لینوکس چیست؟ | معرفی جامع و راهنمای کامل — از صفر تا صد
در این مقاله با عنوان لینوکس چیست ابتدا به بررسی مفاهیم مقدماتی مرتبط با لینوکس از قبیل تعریف سیستم عامل، ماهیت UNIX و تفاوت لینوکس و یونیکس میپردازیم. سپس امکانات لینوکس از قبیل امنیت، سفارشیسازی و درایورها را بررسی میکنیم. در نهایت با توزیعهای مختلف لینوکس و دلیل تنوع آنها و بهترین توزیع برای هر کاربرد آشنا خواهیم شد.
لینوکس چیست ؟
بر اساس تعریف ویکیپدیا، لینوکس (Linux) به خانوادهای از سیستمهای عامل متن-باز و رایگان مبتنی بر کرنل لینوکس گفته میشود. کرنل لینوکس یک کرنل سیستم عامل است که نخستین بار در تاریخ 17 سپتامبر 1991 از سوی «لینوس تروالدز» (Linus Torvalds) انتشار یافته است. لینوکس به طور معمول در یک توزیع لینوکس بستهبندی میشود. تعریف فوق، در صورتی که ندانید سیستم عامل چیست و UNIX به چه معنا است، احتمالاً کمکی به درک ماهیت لینوکس نخواهد کرد. بنابراین ابتدا باید با مفهوم سیستم عامل آشنا شویم.
سیستم عامل چیست؟
تصور کنید یک رایانه کاملاً جدید دارید و هیچ کس تا کنون هیچ نوع دیسکی به آن وصل نکرده است. بنابراین هیچ نرمافزاری روی این رایانه نصب نشده است. اگر این رایانه را روشن کنید، پس از چند بار تلاش در نهایت به شما پیغام خواهد داد که نمیتواند یک سیستم عامل را پیدا کند. بنابراین مهمترین نرمافزار یک رایانه، سیستم عامل است.
بدون وجود یک سیستم عامل، امکان وبگردی، پخش موسیقی، و نوشتن هیچ متنی با استفاده از رایانه وجود نخواهد داشت. در واقع بدون وجود سیستم عامل، رایانه یک قطعه سختافزاری بیمصرف است.
شاید شما نام برخی سیستمهای عامل معروف را شنیده باشید، اما معنای آنها را ندانید. برای نمونه شرکت مایکروسافت، سیستم عامل معروف خود را به نام ویندوز طراحی کرده است. شرکت اپل دو سیستم عامل دارد که Linus Torvalds (برای رایانههای مکینتاش) و iOS (برای گوشیهای آیفون و تبلتهای آیپد) ارائه کرده است.
سیستم عامل نرمافزاری است که بین شما به عنوان کاربر و سختافزار رایانه قرار میگیرد. اگر با استفاده از ماوس روی آیکون صفحه کلیک کنید، سیستم عامل چنین تفسیر میکند که شما میخواهید برنامهای که رویش کلیک کردهاید را بارگذاری کنید.
برای این که این اتفاقها بیفتد، سیستم عامل باید صفحه نمایش را بشناسد تا بتواند به شما نشان دهد که چه اتفاقی در حال رخ دادن است، از ماوس استفاده کند تا شما بتوانید روی چیزهای مختلف کلیک کنید و از درایو هارد دیسک شما استفاده کند تا دادهها را از روی آن بارگذاری کند. همچنین سیستم عامل باید تقریباً همه چیز را در مورد سختافزار نصب شده درون رایانه بداند، یعنی بداند RAM (حافظه رایانه) چه قدر است، درایوهای هارددیسک، USB و CD سیستم را بشناسد و همچنین کیبوردها، کنترلرهای صدا، کنترلرهای گرافیک، پرینترها، اسکنرها و همه چیزهایی که به رایانه متصل شده است را بشناسد.
بنابراین به عنوان مثال زمانی که شروع به وارد کردن یک حرف میکنید، از قبل یک نرمافزار واژهپرداز را به عنوان نرمافزار باز کردهاید. این نرمافزار یک نرمافزار اپلیکیشن یا کاربردی نامیده میشود بر مبنای سیستم عامل عمل میکند، یعنی مادامی که اپلیکیشن واژهپرداز در حال اجرا است، به طور مداوم با سیستم عامل ارتباط دارد تا اطلاعات مورد نیاز خود را دریافت کند.
تا این جا دریافتیم که وجود یک سیستم عامل برای هر رایانهای ضروری است، اما سیستم عامل چه کارهای دیگری انجام میدهد؟ احتمالاً اساسیترین و ابتداییترین وظیفه سیستم عامل این است که فایلها و دادههای ما را مدیریت کند. یک سیستم عامل ابتدایی باید بتواند کارهای زیر را با فایلها و پوشهها انجام دهد:
- آنها را ایجاد کند.
- آنها را به دایرکتوریهای دیگر (که پوشه نیز نامیده میشوند) جابجا کند.
- نام آنها را تغییر دهد.
- آنها را کپی کند.
- آنها را حذف/پاک کند.
- فایلها را از دستگاههای دیگر از قبیل پرینتر/اسکنر و یا اینترنت دریافت و یا ارسال کند.
- و بسیاری وظایف دیگر.
اکنون شما ایدهای از مفهوم سیستم عامل دارید و میتوانیم در مورد یک سیستم عامل خاص به نام UNIX که پدربزرگ لینوکس است صحبت کنیم.
UNIX چیست؟
سیستم عامل یونیکس در سال 1969 در آزمایشگاههای Bell که شاخهای از شرکت تلفن آمریکا (AT&T) بود، متولد شد. انواع بسیار متفاوتی از یونیکس وجود دارند که آن را به قدیمیترین سیستم عامل تجاری موجود تبدیل میکند که بسیار قبلتر از ویندوز مایکروسافت و مک اپل عرضه شده است.
تاریخچه یونیکس
لینوکس صرفاً یک نوع از یونیکس است که بیشتر به جهت متن-باز و رایگان بودن مشهور شده است. اغلب نسخههای مختلف یونیکس همچنان بهروزرسانی میشوند و همچنان امروزه در سراسر دنیا مورد استفاده قرار میگیرند. اغلب نسخههای موفق یونیکس بر مبنای نسخه سیستم V (سیستم پنج) شرکت AT&T است که در سال 1983 یک استاندارد برای یونیکس تعیین کرد.
در ادامه برخی از مشهورترین برندهای یونیکس را معرفی میکنیم که ممکن است تا کنون با آنها مواجه شده و یا نامشان را شنیده باشید.
این نسخه از یونیکس از سال 1993 از سوی شرکت سان مایکروسیستمز (در ادامه از سوی شرکت اوراکل خریداری شد) توسعه داده شده است. سولاریس یکی از نخستین نسخههای یونیکس تجاری تا زمان معرفی نرمافزارهای متن-باز و لینوکس محسوب میشود. سولاریس امروزه همچنان مورد استفاده قرار میگیرد، اما به نظر میرسد که اوراکل چندان به آینده آن امیدوار نیست و بسیاری از سازمانها به سمت لینوکس حرکت میکنند.
پیادهسازی شرکت HP از سیستم V استاندارد یونیکس به نام HP-UX شناخته میشود که در سال 1984 انتشار یافته و همچنان امروزه در بسیاری از محیطهای سازمانی مورد استفاده قرار میگیرد.
IBM نیز نسخه خاصی از یونیکس سازمانی خود را در سال 1986 انتشار داده است که به سختافزار این شرکت اختصاص دارد. AIX نماینده یک سری از سیستمهای عامل تجاری یونیکس است که ابتدا برای ورکاستیشنهای IBM انتشار یافت و اکنون از پلتفرمهای سختافزاری متفاوتی پشتیانی میکند.AIX نیز همچون HP-UX بر مبنای سیستم V یونیکس توسعه یافته و دارای اکستنشنهای سازگار با 4.3BSD است.
