح می‌دهیم.

موسین

موسین یکی از اصلی‌ترین گلیکوپروتئین‌های سازنده مخاط است. این مولکول، یک بخش قندی بسیار متنوع و یک بخش پروتئینی، با واحدهای تکراری (پرولین، تروئونین و سرین) دارد. موسین به دو صورت ترشحی و عرض غشایی در بدن ساخته می‌شود. برهم‌کنش بخش‌های قندی با آب، مسئول ایجاد ویژگی «روان‌سازی» (Lubricant) در غشای مخاطی است. ساختار شاخه‌مانند بخش قندی، از نفوذ و رسیدن پاتوژن‌ها به سلول‌های زیری جلوگیری می‌کند.

موسین توسط سلول‌های گابلت، لوکوسیت‌ها و سلول‌های لوله گوارش ترشح می‌شود و در تنظیم انتقال یون‌ها نقش دارد و در حالت عرض غشایی نقش رسپتور دارند.

موسین چیست
موسین عرض غشایی و ترشحی (برای مشاهده تصویر در اندازه بزرگتر، روی آن کلیک کنید.)

این مولکول در انسان به وسیله ۲۲ ژن بیان می‌شود که «MUC1» تا «MUC22» نام دارند. ژن MUCموسین موجود در مخاط دستگاه تنفسی، لوله گوارش و دستگاه تناسلی زنان (موسین‌۱) را کد می‌کند.

گیرنده موسینی

موسین عرض غشایی در بخش خارجی مانع از نفوذ باکتری به لایه‌های زیرین می‌شود و در بخش داخلی با فسفوریله شدن، در مسیر پیام‌رسانی نقش دارد. این مولکول‌ها، تمایز و آپوپتوز سلول‌های روده، التهاب و اتصال سلولی را تنظیم می‌کنند. بیان زیاد (Overexpressed) موسین‌های عرض غشایی یکی از فاکتورهای مهم پیش‌بینی آدنوکارسینوما است.

لاکتوفرین

یکی دیگر از گلیکوپروتئین‌های موجود در مخاط، «لاکتوفرین» (Lactoferrin) است. این مولکولِ مونومری، در شیر، اشک و صفرا نیز وجود دارد. لاکتوفرین، مولکولی سیدروفیل (آهن‌دوست) است و تصور می‌شود با جذب آهن موجود در محیط، از رشد باکتری جلوگیری می‌کند. توانایی اتصال به لیپوپلی‌ساکارید، این مولکول را به عامل ضدباکتریایی تبدیل کرده است.

به‌علاوه، لاکتوفرین با اتصال به پاتوژن از اتصال آن به گیرنده سلول میزبان جلوگیری می‌کند. سلول‌های اپیتلیومی، این مولکول زیستی را سنتز می‌کنند اما در گرانول‌های نوتروفیل‌ها نیز دیده می‌شود.

لیزوزیم

لیزوزیم یا مورامیناز، آنزیمی برای شکستن پیوند مورامیک اسید و N-استیل‌گلوکوزآمین در دیواره‌سلولی باکتری‌ها است. حضور این آنزیم، مخاط را برای کمک به ایمنی ذاتی بدن مجهز می‌کند. لیزوزیم علاوه بر فعالیت آنزیمی، توانایی اتصال به لیپوپلی‌ساکاریدهای باکتریایی و مهار باکتری را دارد.

ایمونوگلوبولین A

ایمونوگلوبولین A یا IgA، یکی از آنتی‌بادی‌های فراوان موجود در بدن است و به حفاظت غشای موکوزی در برابر میکروب‌ها کمک می‌کند. تفاوت IgA موکوس و سرم، دیمری بودن نوع موکوسی است. دیمر شدن این ماکرومولکول به کمک زنجیره پروتئینی «J» انجام ‌می‌شود و برای در امان ماندن از پروتئاز‌های محیطی، پروتئینی به نام ترکیب ترشحی (Secretory Component) به آن اضافه شده است. IgA از نفوذ و اتصال مولکول‌های پاتوژن و میکروب‌ها به سلول‌های زیری جلوگیری می‌کند.

