قواعد عربی نهم درس به درس و خلاصه

عربی نهم یکی از مهم‌ترین درس‌هایی است که به دانش‌آموزان پایه نهم دوره متوسطه اول تدریس می‌شود. کتاب عربی نهم شامل ۱۰ درس است و هر کدام از درس‌های آن به یکی از موضوعات کلیدی قواعد عربی، مانند فعل‌های امر، اوزان کلمه‌ها، فعل نهی عربی، ترکیب‌‌های وصفی، ترکیب‌های اضافی، اعداد عربی، انواع ضمایر و... اشاره دارد. در این مطلب از مجله فرادرس، قواعد عربی نهم را با هم مرور کرده و مهم‌ترین نکته‌های آن را همراه با مثال بررسی می‌کنیم.

در مطالب قبلی نیز به‌طور مفصل قواعد عربی هفتم و قواعد عربی هشتم را آموزش داده‌ایم. در پایان این مطلب تمرین‌‌هایی را برای یادگیری بهتر صرف و نحو عربی نهم به مخاطبان ارائه می‌دهیم.

قواعد عربی نهم درس اول

در درس اول کتاب عربی نهم به برخی از مهم‌ترین نکته‌های دستور زبان عربی، مانند کلمه‌های پرسشی، اعداد، انواع ضمایر و... اشاره شده است. این مباحث در کتاب‌های عربی هفتم و عربی هشتم به‌طور مفصل آموزش داده شده‌اند. در بخش حاضر، هر کدام از این موضوعات را به‌طور خلاصه توضیح می‌دهیم.

برای آشنایی بیشتر با این مباحث توصیه می‌کنیم فیلم آموزش عربی پایه نهم فرادرس را تهیه و مشاهده کنید. با کلیک روی لینک زیر به این فیلم آموزشی دسترسی خواهید داشت.

کلمه پرسشی

در زبان عربی برای سؤال کردن در مورد تعداد، مکان، مالکیت و... از کلمه‌های پرسشی استفاده می‌شود. برخی از رایج‌ترین کلمه‌های پرسشی را در جدول زیر ارائه کرده‌ایم.

در مورد کاربرد این کلمه‌های پرسشی، به نکته‌های زیر توجه کنید.

• در زبان عربی برای پرسش در مورد مالکیت از «لِمَنْ» استفاده می‌شود. مانند: لِمَنْ هذا الکتابُ؟ (این کتاب مال چه کسی است؟)
• گاهی «ما» به صورت «مَ» نوشته شده و تلفظ می‌شود. مانند: بِمَ تذهَبُ إلی السوقِ؟ (با چه چیزی به بازار می‌روی؟)

اعداد عربی

اعداد اصلی عربی موضوع دیگری هستند که در درس اول کتاب عربی نهم آموزش داده شده‌اند. این اعداد را از ۱ تا ۱۲ در جدول زیر نشان داده‌ایم.

اعداد مؤنث دارای علامت «ة» تأنیث هستند.

انواع ضمایر عربی

ضمیرها کلمه‌هایی هستند که به‌جای انواع اسم‌ها به کار می‌روند و از تکرار آن‌ها جلوگیری می‌کنند. در زبان عربی ضمایر به دو دسته «ضمیرهای منفصل» و «ضمیرهای متصل» تقسیم می‌شوند. ضمایر متصل به‌صورت مستقل و جداگانه به کار می‌روند اما ضمایر متصل همیشه به کلمه قبل از خود متصل می‌شوند.

هر کدام از ضمایر متصل و منفصل خود به دو دسته «مرفوعی» و «منصوبی یا مجروری» تقسیم‌بندی می‌شوند. ضمایر منفصل مرفوعی به‌جای مبتدای جمله می‌آیند اما ضمایر متصل مرفوعی به‌جای فاعل، به فعل‌های ماضی و فعل‌های مضارع متصل می‌‌‌شوند. در جدول زیر، تمامی ضمایر منفصل و متصل مرفوعی نشان داده شده‌اند. ضمایر متصل مرفوعی با رنگ قرمز مشخص شده‌اند.

ضمایر متصل منصوبی، به‌جای مفعول می‌آیند و به انتهای فعل‌های ماضی و مضارع می‌چسبند. ضمایر متصل مجروری نیز به اسم‌ قبل از خود متصل می‌‌شوند یا بعد از حروف جرّ قرار می‌گیرند. ضمایر متصل منصوبی و مجروری در ظاهر کاملاً به یکدیگر شبیه‌اند و صرفاً محل قرار گرفتن آن‌ها متفاوت است.

جدول زیر تمامی ضمایر متصل منصوبی و مجروری را در صیغه‌های چهارده‌گانه نشان می‌دهد. این ضمیرها با رنگ قرمز مشخص شده‌اند.

نکته: تمامی ضمایر عربی از نوع کلمات مبنی هستند.

انواع اسم های عربی از نظر شمار

اسم‌های عربی از نظر شمار به سه دسته مفرد، اسم مثنی و اسم جمع تقسیم می‌شوند. اسم‌های مفرد نشانه خاصی ندارند اما اسم‌های مثنی و جمع دارای نشانه‌های خاصی هستند که در انتهای اسم قرار می‌گیرند.

