پوست چیست؟ – به زبان ساده
پوست یک بافت خارجی نرم است که سراسر بدن مهرهداران را پوشانده است. «پوست» (Skin) در انسان بزرگترین عضو بدن به شمار میآید که مساحت آن در حدود ۲ مترمربع است. پوست با استفاده از یک سیستم چند لایه شامل لایههای سلولی مختلف، سد سلولی و روغنهای محافظ، اندامهای داخلی ما را از محیط اطراف محافظت میکند.
پوست چیست؟
پوست چیزی بیش از یک مانع محافظ بین بدن و محیط اطراف آن است. این اندام وسیع همچنین در حفظ سلامتی بدن نقش مهمی دارد، از جمله این نقشها میتوان به تنظیم دمای بدن از طریق عرق کردن و گرگرفتگی هنگام گرم شدن و برجسته شدن محل رویش مو در هنگام سرما اشاره کرد. علاوه بر این موارد، پوست میتواند ویتامین D را که برای سلامتی استخوانها بسیار ضروری است از نور خورشید تولید کند.
پوست میتواند تفاوت زیادی بین گونهها و حتی بین افراد مختلف داشته باشد. در این مطلب ما در مورد ساختار پوست انسان، مراقبت مناسب از انواع مختلف پوست موجود در انسان، بیماریها و مشکلات پوستی و عملکرد پوست در سراسر سلسه حیوانات بحث خواهیم کرد.
عملکردهای پوست
پوست در بدن عملکردهای مختلفی دارد که میتوانند برای ارگانیسمها مفید باشند. از جمله عملکردهای مهم پوست در بدن میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
محافظت از بدن در مقابل محیط خارج
این عملکرد پوست مهمترین کارکرد آن است، پوست به عنوان اولین سد دفاعی بدن، از ورود عوامل بیماریزا مانند ویروسها و باکتریها به بافتهای بدن جلوگیری میکند، به طوری که این عوامل بیماریزا تنها در حالت آسیب دیدگی پوست و زخمهای ایجاد شده در آن یا از طریق حفرههایی مانند بینی و دهان میتوانند وارد بدن شوند.
جلوگیری از هدر رفتن آب بدن
دوزیستان با پوست بسیار نازکی که دارند، برای جلوگیری از خشک شدن پوست، باید همیشه در نزدیکی آب باشند. انسانها و بیشتر حیوانات خشکیزی دیگر، پوستهای ضخیمی دارند که آب بسیار کمی از دست میدهند. وقتی انسانها در شرایط بیابانی زندگی میکنند، در واقع پوست آنها ضخیمتر شده تا از خروج آب بدن از طریق تعریق در هوای خشک جلوگیری کند.
درک و احساس شرایط بیرونی بدن
پوست دارای اعصابی است که اطلاعات مربوط به فشار، جنس مواد خارجی، گرما، سرما، درد و لذت را به مغز منتقل میکنند. این ویژگی به ارگانیسم امکان میدهد تا به محیط اطراف خود پاسخ مناسبی بدهد.
تنظیم دمای بدن
پوست انسان و برخی دیگر از پستانداران میتواند به واسطه فرایند عرق کردن یا «تعریق» (Sweat)، آب را به طور منظم از دست دهد. بدن با آزاد کردن آب روی پوست، میتواند خود را از طریق تبخیر خنک کند. از آنجایی که گرمترین مولکولهای آب ابتدا تبخیر میشوند، در نتیجه با این تبخیر، گرما نیز از بدن خارج شده و دمای آن کاهش مییابد.
بدن همچنین میتواند گرمازدگی را با «گرگرفتگی» (Flushing) تعدیل کند، این فرایند به بدن اجازه میدهد تا خون با دمای بالا از بخشهای درونی بدن به نزدیکی پوست سرازیر شوند و از این طریق دمای خون کاهش یابد و به طور کلی دمای بدن تعدیل شود.
علاوه بر مکانیسمهای فوق تصور میشود که پدیده «مو به تن سیخ شدن» پاسخی برای تنظیم درجه حرارت بدن باشد. هنگامی که این پدیده در بدن اتفاق میافتد، ماهیچههای کوچک در محل رویش مو در پوست به گونهای سفت شده که باعث میشود موهای بدن به حالت ایستاده قرار بگیرند. در این حالت با افزایش مقدار هوای به دام افتاده در سطح پوست توسط موهای پوستی، دمای بدن کمتر کاهش یافته و بدن گرم میماند.
