انواع پسوند در ترکی استانبولی — صفر تا صد با مثال
پسوند به هجاها و آواهایی گفته میشود که به ریشه کلمهها اضافه شده و برای نشان دادن عملکرد کلمهها یا تولید واژگان جدید استفاده میشود. پسوندها نقش مهم و سازندهای در زبان ترکی استانبولی دارند و بدون یادگیری آنها شناخت کامل این زبان امکانپذیر نیست. پسوندها در ترکی استانبولی به دو نوع تقسیم میشوند که هر کدام شامل دستهبندی مختلفی هستند. در این مطلب، انواع پسوند در ترکی استانبولی را گامبهگام به همراه مثالهای کاربردی بررسی میکنیم.
ویژگیهای انواع پسوند در ترکی استانبولی
پسوندها در ترکی استانبولی دو نقش اصلی را بر عهده دارند. اولین نقش آنها مربوط به تعیین وظیفه کلمهها در جمله است. به این نوع پسوندها «پسوندهای صرفی» (Çekim ekleri) گفته میشود. نقش دیگر آنها در استخراج واژگان جدید از اسمها و فعلها است. این نوع پسوندها با نام «پسوندهای ساختاری» (Yapım ekleri) شناخته میشوند.
برای ساخت کلمههای جدید، امکان اضافه شدن پسوندهای صرفی به انتهای پسوندهای ساختاری وجود دارد اما برعکس این حالت (یعنی اضافه شدن پسوندهای ساختاری به پسوندهای صرفی) به جز در موارد معدود ممکن نیست. هنگام ساخت کلمه جدید، به جز پسوندهای سوالی، تمامی پسوندها به کلمه میچسبند. برای درک بهتر این قسمت به دو مثال زیر توجه کنید.
Bu akşam bize geliyor musun?
آیا امشب به خانه ما میآیی؟
در مثال بالا، پسوند پرسشی «musun» به صورت جداگانه نوشته شده است. این درحالی است که پسوند حال استمراری در ترکی استانبولی «iyor» به ریشه فعل «gel» چسبیده است.
Sen hergün kahve içer misin?
آیا تو هر روز قهوه میخوری؟
در این مثال، پسوند پرسشی «misin» به صورت جداگانه نوشته شده است. درحالی که پسوند زمان گسترده در ترکی استانبولی «er» به ریشه فعل «iç» چسبیده است.
قانون هماهنگی حروف در پسوندهای ترکی استانبولی
در زبان ترکی استانبولی پسوندها، مطابق قانون هماهنگی حروف انتخاب میشوند. بنابراین، هنگام اضافه شدن پسوند به واژه باید به آخرین حرف صدادار کلمه توجه کرد که در این حالت با توجه به نوع آخرین حرف صدادار، تغییرات آوایی در پسوند ایجاد میشود. به عنوان مثال، در زمان گذشته ساده، با توجه به آخرین حرف صدادار و بیصدای کلمه، پسوندهای اختصاصی زمان گذشته در ترکی استانبولی به شکلهای زیر ظاهر میشود.
- «dı / di / du / dü / tı / ti / tu / tü»
پسوندها در ترکی استانبولی بر اساس حرف صدادار کلمه قبل از خود، میتوانند دو حالت یا چهار حالت داشته باشند. این حالتها در اثر استفاده از انواع حروف صدادار در پسوند ایجاد میشوند. در ادامه، به بررسی نحوه انتخاب شکل مناسب پسوند با توجه به کلمه قبل از آن میپردازیم.
قوانین پسوندهای دوحالته
حروف صدادار پسوندهای دوحالته میتواند یکی از حروف «a» و «e» باشد. به عنوان مثال، پسوندهای منفیساز «ma» و «me» و پسوندهای حالت «dan» و «den» از جمله پسوندهای پرکاربرد دو حالته هستند. در ادامه، قوانین انتخاب هر یک از این حالتها را با مثال شرح میدهیم.
- اگر آخرین حرف صدادار کلمهای که پسوند به آن اضافه شده است، یکی از حروف «a / ı / o / u» باشد، پسوند با حرف صدادار «a» برای ساخت کلمه جدید استفاده میشود.
Araba + lar + ımız + dan → Arabalarımızdan
از ماشینهایمان
Ayakkabı + lar + ımız + dan → Ayakkabılarımızdan
از کفشهایمان
در این مثال، با توجه به اینکه حرف صدادار «ı» در پسوند «ımız»، قرار گرفته است، از پسوند «dan» برای ساخت کلمه استفاده میشود. این بدین معنا است که هماهنگی مصوتها در پسوندهای اضافه شده نیز با توجه به حرف صدادار پسوند قبلی ادامه مییابد.
- اگر آخرین حرف صدادار کلمهای که پسوند به آن اضافه شده است، «e / i / ö / ü» باشد، پسوند با حرف صدادار «e» برای ساخت کلمه جدید استفاده میشود.
Şehir + ler + imiz + den → Şehirlerimizden
از شهرهایمان
Ev + ler +imiz + den = Evlerimizden
از خانههایمان
در مثال بالا، با توجه به اینکه «i» آخرین حرف صدادار در پسوند «imiz» است، از پسوند «den» برای ساخت کلمه استفاده شده است.
قوانین پسوندهای چهارحالته
حرف صدادار پسوندهای چهارحالته میتواند یکی از حروف «ı / i / u / ü» باشد. به عنوان مثال، پسوندهای سوالی و پسوندهای زمان گذشته نامعین در ترکی استانبولی از جمله پسوندهای مهم چهارحالته هستند. در ادامه، قوانین انتخاب هر یک از این حالتها را بررسی میکنیم.
- اگر آخرین حرف صدادار کلمه «a» و «ı» باشد، پسوند، مصوت «ı» به خود میگیرد.
Bak + tın + mı → baktın mı?
نگاه کردی؟
Sat + tın + mı → sattın mı?
فروختی؟
در این مثال، انتخاب مصوت «ı» در پسوند «tın»، با توجه به آخرین حرف صدادار کلمه قبل، یعنی «a» در «bak» صورت گرفته است. همچنین مصوت «ı» در پسوند «mı» با توجه به آخرین حرف صدادار کلمه «tın» انتخاب شده است.
- اگر آخرین حرف صدادار کلمه «e» و «i» باشد، پسوند، مصوت «i» به خود میگیرد.
Gel + din + mi → geldin mi?
آمدی؟
Git + tin + mi → gittin mi ?
رفتی؟
- اگر آخرین حرف صدادار کلمه «o» و «u» باشد، پسوند، مصوت «u» به خود میگیرد.
Sor + dun + mu → sordun mu?
پرسیدی؟
Oku + dun + mu → okudun mu?
خواندی؟
- اگر آخرین حرف صدادار کلمه «ö» و «ü» باشد، پسوند، مصوت «ü» به خود میگیرد.
Üzül + dün + mü → Üzüldün mü?
آیا ناراحت شدی؟
ساختار انواع پسوند در ترکی استانبولی
در زبان ترکی استانبولی انواع مختلفی از پسوندها برای بیان حالت، پرسش، زمان، مالکیت و جمع بستن وجود دارند. ترتیب اضافه شدن این پسوندها در اسمها و فعلها متفاوت است. در این بخش، الگوی اضافه شدن این پسوندها را بررسی میکنیم.
ترتیب اضافه شدن پسوندها در اسمها
ترتیب قرارگیری پسوندها در اسمهای ترکی استانبولی به صورت زیر است.
پسوند پرسشی + پسوند حالت + پسوند ملکی + پسوند جمع + اسم
به مثالهای زیر، دقت کنید.
Sınav bizim kitaplarımızdan mı?
آیا امتحان از کتابهای ما است؟
(ترجمه فارسی: آیا امتحان از کتابهای ما گرفته میشود؟)
Kitap + lar + ımız + dan + mı → kitaplarımızdan mı?
آیا از کتابهای ما است؟
Bu çikolata bizim hediyelerimizden mi?
آیا این شکلات از هدیههای ما است؟
Hediye + ler + imiz + den + mi → hediyelerimizden mi?
آیا از هدیههای ما است؟
ترتیب اضافه شدن پسوندها در افعال
ساختار قرارگیری پسوندها در فعلهای ترکی استانبولی به صورت زیر است.
شناسه (پسوند شخصی) + پسوند سوالی + پسوند زمان + پسوند منفی + ریشه فعل
Bana çikolata almayacak mısın?
آیا برای من شکلات نخواهی خرید؟
al + ma + y + acak + mı + sın
نخواهی خرید؟
Ben sizinle tatile gelmeyecek miyim?
آیا من با شما به مسافرت نخواهم آمد؟
gel + me + y + ecek + mi + y + im
نخواهم آمد؟
نکته: در ترکی استانبولی هیچگاه دو حرف صدادار کنار هم قرار نمیگیرند. در غیراینصورت، از «y» میانجی استفاده میشود.
انواع پسوند در ترکی استانبولی
پسوندها با توجه به معنایی که به کلمهها میدهند به دو دسته «پسوندهای ساختاری» (Yapım ekleri) و «پسوندهای صرفی» (Çekim ekleri) تقسیم میشوند. پسوندهای ساختاری برای ساخت واژگان جدید استفاده میشوند ولی پسوندهای صرفی بیشتر برای ساخت زمان و شناسه کاربرد دارند. در ادامه، به بررسی کامل این دو دسته میپردازیم.
پسوندهای ساختاری در ترکی استانبولی
پسوندهای ساختاری در ترکی استانبولی به پسوندهایی گفته میشوند که با اضافه شدن به ریشه و تنه اصلی کلمهها، فعلها و اسمهای جدیدی را میسازند. این پسوندها، معنی و نوع کلمهای که به آن اضافه میشوند را بدون خارج شدن از چهارچوب اصلی مفهوم واژه، تغییر میدهند.
به طور خلاصه، پسوندهای ساختاری، همانطور که از نام آنها مشخص است، ساخت واژگان جدید از اسمها و فعلهایی که به آن اضافه میشوند را بر عهده دارند. پسوندهای ساختاری همواره قبل از پسوندهای صرفی میآیند. همچنین کلمههایی که با اضافه شدن این پسوندها به وجود میآیند را مشتق میگویند. به عنوان مثال، کلمه «Kitap» (کتاب) که یک اسم است، با اضافه شدن پسوند ساختاری «lık» به اسمی دیگر «Kitaplık» (قفسه کتاب) تبدیل میشود. پسوندهای ساختاری میتوانند به فعل یا اسم اضافه شده و فعل یا اسم جدیدی تولید کنند. بنابراین، پسوند ساختاری در ترکی استانبولی را میتوان در چهار دسته مجزا بررسی کرد. در ادامه، انواع این پسوندها را آموزش میدهیم.
پسوندهای ساخت فعل از فعل
این پسوندها، با اضافه شدن به ریشه فعل، فعلهای جدیدی ایجاد میکنند. در جدول زیر، چند نمونه از پسوندهای ساخت فعل از فعل، به همراه مثال ارائه شده است.
معنی | مثال | پسوندهای فعلساز از فعل |
بگریان | Ağlat | t |
فراری بده | Kaçır | r |
سوالپیچ کن | Sordur | DIr |
تکان بده | Silkele | AlA |
میرود | Gider | Er |
بخند | Gülümse | Imse |
بکش | Sürü | I |
ملاقات کن | Görüş | Ş |
حل شو | Çözül | lL |
نکته علائم اختصاری: در جدولهای مربوط به انواع پسوند در ترکی استانبولی، حروف بزرگ مشخص شده با رنگ بنفش، نشاندهنده چندتلفظی بودن آنها است که انتخاب هر کدام از آنها در ترکی استانبولی، با توجه به قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی صورت میگیرد. این حروف شامل موارد زیر هستند.
A: a / e
I: ı / i / u / ü
D: d / t
C: c / ç
این نوع از پسوندها با اضافه شدن به ریشه فعلها، اسمهای جدیدی میسازند. در جدول زیر، چند نمونه از پسوندهای ساخت اسم از فعل، به همراه مثالهای پرکاربرد ارائه شده است.
معنی | مثال | پسوندهای اسمساز از فعل |
انتخاب | Seçim | im |
عشق | Sevgi | gi |
تخت | Yatak | ak |
اندیشه | Düşünce | cA |
دربازکن | Açacak | AcAk |
پرتلاش | Çalışkan | kan |
غذا | Yemek | mAk |
نشانه | Belirti | tI |
پسوندهای فعل ساز از اسم
از دیگر انواع پسوندها در ترکی استانبولی میتوان پسوندهای فعلساز از اسم را نام برد. این پسوندها با اضافه شدن به ریشه اسامی، فعلهای جدیدی ایجاد میکنند. در جدول زیر، چند نمونه از پسوندهای پرکاربرد ساخت فعل از اسم به همراه مثال ارائه شده است.
معنی | مثال | پسوندهای ساخت فعل از اسم |
شکار کن | Avla | lA |
اصلاح شو | Düzel | Al |
شفاف شو | Durul | I |
زندگی کن | Yaşa | A |
خر و پف کن | Horulda | dA |
مدیریت کن | Yönet | At |
فریاد بزن | Haykır | kır |
ازدواج کن | Evlen | lAn |
اهمیت بده | Önemse | se |
پسوندهای اسم ساز از اسم
این پسوندها با اضافه شدن به ریشه اصلی اسم، اسمهای جدیدی ایجاد میکنند. معمولا اسمهای جدید تشکیل شده، رابطه معنایی نزدیکی با کلمه قدیمی دارند. در جدول زیر، چند نمونه از پسوندهای اسمساز جدید همراه با مثال ارائه شده است.
معنی | مثال | پسوندهای اسمساز از اسم |
زیبا | Güzel | el |
نمکدان | Tuzluk | lIk |
فارسی | Farsça | CA |
مسافر | Yolcu | cI |
روستایی | Köylü | LI |
دیروزی | Dünkü | kI |
ظاهرا | Sözde | dA |
هموطن | Vatandaş | Daş |
دوقلو | İkiz | z |
پسوندهای صرفی در ترکی استانبولی
پسوندهای صرفی، پسوندهایی هستند که به آخر کلمههایی که ریشه اسمی و فعلی دارند اضافه میشوند و آنها را قادر به برقراری ارتباط با سایر کلمههای جمله میکنند. این پسوندها، نشاندهنده نقش کلمهها در جمله و همچنین بیانگر حالت، تعداد، زمان و شناسه واژگان هستند. پسوندهای صرفی در ترکی استانبولی به خودی خود هیچ معنای خاصی ندارند و با اضافه شدن به کلمهها، دایره استفاده از آنها را در جملههای مختلف گسترش میدهند.
برخی از پسوندهای صرفی تنها برای اسمها و برخی دیگر تنها برای فعلها استفاده میشوند این در حالی است که برخی از این پسوندها میتوانند همزمان برای فعلها و اسمها استفاده شوند. در ادامه مطلب، به بررسی انواع پسوندهای صرفی در ترکی استانبولی میپردازیم.
پسوندهای صرفی اسمی از انواع پسوند در ترکی استانبولی
پسوندهای صرفی اسمی در ترکی استانبولی (İsim Çekim Ekleri) با اضافه شدن به اسمها، آنها را به دیگر اسامی، ادات، افعال و... ربط میدهند. این پسوندها، مشخص کننده عملکرد کلمهها در جمله هستند و حالتهای مختلف اسم را نشان میدهند. با استفاده از پسوندهای صرفی اسمی، امکان استفاده از کلمهها در وظایف مختلف به وجود میآید. انواع این پسوندها را در ادامه آموزش میدهیم.
- پسوندهای حالت (Durum Ekleri)
- پسوندهای جمع (Çoğul Ekleri)
- پسوندهای وابستگی (İlgi Ekleri)
- پسوندهای اضافه (Tamlama Ekleri)
- پسوندهای تصغیر (Küçültme Ekleri)
- پسوندهای مالکیت (İyelik Ekleri)
- پسوندهای میانجی (Vasıta Ekleri)
- پسوندهای همانندی (Eşitlik Ekleri)
پسوندهای حالت در ترکی استانبولی
پسوندهای حالت در ترکی استانبولی، پسوندهایی هستند که اسمها را به فعلها، اسمها و حروف اضافه در ترکی استانبولی متصل میکنند و به آنها امکان برقراری ارتباط با کلمات دیگر و پیدا کردن نقشی سازنده را در جمله میدهند. این پسوندها خود به چند نوع تقسیم میشوند که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم.
- «پسوند حالت مفعولی» (Belirtme Durumu Eki)
- «پسوند حالت مکانی» (da, de, ta, te) (Bulunma Durumu Eki)
- «پسوند حالت جهتی» (a, e)، (Yönleme Durumu Eki)
- پسوند حالت انفصال یا حرف اضافه «از» (dan, den,tan, ten)، (Ayrılma Durumu Eki)
پسوند حالت مفعولی
پسوند حالت مفعولی معادل «را» در زبان فارسی و شامل پسوندهای (ı / i / u / ü) است. انتخاب این پسوندها طبق اصول حاکم بر قانون هماهنگی حروف صدادار (چهارحالته) است. در ادامه، چند نمونه از کاربردهای پسوند حالت مفعولی ارائه شده است.
Bahçedeki ağacı kesti.
درخت داخل حیاط را برید.
در این مثال حرف «ç» در «ağaç» به دلیل قرار گرفتن در بین دو حرف صدادار نرم شده و به «c» تبدیل شده است.
Evi beğendi.
خانه را پسندید.
Polis arabayı durdurdu.
پلیس ماشین را متوقف کرد.
پسوند حالت مکانی
این پسوند معادل «در» در زبان فارسی و شامل پسوندهای (da/ de / ta / te) است. اگر این پسوندها در انتهای اسمها یا ضمیرها بیایند معنای «نزد، پیش ،در اختیار» میدهند. انتخاب هر کدام از این پسوندها با توجه به قواعد حروف صدادار دو حالته انجام میشود.
Evde yaşıyor.
در خانه زندگی میکند.
پسوند «de» در «evde» همان پسوند حالت مکانی است که معمولا در جواب «کجا» (nerede) استفاده میشود.
Sende hiç sabır yok.
تو اصلا صبر نداری.
پسوند حالت جهتی
این پسوند در فارسی معادل «به، به سمت، به جهت، برای» و شامل پسوندهای (a, e) است. اگر این پسوندها به انتهای ضمیرها در ترکی استانبولی متصل شوند، معنای «از» میدهند. در ادامه، چند نمونه از کاربرد پسوند حالت جهتی ارائه شده است.
Okuldan yola çıkdım.
از مدرسه به راه افتادم.
∗∗∗
yolda arabaya bindim.
در راه سوار ماشین شدم.
∗∗∗
Yaraya tuz bastım.
به زخم، نمک زدم.
پسوند انفصال یا حرف اضافه «از»
این پسوند در فارسی معادل «از» و شامل پسوندهای (dan ،den ،tan ،ten) است. در مثال زیر، کاربرد این پسوند در جملههای ترکی استانبولی ارائه شده است.
Gelecek aydan ders çalışıcağım.
از ماه آینده درس خواهم خواند.
پسوندهای جمع در ترکی استانبولی
پسوندهای جمع در ترکی استانبولی شامل «lar» و «ler» هستند که با اضافه شدن به انتهای اسمهای مفرد، معنی جمع به آنها میدهند. کاربردهای زیادی برای این پسوندها در ترکی استانبولی وجود دارد که در ادامه چند نمونه از آنها را بررسی میکنیم. اگر قبل از کلمهای عدد استفاده شده باشد، پسوند جمع به آن اضافه نمیشود. در این حالت، شکل مفرد کلمه به همراه عدد، معنی جمع دارد و نیازی به افزودن پسوند «lAr» نیست.
Kırtasiyeden üç kalem satın aldım. (درست)
از فروشگاه نوشتافزار سه عدد مداد خریدم.
Kırtasiyeden üç kalemler satın aldım. (نادرست)
نکته: بعضی از ترکیبهای وصفی معروف، از این قانون پیروی نمیکند.
Kırk haramiler
چهل راهزن (پسوند «ler» اگر ترجمه شود «چهل راهزنها» میشود که اشتباه است.)
پسوندهای «lar» و «ler»، اگر به اسمهای خاص اضافه شوند، معنای خانواده را به آن اسمها میبخشند و مثل پسوند «gil» عمل میکنند.
Yarın Ahmetlere gideceğiz.
فردا خونه [خانواده] احمد میرویم.
∗∗∗
Hasanlar tatile çıkmışlar.
[خانواده] حسن به تعطیلات رفتهاند.
پسنودهای «lar» و «ler» گاهی معنای شباهت به کلمه میدهند.
Daha nice fatihler yetiştireceğiz.
چه فاتحانی که تربیت خواهیم کرد.
گاهی اوقات پسوندهای «lar» و «ler» برای اشاره به افراد همنام استفاده میشوند.
Sınıftaki Ali'ler ayağa kalksın.
همه «علی»های کلاس بایستند.
∗∗∗
Hüseyin'lerin hepsi buraya gelsin.
همه «حسین»های کلاس اینجا بیایند.
پسوندهای جمع میتوانند برای اغراق و مبالغه استفاده شوند.
Dersi bitirmek için Amerikalara gitti.
برای تموم کردن درسش تا آمریکاها رفت.
پسوندهای «lar» و «ler» ممکن است گاهی معنی «اجتماع» و «باهم بودن» را برسانند.
Eski yunanlar çok zekidiler.
یونانیهای قدیم خیلی باهوش بودند.
پسوندهای «lar» و «ler» گاهی میتوانند در معنای احترام ظاهر شوند.
Müdür beyler sizi görmek istiyor.
آقای مدیر میخواهند شما را ببینند.
پسوند وابستگی در ترکی استانبولی
یکی از انواع پسوندها در ترکی استانبولی پسوند وابستگی است. این پسوند (ki) جای مضافالیه را در جملههای اسمی میگیرد و معنای «مربوط به، متعلق به» را به کلمه میدهد. این پسوند اگر بعد از کلمات تداعیکننده زمان بیاید، برای اسمهای بعدی در نقش صفت ظاهر میشود و معنای «ی» فارسی میدهد.
Alinin kalemi → Alininki
قلم علی ← متعلق به علی
∗∗∗
Benim kitabım → Benimki
کتاب من ← متعلق به من
∗∗∗
Dünkü müşteri.
مشتری دیروز.
نکته: در زبان ترکی استانبولی سه نوع پسوند «ki» وجود دارد. نوع اول، پسوند ساختاری است که برای اشاره به زمان و مکان استفاده میشود. نوع دوم، پسوندی برای اشاره به وابستگی است که در بخش قبل بررسی شد. نوع سوم، پسوند «ki» از زبان فارسی به ترکی اضافه شده و معنی «که» میدهد.
پسوند ساختاری «ki»
«yarınki maç»
مسابقه فردا
∗∗∗
پسوند وابستگی «ki»
benim odam → benimki
اتاق من ← مال من
∗∗∗
پسوند ربط «ki» به معنای «که»
Bir şey biliyor ki konuşuyor.
چیزی میداند که حرف میزند.
(ترجمه محاورهای:یه چیزی میدونه که حرف میزنه.)
پسوندهای اضافه در ترکی استانبولی
پسوند اضافه در ترکی استانبولی به مضاف و مضافالیه اضافه میشود و معنی «مال، برای، متعلق به» میدهد. در زبان ترکی استانبولی برخلاف فارسی، ابتدا مضافالیه سپس مضاف در جمله آورده میشود. پسوندهای مضاف و مضافالیه مورد استفاده در زبان ترکی استانبولی به صورت زیر هستند.
- پسوندهای مضافالیه در کلمههایی که به صامت ختم میشوند: «ın / in / un /ün»
- پسوندهای مضافالیه در کلمههایی که به حرف صدادار ختم میشوند: «nın / nin / nun / nün»
- پسوندهای مضاف: «ı /i / u / ü»
Defterin sayfası
صفحه دفتر
∗∗∗
Okulun müdürü
مدیر مدرسه
∗∗∗
Amcasının annesi
مادر عمویش
پسوندهای تصغیر در ترکی استانبولی
در ترکی استانبولی پسوندهای (CA)، (CIk) و (cağız / ceğiz) پسوندهای تصغیر (کوچککننده) هستند و معمولا معنی «کوچک» میدهند. از این پسوندها برای کاربردهای دیگر نیز استفاده میشود که در ادامه به بررسی هر کدام از آنها میپردازیم.
Arkamızda bir tepecik vardı.
در پشت سر ما تپهای کوچک وجود داشت.
∗∗∗
Anneciğimi çok bekledim.
خیلی منتظر مامان [عزیزم] موندم.
پسوندهای تصغیر اگر در انتهای یک صفت بیایند، معنای «نسبتا، نزدیک به آن و کمی» میدهند.
Büyükçe bir ev almam lazım.
باید یک خونه نسبتا بزرگ بخرم.
∗∗∗
Aysun uzunca bir kız.
«آیسون» دختر نسبتا قد بلندی است.
پسوندهای تصغیر اگر در انتهای اسم بیایند از آنها قید میسازند.
Bu ödevi kolayca yaptım.
این تکلیف را به راحتی انجام دادم.
∗∗∗
Yavaşça kaçtım.
بیسروصدا فرار کردم.
این پسوندها اگر به ضمیرهای فاعلی متصل شوند، معنای «دیدگاه» و «نظر» میدهند.
Bence yarın erken gidelim.
به نظرم فردا صبح زود برویم.
∗∗∗
Sence bugün hava güneşli mi?
به نظرت امروز هوا آفتابی است؟
پسوندهای تصغیر، اگر به همراه پسوند جمع، بعد از کلمههای نشاندهنده روز، ماه و سال بیایند، مفهوم مبالغه و اغراق را میرسانند.
Futbolu yüzlerce insan seviyor.
فوتبال را صدها انسان دوست دارند.
این پسوند گاهی معنای «اجتماع» و «باهم بودن» را میدهد.
Dün aylece futbol izledik.
دیروز به همراه خانواده فوتبال تماشا کردیم.
∗∗∗
Sınıfça futbol oynamaya gittik.
همه کلاس (باهم) رفتیم فوتبال بازی کنیم.
پسوندهای تصغیر «CIk» اگر به قید یا صفت اضافه شوند، مفهوم «علاقه» و «تاکید» را به آن اضافه میکنند. حروف «I» و «C» در این پسوند قابلیت تغییر به «I: i / ı / u / ü» و «C: c / ç» دارند. متناسب با کلمهای که به آن اضافه میشوند انتخاب و متصل میشوند.
Ablacığımı çok özledim.
دلم برای خواهر [عزیزم] تنگ شده است.
∗∗∗
Ufacık, kutu gibi evleri vardı ama çok mutluydular.
(ufak → ufacık: çok ufak)
خونه [خیلی] نقلی داشتند اما خوشحال بودند.
نکته: اگر پسوندهای «CIk» به اسمهایی با حرف آخر «k» اضافه شوند، در این صورت حرف «k» از اسم حذف میشود.
ufak → ufakcık → ufacık
پسوندهای تصغیر «CIk» گاهی در معنای «ترحم» ظاهر میشوند.
Zavallı kedicik çok hasta.
بیچاره گربه خیلی مریضه.
پسوندهای مالکیت در ترکی استانبولی
پسوندهای مالکیت، پسوندهایی هستند که در آخر کلمهها و اسمهای خاص (ادات، قید، ضمایر و...) قرار گرفته و مالکیت افراد یا اشیا را بر آنها نشان میدهند.
معنی | پسوندهای مالکیت | مثال |
کیف من | m | Çantam |
کیف تو | n | Çantan |
کیف او | sı/si/su/sü
ı / i / u / ü | Çantası |
کیف ما | mız/miz/muz/müz
ımız / imiz / umuz / ümüz | Çantamız |
کیف شما | nız/niz/nuz/nüz
ınız / iniz / unuz / ünüz | Çantanız |
کیف آنها | ları/leri | Çantaları |
پسوندهای ملکی گاهی بعد از ضمیرهای اشاره میآیند و برای تعیین مکان کلمه به کار میروند.
Burası
اینجا
پسوندهای ملکی اگر بعد از صفت بیایند، قید میسازند.
Doğrusu
در حقیقت
پسوندهای ملکی گاهی با اضافه شدن به اسمها و صفتها مفهوم عشق و علاقه مفرط را بیان میکنند.
Canım
جان من
پسوندهای میانجی در ترکی استانبولی
پسوندهای میانجی ترکی استانبولی (la/le)، در زبان فارسی معنی «با» و «به وسیله» میدهند. این پسوندها همچنین برای اشاره به شیء مورد استفاده در کاری، بهکار میروند. پسوندهای میانجی سه کاربرد مهم دارند که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم.
- همراهی: این پسوند میانجی نشان میدهد که فعل انجام شده به همراه چه کسانی اجرا شده است.
Yarın annemle alışverişe çıkacağız.
فردا به همراه مامانم خرید خواهیم رفت.
- حالت: این پسوند میانجی نشان میدهد که فعل انجام شده، چگونه و در چه زمانی صورت گرفته است.
Müdür hızla odadan çıktı.
مدیر با عجله از اتاق بیرون رفت.
- واسطه: در این بخش نیز پسوند میانجی نشان میدهد که شیء مذکور به عنوان ابزار استفاده شده است.
İstanbul'a hızlı trenle gideceğim.
با مترو تندرو به استانبول خواهم رفت.
پسوندهای همانندی در ترکی استانبولی
پسوندهای همانندی (ca / ce / ça /çe) معنی تساوی، تشابه و یکپارچگی را به کلمههای ترکی استانبولی اضافه میکنند.
Çocukça davranma. (çocuk gibi)
کودکانه رفتار نکن. (مثل کودک)
∗∗∗
Akıllıca yatırımlar yapıyorsun.
عاقلانه سرمایهگذاری میکنی.
پسوند همانندی گاهی به همراه نامهای ملیت آمده و مفهوم زبان را میرساند.
Türkçe
ترکی
پسوندهای صرفی فعلی از انواع پسوند در ترکی استانبولی
در بخش قبل، پسوندهای صرفی اسمی را با ذکر انواع آنها بررسی کردیم، حال به بررسی پسوندهای صرفی فعلی (fiil çekim ekleri) در ترکی استانبولی و انواع آنها میپردازیم. این پسوندها با اضافه شدن به ریشه فعلها، زمان، نحوه وقوع و فاعل را مشخص میکنند. همچنین این پسوندها با اضافه شدن به فعل، برخی از ویژگیهای خاص مثل اجبار و خواهش را به آن اضافه میکنند. در ترکی استانبولی سه نوع پسوند صرفی اصلی وجود دارد که در ادامه آنها را بررسی میکنیم.
- پسوندهای وجهی خبری (kip و ekleri)
- پسوندهای شخصی (şahis و ekleri)
- پسوندهای منفیساز (olumsuzluk و ekleri)
پسوندهای وجهی در ترکی استانبولی
پسوندهای وجهی، پسوندهایی هستند که زمان یا آرزو (درخواست، شرط، ضرورت، دستور) را به فعلها اضافه می کنند. ویژگی اصلی فعل، زمان انجام آن است. به عبارت دیگر، فعل باید نشان دهد که کار در چه زمانی انجام شده است. پسوندهای وجهی، زمان انجام فعل را نشان میدهند که در ادامه، به چند نمونه از آنها اشاره شده است.
معنی | پسوند وجهی | مثال | زمان |
دویدی | tı | Kaçtın | گذشته ساده معین |
نوشتهام | mış | Yazmışım | گذشته ساده نامعین |
میآید | (i) yor | Geliyor | حال استمراری |
میماند | acak | Kalacak | آینده |
منتظر میماند | er | Gözler | زمان گسترده |
کاش بیایم | e | Geleyim | وجه خواهشی |
اگر دوست داشته باشی | se | Sevsen | وجه شرطی |
باید فکر کند | meli | Düşünmeli | وجه اجباری |
بیاید | - | Gelsin | وجه امری |
پسوندهای شخصی در ترکی استانبولی
پسوندهای شخصی نشان میدهند که یک عمل توسط چه اشخاصی انجام شده است. در زبان ترکی استانبولی شش پسوند شخصی وجود دارد که در جدول زیر به آنها اشاره شده است.
معنی | پسوندهای شخصی | ضمایر | - |
من | m/ım/im/um/üm | ben | اول شخص مفرد |
تو | n/sın/sin/sun/sün | sen | دوم شخص مفرد |
او | - | o | سوم شخص مفرد |
ما | ız/iz/uz/üz/k | biz | اول شخص جمع |
شما | sınız/siniz/sunuz/sünüz | siz | دوم شخص جمع |
آنها | lar/ler | onlar | سوم شخص جمع |
نکته: افعال در سوم شخص مفرد، پسوند شخصی ندارند.
پسوندهای منفیساز از انواع پسوند در ترکی استانبولی
پسوندهای منفیساز در ترکی استانبولی، پسوندهایی هستند که به فعلها، معنی منفی میدهند. در بیشتر کلمات از پسوندهای «ma» و «me» برای منفی کردن استفاده میشود اما در برخی موارد مانند زمان گسترده، منفی کردن فعل، با استفاده از پسوندهای «maz» و «mez»، در زمان حال استمراری با پسوندهای «mı / mi / mu / mü» و در جملههای اسمیه از کلمه منفیساز «Değil» استفاده میشود.
Asla kendi yaptıklarına bakmayacak.
هرگز به کارهای خودش نگاه نخواهد کرد.
∗∗∗
Benim nerede olduğumu sormuyor.
نمیپرسد من کجا هستم.
(ترجمه محاورهای: نمیپرسه من کجام.)
∗∗∗
Davet etsende, o asla buraya gelmez.
حتی اگر دعوت کنی، او هرگز به اینجا نمیآید.
پسوندهای صرفی اسمی و فعلی از انواع پسوند در ترکی استانبولی
انواع پسوندهای صرفی اسمی و صرفی فعلی در بخشهای قبل مورد بررسی قرار گرفتند، در این بخش، به بررسی پسوندهای مشترک بین اسمها و فعلها میپردازیم. پسوندهای صرفی اسمی و فعلی (İsim ve fiil çekim ekleri)، میتوانند هم در انتهای فعلها و هم در انتهای اسمها اضافه شوند. دو نوع اصلی برای این پسوندها وجود دارد که در ادامه به آموزش آنها میپردازیم.
- پسوندهای فعل در ترکی استانبولی (Ek fiil)
- پسوندهای سوالی در ترکی استانبولی (Soru ekleri)
پسوندهای فعل در ترکی استانبولی
این پسوندها (idi ،imiş ،dir) به انتهای فعلها و اسمهای خاص (صفتها، قیدها، ادات و غیره) اضافه میشوند. در ادامه، با مثالهایی کاربرد هر کدام از آنها را در جملههای ترکی استانبولی بررسی میکنیم. پسوندهای فعل در انتهای اسامی و نامهای خاص (اسمها، صفتها، ضمایر، قیدها، ادات، حروف ربط) قرار گرفته و نقش گزاره میگیرند.
Her taraf bugün bir başka güzeldir.
امروز همهجا جوری دیگر قشنگ است.
∗∗∗
Göklerde kartal gibiydi.
در آسمانها همچون عقاب بود.
∗∗∗
İçimde yaşattığım his yaşam sevinciydi.
حسی را که در درونم زنده نگه داشته بودم، عشق به زندگی بود.
∗∗∗
Dün daha heyecanlıydın.
دیروز بیشتر هیجان زده بودی.
پسوندهای فعل به فعلهای ساده اضافه شده و آنها را به فعلهای مرکب تبدیل میکنند.
Ali şimdi tatil yapıyordur.
علی احتمالا الآن مشغول گذراندن تعطیلات است.
∗∗∗
Meğer sen ne çalışkanmışsın.
تو چقدر سختکوش هستی.
(تو چقدر سختکوش بودی ما خبر نداشتیم.)
∗∗∗
Çok hızlı geliyordu.
خیلی سریع میآمد.
∗∗∗
Annesini ölmeden önce görmeliymiş.
باید مادرش را قبل از فوت، میدید.
پسوندهای سوالی از انواع پسوند در ترکی استانبولی
پسوندهای سوالی مانند پسوندهای فعل هم به انتهای فعلها و هم به انتهای اسمها اضافه میشوند. این پسوندها شامل (mı / mi / mu / mü) هستند و همیشه جدا از کلمه قبل نوشته میشوند. پسوندهایی که بعد از پسوند سوالی قرار میگیرند همواره به آن میچسبند.
Gelecek miydin?
قرار بود بیای؟
∗∗∗
Sen misin?
تو هستی؟
∗∗∗
Seni çağıran bu çocuk muydu?
کسی که صدایت زد، این بچه بود؟
جمعبندی
عنصر اصلی و اساسی زبان ترکی استانبولی، پسوند است. در زبان ترکی، برای ساخت کلمه جدید، مشخص کردن زمانهای مختلف، سوالی کردن و منفی کردن فعلها و اسمها از پسوند استفاده میشود. در این مطلب، انواع پسوند در ترکی استانبولی و اصول حاکم بر آنها با ارائه مثالهای کاربردی آموزش داده شد.
بسیار بسیار عالی بود
بسیار عالی
کاش در آموزش زبان ترکی خودمان هم فعالیت کنید???