بیماری لایم چیست؟ — از تشخیص تا درمان — به زبان ساده

بیماری لایم از انواع بیماری‌های عفونی شایع در نیم‌کره شمالی، خصوصاً در اروپا و کشورهای غربی است که توسط یک نوع باکتری ایجاد و معمولاً از راه گزش یک نوع کنه منتقل می‌شود. کنه ممکن است هر کسی را نیش بزند اما افراد علاقمند به کمپینگ، کوهنوردان و کارگرانی که در باغ‌ها و پارک‌ها کار می‌کنند یا افرادی که وقت زیادی را در فضای باز و در مناطق جنگلی یا علفی می‌گذرانند در معرض خطر گزش قرار دارند.

بیماری لایم چیست؟

بیماری لایم نوعی عفونت باکتریایی است که از گزش کنه آلوده ایجاد می‌شود. در ابتدا، بیماری لایم علائمی مانند راش (التهابات جوش‌مانند پوستی)، تب، سردرد و خستگی ایجاد می‌کند. اما اگر به موقع درمان نشود، عفونت ممکن است به مفاصل، قلب و بافت عصبی منتقل شود، درمان سریع می‌تواند به روند سریع بهبودی کمک کند.

فیلم آموزش میکروبیولوژی پزشکی – میکروب شناسی در فرادرس

کلیک کنید

بیماری لایم بر اساس علائم، یافته‌های فیزیکی (به عنوان مثال، بثورات پوستی) و احتمال قرار گرفتن در معرض کنه‌های آلوده تشخیص داده می‌شود، آزمایش خون اغلب در مراحل اولیه بیماری منفی است. در بیشتر موارد بیماری لایم را می‌توان با مصرف چند هفته آنتی‌بیوتیک با موفقیت درمان کرد. به نظر نمی‌رسد این بیماری توسط حیوانات دیگر یا از طریق غذا قابل انتقال باشد.

بیماری لایم اغلب توسط باکتری «بورلیا بورگدورفری» (Borrelia burgdorferi) و به ندرت توسط «بورلیا مایونی» (Borrelia mayonii) ایجاد می‌شود. بیماری لایم توسط گزش کنه‌های آلوده از جنس «ایکسودس» (Ixodes) به انسان منتقل می‌شود. در ایالات متحده، کنه‌های نگران‌کننده معمولاً از نوع «ایکسودس اِسکاپولاریس» (Ixodes scapularis) هستند و باید حداقل 36 ساعت قبل از انتشار باکتری در بدن، فرد به مراکز درمانی مراجعه کند. در اروپا گزش کنه گونه «ایکسودس ریسینوس» (Ixodes ricinus) ممکن است باکتری‌ها را سریع‌تر پخش کند. کنه‌هایی که بیماری لایم را منتقل می‌کنند، می‌توانند گاهاً سایر بیماری های منتقله از طریق کنه را نیز به میزبان منتقل کنند.

بیماری لایم بیشتر در بهار و اوایل تابستان دیده می‌شود و سالانه حدود ۳۰۰ هزار نفر در امریکا و ۶۵ هزار نفر در اروپا را درگیر می‌کند. بیماری لایم برای اولین بار در سال 1975 در شهر لایم کانتیکت (یکی از شهرهای ایالات متحده)، به عنوان یک بیماری جداگانه تشخیص داده شد. این بیماری در ابتدا با یک نوع بیماری روماتیسمی اشتباه گرفته شده بود اما باکتری درگیرکننده اولین بار در سال 1981 توسط ویلی بورگدورفر شناسایی شد. علائم مزمنِ پس از درمان، به خوبی توصیف شده‌اند و به عنوان «سندرم بیماری لایم پس از درمان» (PTLDS) شناخته می‌شوند. یک واکسن برای بیماری لایم بین سال‌های 1998 و 2002 در ایالات متحده به بازار عرضه اما به دلیل فروش ضعیف از بازار خارج شد، تحقیقات در مورد تولید واکسن‌های جدید ادامه دارد.

علائم بیماری لایم چیست؟

بیماری لایم می‌تواند چندین سیستم را در بدن تحت تأثیر قرار داده و طیف وسیعی از علائم را ایجاد کند. همه افراد مبتلا به بیماری لایم همه علامت‌های آن را ندارند و بسیاری از علائم فقط مختص بیماری لایم نیستند بلکه می‌توانند در سایر بیماری‌ها نیز بروز کنند. دوره کمون (از زمان پخش شدن عفونت تا شروع علائم آن) معمولاً یک تا دو هفته است، اما ممکن است بسیار کوتاه‌تر (روزها) یا بسیار طولانی‌تر (ماه‌ها تا سال‌ها) باشد. ممکن است عفونت بدون علائم نیز رخ دهد اما این حالت در مورد این بیماری نادر است.