تفاوت IgA دیمری و مونومری
تفاوت IgA ترشحی و سرمی

این آنتی‌بادی در سلول‌های پلاسمایی زیرمخاط (لفنوسیت B) تولید می‌شود. در سطح سلول‌های اپیتلیال، رسپتورهای ایمونوگلوبولین پلیمری (pIgR) وجود دارد که آنتی‌بادی به آن متصل و اندوسیتوز می‌شود. بخش اعظم رسپتور، در سلول پروتئولیز می‌شود. در زمان ترشح آنتی‌بادی به سمت لومنی غشای مخاطی، تنها بخش ترشحی (sIgA) به آن متصل است.

خلط چیست ؟

موکوس ترشح‌شده در ریه و سیستم تنفسی که با سرفه از دهان خارج می‌شود، خلط نام دارد. خلط، نشانه التهاب یا تحریک بافت در این منطقه است.

غشای مخاطی چیست ؟

غشای مخاطی یا غشای موکوسی (Mucous Membrane | Mucosa) آستر پوشاننده بافت‌های مرتبط با فضای خارج بدن است. این غشا  در بخش‌های زیر وجود دارد.

  • لوله گوارش
  • دستگاه تنفسی
  • دستگاه ادراری
  • دستگاه تناسلی
  • گوش میانی
  • بخشی از چشم

نوع بافت پوششی در غشای مخاطی می‌تواند سنگفرشی مطبق یا استوانه‌ای باشد. بخش زیرین هر دو نوع را بافت پیوندی به خود اختصاص می‌دهد. در برخی مناطق این لایه‌ها به ماهیچه صاف ختم می‌شوند. وظیفه اصلی این غشا ترشح موکوس است اما در اندام‌های مختلف وظایف اختصاصی نیز دارد.

سلول‌ های غشای مخاطی

یکی از سلول‌های این غشا سلول‌های جامی‌شکل یا «گابلت» (Goblet cells) هستند که به دلیل شکل ظاهری، به این نام خوانده می‌شوند. هسته این سلول در قاعده و سیتوپلاسم آن در قسمت رأسی قرار دارد. سلول‌های گابلت مولکول‌های زیر را ترشح می‌کنند.

  • موسین
  • کموکین
  • سیتوکین
  • پروتئین‌های ضدمیکروبی

سلول‌های گابلت، در بافت‌های مختلف، موسین متفاوتی ترشح می‌کنند. برای نمونه در روده، MUC2 اما در اپیتلیومِ چشم، MUC5AC ترشح می‌شود. تنظیم ترشح موسین در به‌وسیله استیل‌کولین، هیستامین و پروستوگلاندین‌ها انجام می‌شود.

غشای مخاطی سیستم گوارشی

غشای مخاطی در لوله گوارشی، چهار بخش دهان، مری، معده و روده‌ها را پوشش می‌دهد. زیرمخاط و مخاط در این بخش غده‌هایی دارن که علاوه بر مرطوب نگهداشتن محیط به هضم مواد غذایی نیز کمک می‌کند. ساختار و وظیفه غشای این بخش در ادامه آمده است.

  • دهان
  • مری
  • معده
  • روده‌

دهان

سه دسته غشای موکوسی در این بخش داریم:

  • «آستری» (Lining): بافت نرمی است که حفره دهان را می‌پوشاند و از بافت‌های زیرین محافظت می‌کند.
  • «مختص جویدن» (Masticatory): این بافت کمی زبرتر و نسبت به فشارهای مکانیکیِ جویدن مقاوم است.
  • «تخصصی» (Specialized): بافت پوشاننده زبان که جوانه‌های چشایی در آن وجود دارند.