NetBSD و FreeBSD. نسخه مهم دیگری که از یونیکس انتشار یافته است NetBSD نام دارد که اختصاری برای عبارت «توزیع سیستمهای برکلی» (Berkely Systems Distribution) و متعلق به دانشگاه برکلی است. این نسخه نزدیکترین مورد به لینوکس محسوب میشود. سیستم عامل MacOS اپل و iOS بر مبنای کرنل تغییر یافته BSD به نام Mach توسعه یافتهاند. Berkely Systems Distribution نیز یک فورک از BSD است که به صورت رایگان عرضه شده است.
جمعبندی
به استثنای FreeBSD که یک نسخه رایگان از یونیکس است، تقریباً اغلب سازمانهای تجاری و دانشگاهها به صورت سنتی از این نسخههای یونیکس استفاده میکنند. با این حال لینوکس به تدریج در حال جایگزین شدن به جای این نسخههای سنتی یونیکس است.
یونیکس از این حیث که یک سیستم عامل واقعی با امکانات چندوظیفگی (multi-tasking) و چند کاربری (multi-user) است، سیستم عامل خوبی محسوب میشود. این سیستم عامل بسیاری از امکانات از قبیل اینترنت و زبان برنامهنویسی C را برای نخستین بار عرضه کرده است. این همان امکاناتی هستند که ویندوز و macOS مدت زیادی طول کشید تا به آنها دست پیدا کنند. اما در کنار این مزیتها یادگیری یونیکس نیازمند آموختن دستورات زیادی است و از این رو فرایندی خستهکننده محسوب میشود.
چرا امروزه از یونیکس استفاده نمیکنیم؟
در سال 1981 یک شرکت کوچک در سیاتل امریکا به نام مایکروسافت یک سیستم عامل را معرفی کرد. بر حسب تصادف IBM از آنها دعوت کرد که یک سیستم عامل برای رایانه خانگی/اداری کوچک جدید آنها ارائه کنند. این سیستم عامل IBM PC نام داشت و گرافیکی نیز نبود یعنی کاربر باید دستورهایی را به سبک یونیکس یا CP/M وارد میکرد، اما قدرت آن کمتر بود. مشکل عمده این سیستم عامل به نام «سیستم عامل رایانه مایکروسافت» (MS-DOS) این بود که امکاناتی از قبیل چند کاربری یا چندوظیفگی نداشت و از استاندارد شبکهبندی نیز پشتیبانی نمیکرد.
در ابتدای دهه 1990 میلادی MS-DOS به تدریج محبوبیت زیادی یافت. یونیکس همچنان با فاصله زیادی قویترین سیستم عامل آن زمان بود. اما مشکل یونیکس این بود که گران قیمت بود و برخی مشکلات حقوقی بین ارائهدهندگان لایسنس یونیکس وجود داشت که موجب تولید دردسر برای کاربران میشد و از این رو در خارج از سازمانهای بزرگ، مراکز آموزشی و ادارات دولتی با استقبال زیادی مواجه نشد. استفاده از MS-Dos برای شرکتهای متوسط و کوچک معقولتر بود، چون اغلب نرمافزارهایی که نیاز داشتند را اجرا میکرد، هر چند مزیتهای یونیکس را نداشت.
در طی دهه 1980 میلادی، شرکت اپل یک رایانه جدید معرفی کرد که مستقل از PC بود و هیچ کدام از نرمافزارهای PC را اجرا نمیکرد، زیرا از سیستم عامل خاص خود به نام multi-user استفاده میکرد. این بار اپل تصمیم گرفت تا یک سیستم عامل گرافیکی بسازد و در ادامه از رنگ، تصاویر، آیکونها و حتی صدا استفاده کرد. به این ترتیب به جای این که همه چیز را بر عهده کیبورد و دستورهای متنی قرار دهد، امکان اجرای کارهای مشابه با استفاده از کلیک و جابجا کردن ماوس وجود داشت. این تغییر در آن زمان کاملاً انقلابی بود و چهره دنیای فناوری را به کلی دگرگون ساخت، اما همچنان از مزیت چندوظیفگی و چندکاربره بودن و شبکهبندی یونیکس برخوردار نبود.
در همین زمان یونیکس نیز یک سیستم عامل گرافیکی عرضه کرد که یک رابط تصویری برای دنیای دستورات متنی آن ارائه میکرد. این نسخه سیستم پنجره X نام گرفت.
در سال 1990 مایکروسافت در نهایت ویندوز 3.0 را عرضه کرد. نسخههای 1 و 2 با استقبال زیادی مواجه نشده بودند. ویندوز در آن زمان 16-بیتی، تکوظیفه و تک کاربره بود و رابط گرافیکی آن بر مبنای MS-DOS نوشته شده بود. یونیکس همچنین رواج داشت چون چندوظیفه بود، و امکانات چندکاربره داشت و روی پلتفرمهای 32 و 64-بیتی نیز کار میکرد. در سال 1995 مایکروسافت ویندوز 1995 را معرفی کرد که نسخه 32 بیتی داشت و از چندوظیفگی پشتیبانی میکرد. همچنین برخی امکانات چندکاربره بودن را داشت. با این حال نسخه ویندوز NT که کمی بعدتر معرفی شد، این امکان را به طور کامل عرضه میکرد.
تفاوت لینوکس و یونیکس چیست؟
در طی سالهای 1991 تا 1995 بسیاری از دانشجوهای رشتههای کامپیوتر و مهندسی در دانشگاه با قدرت یونیکس آشنا شده بودند. دانشجویان زیادی از قابلیتهای جدیدی مانند E-Mail، وب و غیره شگفتزده شده بودند. آنها در خانه با رایانههای 16-بیتی خود کار میکردند و منتظر بودند که همه این امکانات یک روز وارد خانههای آنها شود. بسیاری از آنها فکر میکردند که بهترین امکانات فقط در دانشگاه عرضه میشود. آنها مجبور بودند با MS-DOS یا ویندوز 3.1 کار کنند، چون یونیکس بزرگ و گران بود.
در سال 1991، لینوس که یک دانشجوی فنلاندی بود و در رشته برنامهنویسی رایانه در دانشگاه هلسینکی تحصیل میکرد، در دانشگاه از یونیکس به صورت روزمره استفاده میکرد. او از رایانه خانگی خود که MS-DOS را اجرا میکرد، خسته شد و تصمیم گرفت که شروع به توسعه یک کرنل خاص یونیکس بکند. کرنل به برنامهای گفته میشود که قلب سیستم عامل را تشکیل میدهد و به صورت مستقیم با سختافزار ارتباط میگیرد.
لینوس میخواست نرمافزار کرنل خود را به صورت رایگان عرضه کند، زیرا این کار خود را یک سرگرمی و نه یک تجارت میدانست. وی همچنین میخواست بداند افراد دیگر در مورد کار وی چه فکر میکنند و از این رو تصمیم گرفت کرنل طراحی شده را به صورت رایگان روی اینترنت منتشر کند. او در اواخر سال 1991 کرنل خود را با کامل کرد و در طی مدت زمان بسیار کوتاهی یک کرنل 32-بیتی نیز ساخت که در آن میشد برنامههایی را اجرا کرد. در این زمان او یک کرنل داشت، اما هنوز هیچ نرمافزار مفیدی برای آن نوشته نشده بود.
