فرادرسفعل ماضی ساده چیست؟ – توضیح به زبان ساده + نکته های مهم
در زبان فارسی فعل‌هایی که وقوع رخداد را در زمان گذشته نشان می‌دهند، ولی هر کدام را در مورد خاصی به‌کار می‌بریم، «فعل ماضی» نامیده می‌شوند. حال برای اینکه بدانیم فعل ماضی ساده چیست ابتدا باید ساخت آن را بشناسیم. فعل ماضی ساده، ماضی مطلق یا گذشته ساده از «بن ماضی» و شناسه‌ها ساخته می‌شود. ماضی ساده فعل پرکاربردی است و در مکالمات یا نوشته‌های زبان فارسی بسیار به چشم می‌خورد. بنابراین در این مطلب از «مجله فرادرس» قصد داریم فعل ماضی ساده را به همراه نحوه ساخت، کاربردها و نکته‌های مهم به شما معرفی کنیم.
فعل ماضی ساده چیست ؟
گفتیم فعل‌هایی که زمان گذشته را به ما نشان می‌دهند، «ماضی» نام دارند. انواع معروف «ماضی» در زبان فارسی را در ادامه مشاهده می‌کنید.
- ماضی ساده
- ماضی نقلی در فارسی
- ماضی استمراری در فارسی
- ماضی نقلی مستمر
- ماضی بعید در فارسی
- ماضی ابعد
- ماضی التزامی
- ماضی مستمر (ملموس)
- ماضی ملموس نقلی
اما پیش از آنکه ساخت و موارد مهم استفاده فعل ماضی ساده را بررسی کنیم، به جمله‌های زیر و فعل‌های برجسته دقت کنید. این فعل‌ها ماضی ساده در زبان فارسی‌اند.
پدرم سال‌ها پیش از فوت مادر درگذشت.
چند دقیقه پیشتر او را در راهروی ساختمان دیدم.
مادر، پدر من رفتم.
تقاضای وام کردم و هر روز منتظر تماس بانک بودیم.
ساخت فعل ماضی ساده چیست ؟
فعل ماضی ساده از ترکیب بن ماضی به اضافه شناسه فعل در فارسی ساخته می‌شود. سوم‌شخص مفرد فعل ماضی ساده شناسه ندارد، بنابراین همان بن ماضی است.
برای اینکه بدانید ساخت فعل ماضی ساده چیست، به جدول زیر و صرف فعل خوردن در این زمان توجه کنید.
| صرف فعل «خوردن» در زمان ماضی ساده | |
| اول‌شخص مفرد | خوردم |
| دوم‌شخص مفرد | خوردی |
| سوم‌شخص مفرد | خورد |
| اول‌شخص جمع | خوردیم |
| دوم‌شخص جمع | خوردید |
| سوم‌شخص جمع | خوردند |
هر فعل این جدول اجزایی دارد که در جدول زیر برای شما تفکیک کرده‌ایم.
| تفکیک اجزای صرف فعل «خوردن» در زمان ماضی ساده | |
| خورد + ـَم | خوردم |
| خورد + ی | خوردی |
| خورد + * | خورد |
| خورد + یم | خوردیم |
| خورد + ید | خوردید |
| خورد + ند | خوردند |
نکته: «*» در سوم‌شخص مفرد علامت تکواژ تهی یا صفر است.
مهم‌ترین موارد استفاده ماضی ساده
فعل ماضی ساده استفاده‌های فراوانی در زبان فارسی دارد که در ادامه برای شما فهرست کرده‌ایم.
- برای بیان وقوع فعل در زمان گذشته به صورت مطلق، بدون توجه به دوری و نزدیکی زمانی که اتفاق افتاده و اینکه تکرار شده یا استمرار داشته است و یا با مفاهیمی مانند آرزو، تردید و... همراه بوده است:
ابن‌سینا در همدان درگذشت.
(این اتفاق در گذشته‌ای دور اتفاق افتاده است.)
لحظه‌ای پیش او را دیدم.
(این اتفاق در گذشته‌ای بسیار نزدیک اتفاق افتاده است.)
- برای بیان وقوع فعلی در زمان حال یا زمان آینده:
ساعت چهار در مدرسه منتظرت هستم، اگر نیامدی، من رفتم.
(این جمله یعنی اگر نیایی، من می‌روم.)
بچه‌ها من رفتم.
(این جمله برای زمانی است که گوینده هنوز نرفته است و می‌خواهد برود.)
- به‌جای فعل ماضی استمراری در فعل‌های «بودن» و «داشتن»:
هر روز این درد را داشتم ولی طبیبی نبود که به او مراجعه کنم.
سال‌ها بود که او را ندیده بودم.
در آن حالی که داشت ممکن بود گردن یک کدامشان را بشکند.
(آل‌احمد / مدیر مدرسه)
یک فراش دیگر از اداره فرهنگ خواستم که هر روز منتظر ورودش بودیم.
(آل‌احمد / مدیر مدرسه)
نکته: در این مثال‌ها اگر به‌جای فعل‌های «داشتم»، «بود»، «داشت» و «بودیم» فعل‌های دیگری بگذاریم باید ماضی استمراری باشد. برای درک بهتر به جمله‌های زیر توجه کنید.
هر روز این درد را داشتم / می‌کشیدم ولی طبیبی نبود که به او مراجعه کنم.