جوانه‌های چشایی

با کنار هم قرار گرفتن ۵۰ تا ۱۵۰ سلول چشایی، جوانه چشایی تشکیل می‌شود. سلول‌های این بخش، مدام جایگزین می‌شوند و طول عمری برابر ۸ تا ۱۲ روز دارند.

مری

غشا در مری، با ترشح مخاط از ساییده شدن سلول‌های دیواره ناشی از عبور غذا جلوگیری می‌کند.

معده

لایه مخاطی در معده دارای سلول‌های مختلفی است که ترشح آنزیم‌های گوارشی، ترشح اسید (شیره) معده و محافظت در برابر آنزیم‌های هضم‌کننده را برعهده دارند. مخاط این بخش از ۹۵ درصد آب و پروتئین‌های ژلاتینی و افزایش‌دهنده ویسکوزیته تشکیل شده است.

سلول‌های ترشح‌کننده موکوس در این اندام به‌وسیله آنزیم کربنات دهیدراز، کربن دی‌اکسید ($$CO_{2}$$) را به یون بی‌کربنات ($$HCO_3^-$$) تبدیل می‌کنند. $$HCO_3^-$$  موجود در موکوس، محیط اطراف سلول‌ را قلیایی و از آن در برابر اسید معده محافظت خواهد کرد. سنتز مخاط در معده توسط عصب واگ و با واسطه‌گری پروستوگلاندین‌ها تنظیم می‌شود.

روده‌ها

در این اندام غشای مخاطی علاوه برنقش محافظتی، آب و موادغذایی را نیز جذب می‌کند.

غشای مخاطی سیستم تنفسی

غشای موکوسی سیستم تنفسی از بینی شروع و به نایژه‌ها ختم می‌شود. مخاط ترشح شده از این غشا، بخش‌های مختلف دخیل در تنفس را مرطوب نگه می‌دارد. غشای این بخش از ۵ دسته سلول تشکیل شده است.

  • سلول‌های مژک‌دار
  • سلول‌های گابلت
  • سلول‌های مسواکی
  • سلول‌های غشای پایه
  • سلول‌های گرانول کوچک

در ادامه عملکرد متفاوت غشا در بخش‌های سیستم تنفسی را بررسی می‌کنیم.

بینی

غشای مخاطی این بخش دارای رگ خونی و ساختارهای مو مانندی به نام «سیلی» (Cilia) یا مژک است. مژک وظیفه دارد ذرات خارجی به‌دام‌افتاده در مخاط را به بخش جلویی بینی یا حلق انتقال دهد. سرماخوردگی، این پوشش را تحت تاثیر قرار می‌دهد و سبب ترشح بیش از حد موکوس می‌شود. بخش دیگر غشای مخاطی در بینی مربوط به ناحیه سقف است که گیرنده‌های بویایی در آن قرار دارد.

ساختار مژک

مژک ساختاری از میکروتوبول‌های محصور شده با غشای پلاسمایی، مو مانند و بسیار کوچک (عرضی برابر ۰/۲۵ و طولی برابر ۲۰ میکرومتر) است. آرایش میکروتوبول‌ها در این ساختار، به شکل ۹ جفت محیطی و دو میکروتوبول‌ مرکزی (آرایش آکسونم) است. ۹ جفت محیطی، با کمک پروتئین عرضی به هم متصل می‌شوند و موتورپروتئین «داینئین» (Dynein) بین آن‌ها قرار دارد. این موتورپروتئین با مصرف ATP انرژی لازم برای حرکت میکروتوبول‌ها روی هم و به دنبال آن حرکت مژک را فراهم می‌کند. مژک به‌وسیله جسم پایه (۹ دسته سه‌تایی میکروتوبول) به سلول متصل می‌شود.

ساختار سیلی

نای

وظیفه غشای مخاطی در این اندام، روان‌سازی تارهای صوتی و محافظت اندام در برابر پاتوژن‌های خارجی است. ترشح زیاد مخاط در نای و حنجره، تارهای صوتی را دچار مشکل می‌کند و فرد مجبور می‌شود هنگام حرف زدن، به‌طور مدام گلوی خود را صاف کند.