بنیاد نرمافزار آزاد و GPL
در همین زمان در ایالات متحده یک فرد دیگر به نام «ریچارد استالمن» (Richard Stallman) یک تیم از برنامهنویسان را جمع کرده بود که وقت خود را به توسعه نرمافزارهای رایگان اختصاص داده بودند. ریچارد این جمع را «بنیاد نرمافزار آزاد» نامید. هدف این سازمان آن بود که نرمافزارها را به صورت رایگان و آزادانه توزیع کند تا هر کس بتواند به کد منبع نرمافزارها دسترسی داشته باشد و بهینهسازیهایی روی آن ایجاد کند. این بنیاد یک دسته از ابزارها ایجاد کرد که کارکرد نرمافزارهای رایج تجاری همتای خود را که در آن زمان به طور عمده برای یونیکس ارائه شده بودند، عرضه میکردند. این ابزارها به نام ابزارهای GNU شناخته میشدند که اختصاری برای عبارت «GNU’s Not Unix» است.
بنیاد نرمافزارهای آزاد به یک لایسنس برای نرمافزارهایی که استفاده میکرد نیاز داشت. این لایسنس بر مبنای اصول CopyLeft بود. این نرمافزارها بر مبنای لایسنس GNU GPL انتشار یافتند. GPL امروزه در نسخه 3 است، اما در اصل همچنان از همان مفاهیم پیروی میکند که هر مؤلف نرمافزار که از GPL استفاده میکند تا زمانی که بخواهد به صورت آزاد منتشر شود میتواند مسئول آن بماند. با ایجاد نرمافزارهای مبتنی بر جامعه، با بهرهگیری از استانداردهای باز و مرور همکاران، کیفیت نرمافزارها ارتقا یافت. ریچارد استالمن یک هیپی نامتعارف بود، اما با تلاشهای وی از سال 1984 بود که دنیای کاملاً جدید و شگفتانگیز متن-باز متولد شد.
استالمن به شدت مشغول ساخت یک مجموعه نرمافزار بود که برای نمونه شامل یک ادیتور متن به نام emacs و bash بود. این bash رابط خط فرمان مبتنی بر Bourne Shell بود که به همراه نسخه BSD از یونیکس عرضه شده بود. بنیاد FSF به طور کامل بر مبنای مجموعه نرمافزارهای یونیکس بنا شده بود و به طور کلی آن را بهبود بخشید. در سال 1991 تنها چیزی که FSF برای ارائه یک سیستم عامل کامل نداشت، یک کرنل بود. لینوس توانست FSF را متقاعد کند که کرنل او میتواند اپلیکیشنهای GNU را اجرا کند. زمانی که لینوس اپلیکیشنهای GNU یونیکس را با کامپایلر کد (gcc) و یک کرنل کارآمد ترکیب کرد، چیز کاملاً تازهای متولد شد که تصمیم گرفت آن را لینوکس بنامد.
اینک با گذشت بیش از دو دهه از عرضه لینوکس، لینوس همچنان روی لینوکس کار میکند، اما علاوه بر وی میلیونها نفر دیگر نیز در این کار جمعی مشارکت دارند و شرکتها و سازمانهای مختلفی در این فرایند درگیر شدهاند. لینوکس امروزه همه جا از جمله روی گوشی موبایل اندرویدی و تلویزیونها حضور دارد. در حدود نود درصد وبسایتها امروزه روی سرویسهایی اجرا میشوند که بر مبنای لینوکس کار میکنند. حتی سیستم عامل لینوکس راه خود را به سمت ماشینهای ظرفشویی و یخچالها نیز باز کرده است.
مزیتهای لینوکس چیست؟
اکنون که با تاریخچه لینوکس آشنا شدیم، دانستیم که لینوکس یک سیستم عامل شبیه یونیکس است و شما اکنون معنی این عبارت را به خوبی متوجه میشوید. با این حال این عبارت مشخص نمیسازد که چه انتظاراتی میتوانیم از لینوکس به جای ویندوز یا مک روی رایانه خود داشته باشیم. در این بخش به بررسی برخی از مزیتهای لینوکس میپردازیم. لینوکس رایگان است و موجب ایجاد رفاه بیشتری در کارهای روزمره میشود. شاید بتوان گفت که لینوکس لایق عنوانی بالاتر از سیستم عامل شبیه یونیکس است و یک سیستم عامل کاملاً منحصر به فرد محسوب میشود، زیرا سیستم لایسنس خاص خود را دارد که مبتنی بر اوپن سورس است.
لینوکس یک سیستم عامل متن-باز است
شاید بپرسید منظور از اوپن سورس یا متن-باز چیست؟
- رایگان است – لایسنس GNU General Public یا به اختصار GPL که لینوکس مورد استفاده قرار میدهد، به این معنی است که میتوانید نرمافزار را به صورت رایگان تهیه کنید و همچنین میتوانید کد منبع نرمافزار را نیز به دست آورید و تغییراتی را که دوست دارید در آن ایجاد کنید. شما میتوانید در صورت نیاز این کد خود را بازتوزیع کنید و تنها شرط آن این است که شما نیز سورس کد خود را در اختیار کاربرانتان قرار دهید.
- ثبات نرمافزار – استانداردهای باز باعث میشوند که نرمافزارها باگ کمتری داشته باشند، زیرا تیمی از توسعهدهندگان روی نرمافزار کار میکنند که گاهی دارای پیشزمینههای بسیار متنوعی هستند.
- سازگاری سراسری – استانداردهای باز به این معنی نیز هست که سازگاری خوبی روی پلتفرمهای دیگر وجود دارد. برای نمونه میتوانید مطمئن باشید که فرمت فایل صوتی OGG که متن-باز است روی هر پخشکننده OGG دقیقاً به روش یکسانی پخش میشود، زیرا یک استاندارد باز روی همه این نرمافزارها اعمال شده است.
- عدم بنبست – نرمافزارهای اوپن سورس موجب میشوند که هیچ قفل و بنبستی از سوی ارائهدهنده ایجاد نشود.
محاسبات باز و قابل اعتماد- کد منبع همه نرمافزارهای باز به صورت رایگان و همراه با اپلیکیشنهایی که تهیه میکنید عرضه میشود. تصور کنید یک خودرو میخرید و زیر کاپوت ماشین یک جعبه سیاه رنگ قرار دارد که به هیچ وجه از سوی شما یا مکانیکها قابل سرویس نیست. فرض کنید برای ارتقا یا تعمیر آن باید به یک تعمیرگاه خاص بروید که مبالغ زیادی از شما طلب میکند. نرمافزار متن-باز به شما امکان میدهد که به کل موتور دسترسی داشته باشید و اجازه بدهید که هر کس بتواند این نرمافزار را بهبود ببخشد. - محبوبیت پیوسته – احتمال این که لینوکس یک روز از بازار سیستم عامل خارج شود کاملاً نامحتمل است، زیرا این سیستم عامل تحت مالکیت هیچ فرد یا شرکت خاصی نیست. لینوکس در بازار سیستمهای عامل سرور و دسکتاپ از اوایل دهه 1990 به بعد که معرفی شده است، به صورت نمایی رشد میکند.
- علاوه بر همه موارد فوق باید اشاره کنیم که نرمافزار متن-باز، کاملاً رایگان است.
به این ترتیب متوجه شدیم که نرمافزار میتواند کیفیت بالایی برای همه داشته باشد و گردش مالی مورد نیاز از محل پشتیبانی، توزیع، آموزش و یا کار روی نرمافزار متن-باز تأمین میشود.
