تشخیص اسم در عربی – به زبان ساده با مثال و تمرین
برای تشخیص اسم در عربی لازم است ابتدا نشانهها و علامتهای مخصوص انواع اسمها را بشناسید. نشانههای اصلی اسمهای عربی عبارتند از: علامت کسره، علامت تنوین، حرف تعریف «الـ»، حروف جر، منادا و... . با توجه به این نشانهها میتوانید اسمها را از سایر کلمهها تشخیص بدهید. توجه داشته باشید که مبحث اسمها و تشخیص آنها یکی از موضوعات اصلی قواعد عربی پایه هفتم به شمار میآید. در این مطلب از مجله فرادرس، هم نشانههای اسم و هم روش تشخیص اسم در عربی را با مثال توضیح میدهیم و بهطور کلی، انواع اسمهای عربی را با یکدیگر مرور میکنیم. در نهایت، مجموعهای از سؤالهای چهارگزینهای را همراه با پاسخ تشریحی، برای یادگیری بهتر این مبحث ارائه میکنیم.
روش تشخیص اسم در عربی
برای تشخیص انواع اسمها از سایر کلمهها، لازم است به نشانههای اسمها دقت کنید. نشانههای اسمها، حروف، کلمهها و حرکتهایی هستند که به ما نشان میدهند کلمه مورد نظر اسم است، نه فعل یا حرف.
در ادامه، فهرست مهمترین نشانههای اسم در عربی را مشاهده میکنید.
- علامت کسره زیر حرف آخر کلمه: مانند «ألبُستانِ»
- علامت تنوین (ـً ، ـٍ ، ـٌ) رو یا زیر حرف آخر کلمه: مانند «بُستانٌ»
- قرار گرفتن «ألـ» تعریف بر سر کلمه: مانند «ألبُستان»
- وجود حرف جرّ (في، مِنْ، عَلَی و...) قبل از کلمه: مانند «في ألبُستانِ»
- کلمه بهعنوان منادا به کار برود: مانند «یا سعیدُ»
- وجود تای تأنیث (ـة / ة) در انتهای کلمه: مانند «طالِبة»
- مضاف واقع شدن کلمه: مانند «طالِبةُ المَدرَسَةِ.»
- قرار گرفتن اسمهای اشاره قبل از کلمه: مانند «هذه المَدرَسَة.»
- اسم علم: مانند «خالد»
مبحث اسمها و روش تشخیص اسم در عربی را میتوانید با مشاهده فیلم آموزش عربی پایه هفتم فرادرس یاد بگیرید. برای دسترسی به این فیلم آموزشی، روی لینک زیر کلیک کنید.
برای اینکه نشانههای اسمها را بهخوبی یاد بگیرید و بدانید چطور با استفاده از این نشانهها، اسمهای عربی را تشخیص بدهید، فقط کافی است به مثال زیر توجه کنید.
جمله زیر شامل سه اسم است. اسمهای این جمله و نشانه آنها را در ادامه مشخص کردهایم.
- الغرفة: نشانه تأنیث (ة) - حرف تعریف «ألـ»
- سریراً: تنوین
- سِتارَةً: تنوین - نشانه تأنیث (ة)
في هذا الغرفة سریراً و سِتارَةً.
در این اتاق، تخت و پردهای وجود دارد.
با مطالعه این بخش، بهطور کلی با نشانههای اسم و روش تشخیص آنها آشنا شدید. در بخش بعدی، به ماهیت اسمها و نقش آنها در زبان عربی پی میبرید.
اسم در عربی چیست؟
در زبان عربی، اجزای کلام و جمله، در یک تقسیمبندی کلی به سه دسته تقسیم میشوند:
- اسم: مانند «وَردَة»
- فعل: مانند «يَكْتَسِبُ»
- حرف: مانند «إلی»
از بین اجزایی که در فهرست بالا نشان دادهایم، اسمها در زبان عربی، جایگاه ویژهای دارند. اسمها کلمههایی هستند که بر مفهوم یا پدیده خاصی در جهان خارج دلالت میکنند، بدون اینکه نشاندهنده مفهوم زمان باشند. بهطور مثال، «وَردَة» به معنی «گْل»، بر پدیدهای در جهان خارج دلالت میکند. این کلمه نشاندهنده هیچکدام از زمانهای «حال، گذشته و آینده» نیست و به هیچیک از این زمانها نیز وابستگی ندارد.