نایژه ، نایژک و ریه‌ها

وظیفه اصلی غشای موکوسی در این بخش‌ها مرطوب نگهداشتن این ناحیه است تا حداکثر اتساع برای ورود هوا انجام گیرد. نایژک‌ها فاقد سلول‌های گابلت هستند و سلول‌های دیگری (سلول‌های کلاب) جایگزین آن‌ها می‌شوند.

غشای مخاطی سیستم ادراری

غشای مخاطی، سطح میزراه، مثانه و میزنای را نیز می‌پوشاند. این غشا در مثانه ساختار منحصربه‌فردی پیدا می‌کند که به آن «اپتلیوم انتقالی» (Transitional Epithelium) می‌گویند. سلول‌های این پوشش، در مواقع نیاز به افزایش حجم در مثانه، تغییر شکل می‌دهند و بدون به‌هم‌ریختگی ساختار، به ۲ تا ۳ لایه تبدیل می‌شوند.

غشای مخاطی سیستم تناسلی

در دستگاه تناسلی نیز مخاط، محیط داخلی اندام را مرطوب نگه می‌دارد. در واژن این غشا، آستری برای اندام است و در رحم لایه‌ای ضخیم به نام اندومتر تشکیل می‌دهد که محل لانه‌گزینی توده سلولی جنین است. اگر لقاح انجام نشود، این غشا هر ماه خونریزی دارد. در دستگاه تناسلی مردان، این غشا از دو سری سلول مژک‌دار و بدون مژک و غدد تشکیل شده است.

غشای مخاطی گوش میانی

این پوشش اولین بخش دفاعی در گوش میانی است. غشای موکوسی این بخش مانند بینی، شامل مژک‌هایی است که ذرات خارجی را به سمت ابتدای مجرای شنوایی منتقل می‌کنند. سپس مجرای شنوایی به کمک مژک، ذرات را برای بلع پشت حلق می‌فرستد. عفونت و آلرژی در گوش میانی باعث می‌شود این بخش، پر از مایع شود.

غشای مخاطی چشم

«ملتحمه» (Conjunctive) چشم، در واقع همان پوشش مخاطی این اندام است که بخش قابل مشاهده کره چشم به‌جز قرنیه را می‌پوشاند. غشای مخاطی در این اندام به دو بخش پلکی (palpebral conjunctiva) (پوشاننده پلک‌ها) و مخاطی (bulbar conjunctiva) (پوشاننده کره چشم) تقسیم می‌شود.

موکوس چشم
غشای مخاطی چشم

زیرمخاط چیست ؟

زیرمخاط لایه ضخیمی از بافت پیوندی، زیرِ غشای مخاطی است. این بخش شامل رگ‌های خونی، رگ‌های لنفاوی، عصب و در برخی مناطق، غدد اگزوکرین می‌شود. زیرمخاط، بخش متصل‌کننده مخاط به ماهیچه است.

غدد زیرمخاطی

این غدد مثل سلول‌های گابلت، موکوس ترشح می‌کنند و در اندام‌های زیر دیده می‌شوند.

  • بخش بالایی سیستم تنفسی به‌خصوص سینوس‌ها، نای و نایژه‌ها
  • سیستم بینایی
  • سیستم شنوایی
  • مری
  • دئودئوم (غدد برنر)

این غدد از سلول‌های آسینی و مجاری ختم‌شونده به اپیتلیوم تشکیل شده‌اند. سلول‌های آسینی، مجموعه‌ای از سلول‌های ترشحی در غدد اگزوکرین هستند که ساختاری شبیه به شاه‌توت شکل می‌دهند و در مخاط معده و غدد بزاقی زیر زبان نیز وجود دارند.