البته برای ساخت اسم جمع در زبان عربی از سه روش متفاوت استفاده می‌شود: جمع مذکر سالم، جمع مؤنث سالم و جمع مکسر. هر کدام از جمع‌های مذکر سالم و جمع مؤنث سالم دارای علامت‌های به‌خصوصی هستند. برعکس، جمع مکسر نشانه خاصی ندارد. در جمع مکسر، کل ساختار کلمه تغییر می‌کند. مبحث اسم‌ها را می‌توانید به‌طور کامل، از طریق فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس بیاموزید.

مثال‌هایی از انواع اسم‌های مفرد، مثنی و جمع را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

علامت‌های اسم‌های مثنی و جمع با رنگ قرمز نشان داده شده‌اند.

تمرین درس اول

نوع ضمیرهای زیر را مشخص کنید.

قواعد عربی نهم درس دوم

اوزان عربی و کاربرد آن‌ها، موضوع اصلی درس دوم کتاب عربی نهم به شمار می‌آید. همان‌طور که می‌دانید، عربی از نوع زبان‌های اشتقاقی است. عرب‌زبانان برای ساخت کلمه‌های جدید، ریشه کلمه‌ها را به وزن‌های مختلف می‌برند و آن‌ها را به صورت‌های گوناگون صرف می‌کنند. به‌طور مثال، ریشه «کَتَبَ» را بر وزن «مَفعَل» صرف کرده و کلمه «مَکتَب» را به وجود می‌آورند.

در ادامه، مبحث اوزان عربی و صرف کلمه‌ها را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم.

ریشه کلمه

بسیاری از کلمه‌هایی که در زبان عربی به کار می‌روند، معمولاً بر اساس سه حرف اصلی ساخته می‌شوند. به‌طور مثال، کلمه‌های «کاتِب»، «مَکتوب»، «مَکتَب» و «مُکاتَبَة» همگی از سه حرف اصلی «کَتَبَ» ساخته شده‌اند. در واقع، سه حرف اصلی و ریشه همه این کلمه‌ها، «ک»، «ت» و «ب» است.

به کلمه‌هایی که دارای ریشه و حروف اصلی یکسان هستند، «کلمه‌های هم‌خانواده» گفته می‌شود. مثلاً کلمه‌های «کاتِب»، «مَکتوب»، «مَکتَب» و «مَکاتَبَة»، هم‌خانواده‌های یکدیگر هستند. برای اینکه ریشه و حروف اصلی هر کلمه را سریع‌تر تشخیص بدهید، کافی است به هم‌خانواده‌های آن کلمه توجه کنید.

حرف‌هایی که بین کلمه‌های هم‌خانواده تکراری باشند، در حقیقت، ریشه و حروف اصلی آن کلمه‌ها به شمار می‌آید. کلمه‌های عربی معمولاً علاوه‌بر حروف اصلی، حروف دیگری هم دارند که به آن‌ها «حروف زائد» گفته می‌شود. به‌عنوان مثال، در کلمه «کاتِب»، حروف «ک»، «ت» و «ب» ریشه کلمه هستند اما «ا» حرف زائد به حساب می‌آید.

برای اینکه تفاوت حروف اصلی و حروف زائد کلمه‌ها را بهتر تشخیص بدهید، کافی است به مثال‌های زیر توجه کنید. در این مثال، کلمه‌های هم‌خانواده‌ای را می‌بینید که همگی دارای سه حرف اصلی «جَلَسَ» هستند. حروف اصلی با رنگ قرمز و حروف زائد با رنگ سیاه مشخص شده‌اند.

در زبان عربی برای نشان دادن ریشه کلمه از سه حرف «فَعَلَ» استفاده می‌شود. «ف» نشان‌دهنده اولین حرف اصلی کلمه، «ع» دومین حرف اصلی و «ل» آخرین حرف اصلی کلمه را نشان می‌دهد.

وزن کلمه

کلمه‌های عربی علاوه‌بر ریشه و حروف اصلی، دارای وزن نیز هستند. در زبان عربی برای نشان دادن وزن کلمه‌ها از ریشه «فَعَلَ» به همراه حروف زائد استفاده می‌شود. مثلاً کلمه «جاهِد» بر وزن «فاعِل» صرف شده است و کلمه «مُجاهَدَة» بر وزن «مُفاعَلَة» ساخته شده است.

در جدول زیر مثال‌های بیشتری از وزن کلمه‌های عربی ارائه شده است. حروف اصلی کلمه‌ها با رنگ قرمز مشخص شده‌اند. حروف زائد نیز با رنگ مشکی آمده‌اند.

در زبان عربی، از انواع وزن‌ها برای ساخت کلمه‌‌های جدید استفاده می‌شود. در فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس، مبحث اوزان عربی به‌‌طور کامل توضیح داده شده‌اند.

