چگونه فعل را در جمله پیدا کنیم؟ + مثال و تمرین

فعل جزئی از جمله است که معنا را کامل می‌کند و در زمان‌ها و شخص و شمارهای معینی صرف می‌شود. برای مثال، واژه «رفتیم» در جمله «من و علی به خانه رفتیم.»، فعل است. در اغلب موارد، فعل در انتهای جمله می‌آید اما دانستن این نکته برای شناسایی فعل کافی نیست. برای تشخیص فعل باید با نقش و کاربرد فعل در جمله آشنا شویم و انواع فعل های فارسی را بشناسیم. در این مطلب از مجله فرادرس یاد می‌گیریم چگونه فعل را در جمله پیدا کنیم و انواع فعل فارسی و نقش فعل در جمله‌ها را بررسی می‌کنیم. در انتهای مطلب نیز پرسش‌هایی چهارگزینه‌ای طرح کرده‌ایم که با استفاده از آن‌ها میزان یادگیری خود را افزایش دهید.

چگونه فعل را در جمله پیدا کنیم؟

برای اینکه بتوانیم فعل را در جمله‌های مختلف شناسایی کنیم باید ابتدا با کاربرد و جایگاه فعل در جمله آشنا شویم و بعد از آن، انواع افعال فارسی را یاد بگیریم. فعل‌ها معنای جمله‌‌ها را کامل می‌کنند و از نظر ساختمان، زمان، شخص و شمار، معلوم و مجهول بودن، تام و اسنادی بودن، گذرا و ناگذر بودن و... با هم تفاوت دارند. جایگاه درست فعل در انتهای جمله است اما جایگاه آن در شعر یا متون ادبی، ثابت نیست. در ادامه همین مطلب، هم کاربرد فعل در جمله و هم انواع افعال فارسی را به‌طور جداگانه و با مثال‌های متنوع بررسی می‌کنیم تا از این طریق یاد بگیریم که چگونه فعل را در جمله پیدا کنیم.

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری فعل و چگونگی تشخیص آن، فیلم آموزش رایگان فعل در فارسی فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

کاربرد و جایگاه فعل در جمله

در این بخش با کاربرد و جایگاه فعل در جمله‌های مختلف آشنا می‌شویم تا از این طریق بتوانیم فعل را در جمله‌ پیدا کنیم و آن را تشخیص دهیم.

کاربرد فعل چیست؟

فعل‌ها مهم‌ترین جزء جمله‌ها هستند زیرا بدون وجود آن‌ها معنای جمله کامل نمی‌شود. برای مثال اگر کلمه «رفتند» را از جمله «پدر و مادرم به خانه رفتند.» حذف کنیم، تبدیل به عبارت «پدر و مادرم به خانه» می‌شود که دیگر جمله نیست زیرا جمله باید یک مفهوم کامل و مستقل را به ما منتقل کند. به دلیل همین اهمیت است که هر فعل، به‌تنهایی نیز یک جمله محسوب می‌شود. پس فعل، کامل کننده جمله است و حتی نوع فعل باعث می‌شود که اجزای جمله نیز تغییر کنند. به طور کلی فعل‌ها از طریق یکی از دو روش زیر، معنای جمله را کامل می‌کنند.

جایگاه فعل در جمله کجا است؟

جایگاه فعل در انتهای جمله‌ها است. در این بخش، ترتیب اجزای جمله‌های مختلف را آورده‌ایم.

جایگاه فعل در جمله‌های اسنادی

جمله‌های اسنادی از نهاد، مسند و فعل اسنادی تشکیل شده‌اند. در کادر زیر ترتیب اجزای این جمله‌ها را آورده‌ایم.

جایگاه فعل در جمله‌های دارای فعل گذرا به مفعول

ترتیب اجزای این جمله‌ها را در کادر زیر آورده‌ایم.

جایگاه فعل در جمله‌های دارای فعل گذرا به متمم

ترتیب اجزای جمله‌های دارای فعل گذرا به متمم مانند کادر زیر است.

جایگاه فعل در جمله‌های دارای فعل گذرا به مفعول و متمم

بعضی افعال برای کامل شدن معنای خود هم به نقش مفعول و هم به متمم نیاز دارند. ترتیب اجزای این جمله‌ها نیز مطابق کادر زیر است.

