فرادرسمرکز رشد چیست؟ – مزایا، امکانات و وظایف انکوباتور به زبان ساده
مراکز رشد، سازمان‌هایی تخصصی ویژه استارتآپها هستند که در سرمایه‌گذاری و ارائه خدمات منتورینگ در حوزه‌های مختلف به کسب و کارهای نوپا در مراحل اولیه کمک می‌کنند. در حقیقت مراکز رشد، ابزاری حیاتی برای حرکت رو به جلو و ارتقای هر استارتآپ به حساب می‌آیند. بنابراین داشتن اطلاعات اولیه در مورد مزایا و امکانات این مراکز برای هر کارآفرین می‌تواند وی را در حرکت هرچه سریع‌تر به سمت اهداف بیشتر کمک کند. در این مطلب از مجله فرادرس قصد داریم با پرداختن به مفهوم اینکه مرکز رشد چیست، ویژگی‌ها، عملکرد، انواع و نحوه ورود به انکوباتورهای کسب و کار را مورد بررسی قرار دهیم.
مرکز رشد چیست و چگونه کار می‌کند؟
مراکز رشد یا «انکوباتور کسب و کار» (Business Incubator) سازمان‌های منحصر به‌فردی هستند که به‌عنوان سکوی پرش برای استارتآپها و کسب و کارهای نوپا با هدف در اختیار گذاشتن ابزارهای تخصصی مورد نیاز برای رشد و اجرایی شدن نوآوری‌ها عمل می‌کنند. منابع و خدمات قابل ارائه این مراکز متفاوت است و طیف وسیعی از مواردی چون دسترسی به فضای اداری، فرصت‌های منتورینگ، کارگاه‌های آموزشی کسب و کار و برگزاری رویدادها تا جذب سرمایه‌گذار را در بر می‌گیرد. ساختار یک انکوباتور بسیار مشابه فضای اداری شرکت و در برگیرنده فعالیت‌هایی مانند برگزاری جلسات هفتگی برنامه‌ریزی شده، تدوین برنامه اجرایی با زمان بندی مشخص و حتی سرپرستی مستقیم می‌تواند باشد. طول مدت برنامه حمایتی مراکز رشد نیز معمولا درازمدت و حدود دو سال بعد از پذیرش استارتآپ است.
ایده انکوباتور در حدود ۶۰ سال پیش از شهر نیویورک آغاز شد. در آن زمان کارآفرینی به نام «جوزف مانکوسو» (Joseph Mancuso) کارخانه خانوادگی خود را در اختیار افراد مختلف مستعد برای راه‌اندازی کسب و کارهای کوچک قرار داد. به این ترتیب توانست فضای اداری کم‌هزینه‌ای را برای رشد شرکت‌های نوآور و نوپا فراهم کند. طبق برآورد موسسه بین المللی نوآوری کسب و کار، در حال حاضر بیش از ۷۰۰۰ مرکز رشد معادل یک انکوباتور برای هر کسب و کار در جهان وجود دارد. در ایران نیز طبق آمار دفتر سیاست‌گذاری برنامه‌ریزی توسعه فناوری و نوآوری ۲۹۰ مرکز رشد در زمینه پذیرش ایده‌ها اقدام می‌کنند و تنها کافی است متناسب با نیاز و خدمات ارائه شده، درخواست مورد نیاز برای استقرار در آن‌ها را ارسال کرد.
مزایای استقرار کسب و کارها در مرکز رشد چیست ؟
طبق آمار تنها ۵۱ درصد از کسب و کارها پس از سال پنجم فعالیت می‌توانند ادامه فعالیت دهند. این میزان برای بسیاری از کارآفرینان واقعیتی نگران‌کننده است. دلایل مختلفی برای شکست استارتآپها از جمله نداشتن تجربه کافی مدیران یا کمبود بودجه وجود دارد که پیوستن به مراکز رشد می‌تواند بسیاری از آن‌ها را برطرف کند. در این مطلب از مجله فرادرس به بررسی پنج مورد از این مزایا می‌پردازیم.