این یک تغییر تحولآفرین در روش درک ما از نرمافزار و کسبوکار مرتبط است، اما نامهای بزرگی مانند IBM، HP و Intel و حتی شرکتهای IT مانند Boeing، Glaxo Smithkline و هزاران مورد دیگر همگی از نرمافزارهای متن-باز و لینوکس استفاده میکنند. حتی برخی از آنها روی توسعه این نرمافزارها نیز سرمایهگذاری کردهاند.
جان دوباره بخشیدن به سختافزارهای قدیمی
لینوکس سریع است و روی رایانههای کاملاً قدیمی نیز به خوبی کار میکند. شما حتی از مشاهده فهرست رایانههای قدیمی که میتوانید لینوکس را روی آنها اجرا کنید، شگفتزده میشوید. حتی یک رایانه مربوط به 20 سال پیش نیز با حذف ویندوز و نصب نسخه تازهای از لینوکس جان دوباره مییابد.
پلتفرم اندروید گوگل یک نسخه از لینوکس است، روی دستگاههای موبایل کار میکند و باید روی حافظه کمی اجرا شود و مصرف کمی از پردازنده داشته باشد. لینوکس برای اجرا روی سختافزارهای ضعیف و به خصوص آنهایی که باید توان کمی مصرف کنند، عملکرد خوبی از خود نشان میدهد. زمانی که اپل macOS و iOS را ساخت، یک هسته شبیه لینوکس را از سیستمی به نام BSD Unix مورد استفاده قرار داد.
امنیت و حریم خصوصی، گزینههای پیشفرض هستند
- بحث امنیت در هسته اصلی سیستم عامل لینوکس تعبیه شده است.
- «مجوزها» (Permissions) و «زندانها» (Jails) در لینوکس موجب میشوند که کاربران تنها بتوانند به آنها دادههایی دسترسی پیدا کنند که اجازه آن را دارند.
- هر توزیع لینوکس به صورت پیشفرض دارای یک فایروال است و هزاران اپلیکیشن و روش دیگر برای تأمین امنیت رایانه به میزان بسیار بیشتر ارائه شده است.
- جامعه لینوکس به طور عمده بر مبنای افرادی بنا شده است که سیستم متن-باز و آزادی دیجیتالی را ترجیح میدهند. این افراد از داشتن نرمافزارهایی که رمزها را افشا میکنند و یا اطلاعات را در اختیار افراد دیگری در اینترنت قرار میدهند، خوششان نمیآید.
- در نهایت با این که این یک ویژگی امنیتی محسوب نمیشود، اما از آنجا که کاربران دسکتاپ لینوکس تنها 0.6% از کاربران سیستمهای عامل دسکتاپ را در سراسر دنیا تشکیل میدهند، به طور معمول هدف هکرها و تهدیدهای امنیتی قرار نمیگیرند و اغلب هکرها میلیاردها کاربران ویندوز را هدف میگیرند که طعمههای معقولتری محسوب میشوند.
وفور گزینههای سفارشیسازی و تغییر
اگر شما نیز جزء آن دسته از افراد هستید که از دستکاری چیزهای مختلف لذت میبرید و همواره تلاش میکنید تا کاری کنید که چیزی نمایش پیدا کند یا به طرز خاصی که شما میخواهید کار کند، در این صورت، لینوکس دقیقاً آن چیزی است که نیاز دارید. در واقع هیچ عنصری روی دسکتاپ لینوکس نیست که شما نتوانید آن را به طور کامل بر مبنای دلخواه خود تغییر دهید. برای نمونه میتوانید به روش کاملاً سریعی بدون استفاده از ماوس کار کنید. به این منظور میتوانید از یک ابزار مدیریت پنجره به نام i3 استفاده کنید که تأثیر اندکی نیز روی حافظه و پردازنده سیستم دارد. همچنین میتوانید ظاهر دسکتاپ و تصویر پسزمینه و آیکونها را به طور کامل تغییر دهید. در هر صورت همه چیز در یک سیستم عامل لینوکس قابل سفارشیسازی است.
برخی از بزرگترین نرمافزارها از لینوکس و دنیای متن-باز نشات گرفتهاند
لینوکس منزل اولیه برخی از بهترین نرمافزارهای جدید محسوب میشود که اغلب آنها نیز رایگان هستند. نصب نرمافزارها از طریق کلیک کردن روی آیکون Software Center و مشاهده فهرستی از برترین نرمافزارها به کار بسیار آسانی تبدیل شده است.
نرمافزارهای متن-باز
در ادامه برخی از برترین نرمافزارهای لینوکس را مشاهده میکنید.
LibreOffice/OpenOffice
این یک مجموعه نرمافزار اداری با امکانات کامل است که شامل یک واژهپرداز، اسپردشیت، پکیج رسم، پایگاه داده و نرمافزار ارائه است. این مجموعه نرمافزار با آفیس مایکروسافت نیز سازگار است.
Mozilla Firefox
فایرفاکس مرورگری است که وب را بازتعریف کرده است و همه اینها به لطف اوپن سورس است. اغلب مرورگرهای محبوب دیگر از جمله گوگل کروم نیز برای لینوکس عرضه شدهاند.
GIMP
GIMP یک ادیتور عکس عالی و اوپن سورس است که مشابه آدوبی فتوشاپ است. با استفاده از آن میتوان تصاویر را به روشهای کاملاً متفاوتی ویرایش کرد.
VLC Media Player
VLC Media Player یک ابزار پخش مدیای مختلف از جمله DVD/VCD/DiVX روی هر رایانهای و حتی استریم کردن آن به رایانه دیگر متصل به شبکه است. VLC یکی از محبوبترین ابزارهای پخش است و برای کاربران مک و ویندوز نیز عرضه شده است.
Evolution و Thunderbird
Evolution یک کلاینت Groupware با امکانات کامل است که شامل ایمیل، تقویم، ابزار مدیریت وظایف، کتابچه نشانی است و همچنین قابلیت اتصال به سرور ایمیل Microsoft Exchange نیز دارد.
Thunderbird نیز یک کلاینت ایمیل کاملاً محبوب است که برای استفاده از سوی بنیاد Mozilla خلق شده است.
بازی کردن روی لینوکس
اگر فکر میکنید روی لینوکس تنها میتوانید Pacman بازی کنید، در اشتباهید. Steam و SteamOS اینک پلتفرمهایی هستند که به صورت پیشفرض روی لینوکس اجرا میشوند و هزاران بازی که برای ویندوز و مک ارائه شده، روی استیم برای لینوکس نیز عرضه شده است. علاوه بر آن این بازیها به طور معمول در همان تاریخی که برای ویندوز انتشار مییابند، برای لینوکس نیز عرضه میشوند.
بسیاری مزیتهای دیگر
در این بخش تنها برخی از مزایای لینوکس را برشمردیم، در واقع هزاران نرمافزار رایگان دیگر نیز وجود دارند که میتوانید روی لینوکس مورد استفاده قرار دهید.
درایورهای پیشفرض
با این که نمیتوان با اطمینان گفت که امروزه همه دستگاهها دارای قابلیت نصب و راهاندازی بیدرنگ روی لینوکس هستند، اما تقریباً برای هر قطعه سختافزاری که تصور کنید درایور لینوکس عرضه شده است. از جمله برای آداپترهای بیسیم، وبکمها کارتهای گرافیکی، پرینترها، اسکنرها و بسیاری قطعات دیگر درایور لینوکسی عرضه شده است و در اغلب موارد نیز قابلیت نصب و راهاندازی بیدرنگ (plug and play) دارند. دانلود کردن درایورها از اینترنت در زمان خرید یک پرینتر جدید کار واقعاً اذیتکنندهای است، اما روی لینوکس دیگر نیازی به این کار وجود ندارد و آن پرینتر به صورت خودکار شناسایی شده و کار میکند.