برعکس، فعلها همواره به یکی از زمانها سهگانه وابسته هستند و اصولاً «زمان» یکی از مقولههای جدایناپذیر فعلها به شمار میآید. مثلاً «يَكْتَسِبُ» نوعی فعل است که بر وقوع رخدادی در زمان حال دلالت دارد اما فعل «اِكْتَسَبَتْ» وقوع رخدادی را در زمان گذشته نشان میدهد.
بنابراین، مهمترین تفاوت اسمها با فعلها این است که اسمها فاقد مفهوم زمان هستند اما فعلها بر یکی از زمانها حال، گذشته و آینده دلالت دارند. از سوی دیگر، اسمها با حروف نیز متفاوتاند. مهمترین تفاوت بین اسمها و حرفها این است که اسمها معمولاً بهطور مستقل به کار میروند اما حرفها کاربرد مستقل ندارند و وجود آنها به سایر کلمهها وابسته است.
آشنایی با انواع اسم در عربی
گفتیم اسمها در زبان عربی، جایگاه ویژهای دارند و از اهمیت بالایی برخورداند. اسمها را میتوان بر اساس جنسیت، تعداد، شناس یا ناشناس بودن و... تقسیمبندی کرد.
اگرچه موضوع اصلی این مطلب، روش تشخیص اسم در عربی است اما برای تشخیص بهتر اسمها، چه بهتر که بهطور کلی با انواع آنها نیز آشنا باشیم. با توجه به نکتههای این بخش، انواع اسمهای و نشانههای آنها را بهتر درک خواهید کرد.
انواع اسمهای عربی را در جدول زیر نشان دادهایم.
معیار دستهبندی | انواع اسم |
جنسیت | مذکر (المعلّم) - مؤنث (المعلّمة) |
شمار و تعداد |
مفرد (المعلّم - المعلّمة) مثنی (المعلّمان - المعلّمتان) جمع (المعلّمون - المعلّمات - العُلَماء) |
ساخته شدن یا ساخته نشدن از سایر کلمهها |
مشتق: از سایر کلمهها ساخته میشود. (مثل «ناظِر») جامد: از سایر کلمهها ساخته نمیشود. (مثل «قَلَم») |
شناس یا ناشناس بودن برای مخاطب یا گوینده و نویسنده |
معرفه یا شناس (الدَرْسُ) نکره یا ناشناس (درسٌ) |
تغییر کردن یا تغییر نکردن حرکت آخر کلمهها با توجه به نقش کلمهها در جمله |
مُعرَب: اعراب آن تغییر میکند. (السَّماء) مبنی: اعراب آن تغییر نمیکند. (أنا) |
با توجه به جدول بالا و مثالهای آن، به نکتههای زیر در مورد نشانههای اسمها پی میبریم:
- نشانه تای گرد معمولاً در اسمهای مؤنث به کار میرود. (البته گاهی در اسمهای مذکر هم کاربرد دارد.)
- اسمها، چه مفرد، چه مثنی و چه جمع سالم و جمع مکسر، میتوانند با حرف تعریف «ألـ» به کار بروند.
- تنوین معمولاً برای اسمهای نکره و ناشناس کاربرد دارد.
- حرف تعریف «ألـ» معمولاً قبل از اسمهای معرفه و شناس قرار میگیرد.
در جدول بالا نشان دادیم که اسمها از نظر تغییر کردن یا تغییر نکردن اعرابشان، به دو دسته معرب و مبنی تقسیم میشوند. در این مطلب، فقط اسمهای معرب عربی و روش تشخیص آنها را بررسی میکنیم اما لازم است بدانید که در عربی از اسمهای مبنی بسیاری نیز استفاده میشود که البته تشخیص آنها از اسمهای معرب بسیار سادهتر است.
در ادامه، فهرست اسمهای مبنی عربی را مشاهده میکنید. یعنی اسمهایی که حرکت حرف آخر آنها همیشه یکسان است و تغییری نمیکند.
- اسمهای اشاره (هذا، هذه، تلک، ذلک و...)
- ضمایر (هُوَ، هُما، هُم، هِي، هُنَّ و...)
- اسم موصول (الَّذی، الَّتی، الَّذین و...)
- اسم استفهام (مَنْ، ما و...)
- اسم شرط (مَنْ، ما، أینَما و...)
در مورد اسمهای مبنی فقط به همین فهرست بسنده میکنیم اما در ادامه، اسمهای معرب و نشانههای آنها را بهطور مفصل توضیح میدهیم. البته برای یادگیری اسمهای مبنی میتوانید از فیلم آموزش صرف ۳ فرادرس کمک بگیرید.