بعضی از دانشمندان معتقدند که این پدیده در پاسخ به ترس یا احساسات شدید دیگر نیز در بدن اتفاق میافتد که ممکن است، مشابه همین پدیده در حیوانات برای ترساندن شکارچیان به وجود آید.
استتار
بسیاری از حیوانات دارای پوستی هستند که از رنگها و الگوهای خاصی ایجاد شدهاند که با محیط اطراف خود همخوانی دارند و باعث ایجاد خطای دید میشوند. این ویژگی پوست برای هر دو گونه شکارچی و طعمه بسیار اهمیت دارد. اگر شکارچیان نتوانند طمعه خود در محیط به راحتی ببیند و شناسایی کنند، نمیتوانند شکار موفقی داشته باشند. از طرفی دیگر، اگر شکارچیان با استفاده از ویژگیهای پوستی خود بتوانند به خوبی خود را در محیط استتار کنند، توسط گونههای طعمه قابل شناسایی نیستند.
پوست بسیاری از حیوانات الگوی رنگی استاتیک ایجاد میکنند، مانند رنگ قهوهای بدن بزگوزنها و گوزنها که این رنگ را از چمن و برگهای مرده محیط تقلید کردهاند و همین مکانیسم در پوست «مار شاخه انگوری» که شامل تکههای سبز روشن است و یا رنگ گل آلوده «سفره ماهی» دیده میشود.
با این حال، تعداد کمی از گونهها، دارای پوستی هستند که از مکانیسمهای استتاری پیشرفتهتری استفاده میکنند. آفتابگردان و اختاپوس از جمله این گونهها هستند که پوست آنها دارای سلولهایی است که میتوانند مقادیر مختلفی از رنگدانه را در صورت تمایل آزاد کنند. این مکانیسم در اصل به پوست آنها اجازه میدهد تا مانند صفحه تلویزیون عمل کند، به طوری این موجودات میتوانند رنگ پوست خود را تغییر دهند تا با هر رنگ زمینهای که در محیط آنها قرار دارد، مطابقت داشته باشد.
ذخیرهسازی
بسیاری از حیوانات چربی و آب را در بافتهای پوستی خود ذخیره میکنند. این ذخیرهسازی به ارگانیسم اجازه میدهد تا این مواد به عنوان عایقی اطراف بدن را پوشش داده و در زمان نیاز بدن به آنها، مورد استفاده قرار بگیرند.
بسیاری از حیواناتی که در آب و هوای سرد زندگی میکنند، این توانایی را به حالت پیشرفتهتری دارند و لایههای ضخیمی از حبابهای چربی در زیر پوست ایجاد کرده که به عنوان عایق مناسبی بین دمای پایین محیط بیرون و اعضای داخلی بدن حیوانات عمل میکنند.
ترشح ترکیبات پیامرسان
مایعی که پوست به عنوان تعریق از بدن ترشح میکند، میتواند هدف دیگری نیز داشته باشد، به عنوان مثال، این مایع میتواند به عنوان یک سیگنال برای حیوانات دیگر محسوب شده و در عملکردهای ارتباطی مورد استفاده قرار بگیرد. بسیاری از حیوانات قلمرو خود را با یک ترکیب شیمیایی که رایحه اختصاصی دارد، از غدد موجود در پوست خود علامت گذاری میکنند. این نشانگرها حتی میتوانند اطلاعاتی در مورد سن، جنسیت، سلامتی و در دسترس بودن برای جفت گیری حیوانات را نیز در بر داشته باشند.
پوست انسان
پوست انسان، بافت پوششی در سطح بدن است که از آن در برابر محیط بیرون محافظت کرده و همچنین محرکهای حسی را از محیط خارجی دریافت میکند. پوست از سه لایه بافت تشکیل شده است:
- اپیدرم (Epidermis): این بخش بیرونیترین لایه پوست است که ساختار محافظ اولیه را میسازد و به آن لایه شاخی یا اِستراتوم کورنِئوم (Stratum Corneum) نیز میگویند.
- درم (Dermis): یک لایه فیبری است که اپیدرم را پشتیبانی و تقویت میکند.
- بافت زیر پوستی یا زیر جلدی (Subcutaneous Tissue): عمیقترین لایه پوستی در بدن است که از یک لایه زیر پوستی از چربی در زیر درم تشکیل شده است و مواد مغذی را برای دو لایه دیگر پوست تأمین میکند و همچنین برای بدن نسبت به محیط بیرون به صورت عایق عمل میکند.