فیلم آموزش ایمونولوژی Immunology – جامع و با مفاهیم کلیدی در فرادرس

کلیک کنید

علائم پوستی بیماری لایم

عفونت موضعی اولیه می‌تواند زمانی اتفاق بیفتد که هنوز عامل عفونی در بدن پخش نشده باشد. در این مرحله فقط محلی که برای اولین بار، ناقل با پوست تماس پیدا کرده است، تحت تأثیر قرار می‌گیرد. علامت‌های اولیه حدود 80 درصد از عفونت‌های لایم، «بثورات اریتم مهاجر» (EM) در محل گزش کنه است که اغلب در نزدیکی چین‌های پوستی مانند زیر بغل، کشاله ران یا پشت زانو، روی تنه، زیر بند لباس، یا در مو، گوش یا گردن کودکان رخ می‌دهند. بیشتر افرادی که آلوده می‌شوند، مشاهده کنه یا احساس گزش آن را به یاد نمی‌آورند.

بثورات معمولاً یک یا دو هفته (دامنه 3 تا 32 روز) پس از گزش ظاهر می‌شوند و 2 تا 3 سانتی‌متر در روز تا قطر 5 الی 70 سانتی‌متر (میانگین 16 سانتی‌متر) گسترش می‌یابند. بثورات معمولاً دایره‌ای یا بیضی، قرمز یا مایل به آبی بوده و ممکن است مرکز آن متورم یا تیره‌تر باشد. حدود 79 درصد موارد در اروپا و فقط 19 درصد موارد در مناطق بومی ایالات متحده، بثورات به تدریج از مرکز به سمت لبه‌ها پاک می‌شوند و الگویی شبیه به چشم گاو ایجاد می‌کنند. بثورات آریتم مهاجر اغلب با علائم بیماری‌های ویروسی مانند خستگی، سردرد، بدن درد، تب و لرز همراه است، اما معمولاً تهوع یا مشکلات دستگاه تنفسی فوقانی ایجاد نمی‌کند. بیماری لایم می‌تواند بدون این علائم یا جوش به مراحل بعدی پیشرفت کند. علائم اولیه این بیماری در ادامه ذکر شده است:

• بثورات پس از تأخیر 3 تا 30 روزه در محل گزش کنه شروع می‌شوند (میانگین حدود 7 روز است).
• بثورات در عرض چندین روز به تدریج گسترش می‌یابند و قطر آن به 30 سانتی‌متر یا بیشتر می‌رسند.
• فرد ممکن است با لمس بثورات احساس گرما کند اما به ندرت دچار خارش یا درد می‌شود.
• بثورات ممکن است در هر ناحیه از بدن ظاهر شوند.
• تب، لرز، سردرد، خستگی، دردهای عضلانی و مفصلی و تورم غدد لنفاوی ممکن است در غیاب بثورات رخ دهند.

علائم انتشار عفونت بیماری لایم

طی چند روز تا چند هفته پس از شروع عفونت موضعی، باکتری بورلیا ممکن است از طریق سیستم لنفاوی یا گردش خون پخش شود. در 10 تا 20 درصد بیماران درمان نشده، بثورات آریتم مهاجر در سراسر بدن در مکان‌هایی ایجاد می‌شوند که هیچ ارتباطی با محل اصلی گزش کنه ندارند. در این مرحله دردهای عضلانی گذرا و دردهای مفصلی نیز شایع هستند. در حدود 10 تا 15 درصد از افراد درمان نشده، این بیماری باعث ایجاد مشکلات عصبی به نام نوروبورلیوز (نوعی بیماری دستگاه عصبی مرکزی که با تب و علائم آنفولانزا همراه است) می‌شود.

نوروبورلیوز اولیه معمولاً 4 الی 6 هفته (حدود 1 تا 12 هفته) پس از گزش کنه ظاهر می‌شود و شامل ترکیبی از مننژیت لنفوسیتی، نوریت جمجمه (التهاب اعصاب جمجمه)، «رادیکولوپاتی حرکتی» (کشیدگی اعصاب ستون فقرات) و مونونوریت مالتی پلکس (اختلال و آسیب چند عصب محیطی به صورت جدا و پراکنده) است. مننژیت لنفوسیتی باعث تغییرات مشخصه در «مایع مغزی - نخاعی» (CSF) می‌شود و ممکن است به مدت چند هفته با سردرد متغیر و علائم مننژیت خفیف مانند ناتوانی در انعطاف‌پذیری گردن و عدم تحمل نورهای شدید همراه باشد، اما به طور معمول تب وجود ندارد یا بسیار کم است.

در کودکان، ممکن است همراه با نوریت جمجمه، از دست دادن بینایی جزئی نیز رخ دهد. وقتی این نوع التهاب اعصاب به دلیل لایم باشد، به طور معمول باعث فلج صورت می‌شود و در یک یا دو طرف صورت پلک زدن، لبخند زدن و جویدن را مختل می‌کند. همچنین ممکن است باعث اختلال در دید و دوبینی متناوب شود. رادیکولوپاتی لایم نوعی التهاب در ریشه‌های عصب نخاعی است که اغلب باعث درد و ضعف، بی حسی یا تغییر حس‌ها در نواحی بدن می‌شود و پیام عصبی آن‌ها توسط اعصاب متصل به ریشه‌هایِ عصبِ آسیب‌دیده اندام‌ها یا بخشی از تنه منتقل می‌شوند.

