فرادرس
کلمات پرسشی عربی — توضیح و آموزش به زبان ساده + مثال و تمرین
آموختن کلمات پرسشی عربی برای پاسخ دادن به نیازهای زندگی روزمره به این زبان مهم و ضروری است. برخلاف آنچه که به نظر می‌رسد، ساختن جملات پرسشی به زبان عربی سخت و پیچیده نیست. فقط لازم است کلمات پرسشی عربی یا همان ادات استفهام عربی را به خوبی بشناسیم و کاربرد صحیح آنها را یاد بگیریم. در این نوشته تمامی این کلمات پرسشی را با مثال‌های متعدد بررسی می‌کنیم. سپس به سراغ تمرین‌های انتهایی متن می‌رویم تا میزان یادگیری‌مان از این مطلب را بسنجیم.
انواع کلمات پرسشی عربی
یادگیری یک زبان جدید به قصد و هدف ارتباط برقرار کردن با افرادی است که به آن زبان خاص صحبت می‌کنند. یاد گرفتن ساختن جملات پرسشی هم یکی از اصلی‌ترین آموزش‌های اولیه در یادگیری زبان است.
زبان عربی نیز از این قاعده مستثنی نیست. به کار بردن کلمات صحیح پرسشی، ما را در ساختن سوالات صحیح و رسیدن به جواب دلخواه‌مان یاری می‌کند. از این رو، بهتر است که ابتدا با کلمات پرسشی و معنای آنها آشنا شویم تا بفهمیم برای کدام منظور از کدام کلمه پرسشی باید استفاده کنیم.
اگر مبنا، یادگیری این زبان باشد، باید همین اول یاد بگیریم که به جای کلمات پرسشی عربی بهتر این است که از واژه «ادات استفهام» استفاده کنیم. ادات استفهام یا ادوات استفهام به دو دسته تقسیم می‌شوند. برخی در گروه «اسم استفهام» (اسم‌های پرسشی) و برخی دیگر در گروه «حروف استفهام» (حروف پرسشی) قرار می‌گیرند.
در ادامه، کلمات پرسشی که در زیر مجموعه هر یک از این دسته‌ها قرار می‌گیرند به تفکیک و با مثال بررسی می‌کنیم.
اسم استفهام عربی چیست ؟
پاسخ به این سوال با رجوع کردن به زبان فارسی راحت‌تر انجام میشود. در زبان فارسی برای پرسیدن سوال ممکن است به سراغ کلمات پرسشی برویم که اکثر آنها با حرف «چ» شروع می‌شوند. مثل کلمات «چرا، چه وقت، چه کسی، چه چیزی، چطور و...».
به دست آوردن اطلاعات تازه درباره موضوعی خاص که تا پیش از آن نظری در موردش نداشتیم، جز با به کار بردن این کلمه‌ها میسر نیست. ممکن است درباره شخصی که کاری را انجام داده ابهام داشته باشیم. یا در مقابل، درباره کار خاصی که یک شخص انجام داده به دنبال اطلاعات تازه باشیم.
فهمیدن هر یک از آنها نیازمند سوال صحیح مربوط به این اهداف است. به بیانی دیگر، با سوال درست می‌توانیم به اطلاعات درست، دست پیدا کنیم.
در زبان عربی، برای به دست آوردن چنین اطلاعاتی باید از «اسم استفهام» استفاده کنیم. اسامی استفهام کلمات پرسشی هستند که پاسخ آنها «بله» یا «خیر» نیست و در پیدا کردن اطلاعات خاصی که به دنبالش هستیم به ما کمک می‌کنند. در ادامه انواع اسم استفهام، معنی و نحوه به کار بردن صحیح آنها را می‌خوانید.
اسم استفهام «ماذا» به معنی «چه چیزی؟»
برای سوال پرسیدن درباره چیزی که غیر جاندار است، می‌توانیم از اسم استفهام «ماذا» به معنای «چه چیزی؟» استفاده کنیم. ساختن سوال با این کلمه نیاز به هیچ ضمیری ندارد و عموما بر سر جمله‌های فعلیه از کلمه «ماذا» استفاده می‌کنند. برای شناخت بهتر این کلمه پرسشی عربی بهتر است به مثال‌های زیر توجه کنید.