ساختار پوست
همان طور که در بالا اشاره شد، در پستانداران، در پوست دو لایه اصلی وجود دارد: اپیدرم، که مستقیماً با محیط پیرامون بدن در ارتباط قرار دارد و درم لایهای است در زیر اپیدرم واقع شده است. این دو لایه برای بسیاری از کارکردهای مطرح شده در مورد پوست بسیار حیاتی هستند. در این بخش به طور دقیقتر به بررسی این لایههای پوستی میپردازیم.
اپیدرم
اپیدرم یا روپوست لایهای از پوست است که از ورود پاتوژنها به داخل بدن جلوگیری کرده و مانع خارج شدن آب از بدن میشود. این لایه، از سلولهای مسطحی به نام سلولهای پوششی سنگفرشی تشکیل شده است. اصطلاح سنگفرش به معنای شبیه به موزاییک است و شکل صاف و چند بخشی این سلولها را توصیف میکند.
سلولهای لایه اپیدرم شامل انواع مختلفی است که عبارتند از:
- کراتینوسیتها (Keratinocyte): این سلولها میتوانند بدن را از ورود پاتوژنها محافظت کنند.
- سلولهای لانگرهانس (Langerhans Cells): این دسته از سلولها در صورت بروز عفونت در پاسخ ایمنی بدن کمک میکنند.
- ملانوسیتها (Melanocyte): سلولهای ملانین داری هستند که رنگدانههایی را ایجاد میکنند که به پوست بدن رنگ میبخشد.
- سلولهای مرکل (Merkel Cells): این سلولها گیرندههای حسی بیضی شکلی هستند که در حس لامسه نقش مهمی دارند.
بیشتر سوختگیها و صدمات پوستی شامل صدماتی است که در اپیدرم اتفاق میافتد. این گونه صدمات میتوانند به سرعت بهبود یابند. صدمات عمیقتر که به لایه درم نیز آسیب میرساند، ممکن است بسیار جدی و خطرناک باشند.
غشای پایه
غشای پایه یک لایه نازک از الیاف بین درم و اپیدرم است. این غشا میتواند هر ترکیبی که بین دو لایه درم و اپیدرم رد و بدل میشود را کنترل کند و به عنوان یک لایه دفاعی مضاعف در برابر پاتوژنها و یک محافظ در برابر از دست دادن آب و سایر مواد حیاتی، از طریق پوست به شمار آید.
هنگامی که پوست نیاز به رشد یا بهبودی دارد، غشای پایه میتواند کنترل خود را بر عبور ترکیبات بین دو لایه کاهش داده و به آب و مواد مغذی اجازه دهد تا اپیدرم آسیب دیده را ترمیم کنند، از این رو این بخش در تسریع روند بهبودی اپیدرم نقش موثری دارد.
لایه درم
درم یا پوست لایهای از ساختمان پوست است که در بخشهای عمیقتری نسبت به اپیدرم قرار دارد و به عنوان سپری در اطراف بدن قرار گرفته که بدن را از اثرات شدید و سخت محیطی محافظت میکند. این لایه حاوی بسیاری از ساختارهای پیچیده، اعم از اعصاب، رگهای خونی، فولیکولهای مو، غدد عرق، و غدد چربی پوست است. این غدد چربی که به «غدد سباسه» نیز معروف هستند، ماده مومی و روغنی را ایجاد میکند که سراسر پوست بدن را میپوشاند تا از آسیبهای محیطی در امان باشد.
درم از الیافی تشکیل شده است که شامل کلاژن و ترکیباتی از گلیکوزآمینوگلیکان هستند و قادر به نگه داشتن مقدار زیادی آب در این لایه بوده و در نتیجه از تورم و کوفتگی پوست تا حدی جلوگیری میکنند. شبکهای از الیاف کشسان مانند کلاژن با قابلیت انعطاف خود پوست را محکم نگه میدارند و پس از کشش و آسیب آن را ترمیم میکنند.
سلولهای درم توسط رگهای خونی تغذیه میشوند، در حالی که هیچ کدام از رگهای خونی به ایپدرم نفوذ نمیکنند و اپیدرم مواد را فقط از طریق انتشار از لایه زیرین خود دریافت میکند. درم همچنین دارای اعصاب و اندامهای حسی در سطوح مختلف است.