نشانه های اسم در عربی
در بخش ابتدایی این مطلب، فهرستی از نشانههای اسم در عربی را ارائه دادیم اما در این بخش، هر کدام را با مثالهای بیشتر و بهطور دقیقتر توضیح میدهیم.
علامت کسره
علامت کسره که به صورت (ـِ) نشان داده میشود، یکی از نشانههای مخصوص اسمهاست. وجود این حرکت، زیر آخرین حرف کلمه نشان میدهد که کلمه مورد نظر از نوع اسم است.
در جدول زیر، مثالهایی از کلمههای دارای علامت کسره را نشان دادهایم. این کلمههای مکسور همگی از نوع اسم هستند.
مثال اسم با علامت کسره | ||
الدُمیَةِ (عروسک) | السِروالِ (شلوار) | النظّارةِ (عینک) |
العُصفورِ (گنجشک) | الجوّالِ (موبایل) | الهاتفِ (تلفن) |
اللَونِ (رنگ) | المِرآةِ (آینه) | الحاسوبِ (کامپیوتر) |
المِحفَظَةِ (کیف) | المِنضدَةِ (میز) | السّاخنِ (آبگرمکن) |
نکته: معمولاً اسمها زمانی با حرکت کسره به کار میروند که قبل از آنها حرف جرّ قرار گرفته باشد. (مانند: في المِحفَظَةِ «در کیف»)
علامت تنوین
تنوینها علامتهایی هستند که رو یا زیر آخرین حرف اسمهای نکره قرار میگیرند. بنابراین، یکی از نشانههای اصلی اسمها محسوب میشوند. تنوین به سه حالت نشان داده میشود. هرکدام از این حالتهای سهگانه را در ادامه نشان دادهایم.
- ـً : تنوین نصب که در حالت نصب به کار میرود.
- ـٍ : تنوین جرّ که در حالت جرّ یا خَفض کاربرد دارد.
- ـٌ : تنوین رفع که هرگاه کلمه مورد نظر در حالت رفع باشد، استفاده میشود.
برای یادگیری کاربرد نشانه تنوین در اسمهای عربی، مثالهایی را در جدول زیر آوردهایم.
مثال اسم با علامت تنوین | ||
دُمیَةً (عروسکی) | سِروالٍ (شلواری) | نظّارةٍ (عینکی) |
عُصفورٌ (گنجشکی) | جَوّالٌ (موبایلی) | هاتفِاً (تلفنی) |
لَونٍ (رنگی) | مرآةً (آینهای) | حاسوبٍ (کامپیوتری) |
مِحفَظَةً (کیفی) | مِنضدَةٌ (میزی) | ساخِنٌ (آبگرمکنی) |
در مورد علامت تنوین، به نکتههای زیر دقت کنید.
- علامت تنوین معمولاً در اسمهای نکره به کار میروند. هنگامی که کلمهای تنوین بگیرد، چون نکره است، ابتدای آن حرف تعریف «الـ» قرار نمیگیرد.
- هرگاه اسم نکرهای در حالت نصب باشد و بخواهیم برای آن تنوین نصب قرار بدهیم، علامت تنوین نصب را روی کرسی «ا» قرار میدهیم. (مثل: هاتفِاً)
- اگر حرف آخر اسم، «ة»، «ی» یا «ء» باشد، برای قرار دادن تنوین نصب، نیازی به کرسی «ا» نیست. (مانند: دُمیَةً)
«ألـ» تعریف
«ألـ» در واقع نشانه اسمهای معرفه است و با قرار گرفتن بر سر اسمها، نشان میدهد که اسم مورد نظر از نوع معرفه است، نه نکره. مثالهایی از کاربرد این حرف تعریف را در جدول زیر مشاهده میکنید.
مثالهای این جدول، علاوهبر اینکه همگی اسم هستند، از نوع معرفه نیز هستند.
مثال اسم با علامت «ألـ» | ||
الأُسرَة (خانواده) | الفَرَس (اسب) | المِعطَف (پالتو) |
السَریر (تخت) | الکوب (لیوان) | المِلعَقَة (قاشق) |
الشَجَرَة (درخت) | المِقلَم (جامدادی) | الشِقَّة (آپارتمان) |
القِطَّة (گربه) | المِصباح (چراغ) | المِصعَد (آسانسور) |
نکته: توجه داشته باشید که «الـ» یکی از نشانههای معرفه بودن اسم است. به همین دلیل، اسمها بهطور همزمان، «الـ» و «تنوین» (نشانه نکره بودن) را نمیگیرند.
اسمهای معرفه در فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس بهخوبی تدریس شدهاند.