غده زیر مخاطی
مثالی از ساختار غده زیر مخاطی

نقش مخاط در سیستم ایمنی

مخاط و غشای مخاطی در ایمنی ذاتی بدن نقش دارند. ایمنی‌زایی این بافت، ناشی از عملکرد ۴ بخش زیر است.

  • مخاط ترشح شده در اندام‌ها، پاتوژن‌ها را به دام می‌اندازد و با حرکات مژک، مخاط همراه با پاتوژن را به سمت حفره‌های خروجی هدایت می‌کند.
  • IgA ترشح شده از سلول‌های غشای موکوسی، میکروب‌ها را از بین می‌برد.
  • لاکتوفرین موجود در موکوس با حذف آهن محیط، از رشد باکتری جلوگیری می‌کند. به‌علاوه، این گلیکوپروتئین به دلیل توانایی اتصال به لیپوپلی‌سکاریدهای باکتریایی، خاصیت ضدباکتری دارد.
  • آنزیم لیزوزیم موجود در مخاط، دیواره‌سلولی باکتری را از بین می‌برد.

تفاوت غدد موکوسی و سروزی

هر دو غده، زیرمجموعه‌ای از «غدد بزاقی» (Salivary Gland) هستند و عمده اختلاف آن‌ها در ترکیب ماده ترشحی است. غدد موکوسی، موکوس ترشح می‌کنند که ماده‌ای ویسکوز، شفاف و حاوی موسین است و در روان‌سازی بافت نقش دارد. درصورتیکه غدد سروزی ماده‌ای شفاف با ویسکوزیته کم ترشح می‌کنند که حاوی زیموژن، آنتی‌بادی و نمک‌های معدنی است و عمدتا هضم غذا و دفاع از بدن را بر عهده دارد. این غدد بر حسب مکان قرارگیری، به سه دسته تقسیم می‌شوند.

تقسیم‌بندی مکانی نوع ترشح
بناگوشیسروزی
زیرآرواره‌ایسروزی و موکوسی
زیرزبانیسروزی و موکوسی

اختلال های مربوط به مخاط

در شرایط معمول، ما حتی متوجه حضور مخاط در بدن نمی‌شویم. در مواقع عفونت، نوتروفیل‌های سیستم ایمنی برای از بین بردن میکروب‌ها با مخاط مخلوط می‌شوند. این سلول‌ها پس از درگیری با میکروب‌ها از بین می‌روند و رنگ موکوس به دلیل وجود پروتئین حاوی آهن در آن‌ها، به سبز تغییر می‌کند. ترشح زیاد موکوس شفاف نشان‌دهنده درگیری بدن با آلرژن‌ها است. هم‌چنین، غلیظ شدن موکوس ممکن است به دلیل دهیدراته شدن بدن به‌وجود بیاید. برخی اختلال‌ها به دلیل بروز مشکل در ترشح موکوس ایجاد می‌شوند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

موکوس در مدفوع

وجود موکوس در مدفوع یک امر عادی است. در صورت زیاد شدن مخاط در مدفوع، ممکن است فرد به یکی از بیماری‌های زیر مبتلا شده باشد.

  • یبوثت
  • دهیدراته شدن بدن
  • کورون (Crohn’s Disease)
  • سندروم روده تحریک پذیر
  • سیستیک فیبروزیس
  • عفونت روده
  • مشکلات جذب
  • سرطان کلون یا رکتوم

نحوه تشخیص

ازآنجایی‌که این مشکل ممکن است نتیجه ابتلا به بیماری‌های مختلفی باشد پزشک برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد وضعیت سلامت فرد، با معاینه و انجام آزمایش خون شروع خواهد کرد. اگر به اطلاعات بیشتری نیاز باشد، آزمایش‌های زیر را نیز انجام می‌دهد.

