فرادرسانواع واو در عربی — توضیح کامل + مثال و تمرین
واو، بیست و هفتمین حرف از حروف الفبای عربی است که نقش‌های متعددی در این زبان دارد. انواع واو در عربی می‌تواند از حروف اصلی یا زائده یک کلمه و جمله باشد و همین انواع متفاوت می‌تواند در معنا و مفهوم جملات عربی تاثیر بگذارد. در این نوشته قصد داریم انواع واو در عربی را همراه با مثال آنها بررسی کنیم. پس از آن به سراغ تمرین‌های مربوط به این مبحث می‌رویم تا میزان دریافت‌مان از مبحث انواع واو در عربی را بسنجیم.
انواع واو در نحو عربی
دستور زبان عربی از دو بخش صرف و نحو تشکیل شده است. صرف، مربوط به ویژگی‌های یک اسم در عربی به تنهایی است. یعنی در علم صرف یک کلمه را در سه دسته اسم و فعل و حرف قرار می‌دهیم و ساختمان و ویژگی هر یک از آنها را به صورت جدا بررسی می‌کنیم. علم نحو، مربوط به بررسی نقشی است که اسم و فعل و حرف در جملات بازی میکنند. یعنی از کنار هم قرار گرفتن کلمات و ساخت یک جمله می‌توان برای هر کلمه‌ای یک نقش در نظر گرفت و بر اساس همان، نقش کلمه را بررسی کرد.
بررسی انواع واو در عربی نیز یک بررسی نحوی است. یعنی واو به تنهایی می‌تواند در جملات نقش داشته باشد و بر اساس همین نقش در مفهوم جمله تاثیر بگذارد. چیزی حدود ۱۷ نوع واو در زبان عربی وجود دارد که توضیح مختصر مهم‌ترین آنها را همراه با مثال در ادامه می‌خوانید.
۱. واو جمع مذکر سالم
هرگاه بخواهیم در زبان عربی نشان بدهیم که یک اسم مذکر تعدادش بیشتر از دو واحد است، از نشانه‌های جمع مذکر سالم استفاده می‌کنیم. با استفاده از «ون» و «ین» می‌توانیم اسامی مذکر را جمع ببندیم.
وقتی که اسم جمع مذکر سالم نقش مرفوع در جمله داشته باشد، باید به سراغ «واو» جمع‌ساز برویم. نون بعد از واو که در حالت جمع استفاده می‌شود نون زائده است که برای تلفظ راحت‌تر در جمله گنجانده شده است.
خالد --> خالدون
المسلم --> المسلمون
مستعد --> مستعدون
۲. واو جماعة
ضمیری از ضمایر متصل مرفوعی است که به فعل می‌چسبد و نشان‌دهنده آن است که فاعل و انجام‌دهنده کار در آن فعل بیشتر از دو نفر است. با وارد شدن این واو ضمیر متصل به انتهای صرف فعل مضارع، این افعال به فعل خمسه تبدیل می‌شوند.
واو جماعة به انتهای صرف فعل ماضی نیز اضافه می‌شود و بعد از آنها یک الف می‌گذارند تا آن را با واو علت در زبان عربی اشتباه نگیریم. این نوع از واو در عربی اعراب دارد و معمولا «فاعل» یا «نائب فاعل» و محلا مرفوع شناخته می‌شوند. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.
شربوا --> یشربون
کتبوا --> یکتبون
جعلوا --> یجعلون
۳. واو أسماء خمسه
به پنج کلمه «أب»، «أخ»، «ذو»، «فو» و «حم» در زبان عربی أسماء خمسه می‌گویند. این اسامی در اعراب‌پذیری شبیه یکدیگر هستند و باید برخی از قواعد خاص را درباره آنها در نظر گرفت.