۱. در اختیار قرار دادن فضای اداری
مراکز رشد با اختصاص فضای لازم برای فعالیت استارتآپها با هزینه پایین، کمک بزرگی در کاهش هزینه اجاره یا سرمایه‌گذاری برای خرید محل و همچنین هزینه‌های سربار دیگر هستند. کاهش این هزینه‌ها امکان استفاده از منابع مالی صرفه‌جویی شده در بخش‌های دیگر را به استارتآپ می‌دهد. در ضمن از آنجا که در این فضاهای اداری، چندین کسب و کار نوپا استقرار دارند، فرصت بسیار مناسبی برای شبکه‌سازی با سایر شرکت‌ها و افراد همفکر در انکوباتورها فراهم است. از طریق ایجاد ارتباط، هر کسب و کار می‌تواند با چالش‌های مشابه در سایر شرکت‌ها آشنا شده و از تجربیات آن‌ها در مسیر خود استفاده کند.
۲. کمک به تامین بودجه
تامین سرمایه‌گذاری اولیه برای راه‌اندازی کسب و کار امکان دستیابی به اهداف بزرگتر و ارتقای فعالیت به سطح بعدی را برای استارتآپها فراهم می‌کند. مراکز رشد از طریق اتصال کسب و کارهای نوپا به سرمایه‌گذاران، صندوق‌های سرمایه‌گذاری یا سایر منابع مالی، به آن‌ها در رشد و ورود به بازار رقابتی کمک می‌کنند. معمولا سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به فعالیت اقتصادی بر روی شرکت‌هایی که در انکوباتورها مستقر هستند، نشان می‌دهند.
۳. خدمات منتورینگ و آموزش
مراکز رشد از طریق منتورها، کارآفرینان و مربی‌های با تجربه، خدمات حرفه‌ای تخصصی را برای استارتآپها فراهم می‌کنند. این موضوع کمکی به مدیران است تا بتوانند تصمیم‌ها و استراتژی‌های موثری برای مسائل مالی، حقوقی، منابع انسانی و توسعه فناوری‌ها اتخاذ کنند.
۴. محیط رشد ساختار یافته و متمرکز
مراکز رشد با داشتن اهداف، برنامه‌ریزی و منابع مالی مشخص، محیطی ساختار یافته برای رشد استارتآپها را فراهم می‌کنند. این موضوع به کارآفرینان کمک می‌کند تا متمرکز بمانند و بتوانند به شکل کارآمدتری رو به جلو حرکت کنند. ضمن اینکه قرارگیری در محیط‌های دارای افراد همفکر و عادت به پیروی از یک برنامه مشخص، انگیزه اعضای استارتآپ را بیشتر خواهد کرد.
۵. ایجاد اعتبار و شهرت
استقرار در مرکز رشد، عاملی برای اعتبار کسب و کارهای نوپا است. از آنجا که در آغاز هر فعالیت، استارتآپها به عنوان شرکتی شناخته شده در صحنه رقابت و جذب سرمایه‌گذار به حساب نمی‌آیند، فعالیت در انکوباتور می‌تواند هر کسب و کار نوپا را به گزینه‌ای جذاب از نظر سرمایه‌گذاران تبدیل کند.
چالش‌های استقرار کسب و کارها در مرکز رشد چیست ؟
در کنار مزایای فراوانی که استقرار در مراکز رشد را جذاب نشان می‌دهد، اطلاع از چالش‌های بعد از ورود به این مراکز، می‌تواند مانعی برای کاهش انگیزه فعالیت اعضای تیم و مدیران استارتآپها باشد. به‌طور کلی کارآفرینان با هفت چالش عمده ممکن است مواجه شوند.
۱. نیاز به تعهد استقرار برای زمان مشخص
در بیشتر موارد ممکن است استارتآپ تعهدی برای استقرار در مدت زمان مشخص به مدیر مرکز رشد بدهد. در هر حال اگر اطمینان لازم در این خصوص وجود داشته باشد که ورود به انکوباتور با الزامات و اهداف کسب و کار تطابق دارد، در این صورت الزام به رعایت زمانی، منطقی به‌نظر می‌رسد.
۲. رقابت
ورود به مراکز رشدی که دارای خدمات در سطحی عالی هستند، سخت، زمان‌بر و رقابتی است. بنابراین پیش از هر فعالیتی برای ارائه درخواست باید مطمئن بود که زمان‌بندی فعالیت در این خصوص برای کسب و کار مانعی به‌وجود نمی‌آورد.