درد در این مرحله معمولاً بر خلاف سایر احساسات قبلیِ توصیف شده، آزار دهنده، رفت و برگشتی و نا‌متقارن، در هنگام شب بدتر شده و غالباً با اختلال شدید خواب همراه است. همراه با رادیکولوپاتی حرکتی ناشی از بیماری لایم، در موارد شدید ممکن است اختلال دائمی در عملکرد حرکتی یا حسی اندام تحتانی ایجاد شود. در کودکان اروپایی، شایع‌ترین تظاهرات بیماری، فلج صورت در 55 درصد و التهابات اعصاب جمجمه و مننژیت لنفوسیتی 27 درصد گزارش شده است. در 10 تا 15 درصد افراد، بیماری لایم باعث عوارض قلبی مانند کاردیومگالی (بزرگ شدن قلب)، اختلال عملکرد بطن چپ یا نارسایی احتقانی قلب می‌شود.

علائم آرتریت لایم مزمن

پس از چندین ماه، افراد با درمان ناكافی یا درمان نشده، می‌توانند دچار علائم مزمن عفونت شوند كه بسیاری از قسمت‌های بدن از جمله مفاصل، اعصاب، مغز، چشم‌ها و قلب را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آرتریت لایم در 60 درصدِ افراد درمان نشده، رخ می‌دهد و به طور معمول حدود شش ماه پس از عفونت شروع می‌شود. معمولاً فقط یک یا چند مفصل، اغلب زانو یا احتمالاً مفصل ران، سایر مفاصل بزرگ یا مفصل گیجگاهی فکی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. معمولاً افیوژن (آب آوردن) و تورم مفصلی زیادی وجود دارد اما درد به صورت خفیف یا متوسط ​​است. بدون درمان، به طور معمول با گذشت زمان، تورم و درد برطرف می‌شوند اما به صورت دوره‌ای بر می‌گردند.

ممکن است کیست‌هایی در ناحیه مفصلی ایجاد شده و پاره شوند که در برخی موارد باعث فرسایش مفصل شوند. علائم مزمن عصبی در 5 درصد افراد درمان نشده رخ می‌دهند. یک نوروپاتی محیطی (آسیب به اعصاب محیطی) ممکن است ایجاد شده و باعث احساسات غیر طبیعی مانند بی‌حسی، گزگز یا سوزش شود که از پاها یا دست‌ها شروع شده و با گذشت زمان احتمال دارد که این حس‌ها به سمت اندام‌های بالاتر حرکت کنند. یک سندرم عصبی به نام انسفالوپاتی لایم با اختلالات حافظه و مشکلات شناختی، بی‌خوابی، بی‌قراری و تغییرات شخصیتی همراه است. با این حال، مشکلاتی مانند افسردگی و بیماری روماتیسمی فیبرومیالژیا در افراد مبتلا به بیماری لایم مانند سایر افراد جامعه، شایع است.

بیماری لایم می‌تواند باعث انسفالومیلیت مزمن شود که شبیه بیماری ام اس است، این حالت ممکن است پیش‌رونده باشد و شامل اختلال شناختی، مه مغزی، میگرن، مشکلات تعادل، ضعف در پا، راه رفتن نامتعادل، فلج صورت، مشکلات مثانه، سرگیجه و کمردرد باشد. در موارد نادر، بیماری لایم درمان نشده ممکن است باعث روان پریشی (عدم توانایی تشخیص واقعیت از خیال) شده، که به اشتباه به عنوان اسکیزوفرنی یا اختلال دو‌قطبی تشخیص داده می‌شوند. همچنین پَنیک اَتَک و اضطراب می‌توانند رخ دهند و ممکن است رفتارهای هذیان‌گویی از جمله توهمات سوماتوفورم (احساس درد بی‌دلیل)، رخ دهد که گاهی اوقات با زوال عقل همراه است.

علل بیماری لایم

بیماری لایم توسط اسپیروکت‌ها (باکتری‌های مارپیچی) از جنس بورلیا ایجاد می‌شود. اسپیروکت‌ها توسط پپتیدو‌گلیکان و غشای خارجی مشابه باکتری‌های گرم منفی احاطه شده‌اند و دارای تاژک هستند. گونه‌های مربوط به بورلیای بیماری لایم در مجموع به «بورلیا بورگدورفری سنسو لاتو» (Borrelia burgdorferi sensu lato) شناخته شده و تنوع ژنتیکی زیادی را نشان می‌دهند. این گروه از باکتری‌ها از 21 گونه نزدیک به هم تشکیل شده‌اند، اما فقط چهار گونه از آن‌ها به وضوح باعث بیماری لایم می‌شوند که شامل موارد زیر هستند:

• «بورلیا مایونی» (B. mayonii) که در آمریکای شمالی یافت می‌شود.
• «بورلیا بورگدورفری سنسو استریکتو» (B. burgdorferi sensu stricto) که گونه غالب در آمریکای شمالی بوده اما در اروپا نیز وجود دارد.
• و گونه‌های «بورلیا افزِلی» (B. afzelii) و «بورلیا گارینی» (B. garinii) که هر دو در اروپا و آسیا غالب هستند.