جایگاه فعل در جمله‌های دارای فعل گذرا به مفعول و تمیز

فعل‌هایی که از مصدرهایی مانند «دانستن»، «محسوب کردن»، «پنداشتن» و... ساخته می‌شوند علاوه بر فاعل به مفعول و تمیز نیاز دارند. ترتیب اجزای چنین جمله‌هایی را در کادر زیر آورده‌ایم.

چگونه فعل حذف شده را در جمله پیدا کنیم؟

ممکن است فعل جمله‌ای به قرینه لفظی یا معنایی حذف شود. برای مثال، فعل جمله دوم عبارت «خدایا مهر تو بی‌کران است و لطف تو بی‌نهایت» به قرینه لفظی حذف شده است. یعنی شکل اصلی این عبارت چنین است: «خدایا مهر تو بی‌کران است و لطف تو بی‌نهایت است.» در ادامه با انواع حذف فعل از جمله و راه‌های شناسایی افعال حذف شده آشنا می‌شویم.

برای یادگیری انواع حذف فعل از جمله، می‌توانید فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دهم فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.

حذف فعل از جمله به قرینه لفظی

اگر فعل یک جمله در خود آن جمله نباشد اما همان فعل یا نشانه‌ای از آن فعل در جمله‌های قبل و بعد وجود داشته باشد، فعل به قرینه لفظی حذف شده است. در ادامه نمونه‌ای از این نوع حذف فعل را بررسی می‌کنیم.

مثال

فعل جمله دوم مثال زیر به قرینه لفظی حذف شده است. جدول زیر را مشاهده کنید.

حذف فعل از جمله به قرینه معنایی

ممکن است فعل یک جمله بدون وجود داشتن در جمله‌های قبل و بعد حذف شود. برای مثال جمله «تولدت مبارک!» بدون فعل است زیرا فعل «باشد» به قرینه معنایی از آن حذف شده و با توجه به معنای جمله، قابل شناسایی است. در ادامه مثالی از این نوع حذف افعال را بررسی می‌کنیم.

مثال

در عبارت زیر نشانه‌ای برای تشخیص فعل حذف‌شده‌ی جمله دوم وجود ندارد ولی از معنای خود جمله متوجه می‌شویم که فعل «است» از انتهای این جمله حذف شده است.

چگونه فعل را در شعر پیدا کنیم؟

ازآنجاکه اشعار و بعضی نثرهای ادبی به شیوه‌ای بلاغی نگارش می‌شوند، ممکن است افعال در این آثار، در جایگاه اصلی خود (پایان جمله) قرار نداشته باشند. مهم‌ترین نکته برای تشخیص اجزای جمله در اشعار و متون ادبی این است که ابتدا مصرع یا بیت یا جمله را مطابق با شیوه نوشتار یا گفتار معیار امروزی، بازنویسی کنیم. بعد از انجام این کار، شناسایی اجزای جمله راحت‌تر خواهد بود. در اینجا مثال‌هایی از پیدا کردن فعل در شعر را بررسی می‌کنیم.

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری فعل و شیوه شناسایی آن، فیلم آموزش رایگان فعل فارسی در فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

مثال ۱

در جدول زیر، مصرع‌های بیت پایین را به شیوه عادی یا غیربلاغی نوشته‌ایم و فعل آن‌ها را نیز مشخص کرده‌ایم.

مثال ۲

برای مثال زیر نیز ابتدا مصرع‌ها را به شیوه غیربلاغی نوشته‌ایم و سپس فعل آن‌ها را مشخص کرده‌ایم.

در مطب زیر از مجله فرادرس روش تشخیص نقش‌های دستوری مختلف در اشعار را توضیح داده‌ایم و هرکدام از این روش‌ها را با مثال بررسی کرده‌ایم.

یادگیری چگونگی پیدا کردن فعل در جمله با فرادرس

تا اینجا یاد گرفتیم که چگونه فعل را در جمله پیدا کنیم و برای انجام این کار باید با چه مباحثی آشنا باشیم. فعل یکی از مهم‌ترین اجزای جمله‌های فارسی است اما هر فعل متناسب با ویژگی‌های خود، نیاز به اجزای دیگری مانند نهاد، فاعل، مفعول، مسند و... دارد. از طرف دیگر، آشنایی با نقش‌های دیگر در جمله و روش‌های شناسایی آن‌ها، باعث می‌شود که راحت‌تر بتوانیم فعل جمله را نیز تشخیص دهیم. به همین دلیل در این بخش برخی از فیلم‌های آموزشی فرادرس را آورده‌ایم که در یادگیری تشخیص افعال و دیگر اجزای جمله‌ها، مفید هستند.