۳. صرف وقت برای آموزش‌ها
بیشتر مراکز رشد، برنامه‌های آموزشی خاصی را برای اعضای تیم استارت‌آپی تدوین می‌کنند. هر چند این برنامه‌ها تاثیر بسیاری در ارتقای دانش و تجربه افراد دارد، اما در عین حال می‌تواند زمانی را که باید صرف فعالیت‌های دیگر شود، به آموزش اختصاص یابد. بنابراین بهترین کار در این خصوص در نظر گرفتن اولویت‌ها است.
۴. عدم رعایت حریم خصوصی
از آنجا که فضای کاری در مراکز رشد به‌صورت اشتراکی است، ممکن است نگرانی‌هایی برای حفظ حریم خصوصی و اطلاعات حساس استارتآپها به‌وجود آید. برای جلوگیری از این موضوع، کسب و کارها می‌توانند اقدامات احتیاطی لازم را برای حفظ داده‌های خود انجام دهند.
۵. عدم تمرکز لازم
وجود فضای اشتراکی فعالیت، عاملی برای عدم تمرکز و در نتیجه کاهش بهره‌وری و عملکرد است. این موضوع برای همه کارآفرینان ایده‌آل نیست و چالش‌هایی را برای آن‌ها به‌وجود می‌آورد. بنابراین کلیه استارتاپ‌ها لازم است بر اساس موقعیت مکانی، اهداف و الزامات خاص خود، بهترین تصمیم را برای فعالیت در انکوباتور بگیرند.
۶. محدودیت‌های استقرار مکانی
برخی از مراکز رشد، مناطق یا شهرهای خاصی را برای استقرار استارتآپها در نظر می‌گیرند. در این حالت، چالش‌هایی مانند جابجایی یا رفت و آمدهای طولانی، کارآفرینان را با مشکل مواجه می‌کند. بنابراین لازم است که هر کسب و کاری قبل از ورود به انکوباتور، با تعیین الزامات خاص و هدف خود از استقرار، تصمیم‌گیری لازم را انجام دهد.
تفاوت شتاب‌دهنده با مرکز رشد چیست ؟
شتاب‌هنده‌ها نوع دیگری از برنامه‌های حمایتی هستند که ممکن است برخی استارتآپها در مسیر انتخاب بین آن‌ها یا مرکز رشد دچار شک و تردید شوند. اما این دو، تفاوت‌هایی به شرح زیر دارند که هر مدیر کسب و کار قبل از تصمیم‌گیری لازم است آن‌ها را مورد توجه قرار دهد.
۱. تفاوت در فاز حمایتی
مراکز رشد برنامه‌های حمایتی برای استارت آپ‌ها در مراحل ابتدایی فعالیت را ارائه می‌دهند. اما شتاب‌دهنده‌ها، کسب و کارهایی را پذیرش می‌کنند که در فاز توسعه هستند و کمینه محصول قابل ارائه به بازار را در اختیار دارند.
۲. تفاوت در تامین منابع مالی
مراکز رشد، پل اتصال مستقیم سرمایه‌گذار به استارتآپها هستند و خود به شکل مستقیم برنامه تامین مالی ندارند. اما شتاب‌دهنده‌ها با سرمایه‌گذاری در کسب و کارها، در ازای تامین منابع مالی بخشی از سهام آن را در اختیار می‌گیرند.
۳. تفاوت در برنامه زمان‌بندی حمایتی
مراکز رشد برنامه زمان‌بندی حمایتی درازمدت و انعطاف‌پذیری دارند و معمولا تا زمانی‌که کسب و کار، محصول خود را برای ارائه به سرمایه‌گذار آماده کند، ادامه می‌یابد. در نقطه مقابل، شتاب‌دهنده‌ها در مدت زمانی کوتاه‌تر (معمولا سه تا شش ماه) و با هدف رشد سریع استارتآپ برنامه حمایتی خود را در اختیار قرار می‌دهند.