آیا همه این امکانات به صورت رایگان عرضه میشوند؟
شاید فکر کنید که چون لینوکس و نرمافزارهای متن-باز مرتبط به صورت آزاد و رایگان عرضه شدهاند، امکان هیچ نوع کسب درآمدی از طریق لینوکس وجود ندارد. در واقع بسیاری از شرکتها در ابتدا فکر میکردند که لینوکس چیزی به جز یک سرگرمی یا تفریح گیکها نیست، اما باطل بودن این تصور در طی سالها اثبات شد و از زمان معرفی لینوکس در سال 1991 این سیستم عامل به طور مداوم قویتر شده است. در ادامه دلایلی که به لینوکس به کسبوکارها کمک کرده و موجب شده که در طی سالها نسبت به مدل کسبوکار نرمافزارهای سنتی ارجحیت پیدا کند را برمیشماریم.
لینوکس امروزه یکی از رایجترین و پایدارترین پلتفرمها در دنیا محسوب میشود و مبنایی ایجاد کرده است که به شرکتهایی از قبیل گوگل و آمازون اجازه میدهد، سود پایداری بر مبنای این شالوده به دست آورند و از آن بهرهبرداری کنند. هر گوشی موبایل یا تبلت اندرویدی از لینوکس استفاده میکند. همه وبسایتهای آمازون از لینوکس استفاده میکند. هر جستجوی گوگل از لینوکس نیرو میگیرد و هر توییتی که میزنید به لطف وجود سرورهای لینوکسی در سطح سیستم عامل میسر شده است.
بسیاری از کسبوکارها قراردادهای خرید پشتیبانی امضا میکنند تا سیستمهای لینوکسی خود را با امنیت کامل نگهداری کنند. این رویکرد فرایندی مشابه پلتفرمهای مبتنی بر سیستمهای عامل تجاری دارد.
شرکتهایی مانند اینتل که سرمایهگذاری زیادی روی لینوکس انجام دادهاند، بازگشت این سرمایه را به سرعت مشاهده میکنند، زیرا لینوکس به طور سرراستی بر مبنای مدل کد/متن باز عمل میکند. به طور معمول اینتل باید ماهها یا سالها صبر کند تا پشتیبانی کامل ویندوز یا مک را برای محصولات سختافزاری خود به دست آورد.
در کشورهایی مانند چین، 70% از همه رایانههایی که به فروش میرسند، دارای سیستم عامل لینوکس هستند. بسیاری از خریداران این رایانهها همچنان سیستم عامل لینوکس را حفظ میکنند، زیرا به این ترتیب میتوانند هر کاری دوست دارند با رایانه خود انجام دهند و به این ترتیب شرکتهای سازنده مجبور نیستند برای خرید لایسنس ویندوز پولی به مایکروسافت بدهند و موجب صرفهجویی برای سازندگان میشود. به این ترتیب فروش رایانهها افزایش مییابد و حاشیه سود بهبود مییابد.
شرکتهای زیادی از لینوکس برای میزبانی سرور استفاده میکنند، زیرا لینوکس نسبت به همتای ویندوز خود عملکرد بالاتری ارائه میکند و هزینه آن تقریباً صفر است. به این ترتیب موجب صرفهجویی برای شرکتها و همچنین کاربران میشود. علاوه بر این از طرق دیگری مانند «مجازیسازی» (virtualisation) نیز صرفهجویی مجددی ایجاد میشود. منظور از مجازیسازی این است که شما میتوانید چند سرور لینوکسی داشته باشید که همگی روی یک سرور فیزیکی منفرد اجرا میشوند. به این ترتیب هزینههای میزبانی از نظر مصرف برق و سختافزار و خنکسازی اتاق سرور کاهش مییابد. به همین جهات، بسیاری از شرکتها در سراسر دنیا از لینوکس استفاده میکنند.
شغلهای با حقوق بالا – لینوکس بزرگ است. در واقع لینوکس امروزه نقش بسیار بزرگی در حوزه IT ایفا میکند. این به معنی تولید شغلهای زیاد است و همه اینها به لطف لینوکس است.
در نهایت در طی زمان بسیاری از شرکتها، دانشگاهها و افراد عادی متوجه شدهاند که چیزی را به جامعه لینوکس باز پس میدهند، زیرا لینوکس به آنها در زمینه اجرای یک کار مشخص کمک کرده است. این چرخه پیوستگی بهبود و کار تیمی موجب بهبود انگیز تلاش میشود. کافی است نگاهی به پروژههای اوپن سورس مانند ویکیپدیا بیندازید تا ببینید این چرخه چه قدر خوب کار میکند. هیچ کس برای کار در ویکیپدیا پولی دریافت نمیکند و با این حال بهترین منبع اطلاعات در سراسر دنیا محسوب میشود. لینوکس نیز به طرز مشابهی عمل میکند.
انتخاب یک توزیع لینوکس
چنان که در بخشهای قبلی این مقاله اشاره کردیم، لینوکس یک نسخه از خانواده سیستمهای عامل یونیکس است. در این بخش انواع لینوکسهایی را که هم اینک موجود هستند، بررسی میکنیم. این نسخهها به نام «توزیع» (distribution) نامیده میشوند و هر کدام مزایا و معایبی دارند. در ادامه محبوبترین توزیعهای لینوکس را بررسی میکنیم.
منظور از توزیع لینوکس چیست؟
اگر اخبار لینوکس را پیگیر باشید، احتمالاً با نام برخی از شرکتهای بزرگ لینوکسی مانند Red Hat (توزیعهای RHEL/CentOS/Fedora)، Canonical (توزیع Ubuntu) و SuSE مواجه شدهاید. در عمل هزاران شرکت کوچک و سازمان دیگر نیز وجود دارند که توزیعهای خاص خود ارائه کردهاند. نمونههایی از این توزیعها را میتوانید در وبسایت distrowatch (http://www.distrowatch.com/) ببینید. همانطور که گفتیم شرکتها و سازمانهای زیادی وجود دارند که توزیعهای خاص خود را از لینوکس ایجاد کردهاند و حتی برخی توزیعها برای رفع نیازهای شخصی ساخته شده است. در این بخش ما صرفاً توزیعهای مهم و محبوب را بررسی میکنیم.
در هر توزیع لینوکس اساس کار یکسان است
- همواره یک کرنل لینوکس وجود دارد. این مؤلفه اصلی سیستم عامل لینوکس است که تروالدز در سال 1991 نوشته است و البته هزاران نفر تا کنون در آن مشارکت کردهاند. این کرنل رابط بین سختافزار رایانه (کیبورد، میکروفن، نمایشگر و غیره) و نرمافزار است.
- نرمافزارهای پیشفرضْ (ابزارهایی مانند bash، ls، rm و غیره). این نرمافزارها به طور عمده ابزارهای مبتنی بر خط فرمان هستند که بخش اصلی سیستم یونیکس را تشکیل میدهند. آن را میتوان این گونه تصور کرد که گویی کرنل یک اتوبوس است که بین سختافزار و نرمافزار رفتوآمد میکند و این کیت ابزار نیز برای حفظ این اتوبوس روی جاده مورد نیاز است.
- نرمافزار عمومی که از یک توزیع لینوکس انتظار میرود داشته باشد. به طور معمول این موارد شامل نرمافزارهایی از قبیل ادیتورهای متن، مرورگرهای وب، کلاینتهای ایمیل و احتمالاً یک واژهپرداز یا مجموعه آفیس و غیره هستند.