اسم فاعل و مفعول

در زبان عربی، برای نشان دادن معانی مختلف، از وزن‌های گوناگون استفاده می‌شود. از میان رایج‌ترین وزن‌های عربی می‌توان «فاعِل» و «مَفعول» اشاره کرد. کلمه‌هایی که بر وزن «فاعِل» صرف شده باشند، «اسم فاعل» نامیده می‌شوند و بر «انجام‌دهنده کار» یا «دارنده حالت» دلالت دارند.

همچنین کلمه‌هایی که بر وزن «مفعول» صرف می‌شوند، «اسم مفعول» نامیده می‌شوند و نشان‌دهنده «انجام‌شده» یا «پذیرنده حالت» هستند.

به‌طور مثال، کلمه «ناصِر» به معنی «یاری‌کننده» است اما کلمه «مَنصور» بر معنی «یاری‌شده» دلالت دارد.

تمرین درس دوم

وزن کلمه‌های زیر را مشخص کنید.

نقش اسم ها در زبان عربی

تمامی انواع کلمه‌های عربی به سه دسته «اسم»، «فعل» و «حرف» تقسیم‌بندی می‌شوند. در این بین، اسم‌ها نقش مهمی در ساخت جمله‌های عربی دارند. در حقیقت، بخش عمده‌ای از جملات عربی با استفاده انواع اسم‌ها ساخته می‌شوند. برای اینکه اسم‌های عربی و قواعد مربوط به جنسیت، شمار و ساختار آن‌ها را بهتر بیاموزید، توصیه می‌کنیم فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس را مشاهده کنید.

• فیلم آموزش عربی پایه هفتم فرادرس
• فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس
• فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس
• فیلم آموزش صرف ۲ فرادرس

برای شناخت سایر اقسام کلمه، یعنی فعل‌ها و حروف، پیشنهاد می‌کنیم سری به مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس بزنید. از طریق لینک زیر می‌توانید به این فیلم‌های آموزشی دسترسی داشته باشید.

• مجموعه فیلم‌های آموزش عربی دوره متوسطه فرادرس

قواعد عربی نهم درس سوم

در زبان عربی، برای درخواست انجام یک فعل یا پذیرفتن یک حالت از فعل‌های امر استفاده می‌شود. فعل‌های امر از صیغه‌های مضارع مخاطب ساخته می‌شوند. در ادامه، مراحل ساخت فعل‌های امر از فعل مضارع همراه با مثال آموزش داده شده است.

ساختار فعل‌های امر و روش صرف آن‌ها در فیلم آموزش رایگان قواعد فعل امر دوم شخص فرادرس آموزش داده شده است. لینک این آموزش کاربردی و رایگان را در ادامه مشاهده می‌کنید.

مراحل صرف فعل امر

مراحل صرف فعل‌های امر و تبدیل فعل‌های مضارع به امر عبارتند از:

۱. حذف حروف مضارعه: تمامی فعل‌های مضارع با یکی از حروف مضارعه «ت‍ـ ، ی‍ـ ، أ ، ن‍ـ» شروع می‌شوند. برای صرف فعل‌های امر ابتدا باید این حروف را از ابتدای فعل مضارع حذف کنید. (مثال: تَذهَبُ ← ذهَبُ)

۲. اضافه کردن همزه: پس از حذف حروف مضارعه، لازم است حرف همزه (أ یا إ) را در ابتدای فعل مضارع قرار دهید. (مثال: ذهَبُ ← إذهَبُ)

۳. اعراب‌گذاری همزه: در مرحله بعد، باید همزه را براساس دومین حرف اصلی فعل اعراب‌گذاری کنید. اگر اعراب دومین حرف فعل، ضمه (ـُ) باشد، حرکت همزه هم ضمه خواهد بود. اگر حرکت دومین حرف، فتحه (ـَ) یا کسره (ـِ) باشد، حرکت همزه، کسره خواهد بود. (مثال: إذهَبُ ← إِذهَبُ)

۴. مجزوم کردن فعل: در نهایت، لازم است حرف آخر فعل را مجزوم کنید. اگر انتهای فعل مضارع، حرکت ضمه (ـُ) آمده باشد، برای مجزوم کردن آن باید حرکت سکون (ـْ) را جایگزین ضمه کنید. اگر انتهای فعل حرف «ن» مضارعه آمده باشد، باید «ن» را از انتهای فعل حذف کنید. (مثال: إِذهَبُ ← إِذهَبْ)

در مورد مراحل صرف فعل امر به نکته‌های زیر توجه کنید.

• هنگام مجزوم کردن فعل امر، حرف «ن» از انتهای فعل‌ جمع مؤنث مخاطب حذف نمی‌‌شود.
• بعد از حذف «ن» از انتهای فعل جمع مذکر مخاطب، به‌جای آن حرف زینت «ا» قرار می‌گیرد. (مثال: إِذهَبون ← إِذهَبوا)

برای آشنایی بیشتر با صرف فعل‌های امر، صرف فعل امر از مصدر فعل «ذَهَبَ» در جدول زیر نشان داده شده است.