انواع مرکز رشد چیست ؟
انواع مختلفی از مراکز رشد با مدل‌های تامین مالی، امتیازات و حوزه‌های کاری مختلف وجود دارند. هر چند همه آن‌ها به‌دنبال رشد و توسعه استارتآپها هستند، با این حال اطلاع داشتن از نوع فعالیت و انتظارت انکوباتورها می‌تواند در انتخاب بهترین مورد متناسب با اهداف کسب و کار موثر باشد.
به‌طور کلی سه نوع مرکز رشد به شرح زیر وجود دارد.
- مرکز رشد دانشگاهی
- مرکز رشد غیرانتقاعی
- مرکز رشد شرکتی
۱. مراکز رشد دانشگاهی
انکوباتورهای دانشگاهی مراکزی هستند که دانشجویان در آن می‌توانند هم‌زمان با تحصیل، به راه‌اندازی کسب و کار خود مشغول شوند. روش فعالیت آن‌ها از طریق سرمایه‌گذاری مستقیم یا حمایت بوسیله سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر است که در صورت تامین مستقیم سرمایه، دانشگاه از درآمد حاصل برای تامین بودجه‌های جدید استفاده می‌کند. فعالیت در مراکز رشد دانشگاهی حمایت لازم برای دانشجویان در خصوص دسترسی به فناوری‌های پر هزینه و فرصت مناسب در جهت دنبال کردن اهداف خود در محیطی امن را فراهم می‌آورد.
یکی از برترین انکوباتورهای دانشگاهی در جهان، مرکز «Berkeley SkyDeck» متعلق به دانشگاه کالیفرنیا است که علاوه بر حمایت مالی تا سقف ۲۰۰ هزار دلار، فعالیت‌های توسعه مشتریان، بازاریابی، تبلیغات و پشتیبانی لجستیک را برای دانشجویان انجام می‌دهد.
۲. مراکز رشد غیرانتفاعی
برخی استارتآپها با هدف انجام تغییرات اجتماعی در جامعه بدون انتظار سود فعالیت می‌کنند. به همین دلیل مراکز رشد غیرانتقاعی به شکل انحصاری امکانات لازم مانند فضای کاری، برنامه‌ها و ابزارهای مورد نیاز توسعه را در اختیار این نوع کسب و کارها قرار می‌دهند.
«Mass Challenge» یکی از معروف‌ترین مراکز رشد غیرانتقاعی است که به کسب و کارهای نوپای فعال در حل چالش‌های جهانی، کمک می‌کند. برنامه‌های حمایتی این مرکز صنایعی مانند فناوری‌های بهداشتی، مواد غذایی و فضا را پوشش می‌دهد.
۳. مراکز رشد شرکتی
این نوع، توسط شرکت‌های تجاری مستقل و به منظور توسعه فعالیت‌ها و برنامه‌ها در داخل شرکت تاسیس می‌شود و هدف اصلی آن‌ها مانند همه انکوباتورها، ایجاد کسب و کار یا محصول جدید است. مراکز رشد شرکتی، از سود فعالیت‌های اقتصادی قبلی خود برای ایجاد جریان‌های درآمدی جدید و توسعه مرکزی برای نوآوری در شرکت استفاده می‌کنند. ضمن اینکه با این کار، به پرسنل کمک می‌کنند تا خود را به‌عنوان بخشی از فعالیتی بزرگتر در نظر بگیرند.
یکی از برجسته‌ترین مراکز رشد شرکتی، «Google Area 120» است که گوگل برای توسعه ایده‌های نوآورانه کارکنان خود ایجاد کرده است. این انکوباتور، بیش از ۱۲۰ تیم مختلف با حمایت همه جانبه شرکت را در خود جای داده است.
شاخص‌های مهم برای استقرار در مرکز رشد چیست ؟
با توجه به مزایای بسیار مرکز رشد، ممکن است استارت‌آپ‌های بسیاری علاقه‌مند به استقرار در آن باشند، با این حال باید دانست که مراکز رشد برای همه کسب و کارها مناسب نیستند.
بنابراین قبل از درگیر شدن در فرایند زمان‌بر و رقابتی درخواست حمایت توسط مراکز رشد، بهتر است به سوالات زیر پاسخ دهیم.