  • کشت مدفوع
  • کلونوسکوپی
  • تصویربرداری
  • تست الکترولیت عرق

درمان

با توجه به تنوع عوامل ایجاد این وضعیت، درمان‌های پیشنهادی در افراد نیز متفاوت است. اگر مشکل مربوط به یبوثت یا دهیدراسیون بدن باشد، با تغییر رژیم غذایی برطرف خواهد شد. در موارد مزمن مثل سیستیک فایبروزیس، سندروم روده تحریک پذیر و بیماری کورون به مصرف دارو نیاز است.

موکوس در ادرار

مثانه و میزراه برای حذف باکتری‌ها، مخاط ترشح می‌کنند. به همین دلیل وجود موکوس در ادرار طبیعی و رنگ آن معمولا شفاف، سفید یا سفید مایل به زرد است. اما اگر این رنگ به زرد تغییر پیدا کند یا به مقدار خیلی زیاد در ادرار دیده شود، احتمال ابتلا به بیماری وجود دارد. در ادرار زنان جوان به دلیل عادت ماهیانه، استفاده وسایل جلوگیری از بارداری، حاملگی و تخمک‌گذاری، موکوس بیشتری وجود دارد. مشاهده موکوس در ادرار ممکن است به یکی از دلایل زیر اتفاق بیفتد.

  • عفونت مجاری ادراری
  • عفونت‌های مقاربتی
  • سندروم روده تحریک‌پذیر
  • زخم کولیت
  • سنگ کلیه

زخم معده

فعالیت هلیوباکتر در معده، مصرف دارو‌های ضدالتهابیِ غیراستروئیدی (مثل ایبوپروفن و آسپیرین) و ترشح اسید اضافه در سندروم «زولینجر-الیسون» (Zollinger-Ellison) ممکن است منجر به از بین رفتن لایه‌ موکوسی و در معرض قرار گرفتن سلول‌های اپیتیلوم شود.

این داروها، پروستوگلاندین‌ها - مولکول‌هایی که در احساس درد و ساخت موکوس نقش مهمی دارند - را مهار می‌کنند. مهار این مولکول‌ها سبب سنتز مخاط کمتر می‌شود. نتیجه این امر لایه محافظتی نازک‌تر و ایجاد زخم‌های پپتیک در معده است.

سندروم تروسا

«سندروم تروسا» (Trousseau syndrome) معمولا همراه با آدنوکارسینومای موسینی بروز پیدا می‌کند. در این حالت مولکول یا قطعات موسین با گروه‌های قندی غیرمعمول، داخل خون ترشح می‌شوند. از آنجایی که موسین‌های سرطانی جایگاه اتصال به «سلکتین» (Selectin) دارند، فرض می‌شود، اتصال موسین به سلکتین عامل ایجاد این سندروم است. در این سندروم لخته‌های خونی به‌طور مکرر و در اندام‌های مختلف ایجاد می‌شوند و فرد را دچار مشکل می‌کنند.

موکوسل دهانی چیست ؟

«موکوسل» (Mucocele) یا کیست موکوسی دهان، برآمدگی بی‌ضرر در پوشش مخاطی دهان است. موکوسل ممکن است در پخش داخلی لب پایینی، لثه و سقف دهان به‌وجود بیاید. این کیست، دایره‌ای‌شکل و ۲ تا ۱۰ میلی‌متر است. موکوسل دهان، بافتی نرم و رنگی سفید یا نیمه‌شفاف یا آبی دارد. مسیر بزاق ممکن است به دلیل گاز گرفتن لب یا لُپ یا ضربه خوردن به صورت مسدود شود. در این حالت مخاطِ خارج شده محصور و به کیست تبدیل می‌شود.

درمان موکوسل دهان

موکوسل دهان معمولا بدون نیاز به درمان برطرف می‌شود اما در مواردی که کیست بزرگ است و فرد را اذیت می‌کند نباید به هیچ عنوان تلاشی برای باز کردن و درمان خانگی آن انجام داد و مراجعه به پزشک ضروری است.