مَاذا تَناوَلتَ لِلعَشاءْ؟
شام چه چیزی خوردی؟
(همان‌طور که در جمله پیداست بلافاصله بعد از ماذا از فعل مضارع عربی استفاده شده است.)
مَاذا تَعَلَّمتَ فِي اللُغَةِ العَرَبِیَةْ؟
از زبان عربی چه چیزی یاد گرفتی؟
(در این جمله هم بعد از کلمه پرسشی از فعل مضارع استفاده شده است.)
مَاذا عَنْ صَدیقِکْ؟
درباره دوستت چطور؟
(در این جمله پرسشی برخلاف دو جمله قبلی بعد از ماذا از حرف اضافه عن استفاده شده که نشان می‌دهد می‌توان از آن در جملات اسمیه عربی هم استفاده کرد.)
مَاذا فَعَلوا؟
آنها چه کردند؟
(در این جمله پرسشی از فعل ماضی عربی استفاده شده و درباره عملی که در گذشته صورت گرفته پرسشی مطرح شده است.)
اسم استفهام «لِماذا» به معنی «چرا؟»
با اضافه کردن حرف جر «ل‍ِ» به ابتدای کلمه ماذا می‌توانیم ماهیت پرسشی آن را از چه چیزی به چرا تغییر بدهیم. از این کلمه پرسشی برای فهمیدن دلیل انجام گرفتن کاری استفاده میشود. از این رو همانند ماذا از کلمه پرسشی «لماذا» نیز در جمله فعلیه استفاده میشود و کلمه بعد از آن معمولا یک فعل است. برای درک بهتر شکل دقیق سوال پرسیدن با این کلمه پرسشی بهتر است به مثال‌های زیر توجه کنید.
لِماذا تُریدُ قَلَماً؟
چرا (برای چه) قلم می‌خواهی؟
(حرف جر ل‍ِ معنای (برای) دارد. به همین خاطر با چسبیدن به ماذا می‌توانیم از معنای تحت‌اللفظی (برای چه) نیز استفاده کنیم که به لحاظ مفهومی نزدیکی زیاد به کلمه پرسشی چرا دارد.)
لِماذا تَتعَلَّمُ الُلغةَ العَربِیةَ؟
چرا زبان عربی را می‌آموزی؟
(در این جمله پرسشی بعد از لماذا از فعل مضارع مخاطب استفاده شده است.)
لِماذا وَقَعتِ الحادِثةْ؟
چرا حادثه اتفاق افتاد؟
(در این جمله برخلاف دو جمله پیش به جای فعل مضارع مخاطب از فعل ماضی صیغه عربی غائب استفاده شده است.)
لِماذا أنتَ هُنا؟
تو چرا اینجا هستی؟
(در این جمله به جای فعل از یک ضمیر بعد از کلمه لماذا استفاده شده‌است که نشان می‌دهد از این کلمه پرسشی در جمله‌های اسمیه نیز می‌توان استفاده کرد.)
نکته: در جواب سوالی که با لماذا پرسیده میشود معمولا از جملاتی با ترکیب حروف ناصبه عربی پاسخ داده میشود.
اسم استفهام «ما» به معنی «چه چیزی؟»
کلمه پرسشی «ما» همانند «ماذا» معنای چه چیزی می‌دهد. استفاده از آن برای پرسش درباره موضوعات غیر جاندار معمول‌تر است. علاوه بر آن، مهم‌ترین تفاوت آن با ماذا در این است که بر سر جمله‌های اسمیه قرار می‌گیرد و بعد از آن از یک اسم استفاده میشود.
مَا هُوَ إِسمُکَ؟
نامت چیست؟
(در این جمله بعد از ما از ضمیر هو که در دسته اسم‌ها قرار می‌گیرد استفاده شده‌است. ما در این جمله نقش خبر مقدم و محلا مرفوع را دارد.)
مَا هُوَ عُنوانُ بیتِکْ؟
آدرس خانه‌ات چیست؟
(در این جمله پرسشی نیز بین ما و عنوان از ضمیر هو استفاده شده است.)