حروف جرّ
در صورتی که قبل از کلمهای از حروف جرّ استفاده شده باشد، پی میبریم که کلمه مورد نظر از نوع اسم است. رایجترین حروف جرّ عربی را در جدول زیر با ترجمه نشان دادهایم.
حروف جرّ در زبان عربی | |
مِنْ (از) | الكاف (مثل / مانند) |
إلَى (به / تا) | لَعَلَّ (شاید) |
عَنْ (از) | حَتَّى (تا) |
فِي (در) | حرف واوُ قَسَم (و) |
بـِ (با / به / به وسیله) | مُنْذُ (از زمان) |
علَى (بر / روی) | لَـ / لِـ (برای / تا اینکه) |
مُذْ (از آن هنگام) |
اکنون که با حروف جرّ عربی و معنای آنها آشنا شدید، به جدول زیر و اسمهایی که بعد از حروف جرّ آمدهاند دقت کنید. همگی این اسمها، مجرور هستند.
مثال اسم با حرف جرّ | |
مِنْ المَدرَسَةِ | از مدرسه |
إلَى البیتِ | به خانه |
فِي البُستانِ | در باغ |
لِأُختي | برای خواهرم |
بِالمِفتاح | با کلید |
علَى الکُرسي | بر صندلی |
منادا
هرگاه کلمهای مورد ندا واقع شود و بهعنوان منادا به کار برود، آن کلمه از نوع اسم است. در این حالت، ممکن است یکی از نشانههای ندا قبل از اسم قرار بگیرد.
رایجترین نشانههای ندا را در جدول زیر مشخص کردهایم. کلمههایی که بعد از این نشانهها قرار بگیرند، منادا و اسم هستند.
نشانههای منادا | |
یا | أي |
أ/آ | أيا |
هَيَا | وا |
در جدول زیر، مثالهایی از کاربرد اسمهای منادا را بعد از نشانههای ندا ارائه کردهایم.
اسم با نشانه ندا (منادا) | ترجمه |
یا فاطمَةُ | ای فاطمه |
أخالدَ | ای خالد |
هيأ راجياً العلم | ای خواستار علم |
أي رحیمُ | ای رحیم |
أیا طالباً للعلم | ای خواهان علم |
تای تأنیث
تای تأنیث که به صورت «ـة» یا «ة» نشان داده میشود، انتهای اسمهای مؤنث قرار میگیرد. البته برخی از اسمهای مذکر نیز دارای این نشانه هستند (مانند «طَلحَة»).
کلمههایی که انتهای آنها تای تأنیث قرار داشته باشد، نوعی اسم به شمار میآیند. در جدول زیر، برخی از این اسمها را بهعنوان مثال نشان دادهایم.
مثال اسم با نشانه تای تأنیث | |
المُعَلِّمَةُ (معلم مؤنث) | كاتبةٍ (نویسنده مؤنث) |
حاجَةً (حاجت) | الصَحيفَةِ (روزنامه) |
إمرَأَةٌ (زن) | شَجَرةً (درخت) |
الطاوَلَةَ (میز) | الطالبةُ (دانشآموز مؤنث) |
مضاف در ترکیب اضافی
«مضاف» بخشی از ترکیب اضافی و کلمهای است که مضافالیه بعد از آن قرار میگیرد. به عبارت دیگر، ترکیبهای اضافی، از کنار هم آمدن دو اسم به وجود میآیند. اسم اول، بهعنوان «مضاف» و اسم دوم بهعنوان «مضافالیه» شناخته میشود.
ساختار ترکیبهای اضافی را میتوانیم به صورت زیر نشان دهیم.
مضاف + مضافالیه
مضاف از جنس اسم است. به همین خاطر، چنانچه کلمهای در جایگاه مضاف قرار بگیرد و در کنار کلمه بعد از خود، ترکیب اضافی را تشکیل بدهد، میتوانیم با اطمینان بگوییم که کلمه مورد نظر اسم است.
توجه داشته باشید که مضافالیه میتواند از نوع ضمیر نیز باشد. برای اینکه با مضاف و نقش آن در ترکیبهای اضافی بیشتر آشنا شوید، به مثالهایی که در جدول زیر قرار دادهایم، توجه کنید.
مثال اسم در جایگاه مضاف | |
حِذاءُ هُدَی | کفش هدی |
غُرْفَةُ جُلوس | اتاق نشیمن |
بابُ البَیتِ | در خانه |
أَخي | برادرم |
وردةُ البُستانِ | گل باغ |
مِهنَةُ أحمد | شغل احمد |
نکته: اسمهایی که بهعنوان مضاف میآیند، بدون تنوین و حرف تعریف «الـ» به کار میروند.