صرف فعل مفرد مخاطب امر

در سومین درس از کتاب عربی نهم، صرف فعل‌های مفرد مذکر و مؤنث مخاطب امر آموزش داده شده است. در جدول زیر صرف این فعل‌ها با مصدر «جَلَسَ» نشان داده شده است.

در مورد صرف این فعل‌ها به نکته‌های زیر توجه کنید.

• همزه در صیغه‌های مفرد مذکر مخاطب و مفرد مؤنث مخاطب با کسره (ـِ) می‌آید، چون دومین حرف اصلی این فعل‌ها کسره (ـِ) است.
• هنگام مجزوم کردن فعل مفرد مؤنث مخاطب، باید حرف «ن» مضارعه را از انتهای آن حذف کنید.

تمرین درس سوم

مصدرهای زیر را مطابق با آنچه در پرانتز آمده است، صرف کنید.

قواعد عربی نهم درس چهارم

درس چهارم کتاب عربی نهم به آموزش صرف فعل امر در صیغه‌های مثنی مذکر مخاطب و غائب، همین‌طور جمع مذکر و مؤنث مخاطب اختصاص پیدا کرده است.

صرف این فعل‌ها را با مصدر «جَلَسَ» در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

برای یادگیری بهتر این فعل‌ها، به نکته‌های زیر توجه کنید.

• هنگام محزوم کردن فعل‌های مثنی مذکر و مؤنث مخاطب، همچنین جمع مذکر و مؤنث مخاطب، «ن» مضارعه از انتهای آن‌ها حذف می‌شود.
• همزه تمامی این فعل‌های به صورت مکسور (ـِ) می‌آید، زیرا حرکت حروف دوم فعل کسره است.

قواعد عربی نهم درس پنجم

در بخش‌های قبلی، فعل‌های امر و روش صرف آن‌ها را آموزش دادیم. همچنین به این نکته اشاره کردیم که برای درخواست انجام یک فعل یا امر به پذیرفتن حالتی خاص از فعل‌های امر استفاده می‌‌شود.

گاهی ممکن است لازم باشد کسی را از انجام فعل خاصی نهی کنیم. در این حالت، باید فعل نهی را به کار ببریم. فعل‌های نهی در زبان عربی با استفاده حرف «لا» و فعل‌های مضارع ساخته می‌شوند. فعل‌های نهی نیز مانند فعل‌های امر تنها در صیغه‌های مخاطب صرف می‌‌شوند.

در ادامه، مراحل صرف فعل‌های نهی را با مثال آموزش می‌دهیم. البته ساختار این فعل در فیلم آموزش رایگان قواعد فعل نهی در عربی فرادرس نیز آموزش داده شده است.

مراحل صرف فعل نهی

مراحل صرف فعل‌های نهی عبارتند از:

۱. اضافه کردن حرف لا: برای صرف فعل‌های نهی، در گام اول باید حرف «لا» را قبل از فعل مضارع قرار دهید. (مثال: تَذهَبُ ← لا تَذهَبُ)

۲. مجزوم کردن فعل: در گام دوم لازم است فعل را مجزوم کنید. به عبارت دیگر، اگر حرف آخر فعل دارای حرکت ضمه (ـُ) است، حرکت سکون (ـْ) را به‌جای آن قرار بدهید. همچنین اگر انتهای فعل حرف «ن» مضارعه قرار دارد، آن را حذف کنید. (لا تَذهَبُ ← لا تَذهَبْ)

در مورد صرف فعل‌های نهی لازم است به نکته‌های زیر توجه داشته باشید.

• هنگام مجزوم کردن فعل جمع مؤنث مخاطب، حرف «ن» از انتهای آن حذف نمی‌شود.
• بعد از مجزوم کردن فعل جمع مذکر مخاطب و حذف «ن» از انتهای آن، حرف زینت «ا» به انتهای فعل اضافه می‌شود. (مثال: لا تَذهَبُون ← لا تَذهَبُوا)

برای اینکه ساختمان فعل‌های نهی را بهتر بیاموزید، صرف فعل نهی از مصدر «ذَهَبَ» در جدول زیر نشان داده شده است.

صرف فعل مفرد مخاطب نهی

در درس پنجم کتاب عربی نهم، صرف فعل‌‌های نهی در صیغه‌های مفرد مذکر مخاطب و مفرد مؤنث مخاطب آموزش داده شده است. صرف این فعل‌ها را با مصدر «جَلَسَ» در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

نکته: برای مجزوم کردن فعل مفرد مؤنث مخاطب، حرف «ن» مضارعه از انتهای آن حذف می‌شود.

تمرین درس پنجم

مصدرهای زیر را مطابق با آنچه در پرانتز آمده است، صرف کنید.

قواعد عربی نهم درس ششم

صرف فعل نهی در صیغه‌های مثنی مذکر و مؤنث مخاطب، همچنین صیغه‌های جمع مذکر و مؤنث مخاطب، موضوع اصلی درس ششم از کتاب عربی نهم است. صرف این فعل‌ها را با مصدر «جَلَسَ» در جدول زیر نشان داده‌ایم.