مَا مَعنَی هَذِهِ الکَلَمَةْ؟
معنی این کلمه چیست؟
(برخلاف جمله قبلی در این جمله از یک اسم که غیر ضمیر است بعد از ما استفاده شده است.)
مَا هَذا؟
این چیست؟
(در این جمله بعد از ما از اسم اشاره عربی استفاده شده که باعث شده ما نقش خبر مقدم و محلا مرفوع را در جمله بازی کند.)
اسم استفهام «من» به معنی «چه کسی؟»
وقتی سوال ما درباره شخصی است که کاری را انجام داده و مشخصا می‌خواهیم بدانیم که «چه کسی؟» انجام دهنده آن کار خاص بوده، باید به سراغ کلمه «من» برویم. برای ساخت جملات پرسشی باید آن را بر سر جمله‌های اسمیه یا فعلیه قرار بدهیم. اگر در جمله فعلیه از من استفهام استفاده کنیم، می‌خواهیم فاعل جمله را بشناسیم. اگر در ابتدای جمله اسمیه از آن استفاده کنیم، می‌خواهیم درباره مبتدا اطلاعاتی به دست بیاوریم.
نکته: گاهی‌اوقات بعد از «من» از دو ضمیر «هو» و «هی» استفاده میشود تا سوال شکل دقیق‌تری به خود بگیرد.
برای ساخت سوال با منِ استفهام خوب است به مثال‌های زیر توجه کنید.
مَن هُوَ أَشهُرُ فَنّانْ في بَلدِکُمْ؟
مشهورترین خواننده کشور شما چه کسی است؟
(من بر جمله اسمیه و در جایگاه مبتدا قرار گرفته است.)
مَن سَیَغْنَي في حَفلِ المَساءْ؟
چه کسی در جشن فردا خواهد خواند؟
(من بر سر جمله اسمیه قرار گرفته و خواهان مشخص شدن فاعل یا انجام دهنده کار است.)
مَن هُوَ مُختَرِعُ الهاتِفْ؟
چه کسی تلفن را اختراع کرد؟
(من بر سر جمله اسمیه و جایگاه مبتدا قرار گرفته است.)
مَنْ قالَ لَکَ هَذا؟
چه کسی این را به تو گفت؟
(من در این جمله فعلیه برای به دست آوردن اطلاعاتی درباره فاعل به کار رفته است.)
اسم استفهام «کیف» به معنی «چطور؟»
هرگاه چگونگی و کیفیت، روش یا مکانیزم وقوع کاری برای ما مبهم باشد، می‌توانیم سوال در مورد آن را با کلمه «کیف» به زبان عربی مطرح کنیم. در عین حال، همانند زبان فارسی، برای پرسیدن احوال یک شخص می‌توانیم از کلمه پرسشی عربی «کیف» استفاده کنیم. در این مورد از کیف برای افرادی استفاده می‌کنیم که با آنها صمیمیت کمتری داریم و روش برخوردمان با آنها رسمی‌تر است.
کَیْفَ عَرَفتِ؟
چطور فهمیدی؟
(در این سوال کلمه کیف روش و راه فهمیدن را مورد سوال قرار داده است. از این رو پاسخ آن می‌تواند با یک عبارت قیدی همراه شود.)
کَیْفَ یُمکِنُ أنْ أُساعِدُکَ؟
چطور می‌توانم کمکت کنم؟
(در این جمله به کار بردن کیف برای فهمیدن کیفیت نیست. بلکه به شکل مودبانه برای فهمیدن قصد و نیست مخاطب به کار رفته است.)
کَیفَ حالُکَ؟
حالت چطور است؟
کَیفَ کَتَبتَ هَذا الکِتابْ؟
این کتاب را چطور نوشتی؟
اسم استفهام «متی» به معنی «کِی؟ چه وقت؟»
هرگاه زمان انجام کاری برای ما نامفهوم باشد و بخواهیم درباره آن سوال کنیم باید از کلمه پرسشی «متی» استفاده کنیم. از آنجا که زمان وقوع کار در این جمله پرسشی مدنظر است، از متی معمولا در جملات فعلیه استفاده میشود. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.
مَتَی آخِر مَرَّةْ زُرتَ طَبیبَ الأَسنانْ؟
آخرین بار کی دندان‌پزشک را دیدی؟ (پیش دندان‌پزشک رفتی؟)
(در این جمله اگرچه بلافاصله بعد از متی از قید استفاده شده اما جمله یک جمله فعلیه است.)