توزیعهای مختلف لینوکس چه تفاوتهایی دارند؟
نرمافزارهای عمومی (اپلیکیشنهای آفیس، زبانهای برنامهنویسی، بازیها، نرمافزارهای عمومی و غیره جزء مواردی هستند که در توزیعهای مختلف با هم متفاوت هستند. برخی توزیعهای لینوکس بسیار سبک ساخته شدهاند و عامدانه نرمافزارهای کمی همراه با آنها عرضه میشود. برخی از توزیعها برخلاف آن هستند. همه این موارد به نیاز یک کاربر وابسته است. در اغلب موارد شما میتوانید در صورتی که نرمافزارهای مورد نیازتان از قبل روی توزیع نصب نشده باشد، آنها را به روشی آسان خودتان نصب کنید.
برخی توزیعها مانند Lubuntu (تصویر بالا) و Bodhi (تصویر پایین) با در نظر گرفتن رایانههای قدیمی ساختهشدهاند. این کمیت و کیفیت نرمافزارهای از پیش نصب شده میتواند کاملاً متفاوت باشد. دلیل این مسئله این است که تنظیمات طوری انجام میشوند که تجربه روانی برای کاربر حتی روی رایانههایی با رم 512 مگابایت و پردازندههایی با سرعت 700 مگاهرتز رقم بزنند. این پیکربندی حتی از کمترین الزامات مورد نیاز برای ویندوز 7 نیز کمتر هستند.
- هزینه – این که شما یک توزیع لینوکس را به صورت رایگان دریافت کنید و یا بهای کم یا زیادی برای آن پرداخت کنید، به چیزی که از آن انتظار دارید و مدل کسبوکار توزیعکننده آن وابسته است. برای نمونه توزیعهای RHEL که اختصاری برای عبارت «Red Hat Enterprise Linux» است و همچنین SuSe هر دو توزیعهای تجاری لینوکس هستند که قراردادهای پشتیبانی سطح تجاری ارائه میکنند. این شرکتها خطوط پشتیبانی تلفنی و سرویسهای 24ساعته برای کسبوکارهایی ارائه میکنند که از سیستمهای لینوکسیشان برای رفع نیازهای حیاتی کاربران استفاده میکنند. با این حال توجه کنید صرف این که برای یک نرمافزار پولی پرداخت میکنید، به این معنی نیست که کیفیت بالاتری دارد. شما هزینه لایسنس، مستندات، حقوق کارکنان بهینهسازی قابلیتهای کاربر نهایی، پشتیبانی تلفنی و برخی موارد دیگر از این دست را پرداخت میکنید.
- کیفیت نرمافزار: نرمافزار دارای باگ یا بدون آن، جدیدترین نسخه نرمافزار
- مستندات و راهنماها – کیفیت و کمیت مستندات.
- نصب نرمافزار – توزیعها غالباً از روشهای مختلفی برای پکیج کردن نرمافزارهایشان استفاده میکنند. در مورد سیستمهای مبتنی بر Red Hat مانند RHEL، CentOS، Fedora و SuSE، از استاندارد RPM استفاده میشود که ابزارهایی مانند YUM و DNF استفاده میکنند. سیستمهای مبتنی بر Debian مانند اوبونتو و لینوکس Mint از ابزاری به نام APT استفاده میکنند. در واقع این تفرق ابزارها امروزه بسیار عجیب به نظر میرسد، اما در هر حال به روشهای مختلفی کار میکنند.
- بهروزرسانی – برخی توزیعها ماهها یا حتی سالها است که بهروزرسانی نشدهاند. این نسخهها را میتوان «پایدار» (stable) در نظر گرفت و از این رو بهروزرسانی ارائه نمیکنند، مگر این که یک اصلاحیه امنیتی عمده داشته باشند.
- پشتیبانی – بسیاری از توزیعهای رایج جامعه پشتیبانی کاملاً تثبیتشدهای دارند که شامل فورومهای وب و کانالهای گفتگو میشود. برخی از آنها یک نسخه نصبی رایگان لینوکس و نرمافزار نیز ارائه میکنند، اما میتوانید با پشتیبانی نیز تماس بگیرید.
- سهولت استفاده – این که استفاده از یک توزیع به طور کلی تا چه حد آسان است.
به طور خلاصه، هر توزیعی که انتخاب کنید، برخی گزینهها را نسبت به توزیعهای دیگر خواهد داشت. با این حال ممکن است آن توزیع دیگر برخی گزینهها داشته باشد که برخی نیازهای شما را رفع کند. این مسئله میتواند روی تصمیم شما برای انتخاب تأثیر بگذارد. از آنجا که لینوکس تقریباً رایگان است، میتوانید هر یک از توزیعها را به آسانی ارزیابی کنید تا گزینه مناسب خود را بیابید.
امتحان کردن لینوکس پیش از نصب آن
دو روش عمده برای ارزیابی لینوکس پیش از نصب دائمی آن روی رایانه وجود دارد. یک روش به صورت مجازیسازی نرمافزار است که مانند Virtualbox انجام میگیرد و روش دیگر استفاده از توزیع زنده روی یک فلش USB یا CD است. شاید بپرسید، اگر امکان استفاده از لینوکس به این صورت وجود دارد، دیگر چه لزومی به نصب دائمی آن روی رایانه وجود دارد. دلیل اصلی این کار آن است که عملکرد لینوکس در این حالتهای غیردائمی مانند آن است که آن را روی یک سیستم کند نصب کردهاید و توام با مشکلاتی است. روشهای ارزیابی لینوکس به صورت زیر است.
اگر یک رایانه نسبتاً قدرتمند داشته باشید، میتوانید یک نرمافزار رایگان به نام VirtualBox است را روی سیستم نصب کنید. این نرمافزار امکان اجرای لینوکس یا هر سستم عامل دیگر را درون رایانه معمولی (ویندوز یا مک) فراهم میسازد. این نرمافزار برای استفاده روزمره مفید است، زیرا به عنوان یک تخته پرش عالی برای ارزیابی توزیع و نیازها ارائه میکند، زیرا میتوانید کل سیستم را طوری ارزیابی کنید که گویی کاملاً نصب شده است.
توزیعهای Live
توزیعهای زنده را میتوان دانلود کرده و روی یک فلش یا CD نصب کرد. حتی توزیعهای زنده full fat مانند اوبونتو امکان انتخاب از Install Linux یا Try Linux را در زمان راهاندازی اولیه فراهم میسازد. شما به طور معمول اغلب کارکردهای اصلی توزیع را به دست میآورید و میتوانید توزیع را پیش از انتخاب دائمی آن به طور کامل ارزیابی کنید.
چرا باید لینوکس را خریداری کرد؟
خریداری نسخههای پولی لینوکس برخی مزیتها نسبت به نسخههای دانلودی دارد که به شرح زیر هستند:
- دریافت کتابچههای راهنما فیزیکی که به شما کمک میکند تا آن چه را که نیاز دارید با مراجعه به آن سریعاً پیدا کنید.
- پشتیبانی ارائهدهنده در دوره زمانی معین.
- توزیعهایی مانند Red-Hat Enterprise یک پشتیبانی سریع و 24-ساعته را تضمین میکنند.
- گاهی اوقات میتوانید برخی نرمافزارها را به دست آورید که روی توزیعهای دیگر وجود دارند. برای نمونه به جای دانلود کردن نرمافزار میتوانید آنها را روی DVD به دست آورید.
- ممکن است برخی نرمافزارهای تجاری که رایگان نیستند مانند پخشکنندههای DVD و MP3 و در این توزیعهای لینوکس قرار داشته باشند و همچنین برخی نرمافزارهای تجاری مانند Adobe Flash Player را به طور رایگان دریافت میکنید.