نکته: هنگام مجزوم کردن فعل‌های مثنی مذکر و مؤنث مخاطب، همچنین جمع مذکر و مؤنث مخاطب، حرف مضارعه «ن» از انتهای آن‌ها حذف می‌شود.

فعل نهی و فعل نفی

در بخش‌های قبلی، فعل نهی عربی، همین‌طور ساختار و کاربرد آن‌ها را توضیح دادیم. گفتیم فعل‌های نهی را هنگامی به کار می‌بریم که بخواهیم مخاطب خود را از انجام فعل یا پذیرفتن حالتی نهی کنیم.

در زبان عربی، علاوه‌بر فعل‌های نهی از فعل‌های نفی نیز استفاده می‌شود. فعل‌های نفی در واقع همان فعل‌های منفی هستند. برای منفی کردن فعل‌های مضارع عربی از حرف «لا» استفاده می‌شود. البته در این حالت، دیگر لازم نیست انتهای فعل را مجزوم کنید. تنها کافی است حرف نفی «لا» را پیش از فعل قرار بدهید.

به‌طور مثال، در کادر زیر، مثال‌هایی از صرف فعل مضارع منفی نشان داده شده است. این فعل‌های مضارع تنها با استفاده از حرف «لا» منفی شده‌اند و تغییر دیگری در ساختار آن‌ها صورت نگرفته است.

تمامی فعل‌های مضارع عربی را می‌توان با استفاده از حرف «لا» منفی کرد. فعل‌های نفی برخلاف فعل‌های نهی، تنها به صیغه‌های مخاطب محدود نمی‌‌شوند.

قواعد عربی نهم درس هفتم

در درس هفتم از کتاب عربی نهم، ترکیب‌های وصفی و اضافی، همچنین ساختار آن‌ها آموزش داده می‌شود. در ادامه، هر کدام از این ترکیب‌ها را با مثال‌هایی از زبان عربی بررسی می‌کنیم.

ترکیب وصفی

یکی از رایج‌ترین ترکیباتی که در زبان عربی به کار می‌رود، «ترکیب وصفی» است. در هر ترکیب وصفی، از یک اسم با عنوان «موصوف» و یک «صفت» استفاده می‌شود. صفت‌ها برای نشان دادن یکی از ویژگی‌های موصوف به کار می‌روند و توضیح بیشتری را در مورد آن بیان می‌کنند.

توجه داشته باشید که صفت‌ها معنای مستقلی ندارند و معنای آن‌ها همواره به معنای موصوف وابسته است.

به‌طور مثال، در کادر زیر یک نمونه از ترکیب‌های وصفی عربی نشان داده شده است. در این ترکیب، «الطالبة» موصوف است و «الإیرانیة» نقش صفت را به عهده دارد. این صفت توضیح بیشتری را در مورد موصوف خود بیان کرده است.

در زبان عربی، موصوف و صفت از نظر صرفی، تابع قواعد خاصی هستند. در ادامه به مهم‌ترین قواعد ترکیب‌های وصفی اشاره می‌کنیم.

• صفت از نظر جنس (مذکر و مؤنث بودن) باید با موصوف مطابقت داشته باشد.
• صفت از نظر شمار (مفرد، مثنی یا جمع بودن) باید با موصوف خود مطابقت داشته باشد.
• اعراب صفت (ـَ ، ـِ ، ـُ ، ـً ، ـٍ ، ـٌ) باید با موصوف یکسان باشد.
• معنای صفت همیشه به معنای موصوف وابسته است.
• موصوف و صفت در معرفه یا نکره بودن با یکدیگر مطابقت دارند.

برای یادگیری بهتر این نکته‌ها به مثال زیر توجه کنید. در این ترکیب، «وردةٌ» موصوف است و «جمیلةٌ» نقش صفت آن را به عهده دارد. هر دو کلمه مؤنث هستند و با «ة» تأنیث آمده‌اند.

از سوی دیگر، هر دو مفرد هستند و اعراب آن‌ها (ـٌ) یکسان است.

ترکیب اضافی

چنانچه اسمی به اسم دیگری اضافه شود، به صورتی که میان آن‌ها هیچ فاصله‌ای نباشد، «ترکیب اضافی» ساخته می‌شود. اولین اسم در ترکیب اضافی، «مضاف» و دومین اسم، «مضاف‌الیه» نام دارد.

به‌طور مثال در ترکیب اضافی زیر، «مُعَلِّمُ» به‌عنوان مضاف و «المَدرَسةِ» در نقش مضاف‌الیه آمده است.

ترکیب‌های اضافی در زبان عربی دارای قواعد خاصی هستند که در ادامه، به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• بین مضاف و مضاف‌الیه نباید هیچ فاصله‌ای باشد.
• مضاف نباید با تنوین (ـً ، ـٍ ، ـٌ) یا حرف تعریف «ال‍ـ» به کار برود.
• هر دو کلمه دارای معنای مستقل هستند.
• مضاف‌الیه همیشه مجرور است و با حرکت «ـِ یا ـٍ» به کار می‌رود.