در فیلم آموزش عربی پایه نهم فرادرس، ترکیبهای اضافی و ساختار آنها آموزش داده شدهاند.
اسمهای اشاره
اسمهای اشاره کلمههایی هستند که برای اشاره کردن به افراد، اشیاء و پدیدههای دور و نزدیک به کار میروند. در جدول زیر، رایجترین اسمهای اشاره عربی را نشان دادهایم.
اشاره به نزدیک | مفرد مذکر: هذَا |
مفرد مؤنث: هذِه | |
مثنی مذکر: هذَان - هذَیْنِ | |
مثنی مؤنث: هاتَانِ - هاتَیْنِ | |
جمع مذکر و مؤنث: هؤُلاءَ | |
اشاره به دور | مفرد مذکر: ذلِکَ |
مفرد مؤنث: تلْکَ | |
مثنی مذکر: ذانِکَ -ذَیْنِکَ | |
مثنی مؤنث: تانِکَ -تَینِکَ | |
جمع مذکر و مؤنث: أُولئِکَ |
کلمهای که بعد از اسمهای اشاره میآید، از جنس و مقوله اسم است. به کلمههایی که بعد از اسمهای اشاره میآیند، «مُشارٌإلیه» گفته میشود.
در این مورد، مثالهایی را در جدول زیر، ارائه کردهایم.
مثال اسم بعد از اسمهای اشاره | |
هذا الرجلُ | این مرد |
هذه النساءُ | این زن |
ذلِکَ الحصانُ | آن اسب |
تِلْکَ الوردةُ | آن گل |
هذَان الفارِسان | این دو سوارکار |
هؤُلاءَ عُلَماءُ | این دانشمندان |
اسم عَلَم
اسمهای عَلَم، کلمههای معرفهای هستند که ذاتاً و بدون نیاز به هیچ نشانه دیگری، بر افراد، اشیاء، مکان یا پدیدههای خاصی دلالت دارند، بهگونهای که مخاطب با شنیدن یا خواندن آنها، بدون هیچ قرینه دیگری، به مصداق یا مصداقهای آنها پی ببرد.
اسامی علم معادل اسمهای خاص در زبان فارسی هستند. کنیهها و لقبها نیز در شمار اسمهای علم قرار میگیرند. این دسته از کلمههای خاص، در دسته اسمها قرار میگیرند.
در جدول زیر، بهعنوان مثال، برخی از اسمهای عَلَم مشهور را بیان کردهایم.
مثال اسم عَلَم | ||
لَیلَی | بغداد | سيبويه |
أبو أحمد | المُتنبي | توراة |
أم رضا | سلَيمان | عبد الرحمن |
طرابلُس | نیل | زين العابدين |
در مطلب زیر از مجله فرادرس، اسمهای علم و انواع آنها آموزش داده شدهاند.
مثال تشخیص اسم در عربی
روش تشخیص اسم در عربی را به کمک بخشهای قبلی این مطلب یاد گرفتید. اکنون وقت آن رسیده که با توجه به مثالها و جملههایی از زبان عربی، نحوه تشخیص اسمهای عربی را بهطور عملی یاد بگیرید.
مثال اول
اسمهای این مثال را همراه با نشانههای اصلی آنها، در ادامه نشان دادهایم.
- السّماءِ: حرف تعریف «ألـ» ـ حرف جرّ (في) قبل از آن ـ علامت کسره
- کوکباً: تنوین «ـً»
«في» حرف جرّ و «جمیلاً» صفت جمله است.
في السّماءِ کوکباً جمیلاً.
ستاره زیبایی در آسمان است.
مثال دوم
در ادامه، اسمهای جمله زیر و نشانههای آنها را مشخص کردهایم.
- المعلّم: حرف تعریف «ألـ» ـ قرار گرفتن اسم اشاره (هذا) قبل از آن
- کتاباً: تنوین
در همین مثال، «هذا» اسم اشاره است. «یُدَرِّس» فعل مضارع و «إنجلیزیاً» صفت به شمار میآید.
هذا المعلّم یُدَرِّس کتاباً إنجلیزیاً.
این معلم زبان انگلیسی درس میدهد.
مثال سوم
اسمهای این مثال و علامتهای آنها عبارتند از:
- العَصافیرُ: حرف تعریف «ألـ»
- الشجَرَةِ: حرف تعریف «ألـ» ـ گرفتن حرکت کسره ـ تای گرد ـ قرار گرفتن بعد از حرف جرّ «عَلَی»
العَصافیرُ علی الشجَرَةِ.