• فیلم آموزش رایگان فعل فارسی در فرادرس
• فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه هفتم فرادرس
• فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه هشتم فرادرس
• فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه نهم فرادرس
• فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دهم فرادرس
• فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه دوازدهم فرادرس
• فیلم آموزش رایگان مفعول در فارسی فرادرس

همچنین برای یادگیری کامل مباحث مختلف ادبیات در دوره متوسطه می‌توانید از مجموعه آموزش زیر استفاده کنید.

• مجموعه فیلم‌های آموزش ادبیات فارسی و نگارش دوره متوسطه فرادرس

انواع فعل

تا اینجا یاد گرفتیم چگونه فعل را در جمله پیدا کنیم و با کاربرد و جایگاه افعال نیز آشنا شدیم. در این بخش انواع فعل را در دسته‌بندی‌های مختلف معرفی می‌کنیم. افعال فارسی از نظر صیغه، ساختمان، زمان، معلوم بودن و نبودن، گذرا بودن و نبودن، خاص یا ربطی بودن و... به انواعی تقسیم می‌شوند که برای شناسایی فعل در جمله به شناخت و یادگیری آن‌ها نیاز داریم.

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری انواع فعل، فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه نهم فرادرس را یاد بگیرید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌‌ایم.

فعل مفرد و جمع

فعل‌های فارسی در شش صیغه یا شخص و شمار صرف می‌شوند. اما کل این صیغه‌ها در یک دسته‌بندی کلی به افعال مفرد و جمع تقسیم می‌شوند. یعنی فعل‌های فارسی در اول شخص، دوم شخص و سوم شخص صرف می‌شوند و هرکدام از این شخص‌ها نیز در حالت مفرد و جمع صرف می‌شوند.

جدول صرف فعل در تمام صیغه ها

در جدول زیر شخص و شمار یا همان صیغه‌های افعال فارسی را آورده‌ایم و یک فعل را در همه این صیغه‌ها صرف کرده‌ایم.

نکته: در ساختمان هر فعلی دو جزء اصلی وجود دارد. یکی از آن‌ها بن افعال است. جزء دیگر نیز شناسه‌های افعال هستند که نشان‌دهنده صیغه آن فعل هستند.

جدول شناسه های فعل

شناسه صیغه‌های مختلف فعل را در جدول پایین آورده‌ایم تا برای شناسایی فعل از آن‌ها استفاده کنید.

نکته ۱: شناسه فعل اول شخص مفرد ماضی و مضارع (-َ م) با ضمیر شخصی پیوسته این صیغه یکی است. برای مثال، در گروه اسمی «کتابم»، «-َ م» ضمیر پیوسته است. پس درباره این صیغه باید توجه کنیم که «-َ م» در صورتی شناسه است که به بن فعل ماضی یا مضارع اضافه شده باشد نه به اسم‌ها.

نکته ۲: در مبحث ضمایر، موضوعی به نام رقص ضمیر (جهش ضمیر) وجود دارد. منظور از این اصطلاح این است که ضمایر پیوسته در جایگاه اصلی خود به کار نرفته باشند و به جزئی دیگر چسبیده شده باشند. پس ممکن است، «-َ م» به فعلی چسبیده باشد اما شناسه‌ آن نباشد بلکه ضمیری باشد که نقش مفعولی یا نقش مضاف‌الیهی دارد. برای مثال، «-َ م» موجود در مصرع «شرح حسنت گنجدم اندر بیان» از «نورعلیشاه»، شناسه این فعل نیست بلکه مضاف‌الیهی برای کلمه «بیان» است. در واقع معنای این مصرع چنین است: «شرح حسنت اندر بیانم نمی‌گنجد.»

ساختمان فعل

افعال از نظر نوع ساختمان خود به سه نوع ساده، مرکب و پیشوندی تقسیم می‌شوند. در ادامه، هر سه نوع فعل از نظر ساختمان را با مثال توضیح می‌دهیم.

جدول انواع فعل از نظر ساختمان

در جدول زیر انواع فعل از نظر ساخت را با مثال آورده‌ایم. در ادامه هرکدام از این افعال را با مثال و به‌طور جداگانه برسی می‌کنیم.