برای اینکه نکته‌های بالا را بهتر بیاموزید، به مثال زیر توجه کنید. در این مثال از ترکیب اضافی استفاده شده است. «کتابُ» مضاف است و «الطالِبِ» به‌عنوان مضاف‌الیه آن آمده است. همان‌طور که مشاهده می‌کنید، مضاف بدون تنوین یا حرف «ال‍ـ» به کار رفته و مضاف‌الیه نیز حرکت کسره گرفته است.

در عین حال، بین این دو کلمه هیچ فاصله‌ای نیست و هر دو معنای مستقلی دارند.

آن دسته از ضمیرهای متصل مجروری نیز که به اسم‌ها متصل می‌شوند، در حکم مضاف‌الیه هستند. با این تفاوت که حرکت «ـِ یا ـٍ» به حرف آخر آن‌ها اضافه نمی‌شود. مانند «أخي» به معنای «برادرم» که «ي» در آن، نقش مضاف‌الیه را به عهده دارد اما حرکت «ـِ یا ـٍ» را نگرفته است.

در مطلب زیر از مجله فرادرس، مبحث ترکیب‌های اضافی با مثال‌های متنوع آموزش داده شده‌اند.

ترتیب مضاف‌ الیه و صفت

در زبان فارسی، چنانچه بخواهیم برای یک اسم هم از صفت و هم از مضاف‌الیه استفاده کنیم، ابتدا صفت و سپس مضاف‌الیه را به اسم اضافه می‌کنیم. برعکس، در زبان عربی، ابتدا مضاف‌الیه و سپس صفت به اسم اضافه می‌شود.

در فرمول زیر، محل قرار گرفتن مضاف‌الیه و صفت نشان داده شده است.

به‌طور مثال، چنانچه بخواهیم برای اسم «أُخت» از صفت «الجَمیلَة» و مضاف‌الیه «ي» استفاده کنیم، باید ترکیب زیر را به کار ببریم.

در ترکیب بالا، «أُخت» مؤنث است و به همین خاطر، صفت آن، یعنی «الجَمیلَة» هم به صورت مؤنث آمده است. از سوی دیگر، «أُخت» معرفه هم هست و در حالت عادی با حرف تعریف «ال‍ـ» به کار می‌رود اما چون مضاف‌ واقع شده، حرف تعریف «ال‍ـ» از ابتدای آن حذف شده است. با وجود این، چون موصوف و صفت در معرفه و نکره بودن با هم مطابقت دارند، صفت «الجمیلة» با حرف تعریف «ال‍ـ» آمده است.

تمرین درس هفتم

نوع ترکیب‌های زیر را مشخص کنید.

قواعد عربی نهم درس هشتم

فارسی‌زبانان برای اینکه نشان بدهند کاری در زمان گذشته چند بار تکرار شده است، از فعل «ماضی استمراری» استفاده می‌کنند. به‌طور مثال، چنانچه بخواهند بگوید شخصی در گذشته چند بار عمل «شنیدن» را انجام داده است، فعل ماضی استمراری «می‌شنید» را به کار می‌برند.

در زبان عربی هم مانند فارسی از فعل ماضی استمراری استفاده می‌شود، البته ساختار آن با فعل ماضی استمراری در زبان فارسی تفاوت دارد. ساختار فعل ماضی استمراری عربی به صورت زیر نشان داده می‌شود.

برای صرف ماضی استمراری عربی به نکته‌های زیر توجه کنید.

• فعل ناقصه «کان» همیشه قبل از فعل مضارع به کار می‌رود.
• ممکن است بین «کان» و فعل مضارع، فاصله وجود داشته باشد. به این صورت که بین آن‌ها یک یا چند کلمه قرار گرفته باشد.
• صیغه فعل «کان» و فعل مضارع باید یکسان باشد.
• فعل «کان» در ساختار ماضی استمراری، همواره باید به صورت ماضی صرف شود.
• ساختار «کان + فعل مضارع» در فارسی به صورت ماضی استمراری ترجمه می‌شود.

برای آشنایی بیشتر با فعل ماضی استمراری عربی به آیه زیر توجه کنید.

در این آیه، «كَانُوا يَكْسِبُونَ» فعل ماضی استمراری است و از فعل ماضی «كَانُوا» و فعل مضارع «يَكْسِبُونَ» تشکیل شده است. مشاهده می‌کنید که هر دو فعل در صیغه جمع مذکر غائب صرف شده‌اند. در ترجمه این فعل، از ماضی استمراری فارسی (به دست می‌آوردند) استفاده شده است.

تمرین درس هشتم

مصدرهای زیر را مطابق با آنچه در پرانتز آمده است، به صورت فعل ماضی استمراری درآورید.

قواعد عربی نهم درس نهم

در هر زبانی برای بیان زمان و ساعت، قواعد خاصی وجود دارد. ساعت‌خوانی در عربی، موضوع اصلی درس نهم از کتاب عربی نهم را تشکیل می‌دهد. در این بخش، قواعد زبان عربی را در مورد نشان دادن ساعت و زمان توضیح می‌دهیم.