هرگاه اسماء خمسه مضاف واقع شوند اعراب آنها به صورت فرعی خواهد بود. یعنی در حالت نصب، الف می‌گیرند. (أباک، أخاک) و در حالت جر، یاء می‌گیرند. (أبیک، أخیک) و در حالت رفع، واو می‌پذیرند. (أخوک، أبوک)
از میان این اسامی پنج‌گانه، «ذو» همواره مضاف است و به یکی از سه شکل زیر مشاهده می‌شود.
- ذو - در حالت رفع
- ذي - در حالت جر
- ذا - در حالت نصب
۴. واو حالیه
به واوی که قبل از جمله اسمیه یا فعلیه‌ای که پیش از آن یک کلمه معرفه آمده باشد، واو حالیه می‌گویند. این واو در حقیقت قبل از قید حالت قرار می‌گیرد. به اسم معرفه‌ای که قبل از واو حالیه، صاحب حال یا ذوالحال می‌گویند.
واو حالیه از جمله حروفی است که در جملات قرار می‌گیرد اما نقش ندارد و اعراب نمی‌پذیرد. به مثال زیر توجه کنید.
زارَنِي أخِي و هو مسرورٌ.
برادرم در حالی که خوشحال بود مرا دید.
(در این مثال، «هو مسرور» حال از نوع جمله اسمیه و محلا منصوب است. واو پیش از آن نیز واو حالیه نام دارد و نقش خاصی در جمله ایفا نمی‌کند.)
۵. واو معیت
واو معیت واوی است که قبل از مفعول معه در جمله میآید و معنای «با» به جمله می‌دهد. به عبارت دیگر، هرگاه در جمله واوی را دیدم که پس از آن کلمه‌ای منصوب قرار داشت، باید بدانیم که با واو معیت و مفعول معه سر و کار داریم. واو معیت نیز از آن دسته حروف مبنی بر فتح است که اعرابی ندارد و نقش خاصی در جملات بازی نمی‌کند. به مثال زیر توجه کنید.
خَرَجتُ و مُحمَّداً.
همراه با محمد خارج شدم.
(در این مثال، محمد مفعول معه و منصوب است و واو پیش از آن به فارسی «با» ترجمه شده است.)
نکته: واو معیت نباید با واو عطف اشتباه گرفته شود. قبل از واو عطف هیچ‌گاه جمله یا شبه جمله‌ای قرار نمی‌گیرد. در عین اینکه کلمه قبل و بعد از واو عطف در اعراب یکی هستند. اما در واو معیت، کلمه بعد از آن همواره منصوب است.
۶. واو زائده لفظی یا واو فصل
در کلماتی مانند «عمرو»، «أولاء»، «أولئک»، «أولو» و «أولات» واوی قرار دارد که تلفظ نمی‌شود که به آن واو زائده لفظی می‌گویند. دلیل به کار بردن آن در کلمات این است که از اشتباه گرفتن کلماتی که حروف مشابه دارند، جلوگیری شود. به عنوان مثل اگر کلمه «عَمْرْوْ» واو نداشته باشد می‌توان آن را با کلمه «عُمَر» اشتباه گرفت.
نکته: واو زائده لفظی که در انتهای کلمه باشد، در حالت رفع و جر باقی می‌ماند اما در حالت نصب حذف می‌شود. مانند مثال زیر:
عمروٌ - عمروٍ - عمْراً
۷. واو عطف یا واو تشریک
این نوع از واو از جمله حروف عاطفه است که باعث می‌شود یک جمله به جمله دیگر یا یک کلمه به کلمه‌ای دیگر متصل شود و از آن تاثیر بپذیرد. در ترکیبی که واو عطف وجود دارد تقدم و تاخر چندان مهم نیست. مهم این است که همراهی چگونه اتفاق افتاده است. به مثال زیر توجه کنید.
سافَرَ الجُندِي و القائدُ.
سرباز و فرمانده سفر کردند.
(در این مثال به وسیله واو می‌فهمیم که فرمانده و سرباز با هم همسفر بودند.)