کدام توزیع لینوکس را باید انتخاب کنیم؟
انتخاب یک توزیع لینوکس یک انتخاب شخصی است و به مقدار زیادی به کاری که با آن میخواهید انجام دهید وابستگی دارد. در ادامه برخی توزیعهای عمده را معرفی کرده و مزیتها و معایب هر کدام را بررسی میکنیم.
Ubuntu و Linux Mint
اوبونتو برای کاربران مبتدی تا پیشرفته و محیط سرور مناسب است. امروزه اوبونتو یکی از محبوبترین توزیعها محسوب میشود. این توزیع بر مبنای دبیان ساخته شده است، اما چرخه انتشار منظمتری دارد. در واقع اوبونتو صیقلیافته تر از دبیان است، استفاده از آن آسانتر است و پشتیبانی مالی قویتری دارد. اوبونتو یک توزیع کاملاً رایگان است و از این رو رسانههای دارای کپیرایت از قبیل کدکهای پخش DVD و MP3 به صورت استاندارد همراه با اوبونتو عرضه نمیشوند. شما باید آنها را به صورت مجزا دانلود و نصب کنید، اما این کار دشواری خاصی نیز ندارد. با توجه به رواج استفاده از اوبونتو و سهولت استفاده، افراد زیادی
آن را به عنوان نسخه محبوب خود انتخاب کردهاند.
Canonical شرکتی است که اوبونتو را ساخته و پشتیبانی میکند و همچنین پشتیبانی در سطح سازمانی نیز برای آن عرضه کرده است. سه نسخه اصلی از اوبونتو به صورت Desktop، Server و Core عرضه شده است. با این حال، نسخههای گوناگون زیادی از قبیل Edubuntu نیز وجود دارند که به طور خاص برای آموزش ابتدایی و متوسطه طراحی شدهاند و یا Kubuntu (نسخه KDE)، Lubuntu (نسخه سبک اوبونتو) نیز وجود دارند. در واقع علاوه بر نسخههای رسمی بیش از 40 نسخه شخص ثالث از اوبونتو امروزه رواج دارد.
نسخههای جدید اوبونتو دو بار در سال در ماههای فروردین و مهر منتشر میشوند. هر دو سال یک بار یک نسخه «پشتیبانی بلندمدت» (Long Term Support) یا به اختصار LTS انتشار مییابد که در فروردین ماه عرضه میشود. این نسخههای LTS پشتیبانی پنجساله را بدون دریافت هیچ گونه وجهی تضمین میکنند. این پشتیبانی شامل وصلههای امنیتی و رفع باگها میشود. نسخههای معمولی میان این نسخههای LTS پشتیبانی 9 ماهه دارند، اما ارتقا از یک نسخه به نسخه دیگر فرایندی آسان دارد.
اگر از ظاهر و حس و حال دسکتاپ اوبونتو خوشتان نمیآید، لینوکس Mint بر مبنای اوبونتو ارائه شده است و برای افراد مبتدی مناسب است. این نسخه دسکتاپهای GNOME، KDE و Cinnamon را ارائه میکند. طرز کار لینوکس مینت بسیار مشابه اوبونتو است.
Fedora/Red Hat/CentOS
این نسخهها برای افراد مبتدی تا پیشرفته و محیط سرور مناسب هستند. شرکت Red Hat در حدود سال 1993 تأسیس یافته است. این شرکت قطعاً موفقترین شرکت مبتنی بر لینوکس دنیا است که اینک از سوی IBM خریداری شده است.
لینوکس Red Hat نه نسخه اصلی (رایگان) انتشار داد تا این که در سال 2003 تصمیم گرفت که رویکردی شرکت-محور نسبت به لینوکس اتخاذ کند. در این زمان آنها نسخه «لینوکس سازمانی ردهت» (Red Hat Enterprise Linux) یا به اختصار RHEL را انتشار دارند. این محصول از سوی کسبوکارهای سراسر دنیا مورد استفاده قرار میگیرد و یک توزیع تجاری لینوکس است که پشتیبانی کامل دارد. اغلب کاربران RHEL از آن به عنوان سیستم عامل سرور و نه دسکتاپ استفاده میکنند.
CentOS نسخه رایگان RHEL است که گفته میشود خصوصیت «binary compatible» دارد، یعنی دقیقاً همان نرمافزارهای ردهت را دارد. بسیاری از کسبوکارها در صورتی که نیازی به پشتیبانی ارائه شده در نسخه RHEL را نداشته باشند، از CentOS استفاده میکنند.
زمانی که ردهت در سال 2003 به سمت یک رویکرد شرکت-محور حرکت کرد، نسخه فدورا (Fedora) را نیز منتشر ساخت. فدورا در واقع نسخه بهروزتری از ردهت محسوب میشود که یک توزیع لینوکس دسکتاپ کاملاً رایگان است. این نسخه به صورت پیشفرض از دسکتاپ GNOME استفاده میکند، اما مانند اوبونتو امکان بهرهگیری از نسخههای مختلف فدورا که دسکتاپهای دیگری را نمایش میدهند نیز وجود دارد. گفتیم که فدورا یک نسخه بهروز از ردهت است. معنی این حرف آن است که این نسخه پایداری کمتری نسبت به همتایان با درجه شرکتی مشابه خود و همچنین توزیعهایی مانند دبیان یا نسخههای LTS اوبونتو دارد. در واقع همه نصابهای سیستم ردهت غیر سرراست هستند و باید تجربه کاربری خوبی داشته باشید تا بتوانید از آنها استفاده کنید.
شهرت فدورا به این است که روی ابتکارهای جدید تمرکز دارد و فناوریهای نوین را سریعتر از دیگر توزیعهای لینوکس به خدمت میگیرد.
Elementary OS / Solus / Zorin
این نسخهها برای افراد مبتدی تا متوسط مناسب هستند. Elementary OS یک توزیع دسکتاپ مبتنی بر اوبونتو است. این توزیع از دید افرادی که از سیستمهای دیگر به خصوص MacOS به لینوکس مهاجرت کردهاند کاملاً سرراست است. برخی از قابلیتهای جذاب آن شامل محیط دسکتاپی به نام Pantheon است که موجب میشود حس و حال و ظاهری مانند Pantheon پیدا کند. این توزیع اپلیکیشنهای سفارشی زیادی مانند Photos، Music، Videos، Calendar، Terminal، Files و غیره دارند. این توزیع برخی از اپلیکیشنهای استاندارد لینوکس را جایگزین کرده است. برای نمونه فایرفاکس با مرورگر وب دیگری به نام Epiphany جایگزین شده است و اپلیکیشن ایمیل نیز به یک اپلیکیشن اختصاصی مبتنی بر Geary تغییر یافته است. اغلب این کارها به دلایل زیباییشناختی انجام یافته است. با این حال، اگر بخواهید از فایرفاکس و تاندربرد استفاده کنید، میتوانید آنها را از طریق Software Centre نصب کنید.
اگر توزیعهایی را دوست دارید که ظاهری شبیه به ویندوز یا مک دارند و یا میخواهید از لینوکسی استفاده کنید که صیقلیافته باشد و با این حال حس و حالی آشنا داشته باشد، میتوانید توزیعهای مانند Zorin، Solus و Deepin را امتحان کنید. این توزیعها کاملاً قابل سفارشیسازی هستند و تجربهای برخلاف دیگر توزیعهای لینوکس در اختیار شما قرار میدهند. برای نمونه Solus دارای یک ابزار مدیریت پنجره خاص به نام Budgie است و به صورت کامل از صفر ساخته شده است و بر مبنای دبیان یا فدورا نوشته نشده است.