***
سال‌ها بود / می‌گذشت که او را ندیده بودم.
- در ماضی مستمر از مصدر «داشتن» برای فعل کمکی:
داشتم می‌رفتم، داشتی می‌رفتی.
- در ماضی بعید از مصدر «بودن» برای فعل کمکی:
رفته بودم، رفته بودی.
سوالات متداول درباره ماضی ساده
برای درک بهتر مطلب «فعل ماضی ساده چیست؟» در ادامه این مطلب به تعدادی از پرسش‌های رایج در این خصوص پاسخ داده‌ایم.
ساخت فعل ماضی ساده چیست؟
ساخت فعل ماضی ساده یا مطلق بهصورت «بن ماضی + شناسههای فاعلی ـَم، ـی، *، یم، ید، ـَند» است. برای مثال صرف فعل دویدن در زمان ماضی ساده فارسی به صورت «دویدم، دویدی، دوید، دویدیم، دویدید، دویدند» است.
ساخت فعل ماضی ساده منفی چیست؟
ساخت فعل ماضی ساده منفی بهصورت «ن + ماضی ساده» است. در واقع نون نفی بر سر ماضی ساده میآید و آن را منفی میکند.
ساخت فعل ماضی ساده مجهول چیست؟
ساخت فعل ماضی ساده مجهول بهصورت «صفت مفعولی در فارسی + ماضی ساده فعل کمکی شدن» است. برای مثال فعل «دیده شدم» را در نظر بگیرید.
تمرین فعل ماضی ساده
برای ارزیابی عملکرد خود در رابطه با مطلب «ماضی ساده چیست» می‌توانید از تمرین‌هایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته است استفاده کنید. پاسخ سؤالات نیز بعد از هر پرسش آمده است.
تمرین
حال که دانستیم ماضی ساده چیست، در نمونه‌های زیر آن را معین کنید.
سوال ۱: برگشت یار سرکشم بگذاشت عیش ناخوشم
چون مجمری پرآتشم کز سر دخانم می‌رود
سعدی
جواب: برگشت یار سرکشم بگذاشت عیش ناخوشم
چون مجمری پرآتشم کز سر دخانم می‌رود
سعدی
سوال ۲: دیدم صنمی سرو قد و روی چو ماهی
الهی تو گواهی، خدایا تو پناهی
عارف قزوینی
جواب: دیدم صنمی سرو قد و روی چو ماهی
الهی تو گواهی، خدایا تو پناهی
عارف قزوینی
سوال ۳: دیروز صبح کمی پیاده‌روی کردم و بعد فنجانی قهوه نوشیدم.
جواب: دیروز صبح کمی پیاده‌روی کردم و بعد فنجانی قهوه نوشیدم.
سوال ۴: مدام کمردرد داشتم.
جواب: مدام کمردرد داشتم.
سوال ۵: گفتیم عشق را به صبوری دوا کنیم.
سعدی
جواب: گفتیم عشق را به صبوری دوا کنیم.
سعدی
سوال ۶: حافظ می‌گوید: «گفتند خلایق که تویی یوسف ثانی، چون نیک بدیدم به حقیقت بِه از آنی». یعنی مردم همه گفتند که تو در زیبایی و جمال، یوسف دومی، اما وقتی من به تو دقیق‌تر خیره شدم، دریافتم که به راستی تو بهتر از آنی که مردم گفته‌اند.
جواب: حافظ می‌گوید: «گفتند خلایق که تویی یوسف ثانی، چون نیک بدیدم به حقیقت بِه از آنی». یعنی مردم همه گفتند که تو در زیبایی و جمال، یوسف دومی، اما وقتی من به تو دقیق‌تر خیره شدم، دریافتم که به راستی تو بهتر از آنی که مردم گفته‌اند.
سوال ۷: دیروز خیلی زود به محل کارم رسیدم و دیرتر از همیشه رفتم. برای همین از تاخیر امروز هراسی ندارم.
جواب: دیروز خیلی زود به محل کارم رسیدم و دیرتر از همیشه رفتم. برای همین از تاخیر امروز هراسی ندارم.
جمع‌بندی فعل ماضی ساده چیست
در این مطلب از «مجله فرادرس» دانستیم فعل ماضی ساده چیست. برای جمع‌بندی چند نکته مهم مطلب را در ادامه برای شما فهرست کرده‌ایم.
- فعل‌هایی در زبان فارسی که زمان گذشته را به ما نشان می‌دهند، «ماضی» نام دارند.
- ساختمان فعل ماضی ساده، بن ماضی به اضافه شناسه فعل است.
- برای بیان وقوع فعل در زمان گذشته به صورت مطلق، از فعل ماضی ساده استفاده می‌کنیم.
- گاهی برای بیان وقوع فعلی در زمان حال یا زمان آینده یا به‌جای فعل ماضی استمراری در فعل‌های «بودن» و «داشتن»، از این فعل استفاده می‌کنیم.
- در ماضی مستمر از مصدر «داشتن» و در ماضی مستمر از مصدر «داشتن» برای فعل کمکی از فعل ماضی ساده استفاده می‌کنیم.
- فعل ماضی ساده منفی بهصورت «ن + ماضی ساده» ساخته می‌شود.
- فعل ماضی ساده مجهول بهصورت «صفت مفعولی + ماضی ساده فعل کمکی شدن» ساخته می‌شود.