انتقال بیماری لایم چگونه است؟

بیماری لایم به عنوان یک بیماری مشترک بین انسان و دام شناخته می‌شود، زیرا از طریق یک منبع طبیعی در میان پستانداران کوچک و پرندگان، توسط کنه‌هایی که از هر دو گروه میزبان تغذیه می‌کنند به انسان منتقل می‌شود. کنه‌های سخت‌پوست از جنس «ایکسودس» (Ixodes) ناقل‌های اصلی بیماری لایم هستند، این کنه‌ها همچنین ناقل بیماری‌های انگلی دیگر نیز هستند.

فیلم آموزش انگل شناسی ۲ – تک یاخته و حشره در فرادرس

کلیک کنید

بیشتر عفونت‌ها به دلیل گزش کنه نابالغ ایجاد می‌شوند، زیرا این کنه‌های نابالغ بسیار کوچک هستند و ممکن است برای مدت زمان طولانی بدون اینکه شناسایی شوند از بدن میزبان تغذیه کنند. کنه‌های نابالغ به طور کلی به اندازه یک دانه خشخاش و گاهی اوقات با سر تیره و بدنی شفاف هستند، اما گاهی ممکن است ظاهری تیره‌تر داشته باشند.

گوزن‌ها میزبان اصلی این کنه‌ها هستند اما کنه‌ها معمولاً باکتری بورلیا را از گوزن به دست نمی‌آورند، در عوض آن‌ها را از پستانداران کوچک آلوده، مانند موشِ پا‌سفید و گاهی پرندگان به دست می‌آورند. یک پروتئین سطحی خارجی باکتری بورلیا به نام OspA درون روده کنه، به گیرنده آن معروف به TROSPA متصل می‌شود. هنگامی که کنه غذا می‌خورد، بورلیا OspA را کاهش می‌دهد و پروتئین سطحی دیگر یعنی OspC را تنظیم می‌کند. پس از مهاجرت باکتری‌ها از روده میانی به غدد بزاقی کنه، OspC به پروتئین بزاقی کنه به نام Salp15 متصل می‌شود که به نظر می‌رسد دارای اثرات سرکوب‌کننده سیستم ایمنی است و باعث افزایش عفونت می‌شود. عفونت موفقیت‌آمیز میزبان پستانداران بستگی به بیان باکتریایی پروتئین OspC دارد.

گزش کنه به دلیل کوچک بودن این جاندار در مرحله بلوغ نارس آن و همچنین ترشحات کنه که باعث می‌شود میزبان، احساس خارش یا درد ناشی از گزش نداشته باشد، معمولاً مورد توجه قرار نمی‌گیرد. در ساحل غربی ایالات متحده، ناقل اصلی بیماری لایم، «کنه پا سیاه» (Ixodes pacificus) است. تمایل این گونه کنه‌ها برای تغذیه از گونه‌های میزبانی مانند مانند مارمولک نرده غربی که به عفونت بورلیا مقاوم هستند، به نظر می‌رسد انتقال بیماری لایم را در غرب آمریکا کاهش داده است.

در حالی که باکتری‌های مربوط به بیماری لایم در حشرات و کنه‌ها وجود دارند اما انتقال عفونت در حالت‌های غیر از گزش بسیار نادر بوده است. انتقال این بیماری همچنین می‌تواند از طریق جفت در دوران بارداری به جنین منتقل شده و به دلیل عفونت درمان نشده، نتایج نامطلوب بارداری را ایجاد کنند. درمان سریع با آنتی‌بیوتیک‌ها این خطر را کاهش داده یا از بین می‌برد. DNA باکتری‌های عامل بیماری لایم در شیر مادر و مایع منی افراد آلوده یافت شده است. با این حال، طبق گزارش «مرکز کنترل و جلوگیری از بیماری‌ها» (CDC)، باکتری‌های زنده در شیر مادر، ادرار یا مایع منی یافت نشده‌اند و بنابراین این بیماری از راه جنسی منتقل نمی‌شود.

تشخیص بیماری لایم

بیماری لایم بر اساس علائم، یافته‌های فیزیکی عینی مانند بثورات اریتم مهاجر (EM)، فلج صورت یا آرتروز، سابقه احتمال تماس با کنه‌های آلوده و همچنین در صورت لزوم تست‌های آزمایشگاهی تشخیص داده می‌شود. پزشک معمولاً از افرادی که علائم بیماری لایم زودرس را دارند معاینه پوستی بدنی برای وجود بثورات آریتم مهاجر انجام می‌دهد و از آن‌ها سوال می‌کند که آیا بثورات نوع EM طی 1 الی 2 ماه گذشته ظاهر شده است یا خیر. وجود بثورات EM و قرار گرفتن در معرض کنه، (به عنوان مثال، در صورتی که طی ۳۰ روز از زمان بروز بثورات پوستی، فرد بیرون از خانه در یک زیستگاه کنه‌ای که لایم در آن معمول است، رفت و آمد کرده باشد) تشخیص لایم را توسط پزشک قطعی خواهد کرد. به صورت کلی هیچ تست آزماشگاهی در این شرایط توصیه نمی‌شود.