اندومتریوز

در «اندومتریوز» (Endometriosis) بافت آستری رحم وارد تخمدان‌ها و لوله‌های فالوب می‌شود. زنان در هر سنی ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. علائم این اختلال متغیر است و درجات مختلفی دارد. مهم‌ترین علائم این بیماری در ادامه آمده‌اند.

  • درد در ناحیه لگن و پایینی شکم که معمولا در دوره عادت ماهانه شدیدتر می‌شود.
  • درد شدید در دوره عادت ماهانه که فرد را از فعالیت باز می‌دارد.
  • فرد هنگام و بعد از رابطه جنسی احساس درد می‌کند.
  • فرد در زمان دفع ادرار و مدفوع در دوره عادت ماهانه دچار درد می‌شود.
  • فرد در باردار شدن مشکل دارد.

در حال حاضر درمان مشخصی برای این بیماری وجود ندارد اما برخی روش‌های تعدیل‌کننده علائم به شرح زیر است.

  • مسکن
  • داروهای هورمونی و ضدبارداری
  • جراحی برای برداشت بخش‌هایی از بافت اندومتر
  • برداشت کامل رحم یا بخش درگیر شده آن

قرمزی چشم

التهاب یا قرمز شدن چشم بر اثر بروز مشکل در ملتحمه ایجاد می‌شود. این حالت ممکن است به دلیل آلودگی ویروسی یا باکتریایی، آلودگی با ماده شیمیایی، آسیب فیزیکی یا بخشی از واکنش‌های آلرژیک ایجاد شود.

قرمزی چشم

پمفیگوس یا تاول غشای مخاطی چشم

«پمفیگوس» (Pemphigus)، یک بیماری نادر و خودایمنی است که علت آن هنوز مشخص نشده است. این زخم یا تاول در ملتحمه در ۶۰ تا ۸۰ سالگی بروز می‌کند. پمفیگوس، مختص غشای مخاطی چشم نیست و ممکن است در بقیه اندام‌ها نیز دیده شود. برای درمان این وضعیت از داروهای استروئیدی و ضدالتهابی استفاده می‌شود. جراحی برای خارج کردن تاول‌ها، تنها می‌تواند علائم بیماری را کاهش دهد و درمان نیست.

درمان موکوس غیرطبیعی چگونه است ؟

افزایش ترشح مخاط را می‌توان با دارو یا توصیه‌های خانگی درمان کرد اما این درمان‌ فقط در موارد خفیفی مثل سرماخوردگی و آلرژی اثر دارند. داروهای تجویزی برای این اختلالات به شرح زیر هستند.

شستشو دهنده بینی

این داروها مسیر بینی را باز می‌کنند. مکانسیم عمل آن‌ها نازک کردن مویرگ، محدود کردن جریان خون و کاهش تولید مخاط است. مصرف بیش از اندازه این داروها باعث خشکی غشای موکوسی و ترشح بیشتر مخاط و گرفتگی بیشتر مجاری می‌شود.

آنتی‌هیستامین‌ها

این داروها جلوی عملکرد هیستامین را می‌گیرند و در زمان بروز واکنش‌های آلرژیک در بدن تجویز می‌شوند. از عوارض این داروها می‌توان به سرگیجه، خواب‌آلودگی، سردرد و خشکی دهان اشاره کرد.

ترکیبات خلط آور

این داروها بیشتر در سرماخوردگی و آنفولانزا تجویز می‌شوند که موکوس را نازک‌تر و خروج آن را راحت‌تر می‌کنند.

سوالات متداول در رابطه با مخاط

در این بخش، به سؤالات متداول در رابطه با مخاط پرداخته‌ایم.

آزمایش مخاط چیست ؟

تست مخاط یا «تست خلط سینه» (Sputum Test)، آزمایشی است که ممکن است در صورت عفونت ناحیه تنفسی و مشکلات ریوی، پزشک برای شما انجام دهد. این آزمایش وجود باکتری یا قارچ در سیستم تنفسی شما را مشخص می‌کند. برای انجام این آزمایش، بیمار پس از یک نفس عمیق خلط خود را با سرفه در یک لیوان می‌ریزد.