مَتی حَدثَ هذا؟
چه زمانی این اتفاق افتاد؟
(برای استفاده از فعل بعد از کلمه پرسشی متی تفاوتی میان ماضی و مضارع وجود ندارد و از هر دو می‌توان استفاده کرد.)
مَتی سَتَأتي؟
چه زمانی خواهی آمد؟
(علاوه بر ماضی و مضارع از زمان مستقبل یا آینده هم می‌توان برای جملات پرسشی همراه با کلمه متی استفاده کرد.)
اسم استفهام «أینَ» به معنی «کجا؟»
هرگاه مکان قرار گرفتن شخص یا چیزی برای ما ابهام داشته باشد و بخواهیم درباره آن اطلاعاتی به دست بیاوریم باید از کلمه «أین» در جمله خود استفاده کنیم. استفاده از این کلمه پرسشی در هر دو نوع جمله اسمیه و فعلیه عربی کاربرد دارد. به این ترتیب، أینَ در جملات فعلیه جایگاه قید و ظرف مکان و در جملات اسمیه نقش خبر و محلا مرفوع را پیدا می‌کند. برای درک بهتر کارکرد «أین» در انواع جملات بهتر است به مثال‌های زیر توجه کنید.
أَیْنَ تَسکُنْ؟
کجا زندگی می‌کنی؟
(در این جمله فعلیه أین نقش قید مقدم بر فعل را به دست آورده‌است.)
أَینَ وَضَعتَ المَفاتِیحْ؟
کلیدها را کجا گذاشتی؟
(در این جمله فعلیه هم مکان قرار گرفتن کلیدها یا همان ظرف مکان (اسم مکان عربی) مورد سوال قرار گرفته است.)
أینَ أنتَ؟
کجا هستی (کجایی)؟
اسم استفهام «کَمْ» به معنی «چقدر؟»
وقتی از کلمه «کم» در جمله پرسشی‌مان استفاده می‌کنیم که بخواهیم اندازه، تعداد یا عدد موضوعی را بدانیم. پرسیدن درباره زمان، قیمت، ساعت و زمان، وزن و درجه حرارت همگی با استفاده از «کم» در جملات انجام میشود. برای به کار بردن آن نیازی به هیچ حرف اضافه‌ای نداریم.
تنها نکته‌ای که باید دقت داشته باشیم این است که بعد از کم باید همان کلمه‌ای بیاید که تعداد و اندازه‌اش برای ما مبهم است و می‌خواهیم درباره آن اطلاعات به دست بیاوریم. برای درک بهتر نحوه به کار بردن این کلمه پرسشی می‌توانید به مثال‌ها زیر توجه کنید.
کَمْ مَرَّةْ تَذهَبُ إِلی النادِيْ الریاضيْ في الأُسبوعْ؟
در هفته چند مرتبه به باشگاه ورزشی می‌روی؟
(در این جمله تعداد دفعات رفتن به باشگاه را با آوردن کلمه «مرة» بعد از کم مورد سوال قرار داده‌ایم.)
کَمْ عَدَدْ أِفرادْ عائِلَتُکَ؟
خانواده‌ات چند نفر هستند؟
(برای پرسیدن تعداد افراد از کلمه عدد بعد از کم استفاده می‌کنیم.)
کَمْ زَوْجٍ مِنَ الأَحذِیةْ لَدَیکَ؟
چند جفت کفش داری؟
(پرسیدن مقدار اشیایی که جفت هستند با استفاده از کلمه زوج انجام میشود.)
کَمْ ثَمَنْ هَذا البَیتْ؟
قیمت این خانه چقدر است؟
(پرسیدن درباره قیمت چیزی با آوردن کلمه ثمن بعد از کم انجام میشود.)
کَم کِیْلُو وَزْنْ هَذِهِ الحَقیبةْ؟
وزن این کیف چقدر است؟
(برای پرسیدن درباره وزن از واحد کیلو بعد از کلمه کم استفاده می‌کنیم.)
کَمِ الساعةْ أَلانْ؟
الان ساعت چند است؟
(سوال درباره زمان با استفاده از کلمه ساعت انجام میشود.)
نکته: پرسیدن قیمت در زبان عربی با استفاده از حرف جر «بِ» و «کم» انجام میشود. مانند مثال زیر:
بِکَمِ هَذا الثُوْبْ؟
قیمت این پیراهن چقدر است؟
اسم استفهام «لِمَن» به معنی «برای چه کسی؟»
هرگاه مالکیت چیزی برای ما گنگ و نامفهوم باشد، با استفاده از کلمه پرسشی «لِمن» به دنبال اطلاعات مدنظرمان می‌رویم. این کلمه پرسشی با حرف جر «ل‍ِ» به معنای «برای» همراه شده‌است. در هر دو نوع جمله اسمیه و فعلیه از آن استفاده میشود و فرق چندانی در نوع کاربرد «لمن» در این جملات وجود ندارد. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.
لِمَنْ هَذَا الکِتابْ؟
این کتاب برای چه کسی است؟
(در این جمله اسمیه کلمه پرسشی لمن در جایگاه خبر مقدم بر مبتدا قرار گرفته است.)
لِمَنْ سَتَهتَدي هَذِهِ الوَردَةْ؟
این گل را به چه کسی خواهی داد؟
(در این جمله فعلیه لمن در جایگاه مفعول مقدم بر فعل قرار گرفته است.)
حرف استفهام عربی چیست؟
تا به اینجا، آن دسته از کلمات پرسشی عربی را مورد بررسی قرار دادیم که در جواب آنها از کلمات مشخصی استفاده و با همین کلمه‌ها اطلاعات موردنظر به فرد منتقل می‌شد. اما در هر زبانی سوال‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول آنهایی هستند که اطلاعات می‌دهند و دسته دوم سوالاتی هستند که شک و تردید نسبت به موضوعی را از بین می‌برند.
سوالات دسته دوم با استفاده از کلمه‌های پرسشی ساخته میشود که در جواب آنها باید از «بله» و «خیر» استفاده کرد. در زبان عربی، این سوالات با کلمه «هل» و «أ» ساخته میشود که در دسته «حروف استفهام» قرار می‌گیرند. در ادامه نحوه استفاده از هر یک را با مثال‌های مرتبط بررسی می‌کنیم.
حروف استفهام «هل» و «أ» به معنی آیا؟
وقتی اطلاعاتی درباره چیزی یا موضوعی داریم اما صحت و سقم آن اطمینان نداشته باشیم، با استفاده از دو کلمه پرسشی «هل» و «أ» می‌توانیم شک و شبهه‌مان را برطرف کنیم. در جواب سوالی که با این حروف ساخته شود یا جواب «بله» می‌شنویم و یا «خیر». بله، اطلاعات ما را تایید و خیر، آنها را رد می‌کند.
از حروف استفهام «هل» و «أ» در هر دو نوع جمله پرسشی رسمی و غیررسمی می‌توان استفاده کرد. با این حال در عربی رسمی استفاده از حرف استفهام «أ» مرسوم‌تر است. شیوه استفاده آن به این ترتیب است که قبل از فعل جمله این حرف استفهام را قرار می‌دهیم و مابقی جمله را به همان سبک و سیاق می‌نویسیم. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.
أِقَرَأْتَ التَعلِیماتْ؟
آیا دستورالعمل را خوانده‌ای؟
(در این جمله بعد از حرف «أ» فعل قرار گرفته است. باید توجه داشت که این حروف استفهام نیازی به همراهی هیچ حرف جری ندارند.)
هَلْ أنتَ مِصْري؟
آیا تو اهل مصر هستی؟
(در این جمله از هل در یک جمله اسمیه استفاده شده‌است.)
هَلْ تُریدُ أَنْ تَأْکُلْ؟
آیا می‌خواهی غذا بخوری؟
(در این جمله پرسشی قصد و نیت فرد مقابل برای خوردن غذا مورد تردید است که با استفاده از کلمه هل به دنبال از بین بردن این شبهه و تردید هستیم.)