گنجشکها روی درختاند.
مثال چهارم
این جمله شامل اسمهای زیر است. نشانههای هرکدام از اسمها را نیز مشخص کردهایم.
- السّوقِ: حرف تعریف «ألـ» ـ قرار گرفتن بعد از حرف جرّ «إلی» ـ گرفتن حرکت کسره
- قمیصاً: تنوین «ـً»
«ذَهَبتُ» و «أَشْتَرِيَ» فعلهای این جمله هستند. «إلی» و «لِـ» نیز به دسته حروف تعلق دارند.
ذَهَبتُ إلی السّوقِ لِأَشْتَرِيَ قمیصاً.
به بازار رفتم تا لباسی بگیرم.
مثال پنجم
در این مثال، فقط کلمه «مَحمود» بهعنوان اسم به کار رفته است. این کلمه بهعنوان منادا و بعد از نشانه ندای «یا» آمده است. از سوی دیگر، نوعی اسم علم نیز به شمار میآید.
«أینَ» کلمه استفهام و «تسْکُنُ» فعل مضارع این جمله است.
یا مَحمود، أینَ تسْکُنُ؟
ای محمود، کجا زندگی میکنی؟
مثال ششم
کلمههای زیر بهعنوان اسمهای این آیه به کار رفتهاند. نشانه هرکدام را نیز در ادامه مشخص کردهایم.
- الْقَمَرَ: حرف تعریف «ألـ»
- نُورًا: تنوین
- الشَّمْسَ: حرف تعریف «ألـ»
- سِرَاجًا: تنوین
در این آیه، «و» حرف است. «جَعَلَ» نیز فعل ماضی محسوب میشود.
«وَ جَعَلَ الْقَمَرَ فِيهِنَّ نُورًا وَ جَعَلَ الشَّمْسَ سِرَاجًا» (نوح/۱۶)
و ماه را در ميان آنها روشنايىبخش گرداند و خورشيد را [همچون] چراغى قرار داد.
مثال هفتم
در این آیه از اسمهای زیر استفاده شده است:
- مُوسَى: اسم علم
- آيَاتٍ: تنوین «ـٍ»
در همین مثال، «وَ» و «لَقَدْ» حرف هستند. «آتَيْنَا» فعل مضارع است. «ٰتِسْعَ» عدد و «بَيِّنَاتٍ» نیز صفت است.
فعلهای مضارع عربی را میتوانید با مشاهده فیلم آموزش رایگان فعل مضارع در عربی پایه هشتم فرادرس بیاموزید.
«وَ لَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى تِسْعَ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ.» (إسراء/۱۰۱)
و حقیقتاً ما به موسى نه نشانه آشكار داديم.
مثال هشتم
در فهرست زیر، اسمهای این مثال و نشانههای آنها را مشخص کردهایم.
- کتابَ: مضاف واقع شده است.
- صدیق: مضاف واقع شده است.
- المنضَدَة: حرف تعریف «ألـ» ـ قرار گرفتن حرف جرّ «عَلَی» قبل از آن
«جَعَلتُ» فعل ماضی، «ي» ضمیر متصل مجروری و «عَلَی»، حرف جرّ این جمله است.
جَعَلتُ کتابَ صدیقي عَلَی المنضَدَة.
کتاب دوستم را روی میز گذاشتم.
مثال نهم
در این شعر، از اسمهای زیر استفاده شده است.
- الوردُ: حرف تعریف «ألـ»
- كتف: قرار گرفتن حرف جرّ «عَلَی» قبل از آن ـ مضاف واقع شده است.
- الشَّمس: حرف تعریف «ألـ»
- كَفّ: قرار گرفتن حرف جرّ «عَلَی» قبل از آن ـ مضاف واقع شده است.
در مثال زیر، «ينام» و «تدور» فعل مضارع هستند. «على» حرف جرّ و «ي» نیز ضمیر متصل مجروری است.
الوردُ ينام على كتفي!
گل بر شانهام به خواب میرود!
و الشّمس تدور على كَفّي!
و خورشید بر کف دستم میچرخد!
(عبدالقادر مکاریا)
مثال دهم
اسمهای این مثال و علامتهای آنها را در ادامه نشان دادهایم.
- أخبار: مضاف واقع شده است.
- كَنوزُ: مضاف واقع شده است.
- الدُنيا: حرف تعریف «ألـ»
- ذرّاتُ: مضاف واقع شده است.
- غُبارٍ: تنوین
در این مثال، «لا» حرف نهی، «تسألْ» فعل مضارع، «ما» موصول، «هي» ضمیر، «و» حرف، «مِنْ» حرف جرّ، «ك» ضمیر متصل مجروری هستند.