در صورت عدم وجود بثورات پوستی آریتم مهاجر یا عدم سابقه مواجهه با کنه، تشخیص لایم به تأیید آزمایشگاه بستگی دارد. مشاهده مستقیم باکتری‌هایی که باعث بیماری لایم می‌شوند در بافت‌های بدن و همچنین به روش رشد‌ دادن در آزمایشگاه دشوار و بسیار وقت‌گیر است. آزمایشات استفاده شده برای تشخیص این بیماری، وجود آنتی‌بادی علیه باکتری‌های بورلیا در خون هستند. نتیجه آزمایش مثبت آنتی‌بادی به خودی خود عفونت فعال را اثبات نمی‌کند، اما می‌تواند عفونت فرد مشکوک را با داشتن علائم، یافته‌های عینی و سابقه مواجهه با کنه تأیید کند. بنابراین هنگام ارزیابی بیماری لایم پزشکان باید موارد زیر را در نظر بگیرند:

• علائم و نشانه های بیماری لایم
• احتمال اینکه بیمار در معرض کنه‌های سیاه قرار گرفته باشد
• احتمال وجود بیماری‌های دیگر که علائم مشابهی ایجاد می‌کنند
• نتایج تست‌های آزمایشگاهی

مرکز کنترل و جلوگیری از بیماری‌ها در آمریکا، در حال حاضر یک فرآیند آزمایش دو مرحله‌ای برای بیماری لایم را توصیه می‌کند. انجام هر دو مرحله لازم است و می‌تواند با استفاده از نمونه خون یکسان انجام گیرد. در مرحله اول آزمون حساس «اِلایزا» (ELISA) انجام می‌شود و در صورتی که جواب آن منفی باشد، آزمایش دیگری توصیه نمی‌شود. اما اگر مرحله اول مثبت یا نامشخص باشد (گاهی اوقات جواب آزمایش مبهم نامیده می‌شود)، مرحله دوم که شامل آزمون «وِستِرن بلات» (Western Blot) است باید انجام شود. نتیجه کلی فقط زمانی مثبت است که آزمون اول مثبت (یا مبهم) و آزمون دوم مثبت باشد. نکات مهمی در مورد تشخیص بیماری لایم که باید به آن‌ها توجه شوند شامل موارد زیر هستند:

• بیشتر آزمایشات بیماری لایم برای تشخیص آنتی‌بادی‌های ساخته شده توسط بدن در پاسخ به عفونت طراحی شده‌اند.
• تولید آنتی‌بادی‌ها ممکن است چندین هفته طول بکشد، بنابراین اگر بیمار اخیراً آلوده شده باشد ممکن است جواب آزمایش منفی شود.
• آنتی‌بادی‌ها به طور معمول ماه‌ها یا حتی سال‌ها پس از از بین رفتن عفونت در خون باقی می‌مانند. بنابراین، نمی‌توان صرفاً از این آزمایش برای تعیین درمان بیماری استفاده کرد.
• عفونت با بیماری‌های دیگر، از جمله برخی بیماری‌های قابل انتقال از طریق کنه، یا برخی بیماری‌های ویروسی، باکتریایی یا خودایمنی، می‌تواند منجر به نتایج آزمایش مثبت کاذب شوند.
• برخی از آزمایشات برای بررسی دو نوع ایمونوگلوبولین IgM و IgG انجام می‌گیرند.

تا 30 روز پس از شروع بیماری در فرد، با بررسی آنتی‌بادی‌های IgM یا IgG می‌توان عفونت را تأیید کرد. پس از آن، توصیه می‌شود که فقط آنتی بادی IgG در نظر گرفته شود. اگر پس از گذشت ماه اول از عفونت نتیجه تست IgM مثبت و نتیجه تست IgG منفی شده باشد به طور کلی نشان‌دهنده یک نتیجه مثبت کاذب است. تعداد آنتی‌بادی‌های IgM معمولاً 4 تا 6 ماه پس از عفونت کاهش یافته و قابل تشخیص توسط آزمایش نیستند، در حالی که آنتی‌بادی‌های IgG می‌توانند برای سال‌ها قابل تشخیص باشند، بنابراین اگر بیمار بیش از 30 روز از بیماریش گذشته باشد، در صورت مثبت بودن نتایج تست IgM نباید از آن چشم‌پوشی کرد.