در زبان عربی برای نشان دادن ساعت از اعداد ترتیبی مؤنث استفاده می‌شود. البته عرب‌زبانان هنگامی که بخواهند ساعت یک را نشان بدهند، به‌جای عدد ترتیبی «الأولی»، از عدد اصلی «الواحدة» استفاده می‌کنند. آن دسته از اعداد ترتیبی مؤنث را که در ساعت‌خوانی کاربرد دارند، در جدول زیر نشان داده‌ایم.

ساعت‌خوانی در زبان عربی سه حالت کلی دارد که در ادامه هر کدام را به صورت جداگانه توضیح می‌دهیم.

حالت اول

هنگامی که ساعت، زمان کامل را نشان بدهد، ابتدا عدد ترتیبی مربوط به همان ساعت را نوشته و سپس کلمه «تَماماً» را بعد از آن قرار می‌دهیم. توجه داشته باشید که کلمه «تَماماً» همیشه با همین اعراب نوشته می‌شود و حرکت آخر آن همواره ثابت است.

مثلاً ساعت زیر به صورت «السّابِعة تَماماً» (ساعت هفت) نشان داده می‌شود.

حالت دوم

هنگامی که ۱۵ دقیقه یا ربع ساعت از زمان کامل گذشته باشد، برای نشان دادن آن ابتدا عدد ترتیبی مربوط به آن ساعت را نوشته، سپس حرف «و» را اضافه کرده و در نهایت، کلمه «الرُبع» را اضافه می‌کنیم. توجه داشته باشید که «الربع» معطوف عدد ترتیبی است و همواره در اعراب (حرکت حرف آخر) با عدد ترتیبی قبل از خود مطابقت می‌کند.

به‌طور مثال، ساعت زیر به صورت «السّابِعةُ و الربعُ» (هفت و ربع) بیان می‌شود.

چنانچه نیم ساعت یا ۳۰ دقیقه از زمان اصلی گذشته باشد، باز هم از ساختار بالا استفاده می‌کنیم، با این تفاوت که به‌جای کلمه «الرُبع»، کلمه «النصف» را به کار می‌بریم.

به‌عنوان مثال، برای نشان دادن ساعت زیر باید از عبارت «السّابِعةُ و النصفُ» (هفت و نیم) استفاده کنیم.

حالت سوم

هنگامی که ۱۵ دقیقه یا ربع ساعت به زمان کامل باقی مانده باشد، برای نشان دادن آن، ابتدا عدد ترتیبی مربوط به آن ساعت را می‌نویسیم، سپس کلمه «إلّا» را اضافه کرده و در نهایت، کلمه «رُبعاً» را می‌نویسیم. توجه داشته باشید که کلمه «رُبعاً» همیشه به همین صورت به کار می‌رود و اعراب آن ثابت است.

به‌عنوان نمونه، ساعت زیر را با عبارت «الثّامِنة إلّا رُبعاً» (یک ربع به هشت) نشان می‌دهیم.

نکته: در صورتی که بخواهیم بعد از کلمه ساعت، از کلمه‌هایی استفاده کنیم که بر زمان یا بخش‌هایی از روز دلالت دارند، آن کلمه‌های را با تنوین نصب (ـً) به کار می‌بریم. به‌طور مثال، در جمله «في السّاعَةِ الْخامِسةِ مَساءً» (در ساعت پنج عصر)، از اسم زمان «مَساءً» به معنای زمان «بعدازظهر» استفاده شده است. این کلمه با تنوین نصب آمده است.

تمرین درس نهم

ساعت‌های زیر را به زبان عربی بنویسید.

آشنایی بیشتر با اعداد عربی

در بخش‌های قبلی، اعداد اصلی و ترتیبی عربی را معرفی کردیم. همچنین کاربرد اعداد ترتیبی را در ساعت‌خوانی نشان دادیم. با این حال، باید بگوییم کاربرد اعداد عربی بسیار فراتر از این نکته‌ها است. چنانچه بخواهید با نقش‌های دیگر اعداد در جمله‌های عربی آشنا شوید، مشاهده فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس برایتان سودمند خواهد بود.

• فیلم آموزش رایگان اعداد در عربی پایه دهم فرادرس
• فیلم آموزش عربی پایه نهم فرادرس
• فیلم آموزش عربی زبان قرآن ۱ فرادرس
• فیلم آموزش صرف ۳ فرادرس

مخاطبانی که قصد دارند با انواع دیگر کلمه‌های عربی هم آشنا شوند، می‌توانند از مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس کمک بگیرند.

• مجموعه فیلم‌های آموزش عربی دوره متوسطه فرادرس

قواعد عربی نهم درس دهم

درس دهم از کتاب عربی نهم به مرور اعداد اصلی و ترتیبی، همچنین یادآوری انواع فعل‌های عربی اختصاص پیدا کرده است. هر کدام از این مباحث را در ادامه به‌طور خلاصه آموزش می‌دهیم.