لا تسألْ ما هي أخباري
از من نپرس چه خبر داری
و كنوزُ الدنيا مِنْ بعدِك
و گنجینههای دنیا بعد از تو
ذرّاتُ غُبارٍ.
ذرات غبارند.
(سعاد الصباح)
فراگیری انواع اسم های عربی با فرادرس
در این مطلب، روش تشخیص اسمها را بررسی کردیم و نشانههای خاص اسمها را توضیح دادیم. همچنین بهصورت خلاصه، بیان کردیم که اسم چیست و بر چه مفاهیمی دلالت دارد.
البته مبحث اسمها در زبان عربی بسیار گستردهتر از اینهاست. بهطور مثال، نشانه مذکر یا مؤنث بودن اسمها، همینطور انواع اسمها از نظر شمار، مباحث گستردهای هستند که لازم است هر کدام را جداگانه و بهطور مفصل بیاموزید.
در این مورد، توصیه میکنیم فیلمهای آموزشی زیر را در فرادرس تهیه و مشاهده کنید. به کمک این فیلمهای آموزشی، اسمها، انواع و کاربرد آنها را بهطور کامل میآموزید.
- فیلم آموزش رایگان درس یازدهم عربی پایه هفتم فرادرس
- فیلم آموزش عربی پایه هفتم فرادرس
- فیلم آموزش عربی پایه هشتم فرادرس
- فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس
- فیلم آموزش صرف ۲ فرادرس
مخاطبانی که قصد دارند، نهتنها اسمها، بلکه فعلها و حروف عربی را هم بهخوبی یاد بگیرند و با قواعد صرف و نحو یا ترجمه زبان عربی نیز آشنا شوند، نکتههای مهمی را به کمک مجموعه فیلمهای آموزشی زیر در فرادرس میآموزند.
- مجموعه فیلمهای آموزش عربی دوره متوسطه فرادرس
- مجموعه فیلمهای آموزش زبان عربی مقدماتی تا پیشرفته فرادرس
سوالات متداول
در بخشهای قبلی، نکتههای اصلی را در مورد اسمها و روش تشخیص اسم در عربی بیان کردیم. در ادامه، نکتههای تکمیلی را نیز در مورد این نوع از کلمهها بیان میکنیم. همچنین به سؤالات متداولی که در زمینه این مبحث مطرح شدهاند، اشاره میکنیم.
آیا همه اسمهای مؤنث با تای تأنیث میآیند؟
خیر، تای تأنیث فقط یکی از نشانههای مؤنث بودن اسم است. برخی از اسمهای مؤنث با الف مقصوره (یٰ) و الف ممدوده (اء) نیز به کار میروند.
آیا میتوانیم اسمی را هم با تنوین و هم با حرف تعریف به کار ببریم؟
خیر، تنوین نشانه نکره بودن است و حرف تعریف هم علامت معرفه بودن کلمه است. این دو علامت را نمیتوان بهطور همزمان به کار برد.
تمرین روش تشخیص اسم در عربی
تا اینجا یاد گرفتید که روش تشخیص اسم در عربی چیست و چگونه میتوان اسمهای عربی را با نشانههای مخصوص آنها شناسایی کرد. در ادامه، برای اینکه آموختههای خود را مرور کنید، ۲۰ تمرین را در ۲ بخش ارائه کردهایم.
تمرینهای بخش اول از نوع کوتاهپاسخ و تمرینهای بخش دوم به صورت چهارگزینهای هستند. راهنمای پاسخگویی به هر بخش را در ادامه توضیح دادهایم.
تمرین روش تشخیص اسم در عربی بخش اول
نشانه اسم بودن کلمههای زیر را مشخص کنید.
الشوک
حرف تعریف
المِکنَسَة
حرف تعریف ـ نشانه تأنیث
خالُکَ
مضاف واقع شدن
ذلک الطیّار
حرف تعریف ـ اسم اشاره
دِمَشق
اسم علم
نظّارةً کبیرةً
تنوین
یا جدّي
منادا
أُسرَةُ الصدیقکَ
مضاف واقع شدن
في المَکتَبِ
حرف تعریف ـ حرف جرّ ـ کسره
أم عمار
اسم علم (کنیه)
تمرین روش تشخیص اسم در عربی بخش دوم
تمرینهای این بخش، بهصورت چهارگزینهای طراحی شدهاند. برای پاسخگویی به آنها، لازم است یکی از گزینههای هر سؤال را علامت بزنید. بعد از پاسخ دادن به سؤالها، میتوانید با کلیک روی گزینه «مشاهده پاسخ»، جواب درست هر سؤال را مشاهده کنید.