آزمایشات دیگری که ممکن است در موارد نوروبورلیوز (نوعی بیماری تب‌دار عودکننده) استفاده شود. در اروپا، نوروبورلیوز معمولاً توسط باکتری بورلیا گارینی ایجاد می‌شود و تقریباً همیشه شامل پلئوسیتوز لنفوسیتی است که در آن تراکم لنفوسیت‌ها (سلول‌های مبارزه کننده با عفونت) و پروتئین در مایع مغزی‌ - نخاعی به طور معمول به سطح غیر طبیعی افزایش می‌یابد، در حالی که سطح گلوکز بدن طبیعی است. علاوه بر این، سیستم ایمنی بدن، آنتی‌بادی‌‌هایی را علیه بیماری لایم در فضای داخل نخاعی تولید می‌کند. برای تشخیص قطعی نوروبورلیوز نیاز به نمایش توسط آنالیز و کشت مایع مغزی - نخاعی و تجزیه و تحلیل پلئوسیتوز است.

بر خلاف آزمایش خون و آنتی‌بادی داخل نخاعی، نتایج آزمایشات پلئوسیتوز CSF پس از پایان عفونت به حالت طبیعی برمی‌گردند و بنابراین می‌توانند به عنوان نشانه‌های موفقیت در درمان استفاده شوند و تصمیم‌گیری در مورد اتمام درمان را اطلاع دهند. علاوه بر این موارد برای بررسی مشکلات قلبی ایجاد شده ناشی از بیماری لایم مزمن از انواع اکوکاردیوگرافی استفاده می‌شود. یا در برخی از موارد با استفاده از نمونه‌برداری (بیوپسی) از بافت قلب، وجود باکتری‌های بورلیا در آن‌ها تشخیص داده می‌شود اما به دلیل ریسک بالا معمولاً از این روش استفاده نمی‌شود.

آزمایش‌های «واکنش زنجیره‌ای پلیمراز» (PCR) برای بیماری لایم نیز برای شناسایی ماده ژنتیکیِ (DNA) باکتریِ مارپیچ عامل این بیماری ساخته شده است. PCR بسیار سریع‌تر از روش‌های کشت در آزمایشگاه بوده اما با این حال این نوع تست ممکن است با توجه به شناسایی DNA سلول‌های مُرده باکتری بورلیا، حالت مثبت کاذب ایجاد کند. از این رو، آزمایش PCR فقط در موارد خاص، به عنوان مثال تشخیص آرتریت لایم توصیه می‌شود، زیرا یک روش بسیار حساس برای تشخیص DNA مربوط به پروتئین سطح خارجی باکتری به نام OspA در مایع سینوویال است. بررسی ناهنجاری‌های مغزی فرد مبتلا به بیماری لایم مزمن نیز در صورت لزوم با استفاده از تصویربرداری‌های مغزی مانند MRI و CT انجام می‌گیرد.

جلوگیری از بیماری لایم

با اجتناب یا کمتر وقت گذراندن در زیستگاه‌های احتمالی کنه و اقدامات احتیاطی هنگام ورود و خروج از این محیط‌ها، می‌توان از گزش کنه جلوگیری کرد. بیشتر عفونت‌های انسانی لایم ناشی از گزش این حشره در فاصله بهار و تابستان است. کنه‌ها مکان‌های مرطوب و سایه‌دار را در زمین‌های جنگلی، بوته‌‌زارها، علف‌‌زارهای بلند و روی برگ‌ها یا توده‌های چوب ترجیح می‌دهند. بیشترین محل‌های حضور کنه‌ها در جنگل‌ها و نی‌زارها بوده و تعداد کمتری از آن‌ها در علف‌زارها وجود دارند. همچنین لارو این حشرات در دیوارهای سنگی و چوبی و کُنده‌های قطع‌شده درختان وجود دارند.

فیلم آموزش انگل شناسی ۲ – تک یاخته و حشره در فرادرس

کلیک کنید

جلوگیری از نفوذ کنه بیماری لایم

گزش کنه در اطراف محل زندگی شامل کار در حیاط و محیط‌های باز، پاکسازی قلم‌مو، باغبانی، بازی در حیاط و ورود سگ‌ها یا گربه‌های خانگی که در مناطق جنگلی یا چمن پرسه می‌زنند، بیشتر دیده شده است. در پارک‌ها، ممکن است گزش کنه هنگام پیاده‌روی یا کمپینگ اتفاق بیفتد. طبق دستور CDC توصیه می‌شود لباس، کفش و وسایل کمپینگ مانند چادر، کوله‌پشتی و کیسه خواب را با محلول «پرمترین» (Permethrin) 0/5 درصد خیسانده یا اسپری کرده و آن‌ها را آویزان کنید تا قبل از استفاده خشک شوند. پرمترین برای انسان بی‌بو و بی‌خطر است اما برای کنه بسیار سمی است. بعد از 10 تا 20 ثانیه حضور کنه روی پارچه حاوی پرمترین، باعث می‌شود کنه‌ها تحریک شده و بمیرند.

