زبان اسمال بیسیک (Small Basic) و شروع برنامه نویسی با آن

اگر به دنبال یک زبان برنامه‌نویسی هستید که امکان آموزش برنامه‌نویسی را به زبان ساده مهیا کند، در این صورت اسمال بیسیک بهترین گزینه برای شما محسوب می‌شود. «اسمال بیسیک» همان طور که از نام آن مشخص است یک زبان کوچک و ساده محسوب می‌شود؛ اما مزیت‌های زیادی نیز دارد که باعث می‌شود افراد مبتدی علاقه‌مند و باانگیزه بمانند.

زبان‌های برنامه‌نویسی جدید بسیار قدرتمند هستند؛ اما شاید یادگیری آن‌ها برای افراد تازه‌کار تا حدودی دشوار باشد. در واقع پیش از آن که فرد بتواند نخستین برنامه خود را بنویسد، باید چیزهای خیلی زیادی را یاد بگیرد. فرد مبتدی ناگهان با حجم بالایی از ایده‌های پیچیده و سردرگم‌کننده مواجه می‌شود؛ در حالی که انتظار داشته است تا با ایده‌های مقدماتی و ساده برنامه‌نویسی آشنا شود.

در حقیقت یک فرد تازه‌کار در مسیر آغاز یادگیری برنامه‌نویسی، نیازی به آشنایی با شیء‌ها، انواع داده یا موارد مشابه ندارد. زبان بیسیک (Basic) یکی از زبان‌هایی است که در آموزش برنامه‌نویسی به افرادی که نیازمند مفاهیم ساده هستند بسیار موفق بوده است. اسمال بیسیک نیز نسخه جدیدتری از زبان قدیمی بیسیک است. دانلود و نصب اسمال بیسیک تا زمانی که از نسخه‌ای از ویندوز به همراه NET 3.5 Framework. استفاده می‌کنید آسان است.

کدنویسی کاری خسته‌کننده به خصوص برای کودکان است و ترکیب یادگیری دستور زبان پیچیده همراه با مفاهیم درهم‌تنیده برنامه‌نویسی باعث می‌شود افراد زیادی علاقه خود به برنامه‌نویسی را از دست بدهند. از سوی دیگر یادگیری کدنویسی یکی از مهم‌ترین چیزهایی است که کودکان باید بیاموزند و ابزارهای برای تسهیل این فرایند ارائه شده‌اند. مایکروسافت اسمال بیسیک یکی از این ابزارها محسوب می‌شود. در این نوشته ابتدا برخی منابع آموزشی زبان برنامه‌نویسی اسمال بیسیک معرفی شده‌اند و سپس سه پروژه معرفی شده‌اند که کودکان می‌توانند به عنوان نخستین درس‌های کدنویسی خود مورد استفاده قرار دهند.

• آموزش آشنایی با زبان برنامه‌نویسی Microsoft Small Basic

در این آموزش، مبانی برنامه‌نویسی و زبان‌های برنامه‌نویسی مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند و تعدادی از زبان‌های برنامه‌نویسی معروف و پرکاربرد معرفی شده‌اند. سپس، با بیان تاریخچه‌ای از زبان برنامه‌نویسی اسمال بیسیک، محیط این زبان برنامه‌نویسی معرفی شده است. در ادامه، نخستین برنامه با زبان برنامه‌نویسی Small Basic پیاده‌سازی شده است و به این ترتیب، اولین تجربه برنامه‌نویسی کاربران و مخاطبان این مجموعه آموزشی، شکل گرفته است.

آموزش برنامه‌نویسی برای دانش آموزان با اسمال بیسیک یا Small Basic

در این آموزش سعی شده است که کار با زبان برنامه‌نویسی اسمال بیسیک، در کنار مبانی و اصول برنامه‌نویسی، به کامل‌ترین و جامع‌ترین شکل ممکن و به صورت گام به گام ارائه شود.