انواع پوست در انسان
در حالی که پوست همه انسانها اساساً ساختار یکسانی دارند، اختلافات جزئی بیولوژیکی میتوانند در مراقبت و نگهداری صحیح از پوست بدن تاثیر بسزایی بگذارند. افراد میتوانند غدد چربی کم و بیش فعال و یا غدد عرق کم و بیش فعال داشته باشند و همچنین افراد مختلف ممکن است دارای تواناییهای مختلفی در ذخیرهسازی آب در پوست خود باشند.
در اینجا به طور خلاصه برخی از انواع پوست رایج در انسان و نحوه مراقبت از آنها آورده شده است:
پوست چرب
افرادی که پوست چرب یا روغنی دارند ممکن است منافذ بزرگی در پوست خود داشته باشند و اغلب پوست صورت این افراد براق است و جوشهای بسیاری ممکن است در پوست صورت آنها مشاهده شود. این ظاهر پوستی به این دلیل است که غدد چربی در لایه درم آنها روغن زیادی تولید کرده که در این حالت میتوانند منافذ زیادی در پوست ایجاد کنند. این منافذ باعث به وجود آمدن جوشها و مشکلاتی در ظاهر پوست این افراد میشود.
چربی پوست میتواند با عواملی از جمله موارد زیر افزایش یابد:
- فشار و استرس محیط
- اختلالات هورمونها
- گرما و رطوبت
با وجود چربی زیاد، شستن مداوم برای پوستهای چرب مناسب نیست. شستشوی بیش از حد پوست چرب موجب احساس خشکی پوست شده، که همین امر منجر به تحریک بیشتر پوست برای تولید روغن بیشتر میشود.
پزشکان توصیه میکنند که افرادی که پوست چربی دارند بیش از دو بار در روز آن را نشویند و هنگام شستشو از لایه برداری پوست خودداری کنند. این کار باعث میشود چربی طبیعی پوست دست نخورده باقی بماند و چربی جدید کمتری توسط پوست تولید شود.
پوست مختلط
پوست ترکیبی یا مختلط پوستی است که در برخی مناطق چرب است اما ممکن است در برخی مناطق دیگر پوست خشک باشد. در افرادی که پوست ترکیبی دارند، چانه، بینی و پیشانی متداولترین مناطق چرب پوست صورت را تشکیل میدهند. مناطق دیگر مانند گونهها ممکن است خشک باشند.
افرادی که پوست مختلط دارند به دلیل تولید مقدار زیادی چربی توسط غدد موجود در درم دارای منافذ بزرگ، جوشهای سر سیاه و پوست براقی هستند. این میزان چربی میتواند در منافذ پوست جمع شده و باعث ایجاد جوشهای سرسیاه و لکههای پوستی شود.
پوست طبیعی
پوست نرمال یا طبیعی به پوستی میگویند که دارای سطح متوسطی از روغن و آب است و از پوست در برابر عوامل محیطی حفاظت میکند اما ظاهری براق یا چرب به پوست نمیدهد. این نوع پوست معمولاً دارای منافذ کوچک و لکههای کمی است، زیرا غدد تولید کننده چربی در این نوع از پوست بیش از حد فعال نیستند.
پوست خشک
افرادی که پوست خشک دارند، ممکن است دارای یک چهره بی روح و خشن باشند و اغلب چین و چروک و خطوط بیشتری نسبت به سایر انواع پوست در سطح پوست آنها به خصوص پوست صورتشان ظاهر میشود. در پوستهای خشک اغلب لکههای قرمز ناشی از حساسیت وجود دارد و تقریبا فاقد منافذ تجمع چربی هستند و در نتیجه پوست میتواند به سرعت رطوبت خود را از دست دهد، در این حالت پوست بسیار تحریک پذیر شده و به سرعت آسیب میبیند.