- آیا مدیران کسب و کار توافق لازم برای در اختیار گذاردن بخشی از سهام به سرمایه‌گذاران معرفی شده از طرف مرکز را دارند؟
- آیا مرکز رشد انتخابی، با ارزش‌ها و اهداف اصلی کسب و کار مطابقت دارد؟
- آیا کارکنان استارتآپ متعهد به پیروی از مقررات و برنامه‌ریزی‌های در نظر گرفته شده مرکز رشد هستند؟
- آیا مدیران کسب و کار آماده پاسخگویی در خصوص فعالیت‌های کسب و کار به مرکز هستند؟
پاسخ به این پرسش‌ها و ارزیابی آن‌ها می‌تواند مدیران استارتآپ را در تصمیم‌گیری برای مناسب بودن استقرار در مرکز رشد کمک کند. البته باید توجه داشت که هیچ فرد کارآفرینی در ابتدای فعالیت، شبکه تجاری مناسبی برای دسترسی به موفقیت سریع در اختیار ندارد و مرکز رشد، محلی مناسب برای دسترسی و ارتباط با سایر کسب و کارها و توسعه فعالیت می‌تواند باشد.
نحوه استقرار در مرکز رشد چیست؟
ورود به مرکز رشد در برخی موارد با توجه به حوزه فعالیت استارتآپ می‌تواند به فرایندی پیچیده، زمان‌بر و رقابتی تبدیل شود. اما این به آن معنا نیست که از استقرار در آن باید صرف‌نظر کرد. برای ساده‌تر شدن کار و سرعت بخشیدن به روند درخواست، لازم است موارد زیر را مورد توجه قرار دهیم.
- با جستجوی دقیق، گزینه‌های مختلف مرکز رشد در شهر خود را پیدا کنید.
- به اهداف خود و آنچه از مرکز رشد می‌خواهید فکر کنید تا بتوانید بهترین مورد را از بین گزینه‌های اولیه خود انتخاب کنید.
- مراکز رشد برنامه زمان‌بندی مشخص برای حمایت از استارت آپ‌ها دارند. بنابراین قبل از هر اقدامی، برنامه و دوره زمانی رسیدن به اهداف کسب و کار را به طور دقیق تعیین کنید.
- تهیه طرح کسب و کار و ارائه آن به مرکز رشد نکته اصلی و مهم پذیرش در انکوباتور است. بنابراین با تعیین دقیق ارزش‌ها و درخواستی که از مرکز دارید، در این طرح کلیه نکات لازم برای متقاعد کردن بررسی کنندگان درخواست استقرار را مد نظر قرار دهید.
- بعد از تهیه و مشخص کردن این موارد، بیشتر مراکز رشد فرایند درخواست پذیرش اینترنتی دارند. در این حالت کارآفرین با پر کردن فرم‌های مربوط نسبت به ارسال درخواست اقدام می‌کند. در صورت پذیرش اولیه، مرکز رشد مراحل را با مصاحبه به شکل حضوری و مجازی ادامه می‌دهد.
و در نهایت به این موضوع توجه کنید که فرایند پذیرش ممکن است کمی بیشتر از حد لازم زمان‌بر و خسته کننده باشد. بنابراین ضمن در نظر گرفتن اهداف خود، در این مسیر صبور باشید.
جمع‌بندی پایانی
مراکز رشد، از برنامه‌های حمایتی مورد توجه بسیاری از استارتآپها هستند و کمک بسیاری برای توسعه فعالیت و تامین منابع مالی کسب و کارهای نوپا در مراحل اولیه می‌کنند. مسیر تصمیم‌گیری برای استقرار در انکوباتور و شناسایی مناسب‌ترین نوع ممکن است دشوار باشد. اما در نظر گرفتن همه جانبه اهداف کسب و کار و تطابق آن با مرکز رشد انتخابی در ساده کردن فرایند کمک کننده است. در این مطلب از مجله فرادرس تلاش شد تا با بررسی مفهوم اینکه مرکز رشد چیست، ضمن ارائه مزایا و چالش‌های استقرار در انکوباتورها، انواع آن‌ها نیز مورد بررسی قرار گیرد. این اطلاعات می‌تواند راهنمای خوبی برای کارآفرینان و کسب و کارهای نوپا در انتخاب برنامه حمایتی توسعه باشد.