أَلَیسَ لَدَیْکَ أَصدِقاءْ؟
آیا هیچ دوستی داری؟ (هیچ دوستی نداری؟)
أَلاتَعلَمُ أنَّ الموعدَ أَلیومْ؟
(آیا نمی‌دانی که روز قرار امروز است؟)
(هر دو مثال اخیر نشان می‌دهد که می‌توان از حرف استفهام أ برای پرسیدن سوالات با افعال منفی نیز استفاده کرد.)
سوالات متدوال درباره کلمات پرسشی عربی
در این بخش به برخی از سوالات پرتکرار مربوط به مبحث کلمات پرسشی عربی به طور خلاصه پاسخ می‌دهیم.
نام دیگر کلمات پرسشی عربی چیست؟
به کلمات پرسشی عربی أدات یا أدوات استفهام نیز میگویند که به دوسته «اسم استفهام» و «حرف استفهام» تقسیم می‌شوند.
حروف استفهام شامل چه کلماتی میشود؟
دو کلمه «هل» و «أ» از جمله کلمات پرسشی عربی هستند که در دسته حرف‌ها قرار می‌گیرند. در جواب این حروف باید از دو کلمه بله یا خیر استفاده کرد.
نقش کلمات پرسشی عربی در جمله را چگونه تشخیص بدهیم؟
برای این کار باید ببینیم آن کلمه پرسشی به جای کدام کلمه در جمله قرار گرفته است. برای این کار باید ابتدا به سوال پاسخ بدهیم و بعد ببینیم کدام کلمه جای خالی أدات استفهام در جمله را کامل کرده‌است. به این ترتیب می‌توانیم به نقش آن کلمه در جمله پی ببریم.
تمرین مربوط به کلمات پرسشی عربی
برای ارزیابی عملکرد خود در رابطه با «کلمات پرسشی عربی»، می‌توانید از تمرین‌هایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته است استفاده کنید. تمرین شامل سوال ۱۰ است که باید بر اساس کلمات داخل پرانتز برای آنها جمله‌های مناسب بسازید. پاسخ صحیح هر سوال در قسمت «جواب» قرار دارد. با مقایسه پاسخ خودتان و جواب صحیح می‌توانید میزان یادگیری‌تان را در این زمینه محک بزنید.
با توجه به کلمات داخل پرانتز، سوال مناسب بسازید.
سوال۱: یستَیقِظُ علیٌ قبلَ مطلعِ الشمس. (متی)
سوال۲: شاهدتُ رجلاً خلفَ الباب یدقُّ الجرس. (ماذا)
سوال۳: سکنتْ أسرَتي في بیتٍ بجانبه حدیقةٌ. (أین)
سوال۴: الله خلق السموات و الارض. (من)
سوال۵: بقیتُ عند صدیقي ثلاث ساعاتٍ. (کم)
با توجه به کلمات داخل پرانتز، پاسخ مناسبی برای سوالات بنویسید.
سوال۶: من سألَ البائع عن سعر الکتاب؟ (التلمیذ)
سوال۷: کم کرسیاً حوال المنضدة؟ (ستة)
سوال۸: متی وقعتْ هذه الحکایة؟ (قبل سنتین)
سوال۹: لِمن هذا المرقد؟ (سعدي شیرازي)
سوال۱۰: هل هذا بیت صدیقک؟ (لا)
جمع‌بندی
کلمات پرسشی عربی یکی از مباحث مهم در زمینه یادگیری این زبان است. چرا که به ما یاد می‌دهد با پرسیدن سوال درست به جواب مدنظرمان برسیم. در این مطلب یاد گرفتیم که کلمات پرسشی عربی به دو دسته «اسم استفهام» و «حرف استفهام» تقسیم می‌شوند. اسامی استفهام همان کلمات پرسشی هستند که در زبان فارسی با حرف «چ» آغاز می‌شوند.
سوالات اسامی استفهام به دنبال یافتن پاسخی هستند که بله و خیر شامل آنها نمی‌شود. در صورتی که از حروف استفهام برای پرسیدن سوال استفاده کنیم، در پاسخ به آنها باید از «نعم» یا «لا» استفاده کنیم. حروف استفهام عربی شامل دو کلمه «هل» و «أ» میشود. حرف استفهام «أ» برای پرسیدن سوالات به شکل رسمی‌تر آن به کار می‌رود.