افرادی که در مناطق خشک مانند بیابان زندگی میکنند، بیشتر احتمال دارد که علائم خشکی پوست را نشان دهند، زیرا پوست آنها نسبت به افرادی که در مناطق مرطوب زندگی میکنند، رطوبت بیشتری را از دست میدهد. خشکی پوست به دلیل برخی عوامل دیگر نیز ممکن است اتفاق بیافتد:
- افرایش دمای بدن
- مصرف برخی از داروهای خاص
- حمام آب گرم به صورت مکرر
- شستشوی بیش از حد پوست یا شستن پوست با صابونهای سخت و پاک کنندههای قوی
- قرار گرفتن در معرض آفتاب، باد، سرما و گرمای خشک
مشکلات و بیماریهای پوستی
پوست به عنوان اولین لایه سلولی بدن که در ارتباط با محیط بیرون قرار دارد، ممکن است دچار آسیبها و بیماریهای فراوانی شود. در ادامه به برخی از این مشکلات و بیماریهای پوستی اشاره میشود:
- بثورات یا راش (ضایعه پوستی): تقریباً هر تغییری در ظاهر پوست میتواند بثورات خوانده شود. بیشتر بثورات ناشی از سوزش ساده پوست است. دیگر انواع راشها ممکن است ناشی از برخی بیماریهای پوستی باشد.
- درماتیت (Dermatitis): درماتیت یک اصطلاح کلی برای التهاب پوست است. درماتیت آتوپیک (نوعی اگزما) شایعترین نوع آن است.
- اگزما (Eczema): این مشکل نوعی التهاب پوستی (درماتیت) است که باعث تورم و خارش در پوست میشود. بیشتر اوقات اگزما به دلیل وجود سیستم ایمنی بیش فعال در افراد به وجود میآيد.
- پسوریازیس (Psoriasis): یک بیماری خود ایمنی است که میتواند باعث ایجاد انواع راشهای پوستی شود. ایجاد پلاکهای نقرهای و پوسته پوسته شدن از رایجترین علائم این بیماری است.
- شوره سر (Dandruff): یک بیماری پوستی مربوط به پوست سر است که در اثر درماتیت سبورئیک، پسوریازیس یا اگزما ایجاد شود.
- آکنه (Acne): شایعترین حالت مشکلات پوستی آکنه است، بیش از 85٪ از افراد، در دورههایی از زندگی خود دچار این عارضه میشوند. دلیل ایجاد آکنههای پوستی به درستی مشخص نیست اما برخی از این آکنهها ممکن است در اثر استرسهای محیطی و تغییرات هورمونی در پوست ایجاد شوند.
- سلولیتیس (Cellulitis): التهاب درم و بافتهای زیر جلدی، به دلیل عفونتهای باکتریایی سلولیتیسها را ایجاد میکنند. راشهای پوستی قرمز، گرم و اغلب دردناک از علائم این بیماری است.
- ملانوما (Melanoma): خطرناکترین نوع سرطان پوست ملانوما است. این نوع سرطان در اثر آسیبهای ناشی از قرارگیری بیش از حد در معرض نور آفتاب و برخی عوامل دیگر ایجاد میشود. ملانوما با بیوپسیهای پوستی قابل تشخیص است.
- سرطان سلول بازال (Basal cell carcinoma): این بیماری شایعترین نوع سرطان پوست به شمار میآيد. کارسینوم سلول بازال از سرطان ملانوما کم خطرتر است، زیرا در این نوع سرطان رشد سلولها کندتر و گسترش آن به آرامی صورت میگیرد.
- کراتوز سبوره (Seborrheic keratosis): رشد خوش خیم و اغلب همراه با خارش کراتینوسیتها است که به این بیماری لکههای پیری نیز میگویند زیرا با افزایش سن در بدن ایجاد میشود.
- کراتوز اکتینیک (Actinic keratosis): برجستگی و لکههای پوستی یا پوسته پوسته شدنی که در اثر قرارگیری در معرض آفتاب برای روی پوست شکل میگیرد را کراتوز اکتینیک میگویند. کراتوزهای اکتینیک گاهی اوقات ممکن است منجر به ایجاد سرطانهای پوستی در فرد شود.
- سرطان سلول سنگفرشی (Squamous cell carcinoma): نوع متداول سرطان پوست، سرطان سلول سنگفرشی است که اغلب با زخم بهبود نیافته یا رشد غیرطبیعی سلولهای پوستی شروع میشود. احتمال بروز این بیماری معمولاً در مناطقی که بیشتر در معرض آفتاب هستند، افزایش مییابد.
- تبخال (Herpes): ویروسهای ایجاد کننده تبخال (HSV-1) و (HSV-2) نام دارند که میتوانند باعث ایجاد تاولهای دورهای یا سوزش پوستی در اطراف لب یا ناحیه تولید مثلی شوند.
- کهیر (Hives): کهیرها شامل تکههای برجسته، قرمز و همراه با خارشی هستند که بر روی پوست که به صورت ناگهانی پدید میآیند. کهیر معمولاً ناشی از یک واکنش آلرژیک است.