آموزش پیاده‌سازی یک بازی کامپیوتری: بازی توپ و پارو با Small Basic

در این آموزش، یک بازی ساده و معروف، به نام توپ و پارو (یا Ball and Paddle) به صورت گام به گام، و توسط زبان برنامه‌نویسی Small Basic پیاده‌سازی شده است. این بازی، با در نظر گرفتن همه قوانین فیزیکی حاکم بر بازی و به صورت کاملاً گرافیکی شبیه‌سازی و پیاده‌سازی شده است.

آموزش شرط‌ها و تصمیم‌گیری در برنامه‌ها در زبان برنامه‌نویسی Microsoft Small Basic

در این آموزش، دستور If برای اجرای شرطی بخش‌های مختلف برنامه و پیاده‌سازی شرط‌ها و تصمیم‌گیری‌ها معرفی شده است. همچنین، با آشنایی با شئ Clock، چگونگی دریافت ساعت و تاریخ سیستم آموزش داده شده است. سپس شئ Math معرفی شده است که برای محاسبات ریاضی کاربرد فراوانی دارد و توابع پرکاربرد ریاضی در آن پیاده‌سازی شده‌اند. در نهایت، برنامه مربوط به محاسبه BMI یا (Body Mass Index)، با افزودن شرط‌ها، بهبود یافته است.

آموزش آرایه‌ها در زبان برنامه‌نویسی Microsoft Small Basic

در این آموزش، مفاهیم اساسی مربوط به آرایه‌ها و کاربردهای آن‌ها مورد بحث و بررسی واقع شده است. آرایه‌ها این امکان را می‌دهند که مقادیر متعددی، با یک نام و با اندیس‌های مختلف در حافظه کامپیوتر ذخیره شوند و قابل بازیابی باشند. از این رو، استفاده از آرایه‌ها، این امکان را فراهم می‌آورد که برنامه‌ها ساده‌تر پیاده‌سازی شوند.

آموزش صدا و موسیقی در زبان برنامه‌نویسی Microsoft Small Basic

در این آموزش، بر روی شی‌ء Sound و کاربرد آن در پخش فایل‌های صوتی و اجرای نت‌های موسیقی بحث شده است. در ابتدا، روش پخش صداهای پیش‌فرض سیستم و پخش فایل‌های صوتی ذخیره شده آموزش داده شده است. سپس، با مروری بر مبانی موسیقی و آشنایی با مفاهیم بنیادین آن، در زمینه نام‌گذاری و زمان‌بندی نت‌های موسیقی، الفبای قراردادی اسمال بیسیک (منطبق بر Q-Basic) آموزش داده شده است و در نهایت با استفاده از این امکانات، چند ملودی و آهنگ ساده اجرا شده‌اند.

آموزش کار با پیکسل‌ها در زبان برنامه‌نویسی Microsoft Small Basic

در این آموزش، محوریت بحث بر روی تنظیم و تغییر رنگ پیکسل‌های پنجره گرافیکی است. این امکان، باعث می‌شود که بتوانیم تصاویر جالبی را با استفاده از اسمال بیسیک ایجاد نماییم. به عنوان مثال، در این درس، با استفاده از روش‌های مطرح شده، تصاویر تصادفی، تصاویر گرادیانی و همین طور یک فراکتال مثلثی، همگی توسط رویکرد مشابهی ایجاد شده‌اند.

آموزش پیاده‌سازی یک برنامه نقاشی ساده با زبان برنامه‌نویسی Small Basic

در این آموزش، با استفاده از مفاهیمی که در خصوص رویدادها یا Event ها معرفی شده، یک برنامه نقاشی و ترسیم ساده به صورت گام به گام پیاده‌سازی شده است. در این برنامه، به صورت هم‌زمان به چند رویداد پاسخ داده می‌شود، و در اثر کارهایی که کاربر انجام می‌دهد، اشکالی بر روی صفحه ایجاد می‌شوند که در نهایت عملکرد یک برنامه نقاشی را ایجاد می‌کند.