فعل ساده

افعال ساده از یک بن فعل و شناسه ساخته می‌شوند. بن فعل آن‌ها نیز یک تکواژ مستقل و معنادار است و قابل تجزیه نیست. در ادامه، مثال‌هایی از این نوع فعل را مشاهده می‌کنیم.

فعل مرکب

فعل مرکب فعلی است که علاوه بر بن افعال و شناسه، یک جزء مستقل دیگر نیز در ساختمان آن وجود دارد. البته این جزء مستقل بعد از ساخت فعل مرکب، بخشی از فعل محسوب می‌شود. برای مثال فعل «کنار آمدم» فعلی مرکب است که از ترکیب «کنار + آمد + -َ م» ساخته شده و همه اجزای آن، یک معنای واحد را به ما منتقل می‌کنند. در جدول زیر، نمونه‌های بیشتری از این نوع فعل را آورده‌ایم.

نکته: «می» در فعل «پناه می‌آوردند» در جدول بالا، پیشوندی تصریفی است که برای صرف این فعل در زمان مضارع، به آن اضافه شده و ساختمان فعل را تبدیل به حالت پیشوندی نمی‌کند. چون تغییری در معنای این فعل ایجاد نمی‌کند.

فعل پیشوندی

اگر یک تکواژ وابسته به ابتدای فعلی اضافه شود و معنای آن را تغییر دهد، فعل پیشوندی ساخته می‌شود. برای مثال، فعل «درافتادم» از ترکیب «در (پیشوند) + افتاد (بن فعل) + شناسه (-َ م)» ساخته شده و فعلی پیشوندی محسوب می‌شود. د جدول زیر نمونه‌هایی دیگر از فعل پیشوندی را بررسی کرده‌ایم.

نکته: برخی از فعل‌ها هم مرکب و هم پیشوندی محسوب می‌شوند. در ساختمان چنین افعالی هم پیشوند و هم تکواژ آزاد وجود دارد که هر دوی این‌ها به بن فعل اضافه شده‌اند. برای مثال، فعل «سر باز زدن» فعل پیشوندی مرکب است که «سر» آن را مرکب ساخته و «باز» نیز باعث پیشوندی شدن این فعل شده است.

تا اینجا، کاربرد و جایگاه فعل در جمله را بررسی کردیم و انواع فعل از نظر ساختمان و شخص و شمار را شناختیم. در ادامه، انواع فعل از نظر زمان، معلوم یا مجهول، تام یا اسنادی بودن و... را بررسی می‌کنیم تا بهتر بدانیم که چگونه فعل را در جمله پیدا کنیم و مشخص کنیم.

زمان فعل

فعل‌های فارسی در یک دسته بندی کلی در سه زمان گذشته، حال و آینده قرار می‌گیرند. اما هرکدام از انواع این زمان‌ها دارای انواع و ساختارهای مختلفی هستند که در این بخش همه آن‌ها را با مثال یاد می‌گیریم.

• انواع فعل‌های ماضی
• انواع فعل‌های مضارع
• انواع فعل آینده

در ادامه همه انواع فعل از نظر زمان را با مثال و در جدول توضیح داده‌ایم.

انواع فعل ماضی

منظور از فعل ماضی این است که عملی که فعل به وقوع آن دلالت می‌کند، در گذشته دور یا نزدیک انجام شده است. در جدول زیر انواع افعال ماضی را با ساختار آن‌ها آورده‌ایم و یک فعل نمونه را در همه این زمان‌ها صرف کرده‌ایم.

نکته: افعالی که در جدول بالا وجود دارند و از مصدرهای «استن، باشیدن، بودن و داشتن» ساخته می‌شوند، افعال کمکی هستند و برای بررسی مورادی چون ساختمان فعل و... نباید به آن‌ها توجه کنیم بلکه فقط بخش اصلی فعل را در نظر می‌گیریم.

انواع فعل مضارع

افعال مضارع، وقوع و انجام فعل در زمان حال را نشان می‌دهند. در جدول زیر، انواع فعل مضارع فارسی را آورده‌ایم.

نکته: فعل‌های ساخته شده از مصدر «داشتن» برای ساخت فعل مضارع مستمر نیز فعل کمکی هستند و برای بررسی فعل نباید آن‌ها را در نظر گرفت.

فعل آینده

فعل آینده یا مستقبل وقوع یا انجام کاری در زمان آینده را نشان می‌دهد. این فعل یک ساختار اصلی و یک ساختار فرعی دارد که آن‌ها را در جدول زیر آورده‌ایم و برای هرکدام مثال نیز قرار داده‌ایم.