کلمه بعد از واو عطف، معطوف نام داد و در اعراب تابع کلمه قبل از واو عطف است. یعنی می‌تواند مرفوع، منصوب یا مجرور باشد.
۸. واو قسم
واو قسم از جمله حروف قسم است که بر سر اسم ظاهر در جملات عربی ظاهر می‌شود. به کلمه بعد از آن «مقسم به» می‌گویند. در این ترکیب فعل قسم محذوف است و در تقدیر قرار دارد. به مثال زیر توجه کنید.
أقسم والله.
(در این مثال «والله» به عنوان جار و مجرور در جمله شناخته می‌شود. در تحلیل صرفی آن می‌توانیم بگوییم: واو: حرف قسم، حرف جر مبنی بر فتح - الله: مقسم به، اسم مجرور به واو قسم.)
سوالات رایج انواع واو در عربی
در این بخش به برخی از سوالات پرتکرار درباره مبحث انواع واو در عربی به طور خلاصه پاسخ می‌دهیم.
چند نوع واو در زبان عربی وجود دارد؟
به طور کلی در زبان عربی ۱۷ نوع واو وجود دارد که هم در جملهها و هم در کلمات نقش ایفا میکنند.
واو عطف و واو معیت چه فرقی با یکدیگر دارند؟
بعد از واو معیت همواره یک اسم منصوب میآید، اما کلمه بعد از واو عطف در اعراب تابع کلمه قبل از واو است.
تمرین انواع واو در عربی
برای ارزیابی عملکرد خود در رابطه با «انواع واو در عربی» می‌توانید از تمرین‌هایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته است استفاده کنید. تمرین شامل ۵ سؤال است و پس از پاسخ دادن به تمامی پرسش‌ها و ظاهر شدن دکمه «دریافت نتیجه آزمون»، می‌توانید نمره عملکردتان را مشاهده کنید و جواب‌های درست و نادرست را نیز ببینید. پاسخ سؤالات نیز بعد از هر آزمون آمده است.
۱. واو موجود در این جمله از چه نوع است؟ «جاءت فاطمة و قد بکت»
واو عطف
واو حالیه
واو معیت
واو جماعة
۲. واو موجود در این جمله از چه نوع است؟ «یجلس علی الکرسیّ و یطالع درسه»
واو عطف
واو حالیه
واو معیت
واو جماعة
۳. واو موجود در این جمله از چه نوع است؟ « و الله لأفين عهدی»
واو عطف
واو حالیه
واو معیت
واو قسم
۴. واو موجود در این جمله از چه نوع است؟ «کولوا و إشرَبوا و لا تُسرفوا...»
واو عطف
واو حالیه
واو معیت
واو جماعة
۵. واو موجود در این جمله از چه نوع است؟ «ینهض الزّارع و طلوع الشمس»
واو عطف
واو حالیه
واو معیت
واو قسم
جمع‌بندی
واو یکی از حروف الفبا در زبان عربی است که به‌تنهایی می‌تواند در جمله تغییراتی به وجود بیاورد. در این نوشته انواع مختلفی از پُرکاربرد‌ترین انوع واو در زبان عربی را بررسی کردیم. فهمیدیم که می‌توانیم با استفاده از واو حالیه و واو معیت معنا و مفهوم جمله را تغییر دهیم. همچنین واو این قابلیت را دارد که ما را در شناسایی نقش کلمات در جمله راهنمایی کند. به عنوان مثال، با استفاده از واو معیت می‌توانیم بفهمیم که کلمه منصوب بعد از آن مفعول معه است.
در مثال واو معیت، صوت غلط خوانده شده!
اِعراب حرف جیم، باید ساکن خوانده شود.
سلام و وقت به‌خیر؛
نکته‌ای که فرمودید، کاملاً درست هست. مطلب حاضر به‌زودی اصلاح خواهد شد.
سپاس از توجه و همراهی شما با مجله فرادرس.