آموزش دریافت و انتشار برنامه‌ها در گالری با Small Basic

در این آموزش، با گالری برنامه‌های Small Basic آشنا می‌شوید. تعداد زیادی از برنامه‌های آماده‌ای که توسط این زبان برنامه‌نویسی نوشته شده‌اند، از طریق گالری برنامه‌های اسمال بیسیک در دسترس کاربران قرار داده شده‌اند. این برنامه‌ها، توسط کاربران نوشته شده‌اند و به راحتی در محیط اسمال بیسیک قابل اجرا و فراخوانی هستند. در صورت نصب شدن و فعال بودن افزونه Microsoft SilverLight، شما می‌توانید این برنامه‌ها را به صورت آنلاین و در مرورگر خود اجرا نمایید. در این درس، در خصوص چگونگی استفاده از گالری برنامه‌ها، و همین طور چگونگی انتشار و به اشتراک‌گذاری برنامه‌ها در گالری، بحث شده است.

اینک که با برخی آموزش‌های مفاهیم مقدماتی و پیشرفته اسمال بیسیک و همچنین پروژه‌های کاربری آن آشنا شدید، می‌توانید در ادامه برخی از پروژه‌هایی که با این زبان برنامه‌نویسی قابل اجرا هستند را ملاحظه نمایید. اما پیش از آن توضیح مختصری در مورد ماهیت این زبان ارائه کرده‌ایم.

مایکروسافت اسمال بیسیک چیست؟

مایکروسافت اسمال بیسیک (MSB) زبانی است که برای تسهیل یادگیری مبانی کدنویسی عرضه شده است. این زبان برنامه‌نویسی با هدف‌گیری کودکان (هر چند برای بزرگسالان نیز مناسب است) یک زبان سرراست و با رابط کاربرپسند عرضه کرده است. MSB اینک در دهمین سال عرضه خود، یک محیط توسعه یکپارچه آسان‌گیر محسوب می‌شود که امکان دستکاری نسبی دستور زبان را می‌دهد. بدین ترتیب برخی از کابوس‌هایی که برنامه نویسان تازه‌کار با آن موجه می‌شوند، رفع شده‌اند.

فیلم آموزش برنامه نویسی اسمال بیسیک Small Basic ویژه کودکان و نوجوانان در فرادرس

کلیک کنید

این پروژه به منظور آشنایی کامل با بحث کدنویسی ارائه می‌شود. در این پروژه مفاهیم ساده برنامه‌نویسی مطرح می‌شود و با این که هدف اصلی آن کودکان هستند؛ اما بزرگسالانی که در زمینه کدنویسی مبتدی محسوب می‌شوند نیز می‌توانند از مطالعه آن‌ها منتفع شوند. با این که IDE را می‌توان روی سیستم‌های ویندوزی دانلود کرد؛ اما در این راهنما از IDE مبتنی بر وب استفاده شده است. در واقع این راهنما را هر کس که یک رایانه و مرورگری متصل به اینترنت دارد می‌تواند پیگیری کند.

آغاز کار با مایکروسافت اسمال بیسیک

برای شروع کار، مرورگر خود را باز کرده و به آدرس smallbasic.com بروید. در این آدرس وب‌سایتی را می‌بینید که مانند تصویر زیر دو دکمه در میانه صفحه اصلی قرار دارد:

روی دکمه start کلیک کنید تا به صفحه‌ای برسید که مانند تصویر زیر است:

این نسخه آنلاینی از Microsoft Small Basic IDE است. این IDE آنلاین همان جایی است که کد خود را نوشته و تست می‌کنیم. همان طور که شاهد هستید از قبل مقداری کد در پنجره وجود دارد. با فشردن دکمه مثلثی آبی رنگ به نام Run می‌توانیم عملکرد کد را مشاهده کنیم.