پلاگ مخاط چیست ؟

«پلاگ مخاط» (Mucus Plug)، تجمع مخاط در ماه‌های اول بارداری و در دهانه رحم (Cervical Canal) است که از ورود میکروب‌ها به رحم جلوگیری و از جنین محافظت می‌کند. در ماه‌های آخر بارداری این پلاگ خودبه‌خود از بین می‌رود. 

مخاط در بدن چه نقشی دارد‌؟

بافت مخاطی، بافت پوشش دهنده اندام‌های داخلی بدن است که با ترشح مخاط لزج و چسبنده، در حفظ رطوبت حفره‌های بدن و محافظت از سلول‌های زیری نقش دارد.

سلب مسئولیت مطالب سلامت: این مطلب صرفاً‌ با هدف افزایش آگاهی عمومی در زمینه سلامت نوشته شده است. برای تشخیص و درمان بیماری‌ها، لازم است حتماً از دانش و تخصص پزشک یا دیگر افراد متخصص مرتبط استفاده شود. مسئولیت هر گونه بهره‌برداری از این مطلب با جنبه درمانی یا تشخیصی، بر عهده خود افراد بوده و مجله فرادرس هیچ مسئولیتی در این رابطه ندارد. برای اطلاعات بیشتر + اینجا کلیک کنید.
بر اساس رای ۱۹ نفر
آیا این مطلب برای شما مفید بود؟
اگر بازخوردی درباره این مطلب دارید یا پرسشی دارید که بدون پاسخ مانده است، آن را از طریق بخش نظرات مطرح کنید.
منابع:
biology dictionaryverywell healthwebMDEVERYDAY HEALTH
۴ دیدگاه برای «مخاط چیست؟ — به زبان ساده»

سلام
متأسفانه من می خواستم بدونم که مخاط توسط چه سلول هایی تولید میشه، که نبود!🌹😓

سلام و وقت بخیر
سسلول‌های جامی یا گابلت، سلول‌های اپیتلیال تخصص‌یافته‌ای هستند که در اپیتلیال لوله گوارش و سیستم تنفسی قرار دارند و وظیفه آن‌ها تولید و ترشح مخاط است. هسته، میتوکندری، دشتگاه گلژی و شبکه اندوپلاسمی این سلول‌ها سمت غشای بازال قرا ردارد و بقیه سیتوپلاسم از وزیکول‌های ترشحی مخاط پر شده است.
با تشکر از همراهی شما با مجله فرادرس

سیوال:با توجه به نقش منحصر به فرد سلامت سیستم ایمنی بدن در تأمین و حفظ سلامتی افراد،آیا میتوان گفت عملکرد سیستم های مخاطی در نقاط مختلف بدن که مشخصأ با وجود مخاط در نقاط مربوطه ارتباط دارد ،نشانه ای از قابل قبول بودن وضعیت سیستم ایمنی است ؟

با سلام؛

سیستم ایمنی مخاطی جزء اولین سد دفاعی بدن است و قطعا در حفظ سلامت افراد در مقابل عوامل بیماری‌زایی که از طریق مخاط وارد بدن می‌شوند موثر است. باکتری‌های زیادی هم در این مخاط زندگی می‌کنند اما اگر این مخاط آسیب ببیند برای مثال در سوختگی‌ها، ممکن است باکتری‌های روی سطح آن تکثیر شوند که در نتیجه آن عفونت باکتریایی ایجاد می‌شود.
البته سیستم ایمنی فقط شامل مخاط نیست. گاهی بعضی از عوامل بیماری‌زا از خون وارد بدن فرد می‌شوند. در این حالت سیستم ایمنی مخاطی نقشی در دفاع بدن در مورد عامل بیماری‌زا ندارد.

با تشکر از همراهی شما با مجله فرادرس

نظر شما چیست؟

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *