غدد لنفاوی گردن کجاست؟ – پرسش و پاسخ به زبان ساده

غدد لنفاوی گردن بخشی از سیستم لنفاوی هستند که در ایمنی بدن و جمع‌آوری مایع میان‌بافتی اضافه نقش دارند. گلبول‌های سفید مستقر در این غدد مایع میان‌بافتی قسمت‌های سر و گردن را قبل از ورود دوباره به سیاهرگ‌ها چند بار پاکسازی می‌کنند تا انتقال میکروب‌ها به مغز و بخش‌های داخلی بدن به حداقل برسد. در این مطلب تعدادی از پرسش‌های متداول پیرامون غدد لنفاوی گردن را پاسخ می‌دهیم.

غدد لنفاوی چیست ؟

گره‌ها یا «غدد لنفاوی» (Lymph Nodes) بخشی از سیستم لنفاوی بدن هستند که همراه اندام‌ها لنفاوی و رگ‌های این سیستم در هومئوستازی مایعات و ایمنی بدن نقش دارند. روزانه بخش زیادی از پلاسمای خون (حدود ۲۰ لیتر) در بافت‌های مختلف برای تبادل اکسیژن و مواد غذایی موردنیاز سلول‌ها از مویرگ‌ها خارج می‌شود. بخش اصلی این پلاسما به‌وسیله سیاهرگچه‌ها به سیاهرگ‌های بدن و در نهایت قلب برمی‌گردد. اما حدود ۲۰٪ پلاسمای خارج شده به‌وسیله رگ‌های لنفاوی بازجذب شده و به رگ‌های خونی منتقل می‌شود.

فیلم آموزش مقدماتی فیزیولوژی Physiology – به زبان ساده در فرادرس

کلیک کنید

در بدن انسان حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ گره لنفاوی (به ویژه در گردن، کشاله ران، زیر بغل و ناحیه شکمی) وجود دارد که پاتوژن‌ها و باقی‌مانده سلول‌های فاگوسیتوز شده را از لنف خارج می‌کنند. قطر این گره‌ها معمولا ۳ تا ۸ میلی‌متر است. اما در عفونت‌های مختلف به ۱ تا ۲ سانتی‌متر افزایش می‌یابد. این غده‌ها اطراف اندام‌های حیاتی بدن و بخش‌هایی که ارتباط با محیط خارجی بدن، قرار دارند. به علاوه باکتری‌های مایع خارج سلولی به‌وسیله جریان لنف به گره‌های لنفاوی نزدیک به بافت منتقل می‌شوند. هر غده لنفاوی لوبیایی شکل و ساختار آن شبیه کلیه است. بخش خارجی هر گره لنفاوی از کپسول بافت فیبروزی تشکیل شده است که حفره‌های داخلی یا سینوس‌های گره را ایجاد می‌کند. این بخش از سیستم لنفاوی مثل بافت کلیه از یک بخش قشری و یک بخش میانی یا مدولا تشکیل شده می‌شود. فولیکول‌های حاوی سلول‌های ایمنی در بخش قشری قرار دارند.

تعداد زیادی سلول‌های دندریتی و لنفوسیت B و T در هر گره لنفاوی وجود دارد. این لنفوسیت‌ها در زمان عبور لنف از گره، پاتوژن‌های موجود در آن را شناسایی می‌کنند. پاسخ ایمنی ایجاد شده به‌وسیله این سلول‌ها سبب فعال شدن سیستم ایمنی، رسیدن گلبول‌های سفید بیشتر به گره و تورم گره لنفاوی می‌شود. لنف از یک مسیر به‌وسیله رگ‌های لنفاوی آوران وارد گره می‌شود و پس از عبور از سینوس‌های گره از بخش دیگر و به‌وسیله رگ‌های لنفاوی وابران از گره خارج می‌شود.

غدد لنفاوی گردن کجاست ؟

گردن بخشی است که قسمت‌های داخلی تنه و عضو حیاتی قلب را به بخش‌هایی بالایی و عضو حیاتی مغز متصل می‌کند. دهان و حلق دو حفره نزدیک این بخش هستند که در ارتباط مداوم با محیط قرار دارند و امکان ورود پاتوژن‌‌ها از راه تنفس و همراه مواد غذایی بسیار زیاد است. به همین دلیل بدن از مکانیسم‌های زیادی برای جلوگیری از ورود پاتوژن‌ها از این بخش به بخش‌های دیگر بهره می‌برد. یکی از این مکانیسم‌ها گره‌های لنفاوی زیادی است که در ناحیه گردن وجود دارد و گلبول‌های سفید آن با پاکسازی لنف از ورود پاتوژن‌ها به بخش‌های حیاتی و پایینی بدن جلوگیری می‌کنند. غدد لنفاوی گردن را می‌توان در ۷ گروه بررسی کرد.

• غدد بالایی جلویی: این غدد لنفاوی گردن کنار سیاهرگ زیرگلویی جلویی قرار دارند و لنف ناحیه جلویی گلو، مجرای غده تیروئید و بخش پایینی گلو را به غدد لنفاوی کناری و عمقی منتقل می‌کنند.
• غدد جلویی و عمقی: این غدد در ناحیه میانی گردن قرار دارند و به چهار گروه پیش حلقی، تیروئیدی، پاراتیروئیدی و پیش نایی تقسیم می‌شوند. این غدد لنفاوی گردن، لنف حلق، نای و غده تیروئید را به غدد لنفاوی جانبی و عمقی گردن منتقل می‌کنند.
• غدد بالایی و کناری: این غدد کنار سیاهرگ خارجی گردن قرا دارند و لنف غدد پاراتیروئید را به غدد لنفاوی بالای ترقوه انتقال می‌دهند.
• غدد کناری و عمقی: این غدد لنفاوی گردن کنار سیاهرگ داخلی گردن قرار دارند. این گره‌ها بخش اصلی لنف سر و گردن را دریافت و به بزرگ سیاهرگ گردن منتقل می‌کنند.
• غدد فرعی: این گره‌ها کنار اعصاب فرعی گردن قرار دارند و لنف ناحیه جانبی گردن، حلق و شانه‌ها را به غدد لنفاوی بالای ترقوه منتقل می‌کنند.
• غدد بالای ترقوه: این غدد در محل جا شدن تنه از گردن قرار دارند. این گره‌ها لنف ورودی از رگ‌های لنفاوی کناری و عمقی گردن را پس از پاکسازی به بزرگ سیاهرگ‌های دو طرف گردن متقل می‌کنند.
• غدد پشت حلقی: این غدد در ناحیه پشتی حلق قرار داند و لنف ورودی از مجاری بینی، «سینوس‌های بینی» (Paranasal Sinuses)، صفحه نرم (انتهای سقف دهان)، «خمیدگی پالاتین» (Palatine Arch) و بخش‌های خارجی و میانی گوش را پس از پاکسازی به غدد لنفاوی بالایی و پایینی عمقی منتقل می‌کنند.

به طور کلی لنف تمام غدد لنفاوی گردن در نهایت به غدد عمقی منتقل می‌شود. غدد عمقی لنف را پس از پاکسازی مجدد به رگ لنفاوی گردن منتقل می‌کنند. این رگ لنفاوی در سمت چپ بدن با رگ لنفاوی مجرای سینه و در سمت راست بدن با سیاهرگ گردنی داخلی یا سیاهرگ بازویی-سری یکی می‌شود.

دلیل تورم غدد لنفاوی گردن چیست ؟

توروم غدد لنفاوی گردن یکی از علائم وجود عفونت در ناحیه سر، گوش‌ها، دهان، گردن و ریه است. در این وضعیت به دلیل افزایش تعداد گلبول‌های سفید در گره لنفاوی برای از بین بردن پاتوژن‌ها (باکتری، ویروس و سلول‌های متاستاز سرطان) یا بیماری‌های خودایمنی، اندازه این بخش از سیستم لنفاوی افزایش (بیش از یک سانتی‌متر) می‌یابد.

در شرایط طبیعی و در نبود عفونت بخش‌های مختلف بدن، اگر روی پوست ناحیه گردن دست بکشید، اصلا متوجه حضور گره‌های لنفاوی نخواهید شد. اما در عفونت‌های شدید به‌راحتی می‌توانید با لمس پوست گره‌های متورم را حس کنید. علاوه بر تورم درد ناحیه گره‌ها نشانه‌ای از عفونت در بدن است. اما تورم غدد لنفاوی بدون درد ممکن است به دلیل وجود سلول‌های توموری ایجاد شود. عفونت‌های باکتری استافیلوکوک، ویروس HIV ازجمله عفونت‌های متداولی است که منجر به توروم غدد لنفاوی گردن می‌شود.

سرطان غدد لنفاوی گردن چیست ؟

سرطان غدد لنفاوی گردن مثل سرطان سایر بخش‌های سیستم لنفاوی بدن ممکن است به دلیل جهش و به‌هم ریختن تنظیم چرخه سلولی در سلول‌های این بخش شروع شود یا به دلیل مهاجرت سلول‌های سرطانی شده سایر اندام‌ها (متاستاز) ایجاد شود. سرطان‌هایی که در گره‌های لنفاوی شروع می‌شوند لنفوما نام دارند و به دو گروه لنفومای هاجکین و لنفومای غیرهاجکین تقسیم می‌شود.

لنفومای هاجکین و غیر هاجکین

«توماس هاجکین» (Thomas Hodgkin)، پزشک انگلیسی اولین بار در سال ۱۸۳۲ شرایط لنفومای هاجکین را توضیح داد. این سرطان به دلیل اختلال در تنظیم چرخه سلولی و افزایش تعداد لنفوسیت‌های موجود در گره‌های لنفاوی ایجاد می‌شود. تفاوت لنفومای هاجکین و غیر هاجکین در وجود «سلول‌های رید استرنبرگ» (Reed-Sternberg Cell) است. لنفوسیت‌های طبیعی بدن گلبول‌های سفید تک‌هسته‌ای هستند اما در لنفومای هاجکین تغییر تنظیم چرخه سلولی منجر به تشکیل لنفوسیت‌های بزرگ و چندهسته‌ای می‌شود. در لنفوماهای غیرهاجکین لنفوسیت‌های غیرطبیعی وجود ندارند و فقط تعداد لنفوسیت‌های بدن افزایش می‌یابد. تب، افزایش تعریق در شب، از دست دادن ناگهانی وزن بدن و تورم غدد لنفاوی در گردن، زیر بغل و کشاله ران از علائم اولیه این بیماری است.

متاستاز غدد لنفاوی

سلول‌های توموری در اندام‌های مختلف ممکن است به‌وسیله جریان خون و لنف به دیگر قسمت‌های بدن منتقل شوند. سلول‌های سرطانی شده لنف به گره‌های لنفاوی منتقل می‌شوند و بسیاری از آن‌ها به‌وسیله لنفوسیت‌های T مستقر در این غداد از بین می‌روند. اما اگر فقط یک سلول از گره لنفاوی خارج شود یا به‌وسیله لنفوسیت‌های T از بین نرود، ممکن است با ایجاد تغییر در سلول‌های گره‌های لنفاوی، اندام‌های لنفاوی یا سایر اندام‌ها در بدن متاستاز ایجاد کند. متاستاز معمولا در گره‌های لنفاوی نزدیک اندام درگیر ایجاد می‌شود. برای مثال متاستاز گره‌های لنفاوی زیر بغل یکی از متاستازهای رایج در افراد مبتلا به سرطان پستان است.

سرطان غدد لنفاوی گردن چگونه تشخیص داده می شود ؟

در بخش‌های قبلی توضیح دادیم که عفونت و سرطان با افزایش اندازه غدد لنفاوی همراه است. به همین دلیل اولین راه تشخیص عفونت یا سرطان در غدد لنفاوی گردن، معاینه فیزیکی ناحیه گردن است. در این شرایط بزرگ شدن گره‌های لنفاوی نزدیک پوست را می‌توان با فشار کمی در ناحیه گره‌ها لمس کرد. اما بررسی گره‌های عمقی و تایید تشخیص بدون بیوپسی، تست خون و تصویربرداری امکان‌پذیر نیست.

• معاینه فیزیکی: به طور کلی برای تشخیص لنفوما (سرطان غدد و اندام‌های لنفاوی) پزشک محل غدد لنفاوی گردن، کشاله ران، زیر بغل و اندام‌ها طحال و کبد را بررسی می‌کند.
• بیوپسی گره لنفاوی و مغز استخوان: بیوپسی فرایندی است که پزشک بخشی از بافت مشکوک به بیماری (التهاب یا سرطان) را از بدن خارج می‌کند. در آزمایشگاه ساختار بافت خارج شده و تغییرات آن زیر میکروسکوپ مشاهده می‌شود. به علاوه مسیرهای بیوشیمیایی و پروتئین‌های مهم در ایجاد بیماری می‌توان در آزمایشگاه بررسی کرد. از این روش برای تعیین شدت بیماری و تشخیص خوش‌خیم بودن توده‌های سرطانی استفاده می‌شود.
• آزمایش خون: از آزمایش خون برای شمارش گلبول‌های سفید و تغییر شکل آن‌ها استفاده می‌شود.
• تصویربرداری: به‌وسیله تصویربرداری‌های ناحیه گردن تغییر اندازه گره‌های لنفاوی مشخص می‌شود. سی‌تی اسکن، MRI، اسکن هسته‌ای استخوان و اسکن هسته‌ای PET از روش‌های تصویربرداری متداول برای تشخیص لنفومای گردن هستند.