با زدن دکمه X کوچک در گوشه راست-بالای برنامه آن را ببندید و به کد نگاه کنید. می‌بینید که آنچه درون پرانتزها قرار دارد، در زمان اجرای برنامه نمایش یافته است. سعی کنید کلمه World را به صورت نام خود عوض کنید و دوباره روی Run بزنید. اگر کار نکرد، در این صورت باید مطمئن شوید که همچنان از گیومه درون پرانتز استفاده کرده‌اید.

برای درک این که چه اتفاقی رخ می‌دهد باید کد را به چند بخش تقسیم کنیم. در ابتدا TextWindow قرار دارد. این عبارت به رایانه اطلاع می‌دهد که آن چه در ادامه می‌آید باید در پنجره text اتفاق بیفتد. TextWindow.WriteLine به این معنی است که باید خطی از نوشته در TextWindow نمایش یابد. (”TextWindow.WriteLine(“Hello, Ian! نیز به این معنی است که ما به پنجره TextWindow اطلاع می‌دهیم که یک خط نوشته نمایش دهد و این نوشته همان چیزی است که درون پرانتزها قرار دارد.

پرسیدن نام

اینک می‌خواهیم برنامه خود را طوری تغییر دهیم که نام کاربر را هنگام شروع به کار بپرسد. با سؤال بدیهی زیر کار خود را آغاز می‌کنیم:

برای دریافت ورودی کاربر، به دو چیز نیاز داریم. روشی برای خواندن مقدار ورودی و محلی برای نگهداری آن. در کد زیر هر دو این مقاصد برآورده می‌شوند:

در این خط متغیری به نام name ایجاد می‌شود. متغیر مانند جعبه‌ای است که داده‌ها، که در این مثال نام کاربر است، در آن قرار می‌گیرند.

سپس یک علامت تساوی (=) وجود دارد. این بدان معنی است که هر چه بعد از آن بیاید، باید درون name ذخیره شود.

سپس به TextWindow می‌گوییم که ورودی کاربر را بخواند (Read). نباید پرانتزها را فراموش کنیم، هر چند درون آن چیزی نباشد، چون رایانه برای این که بداند باید چه کار باید بکند به آن نیاز دارد.

اکنون وقتی برنامه اجرا می‌شود، نام کاربر از وی سؤال می‌شود. وقتی کاربر نام خود را وارد کرده و Enter را بزند نامش در این متغیر ذخیره می‌شود. در این مرحله تنها چیزی که باقی مانده این است که نام کاربر را به وی نمایش دهیم.

شاید متوجه شده باشید که همه چیزهایی که درون پرانتز WriteLine قرار دارند، در گیومه نیستند. دلیل این مسئله آن است که باید عبارت «Hello» را با آن چه در نام متغیر قرار دارد به وسیله یک علامت (+) ترکیب کنیم. این کار «الحاق رشته» (string concatenation) نامیده می‌شود. البته اگر معنای آن را متوجه نشوید، جای نگرانی نیست، چون در ادامه وقتی آشنایی بیشتری با مفاهیم برنامه‌نویسی یافتید، می‌توانید با آن بیشتر آشنا شوید. اکنون وقتی برنامه را اجرا کنید، یک پاسخ شخصی شده برای کاربر نمایش می‌یابد.

اعلام زمان

تا به اینجا در برنامه خود با گرفتن نام کاربر به وی خوشامد می‌گوییم. اینک می‌توانیم با استفاده از Clock.Time زمان فعلی را نیز به کاربر نشان دهیم. خطوط کد زیر را به خطوط قبلی اضافه کنید:

دقت کنید که کجا گیومه استفاده شده و کجا استفاده نشده است. ضمناً مطمئن شوید که همه علامت‌های تساوی را در مکان‌های صحیحی قرار داده‌اید، چون درست نوشتن این قسمت‌ها مهم است. بار دیگر کد را اجرا کنید تا همراه با خوشامدگویی، زمان جاری را نیز مشاهده کنید.