در این بخش، انواع فعل ماضی و مضارع را با ساختار و مثال بررسی کردیم. در ادامه به معرفی افعال خاص و ربطی و معلوم و مجهول و... می‌پردازیم تا یاد بگیریم چگونه فعل را در جمله پیدا کنیم و تشخیص دهیم.

خاص و ربطی

در یک دسته‌بندی دیگر، فعل فارسی به دو نوع خاص (تام) و اسنادی (ربطی) تقسیم می‌شود. افعال خاص، انجام یا وقوع کار و عمل خاصی را بیان می‌کنند اما فعل‌های اسنادی یا ربطی چنین معنایی ندارند و فقط صفت و حالتی را به نهاد جمله نسبت می‌دهند. در ادامه نمونه‌هایی از هر دو نوع فعل را بررسی می‌کنیم.

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری افعال اسنادی، فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه هفتم فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

فعل تام یا خاص

فعل خاص یا تام، انجام یک کار خاص مانند «پوشیدن، رفتن، ماندن، گفتن» و هر عمل دیگری را نشان می‌دهد. در جدول زیر، چند نمونه فعل خاص آورده‌ایم و علت خاص بودن یا غیراسنادی بودن آن‌ها را نیز بیان کرده‌ایم.

فعل اسنادی یا ربطی

افعال اسنادی یا ربطی انجام هیچ عمل یا کار خاصی را نشان نمی‌دهند بلکه فقط ویژگی و صفتی را به نهاد جمله نسبت می‌دهند. برای مثال در جمله «زمین خیس است.» فعل اسنادی «است»، فقط صفت «خیس» را به نهاد جمله (زمین) نسبت داده است. در ادامه با فعل‌های اسنادی پرکاربرد آشنا می‌شویم.

جدول افعال پرکاربرد اسنادی

در جدول زیر، پرکاربردترین افعال اسنادی را آورده‌ایم و برای هرکدام از آن‌ها مثال نیز قرار داده‌ایم.

نکته: ممکن است فعل‌های اسنادی که از مصدر «استن» ساخته می‌شوند، به مسند جمله بچسبند. برای مثال، «-َ م» در جمله «من خوبم.» فعل اسنادی است. این افعال در صورت چسبان بودن به این صورت صرف می‌شوند: «-َ م، ـی، ـه، ـیم، ـید، -َند»

در این بخش، با فعل خاص و اسنادی و تفاوت آن‌ها آشنا شدیم تا بدانیم چگونه فعل را در جمله پیدا کنیم. در ادامه نیز به بررسی افعال معلوم و مجهول و افعال گذرا و ناگذر می‌پردازیم.

معلوم و مجهول

افعال از نظر مشخص بودن یا نبودن فاعل یا همان انجام‌دهنده خود، به دو نوع معلوم و مجهول تقسیم می‌شوند. برای مثال فعل «گفتم» فعلی معلوم و فعل «گفته شد» فعلی مجهول است. در ادامه با روش ساخت فعل مجهول و نمونه‌هایی از آن آشنا می‌شویم.

پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری فعل مجهول و شیوه ساخت آن، فیلم آموزش ادبیات فارسی پایه یازدهم فرادرس را تماشا کنید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

ساخت فعل مجهول

هر فعل مجهولی از یک فعل خاص معلوم ساخته می‌شود. در کادر زیر روش ساخت فعل مجهول از فعل معلوم را آورد‌ه‌ایم.

نکته ۱: برای مجهول کردن یک جمله، ابتدا فاعل آن را حذف می‌کنیم و مفعول جمله را در جایگاه نهاد جمله قرار می‌دهیم. به همین دلیل است که شناسه فعل مجهولی که می‌سازیم باید با مفعول مطابقت داشته باشد وگرنه در حالت عادی و در صورت معلوم بودن فعل جمله، شناسه افعال باید مطابق با شخص و شمار فاعل یا نهاد جمله باشد.

نکته ۲: چون برای مجهول کردن جمله لازم است که مفعول را در جایگاه نهاد جمله قرار بدهیم، فقط افعال گذرا به مفعول قابلیت تبدیل به فعل مجهول را دارند.

مثال فعل مجهول در جمله

در جدول زیر جمله‌هایی با فعل مجهول را بررسی کرده‌ایم. حالت معلوم این جمله‌ها را نیز در ستون بعدی جدول قرار داده‌ایم.

نکته: افعال ساخته‌شده از مصدر «شدن» که برای مجهول‌سازی فعل‌ها به کار می‌روند، فعل کمکی هستند و برای بررسی نکته‌های مربوط به انواع فعل باید بخش اصلی فعل مجهول (صفات مفعولی) را در نظر بگیریم.

در این بخش افعال معلوم و مجهول و روش مجهول‌سازی افعال را شناختیم تا بهتر بدانیم که چگونه فعل را در جمله پیدا کنیم. در ادامه مطلب، افعال گذرا و ناگذر و افعال حذف‌شده را با مثال بررسی می‌کنیم.

گذرا و ناگذر

اگر افعال فارسی به‌جز نهاد یا فاعل به جزء یا اجزاء دیگری نیاز نداشته باشند، ناگذر یا لازم هستند اما اگر جز این جزء به اجزایی چون مفعول، متمم و... نیاز داشته باشند تا معنای آن‌ها کامل شود، گذرا یا متعدی هستند. خود افعال گذرا نیز انواعی دارند که در این بخش همه را با مثال یاد می‌گیریم.

جدول مقایسه فعل گذرا و ناگذر

در جدول زیر نمونه‌هایی از فعل‌های گذرا و ناگذر را با هم مقایسه کرده‌ایم.

جدول انواع فعل گذرا

خود فعل‌های گذرا یا متعدی نیز به انواعی تقسیم می‌شوند که همه آن‌ها را در جدول زیر آورده‌ایم و برای هرکدام از آن‌ها مثالی نیز قرار داده‌ایم.

انواع فعل از نظر وجه

فعل‌ها از نظر وجه به سه نوع اخباری، التزامی و امری تقسیم می‌شوند. در جدول زیر، این سه حالت را با هم مقایسه کرده‌ایم.

نکته: تا اینجا با افعال خبری و التزامی آشنا شده‌ایم اما افعال امری از ساختار «بـ + بن مضارع + شناسه» ساخته می‌شوند. برای مثال، افعال «برو، بیایید، بمان، بخوانید و...» فعل امر هستند. حالت امری افعال اسنادی مختلف نیز از ترکیب «بن مضارع «باش» + شناسه» ساخته می‌شود.

شمارش فعل در جمله

برای شمارش فعل‌های یک متن باید نکاتی را رعایت کنیم که همه آن‌ها را در همین بخش یاد می‌گیریم.

• شمارش افعال کمکی
• شمارش افعال حذف‌شده

برای هرکدام از این نکات نیز، مثال‌هایی آورده‌ایم و افعال آن‌ها را شمرده‌ایم. پیش از آن می‌توانید فیلم آموزش رایگان فعل در فارسی فرادرس را تماشا کنید تا بهتر بتوانید افعال جمله‌ها را بشمارید. لینک این آموزش را در کادر پایین آورده‌ایم.

افعال کمکی

افعال کمکی که در ساختمان برخی از فعل‌های فارسی وجود دارند، فعل جداگانه‌ای محسوب نمی‌شوند و باید در شمارش فعل‌ها، افعال کمکی را همراه با فعل اصلی، یک فعل واحد در نظر بگیریم. در ادامه این موضوع را با مثال توضیح می‌دهیم تا بهتر درک کنید.

جدول افعال دارای فعل کمکی

در جدول زیر همه انواع فعل‌هایی که در ساختار خود فعل کمکی دارند را آورده‌ایم تا بتوانید آن‌ها را در هر جمله‌ای تشخیص دهید.

نکته: ممکن است در برخی جمله‌ها بین فعل کمکی و فعل اصلی فاصله وجود داشته باشد. برای مثال، فعل جمله «آن‌ها دارند در حل مسائل ریاضی پارسا به او کمک می‌کنند.»، عبارت «دارند کمک می‌کنند» است.

مثال شمارش فعل کمکی

در جدول زیر، افعال دارای فعل کمکی را آورده‌ایم و نحوه شمارش آن‌ها را توضیح داده‌ایم.

افعال حذف شده

باید فعل‌های حذف‌شده به قرینه لفظی یا معنایی را نیز در شمارش افعال موجود در جمله، محسوب کنیم. یعنی هر فعل حذف‌شده، یک فعل شمرده می‌شود. در ادامه نحوه شمارش فعل‌های حذف‌شده را با مثال توضیح می‌دهیم.