روش های درمان سرطان غدد لنفاوی گردن کدامند ؟

درمان لنفومای گردن یا سرطان غد لنفاوی گردن بر اساس نوع و درجه بیماری متفاوت است. اما شیمی‌درمانی، «پیش‌گیری سیستم عصبی مرکزی» (CNS Prophylaxis)، پرتودرمانی یا «رادیوتراپی» (Radiation Therapy)، ایمونوتراپی و سلول‌درمانی از روش‌های متداولی است که برای درمان لنفوماهای مختلف استفاده می‌شود.

• شیمی‌درمانی: شیمی‌درمانی یکی از روش‌های بسیار متداول درمان انواع سرطان است. در این روش داروهای خوراکی یا تزریقی کشنده سلول توسط پزشک تجویز می‌شود.
• پیشگیری سیستم عصبی مرکزی: در این روش داروهای شیمی‌درمانی به وسیله سوزن مخصوص به ستون مهره‌ها تزریق می‌شود. از این روش معمولا برای درمان لنفومای غیرهاجکین استفاده می‌شود که به سلول‌های مغزی متاستاز داده‌اند. به علاوه تزریق داروهای استروئیدی برای کاهش التهاب و تورم در بدن با این روش انجام می‌گیرد.
• پرتودرمانی: در این روش از پرتوهای پر انرژی برای آسیب به DNA سلول‌های سرطانی و القای مرگ برنامه‌ریزی شده سلول (آپوپتوز) استفاده می‌شود. در این روش می‌توان از پرتوهای بیرونی یا درونی استفاده کرد. در پرتودرمانی بیرونی پرتوهای اشعه X در یک اتاق ایزوله به اندام درگیر سرطان تابیده می‌شود. در پرتودرمانی داخلی، دارو یا رادیوایزوتوپ از راه خوراکی یا تزریقی به بدن بیمار منتقل می‌‌شود.
• ایمونوتراپی: آنتی‌بادی‌ها مولکول‌های پروتئینی هستد که به‌وسیله سیستم ایمنی بدن برای از بین بردن میکروب‌ها و سلول‌های آسیب‌دیده تولید می‌شوند. در روش ایمونوتراپی آنتی‌بادی‌هایی در آزامایشگاه سنتز می‌شود که با اتصال به سطح سلول‌های سرطانی اثر سیستم ایمنی بدن بر این سلول‌ها را افزایش می‌دهد. به علاوه برای افزایش اثر شیمی‌درمانی و رادیو تراپی، مولکول دارو یا ایزوتوپ رادیواکتیو را به آنتی‌بادی متصل می‌کنند، تا دارو دقیقا روی سلول سرطانی اثر بگذارد و عوارض جانبی درمان (اثر دارو بر سلول‌های سالم) کاهش پیدا کند. یکی دیگر از روش‌های ایمونوتراپی استفاده از اینترفرون‌ها است. اینترفرون‌ها پروتئین‌های طبیعی بدن هستند که برای از بین بردن سلول‌های سرطانی شده و ویروسی به‌وسیله لنفوسیت‌های T بدن ترشح می‌شود. از اینترفرون‌های طبیعی یا سنتز شده در فرایندهای آزمایشگاهی می‌توان در ایمونوتراپی کمک گرفت.
• سلول‌درمانی: این روش درمانی برای بیمارانی با درگیری مغز استخوان استفاده می‌شود. مغز استخوان یکی از اندام‌های اصلی برای تولید گلبول‌های سفید خون است و جهش ژنتیکی این سلول‌ها با افزایش تولید گلبول‌های سفید و لنفوما هعمراه خواهد بود. در این روش، سلول‌های بنیادی سالم خود فرد (اتوژنیک) یا سلول‌های بنیادی فرد سالم اهداکننده (آلوژنیک) جایگزین سلول‌های توموری مغز استخوان می‌شود. این روش معمولا آخرین درمان پس از شیمی‌درمانی و رادیوتراپی است.