اگر با هر گونه خطایی مواجه شدید یا در پنجره Text با کمبود Space مواجه شدید، باید به دقت کد را بررسی کنید تا منشأ خطا را بیابید.

شخصی‌سازی برنامه

اینک که زمان را در برنامه خود داریم، می‌توانیم کاری کنیم که تنها برای ما کار کند. بدین منظور باید روشی برای بررسی نامی که در ابتدای برنامه وارد می‌شود بیابیم. این کار از طریق گزاره If صورت می‌گیرد. بدین ترتیب باید کد خود را به صورت زیر تغییر دهیم:

با افزودن کلمه if به کد، رایانه می‌داند که باید چیزی را بررسی کند. این بار می‌خواهیم با استفاده از علامت تساوی بررسی کنیم که آیا متغیر name با یک نام خاص مطابقت دارد یا نه. تا به اینجا اگر متغیر name که کاربر وارد کرده است با نام مورد نظر ما مساوی باشد، برنامه زمان را اعلام می‌کند؛ اما اگر کس دیگری از برنامه استفاده کند چطور؟

این همان جایی است که گزاره else به کار می‌آید. اگر هر نامی به جز نام مورد نظر وارد شده باشد، برنامه از گزاره if عبور می‌کند و آنچه را در بخش Else نوشته‌ایم اجرا می‌کند. در نهایت باید Endif را بنویسیم تا رایانه بداند که گزاره if به پایان رسیده است. اکنون وقتی برنامه را اجرا کنیم، بر اساس این که چه نامی در آن وارد می‌شود، خروجی‌های متفاوتی خواهد داشت:

اکنون ما ساعتی را برنامه‌نویسی کرده‌ایم که تنها برای ما کار می‌کند و اگر افراد دیگری از برنامه استفاده کنند تنها به آن‌ها خوشامدگویی می‌کند.

یادگیری موارد بیشتر با اسمال بیسیک

در این پروژه برخی مفاهیم مقدماتی برنامه‌نویسی ارائه شده‌اند. با استفاده از یک IDE ساده به افراد مبتدی این امکان داده می‌شود که مفاهیم برنامه‌نویسی را آموخته و با دستور زبان کدنویسی آشنا شوید. بدین ترتیب افراد می‌توانند با زبان‌های پیچیده‌تری مانند پایتون نیز آشنا شوند.

مایکروسافت اسمال بیسیک تنها روش یادگیری برنامه‌نویسی نیست، و اگر حس می‌کنید کدهای فوق برای شما بیش از حد پیچیده هستند، می‌توانید از روش‌های دیگری برای یادگیری کدنویسی استفاده کنید. اسکراچ (Scratch) یک زبان کاملاً بصری است که برای کودکان بسیار مناسب است. همچنین چند عنصر آموزشی در مورد مایکروسافت وجود دارد که مفاهیم مقدماتی را آموزش می‌دهند. Minecraft’s Hour of Code نیز محیطی مناسب برای یادگیری کدنویسی برای افراد کم‌سال تر ارائه کرده است.

اگر این مطلب برایتان مفید بوده است، آموزش‌های زیر نیز به شما پیشنهاد می‌شوند:

• مجموعه آموزش‌های برنامه‌نویسی
• آموزش برنامه نویسی برای دانش آموزان با اسمال بیسیک
• مجموعه آموزش های پروژه محور برنامه نویسی
• معرفی زبان برنامه نویسی اسمال بیسیک (Small Basic)
• آموزش پیاده سازی یک بازی کامپیوتری: بازی توپ و پارو با Small Basic
• آموزش برنامه نویسی تصویری به کودکان با زبان اسکرچ
• ضرورت آموزش برنامه‌نویسی به کودکان

==