مثال شمارش افعال محذوف

در جدول زیر جمله‌هایی با فعل محذوف آورده‌ایم و تعداد فعل‌های موجود در آن‌ها را شمرده‌ایم.

تا اینجا با شناخت انواع فعل، یاد گرفتیم چگونه فعل را در جمله پیدا کنیم و در ادامه بررسی می‌کنیم چگونه فعل را در شعر پیدا کنیم و روش‌های تشخیص دیگر اجزای جمله چگونه است.

روش تشخیص دیگر اجزای جمله

تا اینجا یاد گرفتیم چگونه فعل را در جمله پیدا کنیم و با انواع فعل آشنا شدیم. در این بخش به‌طور خلاصه توضیح می‌دهیم که دیگر اجزای جمله را چگونه تشخیص دهیم.

• تشخیص نهاد جمله
• تشخیص مسند جمله
• تشخیص فاعل جمله
• تشخیص مفعول جمله

در ادامه روش پیدا کردن اجزای مهم جمله‌ها را با مثال یاد می‌گیریم. پیش از آن می‌توانید با تماشای فیلم آموزش رایگان مفعول در فارسی فرادرس، با این نقش دستوری مهم در زبان فارسی و روش تشخیص آن آشنا شوید. لینک این آموزش را در کادر زیر آورده‌ایم.

چگونه نهاد را در جمله پیدا کنیم؟

برای پیدا کردن نهاد جمله کافی است مراحل جدول پایین را طی کنیم. برای یادگیری بهتر شما این مراحل را روی یک جمله نمونه پیاده کرده‌ایم.

چگونه مسند را در جمله پیدا کنیم؟

مسند همان صفت یا حالتی است که توسط فعل اسنادی به نهاد جمله نسبت داده می‌شود. در جدول زیر مراحل تشخیص مسند جمله را آورده‌ایم و این مراحل را روی یک جمله نیز انجام داده‌ایم.

چگونه فاعل را در جمله پیدا کنیم؟

فاعل همان انجام‌دهنده فعل جمله است. برای تشخیص این نقش دستوری، کافی است مراحل جدول پایین را انجام دهید. مراحل تشخیص فاعل را برای یک جمله نمونه نیز طی کرده‌ایم.

چگونه مفعول را در جمله پیدا کنیم؟

مفعول همان جزء جمله است که فعل بر روی آن انجام یا واقع می‌شود. برای پیدا کردن نقش مفعول باید مراحل جدول پایین را طی کنیم.

تمرین پیدا کردن فعل در جمله

حالا که یاد گرفتیم چگونه فعل را در جمله پیدا کنیم، می‌توانید تمرین زیر را انجام دهید. برای شرکت در این تمرین باید گزینه درست مورد نظر خود در هر سؤال را انتخاب کنید. سپس روی گزینه «مشاهده جواب» کلیک کنید تا پاسخ درست، نشان داده شود. برخی از سؤال‌ها دارای توضیحاتی هستند که بعد از انجام این مراحل، قابل مشاهده هستند. با ثبت هر پاسخ درست، یک امتیاز می‌گیرید و امتیاز نهایی خود را بعد از پایان تمرین یعنی بعد از انتخاب و ثبت پاسخ همه پرسش‌ها و با زدن گزینه «دریافت جواب آزمون»، خواهید دید.

جدول خلاصه نکات یافتن فعل در جمله

در این مطلب از مجله فرادرس یاد گرفتیم که چگونه فعل را در جمله پیدا کنیم و نقش و کاربرد فعل در جمله را شناختیم. همچنین با انوع فعل یعنی فعل ساده، مرکب، پیشوندی، فعل معلوم، فعل مجهول، انواع فعل گذرا، ناگذر، انواع افعال ماضی و مضارع، فعل تام و اسنادی و... آشنا شدیم و هرکدام را با مثال بررسی کردیم. علاوه بر این‌ها، مباحث حذف فعل و شمارش فعل را نیز به‌طور کامل توضیح دادیم. در انتهای مطلب نیز پرسش‌هایی چهارگزینه‌ای قرار دادیم که با پاسخ دادن به آن‌ها میزان یادگیری خود را بسنجید و در این زمینه تمرین کنید. در جدول زیر، خلاصه مهم‌ترین نکات بیان‌شده در این مطلب را آورده‌ایم. البته برای یادگیری درست و کامل این مبحث حتماً کل مطلب را مطالعه کنید.