در فیلم آموزش رایگان اعداد در عربی پایه دهم فرادرس، نکته‌های بیشتری در مورد اعداد و کاربرد آن‌ها آموزش داده شده است. لینک این آموزش کاربردی را در ادامه مشاهده می‌کنید.

اعداد اصلی و ترتیبی عربی

اعداد عربی به دو دسته اعداد اصلی و اعداد ترتیبی تقسیم می‌شوند. اعداد اصلی، نشان‌دهنده تعداد اشخاص، اشیاء و پدیده‌ها هستند اما اعداد ترتیبی، ترتیب اشخاص، اشیاء و پدیده‌ها را نشان می‌دهند. این اعداد از لحاظ ساختار و معنی با یکدیگر تفاوت دارند. به کمک جدول زیر بهتر می‌توانید به تفاوت‌های این نوع از اعداد پی ببرید.

انواع فعل عربی

انواع فعل‌های عربی را از نظر زمان می‌توان به سه دسته ماضی، مضارع و آینده (مُستَقبَل) تقسیم کرد. فعل‌های ماضی بر رخدادهای زمان گذشته دلالت دارند، فعل‌های مضارع بر وقایع زمان حال دلالت می‌کنند و فعل‌های مستقبل نیز به رخدادهای زمان آینده اشاره دارند.

علاوه‌بر این فعل‌های سه‌گانه، در زبان عربی از فعل‌های امر و نهی نیز استفاده می‌شود. فعل‌های امر برای درخواست انجام کار یا پذیرفتن حالتی خاص استفاده می‌شوند. فعل‌های نهی نیز برای نهی دیگران از انجام کاری یا پذیرفتن حالتی کاربرد دارند.

هر کدام از این فعل‌ها، به‌جز فعل ماضی، نشانه‌های خاصی دارند. با توجه به این نشانه‌ها می‌توانید انواع فعل‌ها را به‌راحتی از یکدیگر تشخیص بدهید. در ادامه، به نشانه‌های فعل‌های عربی اشاره می‌کنیم.

نکته: فعل‌های مضارع براساس فعل‌های ماضی و فعل‌های امر، نهی و آینده براساس فعل‌های مضارع ساخته می‌شوند.

تمرین درس دهم

نوع فعل‌های زیر را مشخص کنید.

سؤالات متداول

تا اینجا با قواعد عربی نهم آشنا شدید و بسیاری از نکته‌های دستور زبان عربی را آموختید. در این بخش، فرصت آن را خواهید داشت که به برخی از سؤالات متداول در مورد قواعد عربی نهم و همچنین پاسخ آن‌ها پی ببرید.

آیا همه کلمه‌های عربی دارای وزن هستند؟

خیر، تنها اسم‌های مشتق عربی دارای وزن هستند. کلمه‌های جامد، مانند «قلم»، وزن خاصی ندارند.

فعل نهی و فعل نفی چه تفاوتی با هم دارند؟

انتهای فعل نهی مجزوم می‌شود اما فعل نفی هرگز مجزوم نمی‌شود.

آیا مضاف‌الیه در اعراب، تابع مضاف است؟

خیر، مضاف‌الیه همواره به صورت مجرور و با حرکت «ـِ» یا «ـٍ» به کار می‌‌رود.

تمرین قواعد عربی نهم

در بخش‌های قبلی، قواعد عربی نهم را به‌طور کامل بررسی کرده و هر کدام را با مثال آموزش دادیم. در این بخش، برای یادگیری بهتر این قواعد، تمرین‌هایی را در اختیارتان قرار می‌دهیم. چنانچه بخواهید تمامی نکته‌های این مطلب را به صورت جامع‌تر بیاموزید، می‌توانید از فیلم آموزش عربی پایه نهم فرادرس کمک بگیرید.

لینک این فیلم آموزشی را در ادامه ارائه کرده‌ایم.

این بخش شامل ۲۰ سؤال چهارگزینه‌ای است. برای پاسخگویی به سؤال‌ها، ابتدا صورت هر سؤال را مطالعه کنید، سپس گزینه مورد نظرتان را علامت بزنید.

برای اینکه پاسخ درست را مشاهده کنید، لازم است روی گزینه «مشاهده جواب» کلیک کنید. البته در زیر هر سؤال، گزینه «شرح پاسخ» هم قرار دارد که با کلیک روی آن می‌توانید به پاسخ تشریحی سؤال‌ها نیز دسترسی داشته باشید.

بعد از پاسخگویی به همه سؤال‌ها، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» نشان داده می‌شود. با کلیک روی آن می‌توانید تعداد امتیازهای خود را در این آزمون مشاهده کنید.

خلاصه قواعد عربی نهم

در این مطلب از مجله فرادرس، کوشیدیم قواعد عربی نهم را به‌طور خلاصه و درس‌ به درس آموزش دهیم. در هر بخش، مثال‌ها و تمرین‌هایی برای یادگیری مباحث ارائه شده است. در جدول زیر، موضوع اصلی قواعد هر درس را نشان داده‌ایم.