عرضه پول چیست؟ — اقتصاد کلان به زبان ساده

«عرضه پول» (Money Supply) به نقدینگی و معادل‌های نقدی آن در یک کشور طی یک دوره زمانی معین اشاره دارد. عرضه پول یک معیار بسیار مهم برای تصمیم‌گیری در مورد سیاست‌های پولی است، زیرا یک متغیر کلیدی است که عملکرد اقتصاد کلان را هدایت می‌کند. در این نوشتار مفهوم عرضه پول و تعاریف مختلف آن مرور خواهد شد.

عرضه پول چیست ؟

عرضه پول به کل موجودیِ پول در گردش در یک کشور اشاره دارد. پول در گردش شامل سکه، اسکناس‌های چاپی، پول‌های موجود در حساب‌های سپرده و در قالب سایر دارایی‌های نقدی است. عرضه پول یک شاخص مفید برای عملکرد اقتصادی کشور در آینده است، زیرا با متغیرهای کلان اقتصادی مانند تورم و نرخ بهره همبستگی دارد و از ابزارهای کلیدی در اجرای سیاست‌ پولی انقباطی و انبساطی است.

فیلم آموزش مقدماتی اقتصاد کلان Macroeconomics در فرادرس

کلیک کنید

تعاریف مختلفی از پول در جهان وجود دارد. این تعاریف به صورت 4 معیار زیر طبقه‌بندی شده است.

• معیار M0
• معیار M1
• معیار M2
• معیار M3

همه طبقه‌بندی‌ها به طور گسترده مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. هر کشور ممکن است از طبقه‌بندی‌های متفاوتی استفاده کند. عرضه پول منعکس‌کننده انواع مختلف نقدینگی مربوط به هر نوع پول در اقتصاد است. هرچه از سمت تعریف M0 به سمت تعاریف گسترده‌تر از پول مانند M3 برویم، دامنه عرضه پول گسترده‌تر خواهد شد.

در ادامه معیارهای مختلف تعریف خواهند شد.

عرضه پول M0 چیست ؟

معیار M0 سیال‌ترین و محدودترین تعریف مربوط به عرضه‌پول است، زیرا تمام سکه‌های فیزیکی و پول کاغذی در گردش را نشان می‌دهد.

عرضه پول M1 چیست ؟

معیار M1، گاهی «پول باریک» (Narrow Money) نیز نامیده می‌شود. این معیار سکه و اسکناس‌ در دست مردم و سایر معادل‌های پولی که می‌توانند به راحتی به پول نقد تبدیل شوند را شامل می‌شود. معیار M1 بیشتر به منظور انجام معاملات ضروری و تامین نقدینگی نگهداری می‌شوند.

M0 + سپپرده‌های دیداری = M1

عرضه پول M2 چیست ؟

معیار M2 نیز شامل M1 به‌اضافه سپرده‌های مدت‌دار کوتاه‌مدت در بانک‌ها و برخی از صندوق‌های بازار پول است.

M1 + سپرده‌های مدت‌دار کوتاه‌مدت = M2

عرضه پول M3 چیست؟

معیار M3 که گاهی «پول گسترده» نیز نامیده می‌شود، شامل M2 به‌اضافه سپرده‌های با سررسید قراردادی بیش از یک سال در نزد سیستم بانکی و استقراض تلفنی مدت‌دار از شرکت‌های مالی غیر سپرده‌گذاری، توسط سیستم بانکی است.

M2 + سپرده‌های با سر رسید قراردادی بیش از یک‌سال = M3

عوامل موثر بر عرضه پول

سیاست پولی ابزاری است که توسط بانک مرکزی برای حفظ ثبات و رشد اقتصادی به کار گرفته می‌شود. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که سیاست پولی به دنبال مقابله با آن است، تورم است. زمانی که تقاضا به طور غیرعادی بالا باشد و عرضه ثابت بماند، قیمت‌ها به صورت مصنوعی بالا می‌روند.