- اگزانتم ویروسی (Viral Exantham): بسیاری از عفونتهای ویروسی میتوانند باعث ایجاد التهابات قرمز در مناطق وسیعی از پوست شوند. این بیماری به ویژه در کودکان شایع است.
- زونا (Shingles) یا (تبخال زوستر): زونا بیماری پوستی است که در اثر عفونت با ویروس آبله مرغان در بدن ایجاد میشود. این بیماری التهاب دردناکی است و اغلب در یک طرف بدن بروز میکند. واکسن جدید زونا میتواند از بروز این بیماری در بیشتر افراد جلوگیری کند.
- بیماری گال یا اسکابیز (Scabies): بیماری گال یک بیماری التهاب پوستی همراه با خارش است که به دلیل گزش حشراتی به نام «سارکوپتس اسکابیه» (Sarcoptes Scabiei) در پوست ایجاد میشود. این بیماری بشدت مسری است و به سادگی با تماس به وسایل فرد آلوده به دیگران منتقل میشود.
آزمایشهای پوستی برای تشخیص بیماریها
پزشکان برای تشخیص انواع بیماریهای پوستی میتوانند از تستها و آزمایشهایی استفاده کنند که در ادامه به برخی از آنها اشاره میشود:
- بیوپسی پوست (Skin biopsy): در این آزمایش یک قطعه از پوست برداشته شده و تحت بررسیهای میکروسکوپی و آسیبشناسی قرار میگیرد تا وضعیت پوستی بیمار مشخص شود.
- آزمایش پوست (آزمایش آلرژی): در این تست که برای تشخیص نوع ماده آلرژیزا بر روی پوست انجام میشود، از عصاره مواد معمول آلرژن (مانند گردهها) روی پوست استفاده میشود و هر گونه واکنش آلرژیک پوستی ناشی از آنها مورد بررسی قرار میگیرد.
درمانهای پوستی
- کورتیکواستروئیدها یا استروئیدها (Corticosteroids): داروهایی که فعالیت سیستم ایمنی بدن را کاهش میدهند، ممکن است درماتیتهای پوستی را بهبود بخشند. استروئیدهای موضعی اغلب برای این گونه مشکلات پوستی مورد استفاده قرار میگیرند.
- آنتیبیوتیکها (Antibiotics): آنتیبیوتیکها داروهایی هستند که میتوانند باکتریهای ایجاد کننده سلولیتیس و سایر عفونتهای پوستی را از بین ببرند.
- داروهای ضدویروسی (Antiviral): این گونه داروها میتوانند فعالیت ویروس تبخال را کاهش داده و علائم بیماری نیز کم کنند.
- داروهای ضدقارچ (Antifungal): این داروها اغلب به صورت کرمهای موضعی هستند که میتوانند بیشتر عفونتهای قارچی پوست را درمان کنند.
- آنتی هیستامینها (Antihistamines): داروهای خوراکی یا موضعی ضدحساسیت میتوانند عملکرد هیستامینها را در بدن مسدود کنند. هیستامین مادهای که باعث ایجاد پاسخهای آلرژیک مانند خارش در پوست میشوند.
- جراحی پوست: یکی از مهمترین راههای درمانی اکثر سرطانهای پوست انجام عمل جراحی است.
- تعدیل کننده سیستم ایمنی: داروهای مختلف تعدیل کننده سیستم ایمنی میتوانند فعالیت سیستم ایمنی بدن را بهبود بخشند، پسوریازیس یا اشکال دیگر درماتیت از طریق مصرف این داروها درمان میشوند.
- مرطوب کنندههای پوستی (Emollients): پوستهای خشک اغلب دچار تحریک و خارش میشوند. مرطوب کنندهها میتوانند علائم بسیاری از مشکلات پوستی ناشی از خشکی پوست را کاهش دهند.
اگر مطالعه این مطلب برای شما مفید بود، آموزشها و مطالب زیر نیز به شما پیشنهاد میشود:
- مجموعه آموزشهای زیستشناسی
- آموزش زیست شناسی سلولی و مولکولی — مبانی و مفاهیم مقدماتی
- مجموعه آموزشهای علوم پزشکی
- کبد چرب چیست؟ -- به زبان ساده
- محاسبه BMI -- هر آنچه باید بدانید
- هورمون رشد چیست؟ — به زبان ساده
^^
درود بر نویسنده محترم