بهتر است محل ارتباطی انواع لباس‌ها مانند پیراهن، شلوار و جوراب پوشانده شده و راه ورود کنه نداشته باشند، همچنین اسفاده از لباس‌های رنگ روشن باعث دید بهتر کنه‌ها و جلوگیری از گزش آن‌ها می‌شود. مشخص شده که لباس ارتشی‌ها و کارگران فضای باز در صورت تیمار با پرمترین تعداد موارد گزش را 80 تا 95 درصد کاهش داده است. از پرمترین نباید روی پوست انسان، لباس زیر یا برای حیوانات خانگی مانند گربه‌ها استفاده شود.

جلوگیری از نیش کنه بیماری لایم

«آژانس حفاظت از محیط زیست» (EPA) چندین ماده دافع کنه را برای استفاده روی پوست معرفی کرده است از جمله DEET، «پیکاریدین» (Picaridin)، ​​IR3535 (مشتق آمینو اسید بتا آلانین)، یک ترکیب طبیعی به نام روغن اکالیپتوس لیمویی (OLE) و ماده فعال OLE به نام پارامنتان دیول (PMD). بر خلاف پرمترین که برای لباس استفاده شده و کنه‌ها را می‌کشد، مواد دافع، کنه‌ها را دفع می‌کنند اما از بین نمی‌برند، بلکه فقط برای چند ساعت پس از استفاده از فرد در مقابل نیش کنه محافظت می‌کنند و ممکن است با عرق کردن یا آب شسته شوند.

برخلاف DEET، پیکاریدین بدون بو است و احتمال تحریک پوست و آسیب رساندن به پارچه یا پلاستیک در صورت استفاده از آن، کمتر است. مواد دافع کنه نباید در قسمت‌های پوشانده شده با لباس، چشم، دهان، زخم یا بریدگی مصرف شوند. همچنین این مواد دافع کنه برای نوزادان زیر 2 ماه (در مورد دو ماده دیگر OLE و PMD برای زیر ۳ سال) نباید مورد استفاده قرار گیرند. در صورت استفاده از کرم ضد آفتاب، باید مواد دافع را بعد از زدن ضد آفتاب و روی آن استفاده کرد. پس از ورود به داخل خانه، لباس، وسایل و حیوانات خانگی باید از نظر وجود کنه بررسی شوند.

لباس‌ها را می‌توان به مدت 10 دقیقه در خشک کن داغ قرار داد تا کنه‌ها از بین بروند. دوش گرفتن در اسرع وقت، جستجوی کنه در کل بدن و از بین بردن آن‌ها خطر انتقال بیماری را کاهش می‌دهد. کنه‌های نابالغ به اندازه یک دانه خشخاش هستند، اما یکی دو روز بعد از گاز گرفتن و اتصال آن‌ها به یک شخص، مانند یک تاول خونی کوچک به نظر می‌رسند. مناطق دارای چین و چروک در بدن مانند زیر بغل، کشاله ران‌ها، پشت زانو، ناف شکم، تنه و داخل گوش، گردن و به ویژه موهای کودکان لازم است با دقت بررسی شوند.

جدا کردن کنه لایم از پوست

کنه‌های متصل به پوست باید به سرعت برداشته شوند زیرا خطر عفونت با مدت زمان اتصال کنه افزایش می‌یابد. مرکز جلوگیری از بیماری‌ها در آمریکا توصیه کرده است که یک موچین نوک ریز را بین پوست و کنه قرار دهید، آن را خیلی محکم بگیرید و موچین بسته‌شده را بدون پیچ دادن، تکان خوردن، فشار دادن یا خرد شدن کنه، مستقیماً آن را از روی پوست جدا کنید. پس از برداشتن کنه، در صورت امکان، هر قسمت از کنه موجود در پوست باید با استفاده از موچین برداشته شود.

سپس محل زخم و دست‌ها باید با الکل یا آب و صابون تمیز شوند. کنه را می‌توان با قرار دادن آن در ظرف الکل، کیسه مهر و موم شده، نوار چسب یا فاضلاب از بین برد و هشدار داده شده که از فشار انگشتان برای له کردن کنه استفاده نشود. فرد گزیده شده توسط پشه باید محل و زمان گزش را بنویسد تا در صورت بروز بثورات یا علائم شبیه آنفولانزا در چند هفته بعد، این موضوع را به پزشک اطلاع دهد.

درمان بیماری لایم چیست؟

افرادی که در مراحل اولیه بیماری لایم با آنتی‌بیوتیک مناسب درمان می‌شوند، معمولاً به سرعت و به طور کامل بهبود می‌یابند. تشخیص به موقع و درمان مناسب آنتی‌بیوتیکی بیماری لایم می‌تواند به جلوگیری از ایجاد بیماری لایم مزمن کمک کند. آنتی‌بیوتیک‌ها درمان اصلی این بیماری هستند، روش خاص استفاده از آن‌ها به فرد مبتلا و مرحله بیماری بستگی دارد.