فیلم آموزش مقدماتی اقتصاد کلان Macroeconomics در فرادرس

کلیک کنید

سیاست پولی به دنبال کنترل تورم از طریق دست‌کاری در اهداف عرضه پول و نرخ بهره است. وقتی پول عرضه شده بالا باشد، نرخ بهره کاهش می‌یابد. کاهش نرخ بهره سبب افزایش مخارج و سرمایه‌گذاری مصرف‌کننده می‌شود که اقتصاد را تحریک می‌کند. برعکس، زمانی که کم باشد، نرخ بهره بالا می‌رود و مخارج مصرف‌کننده و سرمایه‌گذاری کاهش می‌یابد. افزایش نرخ بهره در بلندمدت می‌تواند منجر به یک رکود شدید اقتصادی شود.

ابزارهای کنترل عرضه پول

کنترل در طی سیکل‌های تجاری، یکی از وظایف بسیار مهم بانک مرکزی است. بانک مرکزی برای تأثیرگذاری و کنترل از دو روش استفاده می‌کند.

فیلم آموزش مقدماتی اقتصاد کلان Macroeconomics در فرادرس

کلیک کنید

• عملیات بازار باز: بانک مرکزی می‌تواند با خرید یا فروش اوراق قرضه بر عرضه پول در جامعه تاثیر بگذارد.
• تسهیل یا تشدید الزامات مربوط به ذخایر بانکی: ذخایر بانکی وجوهی هستند بانک‌ها برای برآورده کردن نیازهای مشتریان باید در اختیار داشته باشند. بانک مرکزی با تأثیرگذاری بر ذخایر قانونی، مستقیماً بر پول در گردش تأثیر می‌گذارد.

همچنین بانک مرکزی از طریق سیاست پولی می‌تواند را کنترل کند. دو نوع سیاست پولی انبساطی و انقباضی وجود دارد که بانک مرکزی یا دولت بسته به شرایط اقتصادی از آن ها استفاده می‌کند.

سیاست پولی انبساطی

در زمان رکود اقتصادی، دولت می‌تواند سیاست‌های پولی را برای تشویق رشد اقتصادی گسترش دهد. دولت می‌تواند اقدامات زیر را با هدف افزایش انجام دهد.

• خرید اوراق بهادار از بازار آزاد
• کاهش ذخایر قانونی
• کاهش نرخ بهره

سیاست پولی انقباضی

هنگامی که اقتصاد بیش از حد رشد کرده باشد یا اصطلاح خیلی گرم باشد، به دلیل افزایش تقاضا ممکن است نرخ تورم‌های بسیار بالایی ثبت شود. نرخ تورم بالا در بلندمدت می‌تواند منجر به نااطمینانی، کاهش سرمایه‌گذاری و کاهش قدرت خرید شود. برای کاهش تورم، دولت می‌تواند اقدامات زیر را با هدف کاهش انجام دهد.

فیلم آموزش مقدماتی اقتصاد کلان Macroeconomics در فرادرس

کلیک کنید

•  فروش اوراق بهادار در بازار آزاد
• تشدید الزامات ذخیره قانونی
• افزایش نرخ بهره هدف

تفاوت عرضه پول و نقدینگی چیست ؟

بسیاری از مردم، پول و نقدینگی را یکی می‌دانند. اما واقعیت این است که نقدنیگی و مفاهیم بسیار متفاوتی هستند. اصطلاح پول تنها به اشاره دارد. واژه نقدینگی به تعامل بین عرضه و تقاضا برای پول مربوط می‌شود. مردم در درجه اول به منظور تسهیل تجارت، پول تقاضا می‌کنند. از طریق پول، یک محصول با محصول دیگر مبادله می‌شود. این موضوع که ما چیزی را پول می‌نامیم (یعنی به عنوان وسیله مبادله می‌پذیریم) این است که به دارنده آن قدرت خرید بیشتری نسبت به هر کالای دیگری ارائه می‌دهد.