همچنین با کلیک کردن روی گزینه «شرح پاسخ»، به جواب تشریحی هر سؤال دسترسی خواهید داشت. در نهایت، بعد از اینکه به همه سؤالها پاسخ دادید، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» را مشاهده خواهید کرد.
با کلیک روی این گزینه، تعداد امتیازهایتان در این آزمون نشان داده میشود.
۱- در شعر زیر از چند اسم استفاده شده است؟
منذ اليوم الذي عرفتك فيه،
و الأسماك تطير في الفضاء
و العصافير تسبح تحت الماء.
(غاده السمان)
۳
۴
۵
۶
اسمهای این شعر و نشانههای آنها عبارتند از:
- اليوم (حرف تعریف)
- الأسماك (حرف تعریف)
- الفضاء (حرف تعریف ـ حرف جرّ)
- العصافير (حرف تعریف)
- الماء (حرف تعریف)
۲- نشانههای اسم در کدام گزینه بهدرستی مشخص شده است؟
المطار (اسم علم)
حاسوبي (مضاف واقع شدن)
الوردة (تنوین)
في الصّف (تای تأنیث)
نشانههای سایر اسمها را در ادامه نشان دادهایم:
- المطار (حرف تعریف)
- الوردة (تای تأنیث)
- في الصّف (حرف جرّ)
۳- در شعر زیر، کدام کلمه اسم نیست؟
في الحُبِّ
وَ في الحربِ
یُقتَلُ الأبریاءُ دائماً.
(نزار قبانی)
الحُبِّ
یُقتَلُ
الحربِ
الأبریاءُ
اسمهای این شعر و نشانههای آنها را در ادامه مشخص کردهایم:
- الحُبِّ (حرف تعریف ـ حرف جرّ)
- الحربِ (حرف تعریف ـ حرف جرّ)
- الأبریاءُ (حرف تعریف)
۴- همه گزینهها از نوع اسم هستند، بهجز...
حتی
قُلوبُنا
الربیع
لوناً
«حتی» حرف است، نه اسم.
۵- کدام گزینه در مورد اسمها درست است؟
بر وقوع رخدادی در زمان حال، گذشته یا آینده دلالت دارند.
همواره با نشانه تعریف به کار میروند.
بهطور ذاتی بر شخص یا پدیده مشخصی در جهان خارج دلالت دارند.
بهصورت مفرد، مثنی یا جمع به کار میروند.
۶- در کدام گزینه، نشانه اسمها بهدرستی مشخص شدهاند؟
لِلصوتِ (تای تأنیث)
أصابعك (تنوین)
العمر (حرف تعریف)
قلبي (اسم علم)
۷- در کدام گزینه، همه کلمهها از نوع اسم هستند؟
قصةً ـ ثلّاجَة - کوکباً
الشَّمس ـ أطارٌ - عَنْ
أصابَ - عَلَی - ابو رحیم
الفُندُق ـ المُستَشفَی ـ منذ
۸- کدام گزینه در مورد نشانههای اسم صحیح است؟
اسمهای معرب همواره با تنوین به کار میروند.
نشانه تعریف و تنوین بهطور همزمان در اسمها به کار نمیروند.
اسمهای علم در ترکیب اضافی به کار نمیروند.
اسمهایی که منادا هستند، همیشه با حرف تعریف میآیند.
۹- اسمهای نکره را در جمله زیر مشخص کنید.
أکلتَ طعاماً لذیذاً في المطبخ مع رجلٍ.
لذیذاً ـ المطبخ
في ـ طعاماً
کِ ـ أکلتِ
رجلٍ ـ طعاماً
۱۰- در کدام گزینه، نشانه اسم حرف تعریف است؟
البلاد
ألبسه
ألوان
ألسنة
جدول خلاصه تشخیص اسم در عربی
در بخشهای قبلی این مطلب از مجله فرادرس، روش تشخیص اسم در عربی را توضیح دادیم و نشانههای اسمها را برشمردیم. خلاصهای از علامتهای مخصوص اسمها را در جدول زیر مشاهده میکنید.
نشانههای اسم در عربی | |
«ـِ» | «ـة / ة» |
ـً ، ـٍ ، ـٌ | مضاف |
«ألـ» | اسمهای اشاره (هذا، هذه و...) |
حروف جرّ (في، مِنْ، علیٰ و...) | منادا (نشانههای ندا) |
اسم علم |