فیلم آموزش آنتی بیوتیک ها و عوامل ضدمیکروبی در فرادرس

کلیک کنید

برای اکثر افراد مبتلا به عفونت موضعی زودرس، تجویز داکسی‌سایکلین به صورت خوراکی، اغلب به عنوان اولین انتخاب توصیه می‌شود، زیرا علاوه بر باکتری‌های بورلیا برای انواع بیماری‌های دیگر که توسط کنه‌ها منتقل می‌شوند نیز موثر است.

افرادی که داکسی‌سایکلین مصرف می‌کنند باید از قرار گرفتن در معرض آفتاب خودداری کنند زیرا خطر آفتاب‌سوختگی در آن‌ها بیشتر است. گزینه‌های جایگزین داکسی‌سایکلین عبارتند از: آموکسی‌سیلین، سفوروکسیم اکسیل و برای افرادی که تحمل این دو نوع دارو را ندارند بهتر است آزیترومایسین، کلاریترومایسین یا اریترومایسین استفاده شود. این نسخه‌های درمانی ممکن است بسته به سن، سوابق پزشکی، بیماری‌های زمینه‌ای فرد مبتلا، وضعیت بارداری یا آلرژی‌ها تنظیم شوند. در مورد درمان خانگی بیماری لایم بدون مراجعه به مراکز درمانی بهتر است با یک متخصص بیماری‌های عفونی مشورت کنید.

عفونت لایم منتشر شده زودرس یا دیررس، ممکن است باعث ابتلای افراد به بیماری قلبی، آرتریت لایم یا علائم عصبی مانند فلج صورت، رادیکولوپاتی (از کار افتادن برخی از اعصاب حرکتی)، مننژیت (التهاب غشای محافظ مغز و نخاع) یا نوروپاتی محیطی (تحریک اعصاب محیطی) شود. تجویز وریدی سفتریاکسون به عنوان اولین انتخاب در این موارد توصیه می‌شود، سفوتاکسیم و داکسی‌سایکلین به عنوان گزینه‌های بعدی برای این افراد استفاده می‌شوند. عوارض عصبی بیماری لایم ممکن است با داکسی‌سایکلین درمان شود در صورت عدم درمان، دستورالعمل‌ها درمان مجدد با سفتریاکسون تزریقی را توصیه می‌کنند.

چندین ماه پس از درمان آرتریت لایم، اگر تورم مفصل ادامه یابد یا دوباره برگردد، ممکن است دور دوم آنتی‌بیوتیک در نظر گرفته شود. در صورت عدم پاسخ مناسب به آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی، آنتی‌بیوتیک‌های داخل وریدی برای درمان مجدد ترجیح داده می‌شوند. توصیه شده که هیچ دوره درمانی با آنتی‌بیوتیک بیش از ۲۸ روز طول نکشد زیرا بعد از آن تاثیرگذاری خاصی نخواهد داشت و باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن خواهد شد. فلج صورت ممکن است بدون درمان برطرف شود اما با این حال، برای جلوگیری از سایر عوارض لایم، درمان آنتی‌بیوتیکی توصیه می‌شود. در مبتلایان به فلج صورت، استفاده مکرر از اشک مصنوعی در زمان‌های بیدار بودن، همراه با پماد و بانداژ و همچنین ضربه زدن ملایم به چشمان بسته هنگام خواب توصیه می‌شود.

افراد مبتلا به آرتریت لایم باید سطح فعالیت بدنی خود را برای جلوگیری از تخریب مفاصل آسیب‌دیده محدود کنند و در صورت لنگیدن باید از عصا استفاده کنند. درد همراه با آرتریت بیماری لایم ممکن است با «داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی» (NSAID) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن درمان شود. تزریق مفصلی کورتیکواستروئیدها برای آرتریت لایم که تحت درمان با آنتی‌بیوتیک است توصیه نمی‌شود. علائم آرتریت لایم مقاوم به آنتی‌بیوتیک ممکن است با NSAIDها و «داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده بیماری» (DMARDs) درمان شود. داروهای ضد روماتیسمی باید حتما توسط پزشک تجویز شوند.

سندرم بیماری لایم پس از درمان

اگرچه بیشتر موارد بیماری لایم با یک دوره آنتی‌بیوتیک خوراکی 2 تا 4 هفته قابل درمان است ، اما گاهی اوقات بیماران می‌توانند علائم درد، خستگی یا مشکلات ذهنی داشته باشند که بیش از 6 ماه پس از پایان درمان ادامه یابد، که به این حالت، «سندرم بیماری لایم پس از درمان» (PTLDS) گفته می‌شود. اینکه چرا بعضی از بیماران PTLDS را تجربه می‌کنند مشخص نیست. برخی از کارشناسان بر این باورند که بورلیا بورگدورفری می‌تواند یک پاسخ ایمنی خودکار ایجاد کند که علائمی را نشان می‌دهد که پس از از بین رفتن عفونت ادامه می‌یابند. بیماران مبتلا به PTLDS معمولاً با گذشت زمان بهبود می‌یابند، اما احساس خوب شدن کامل ممکن است ماه‌‌ها طول بکشد.