غدد لنفاوی گردن در کودکان

محل قرارگیری غدد لنفاوی گردن در کودکان تفاوتی با افراد بزرگسال ندارد و در بخش‌های جلویی، عقبی، کنار و بالایی گردن قرا می‌گید. این غدد مثل غدد لنفاوی گردن در بزرگسالان لنف ورودی از بخش‌های بالایی سر، گوش، حلق، بینی و دهان را از میکروب‌ها و ویروس‌ها پاکسازی می‌کند. به همین دلیل وجود عفونت در این بخش‌ها با تجمع گلبول‌های سفید بیشتر در غدد لنفاوی گردن، تورم و درد این غدد همراه است.

فیلم آموزش بیماری های کودکان 1 در فرادرس

کلیک کنید

برای مثال عفونت‌های دندانی منجر به توروم و درد غدد لنفاوی زیر فک کودک و عفونت پوست سر منجر به توروم و درد غدد لنفاوی پشت گردن می‌شود. ابتلا به سرطان یکی از دلایل نادر تورم غدد لنفاوی گردن در کودکان است. بر اساس نوع عفونت ممکن است پزشک پس از معاینه کودک از آنتی‌بیوتیک‌های مختلف باکتریایی و ویروسی برای درمان تورم غدد لنفاوی در کودک استفاده کند.

جراحی غدد لنفاوی گردن چه زمانی انجام می شود ؟

در بعضی از بیماران مبتلا به سرطان‌های ناحیه صورت (دهان، حلق و زبان) و لنفوما پزشک مجبور به جراحی و خارج کردن غدد لنفاوی ناحیه گردن می‌شود. شدت جراحی و تعداد غدد لنفاوی خارج شده از گردن به مرحله سرطان و میزان پخش شدن آن بستگی دارد. جراحی غدد لنفاوپی گردن به سه گروه تقسیم می‌شود.

• جراحی شعاعی گردن: در نوع جراحی تمام بافت‌های ماهیچه‌ای، عصبی، غدد بزاقی و رگ‌های خونی اصلی گردن از استخوان فک تا ترقوه برداشته می‌شود.
• جراحی شعاعی تغییریافته: جراحی تغییریافته متداول‌ترین جراحی غدد لنفاوی گردن است. در این نوع جراحی غدد لنفاوی گردن و در موارد ضروری بخشی از بافت ماهیچه‌ای، رگ‌های خونی و بافت عصبی برداشته می‌شود.
• جراحی انتخابی: این جراحی در موراد انجام می‌شود که سرطان پیشرفت زیادی نداشته است. در این روش تعداد کمی از غدد لنفاوی ناحیه گردن خارج و بافت‌های ماهیچه‌ای، عصبی و رگ‌های خونی حفظ می‌شوند.

عوارض جراحی گره لنفاوی

لنفودما شایع‌ترین عارضه جانبی پس از برداشت غدد لنفاوی گردن یا سایر بخش‌های بدن است. از آن‌جایی که غدد لنفاوی بخشی از مسیر لنف در بدن و انتقال آن به سیاهرگ را برعهده دارند، خارج کردن آن‌ها منجر به تجمع مایع و تورم بافت‌های ناحیه جراحی می‌شود. درد، قرمز شدن ناحیه تورم، افزایش احتمال عفونت، محدود شدن حرکت در ناحیه جراحی یا آسیب بافت‌های ناحیه جراحی از دیگر عوارض جانبی جراحی غدد لنفاوی گردن است.

لنف چیست ؟

لنف مایعی شفاف و زرد رنگ شبیه پلاسمای خون است که تعداد زیادی سلول‌های ایمنی لنفوسیت در آن وجود دارد. این مایع از پلاسمایی تشکیل شده است که به دلیل اختلاف فشار هیدروستاتیک از مویرگ وارد فضای میان‌بافتی می‌شود. حدود ۱۰٪ حجم خون انسان را لنف تشکیل می‌دهد. ۹۵٪ این مایع از ترکیب آب و ۵٪ یاقی‌مانده را پروتئین‌ها، مولکول‌های لیپیدی، کربوهیدرات‌ها (گلوکز)، یون‌ها (ازجمله سدیم، پتاسیم و کلر) و لنفوسیت‌ها تشکیل می‌دهند. ترکیب این مایع بر اساس نوع بافت متفاوت است. برای مثال غلظت مولکول‌های چربی در لنف ناحیه شکمی بیشتر از دیگر اندام‌های بدن است.