OpenSuSE
این توزیع برای افراد مبتدی تا پیشرفته و توسعهدهندگان مناسب است. SuSE زمانی یک توزیع لینوکس مستقل آلمانی بود که در ادامه از سوی شرکت Novell خریداری شد که آن نیز در Micro Focus ادغام شد. از آن زمان به بعد این شرکت چندین بار خرید و فروش شده و اینک ارزشی به اندازه 2.5 میلیارد دلار دارد.
SuSE نیز همانند RedHat مدلهای توزیع خود را روی نسخههای کاملاً سازمانی قرار داده است. SuSE یک توزیع کاملاً متنوع است که برای محیط سازمانی بهینهسازی شده و شامل پشتیبانی است و از سوی شرکتها و شرکای مختلفی مانند SAP حمایت میشود. مدل شرکت-محور تنها وجه اشتراک Red Hat و SuSE نیست. SuSE از ابتدا بر مبنای لینوکس ردهت ساخته شده است و از این رو از همان سیستم مدیریت بسته RPM استفاده میکند. با این حال در طی سالها SuSE مسیر خود را از ردهت جدا کرده است و یک توزیع مخصوص به خود شده است. این توزیع امروزه از سیستم مدیریت بسته YAST استفاده میکند که موجب شده پیکربندی سرویسها بسیار آسان باشد.
نسخه کاملاً رایگانی از توزیع SuSE نیز وجود دارد که OpenSuSE نامیده میشود و ویژگیهای جذاب زیادی دارد. از جمله این ویژگیها سیستم مدیریت بسته پیشرفتهای به نام Tumbleweed است. این توزیع ابزارهای زیادی در خود جای داده است. از آن جمله openQA که برای تست خودکار نرمافزار ساخته شده و Kiwi که برای ساخت ایمیجهای لینوکس جهت توزیع روی سختافزار واقعی ساخته شده است. OpenSUSE به صورت پیشفرض از دسکتاپ KDE استفاده میکند.
اگر شما یک توسعهدهنده باشید، قطعاً باید OpenSuSE را امتحان بکنید، با این حال نسخههای جدید آن دارای باگهای زیادی هستند و فرایند نصب نیز دشوارتر از آن چیزی است که انتظار میرود.
Arch Linux، Manjaro و Slackware
این نسخهها برای کاربران پیشرفته و محیط سرور مناسب هستند.
Arch Linux برخلاف بسیاری از دیگر توزیعهای لینوکس از یک توزیع والد ماند رهت یا دبیان مشتق نشده است. این توزیع به صورت مستقل و از سوی افراد علاقهمندی که به یک توزیع بسیار سریع نیاز داشتند توسعه یافته است، زیرا دارای شالوده ساده و با این حال محکمی است. موارد دیگر را میتوان از طریق سیستم پکیجینگ pacman به آن اضافه کرد.
توزیع «منجارو» (Manjaro) یک توزیع مستقل است که بر مبنای Arch ساخته شده است. این توزیع دارای محیط کاربر-پسند و مبتنی بر دسکتاپ است. هر دو توزیع آرک و منجارو بر مبنای مکانیسم بهروزرسانی خودکار عمل میکنند، یعنی تا زمانی که سیستم را بهروز نگه دارید، همواره جدیدترین نسخه توزیع را مورد استفاده قرار میدهید و هیچ نیازی به دانلود کردن نسخه جدیدتر از وبسایت وجود ندارد.
در این بخش باید به توزیع Slackware نیز اشاره کنیم. Slackware احتمالاً نخستین توزیع واقعی لینوکس است که در سال 1993 عرضه شده است. این توزیع نیز همانند آرک و منجارو از پکیجهای.tar.gz به جای سیستمهای رایجتر APT یا YUM استفاده میکند. اگر شما نیز جزء آن دسته از افراد هستید که به توزیعهای پیشرفته علاقهمند هستید، ولی دوست ندارید همه چیز را خودتان کامپایل کنید، احتمالاً توزیعهای Arch یا Mandriva مناسب شما هستند، چون همان سطح از سفارشیسازی Slackware را ارائه میکنند.
اگر به تازگی کار با لینوکس را آغاز کردهاید، در این صورت توزیعهای Arch، Manjaro و Slackware احتمالاً بهترین گزینه برای شما نیستند.
دبیان
این توزیع برای افراد مبتدی تا پیشرفته مناسب است.
توزیع Debian پدربزرگ بسیاری از توزیعهای لینوکس از جمله اوبونتو است. این توزیع ابتدا در سال 1993 انتشار یافته است. وجه ممیزه اصلی دبیان نسبت به ردهت این است که بسیار گسترده است (حدود پنجاه هزار پکیج نرمافزاری دارد و همچنین سیستم بسته نرمافزاری با وابستگی خودکار به نام apt را ارائه کرده است. معنی این حرف آن است که به جای این که مجبور باشید تکتک اپلیکیشنها را به صورت منفرداً دانلود کنید، میتوانید از دبیان بخواهید که یک اپلیکیشن را نصب کند و بقیه کار را به صورت خودکار انجام میدهد. تعبیه این امکان برای ردهت و توزیعهای دیگر تا مدتها پس از دبیان هنوز انجام نیافته بود. با این حال دبیان از نظر داشتن برخی پکیجهای بهروز از دیگر توزیعهای لینوکس معمولاً عقبتر است. اما از نظر پایداری نسخهای کاملاً مناسب محسوب میشود، زیرا همه پکیجهای اصلی به طور کامل تست میشوند.
توجه کنید که وقتی یک توزیع مانند Slackware به نسخه 10 رسیده است، اما توزیع دیگری مانند دبیان هنوز در نسخه 4.1 است، به این معنی نیست که دبیان یک نسخه قدیمی از لینوکس است. شمارههای نسخه تنها نمایانگر تعداد نسخههایی است که یک ارائهدهنده انتشار داده است. برای نمونه کاملاً محتمل است که دبیان 4.1 و اسلکویر 10 دارای نسخه اصلی کرنل یکسانی باشند و عناوین نرمافزاری آنها نیز مشابه باشد.
سخن پایانی
لینوکس مشهورترین و پرکاربردترین سیستم عامل متن-باز است. لینوکس به عنوان یک سیستم عامل، نرمافزاری است که همه نرمافزارهای دیگر رایانه روی آن نصب میشوند و درخواستها را از این برنامهها دریافت کرده و به سختافزار رایانه انتقال میدهد. لینوکس از جهات مختلف شبیه دیگر سیستمهای عامل مانند ویندوز، macOS یا iOS است که ممکن است قبلاً استفاده کرده باشید. لینوکس نیز مانند دیگر سیستمهای عامل یک رابط گرافیکی دارد و از همان نوع نرمافزارها ماند واژهپردازها، ادیتورهای عکس و ادیتورهای ویدئو پشتیبانی میکند.
ما در این مقاله تلاش کردیم به سؤال لینوکس چیست پاسخ دهیم. در این مسیر با مفهوم سیستم عامل آشنا شدیم. تاریخچه سیستمهای عامل مختلف را از یونیکس و macOS و ویندوز تا لینوکس بررسی کردیم. مزیتهای لینوکس را به عنوان یک سیستم عامل متن-باز و رایگان برشمردیم و توزیعهای مختلف لینوکس را با هم مقایسه کردیم. امیدواریم این مطلب مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
با سلام , همیشه آقای مهندس میثم لطفی عزیز در کنار ویندوز , لینوکس رو نصب کرد یا نه
بله
با مراجعه به اینترنت روش کارش رو یاد بگیرید
فوق العاده
با سلام و تشکر بابت خدمات ارزنده شما.
اگر امکان داشت لطف نمائید و در مورد نرم افزار Docker Daemon و کاربردهای آن مقداری توضیح دهید.
کامل و بسیار مفید
عالی بود