پسوند Ken در ترکی استانبولی — راهنمای کامل + مثال
پسوند ken در ترکی استانبولی به معنی «وقتیکه، درحالیکه، زمانیکه، درحال، حین و حالا که» در فارسی است و این پسوند برای ساخت جملههایی استفاده میشود که آشکار کردن زمان انجام کاری در گذشته نقلی، گسترده، حال استمراری و آینده مد نظر باشد. پسوند ken را نمیتوانیم با زمان گذشته ساده استفاده کنیم. این پسوند را هم میتوان در جملههای اسمیه و هم در جملههای فعلیه به کار برد. حرف صدادار پسوند «ken» ثابت است و مانند پسوندهای دیگر، توانایی تبدیل به حرف دیگری را ندارد. چند پسوند معادل «وقتیکه» در ترکی استانبولی وجود دارد که در این مطلب، تمامی آنها را به ترتیب توضیح میدهیم.
پسوند Ken در ترکی استانبولی
پسوند ken، همیشه در آخر اسم، صفت یا فعل استفاده میشود و آنها را به قید زمان تبدیل میکند. در ساختارهایی که این پسوند وجود دارد به پسوندهای شخصی نیازی نیست. اگر آخرین حرف فعل یا کلمهای که پسوند ken را به آن اضافه میکنیم صدادار باشد، آنگاه قبل از پسوند ken از حرف میانجی «y» استفاده میکنیم. پسوند ken در گذشته به شکل «iken» بوده اما با گذشت زمان به شکل «ken» درآمده است. فرمول ساخت جملههای فعلیه که شامل پسوند ken هستند، در کادر زیر نوشته شده است. در ادامه، نحوه ساخت جملههای خبری شامل این پسوند را در زمانهای مختلف با مثالهای بیشتر توضیح میدهیم.
پسوند نشاندهنده زمان + فعل + (y) ken
پسوند ken در زمان حال استمراری
از پسوند ken در ترکی استانبولی در زمان حال استمراری در ترکی استانبولی برای بیان انجام کاری همزمان با کاری دیگر استفاده میشود. برای ساخت جملههای شامل پسوند ken، ابتدا باید فعل مورد نظر را در زمان حال استمراری صرف کرده و در انتهای آن پسوند ken را به عبارت اضافه کنیم. نحوه ساخت به صورت مرحلهای نوشته شده است.
- ریشه فعل مورد نظر را با حذف پسوند «mak / mek» بهدست میآوریم.
- اگر ریشه به حرف صدادار ختم شده باشد، آن را حذف کرده و متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه و قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی، یک حرف صدادار به آن اضافه میکنیم.
- پسوند «yor» را به عبارت قبل اضافه میکنیم.
- در مرحله آخر، پسوند ken را به آن اضافه میکنیم.
در مثالهای زیر، به نحوه ساخت جملههای شامل پسوند ken دقت کنید.
Dün gece eve geliyorken yolda bir trafik kazası oldu.
دیشب وقتیکه به خانه برمیگشتیم، در راه تصادف شد.
Her sabah okula gidiyorken mutlaka bir kahve alırım.
هر صبح وقتیکه به مدرسه میروم، حتما قهوه میخرم.
Onunla oynuyorken her şeyi unuturum.
وقتی با او بازی میکنم، همه چیز را فراموش میکنم.
Biz film izliyorken o ders çalışıyordu.
ما وقتی فیلم تماشا میکردیم او درس میخواند.
Dün iş yerine gidiyorken arkadaşım Zehra´yla karşılaştım.
دیروز وقتی (به) سر کار میرفتم، با دوستم زهرا روبرو شدم.
(ترجمه در فارسی: دیروز وقتی سر کار میرفتم، دوستم زهرا را دیدم.)
Kitap okuyorken birisinin benimle konuşmasını sevmiyorum.
وقتی کتاب میخوانم، صحبت کردن شخصی با من را دوست ندارم.
(ترجمه در فارسی: صحبت کردن با شخصی در هنگام کتاب خواندن را دوست ندارم.)
Ben dışarı çıkıyorken o içeri girdi.
من وقتی بیرون میرفتم، او [به] داخل آمد.
Parkta yürüyorken ayağım burkuldu.
وقتی در پارک راه میرفتم، پایم پیچ خورد.
Ali gidiyorken bu çöpleri de atar mısın?
علی موقع رفتن این زبالهها را هم میبری؟
evet anne atarım.
بله مادر، میبرم.
پسوند ken در زمان گسترده (حال ساده)
از پسوند ken در ترکی استانبولی در زمان حال ساده یا گسترده در ترکی استانبولی برای بیان همزمانی انجام دو کار استفاده میشود. در این ساختار از پسوندهای شخصی استفاده نمیشود و بلافاصله بعد از پسوندهای نشاندهنده زمان گسترده، پسوند ken به عبارت اضافه میشود. در ادامه، نحوه صرف فعل در زمان گسترده و تبدیل آن به قید زمان با کمک پسوند ken به صورت گامبهگام شرح داده میشود.
- ریشه فعل مورد نظر در جمله را با حذف پسوندهای «mak / mek» بهدست میآوریم.
- متناسب با ریشه فعل، یکی از پسوندهای نشاندهنده زمان گسترده «r / Ar / Ir» را به ریشه اضافه میکنیم.
- پسوند ken را به عبارت حاصل از مرحله قبل متصل میکنیم.
در مثالهای زیر، به نحوه ساخت جملهها با وجود پسوند ken و پسوندهای زمان گسترده توجه کنید.
Biz tam mezun olurken sınav sistemi değişti.
زمانی که ما فارغالتحصیل میشدیم، سیستم امتحانات عوض شد.
Su içerken hıçkırığı tutmuştu.
وقتی که آب مینوشید، سکسکهاش گرفته بود.
Yemek yerken konuşmamalısın.
وقتیکه غذا میخوری، نباید صحبت کنی.
Yürürken eski müdürümle karşılaştık.
وقتیکه راه میرفتم، با مدیر قبلیام روبرو شدم.
(ترجمه در فارسی: موقع پیاده روی مدیر قبلیام را دیدم.)
Dün gece eve gelirken yolda ağlayan bir çocuk gördüm.
دیشب موقع برگشت به خانه، در راه کودکی دیدم که گریه میکرد.
Her sabah okula giderken mutlaka bir kahve içerim.
هر صبح وقتیکه به مدرسه میروم، حتما قهوه مینوشم.
Biz film izlerken o ders çalışıyordu.
وقتیکه ما فیلم تماشا میکردیم، او درس میخواند.
Onunla oynarken çocukluk günlerimi hatırlıyorum.
وقتیکه با او بازی میکنم، دوران کودکی برایم یادآوری میشود.
Film seyrederken çay içiyordu.
وقتیکه فیلم تماشا میکرد، چای مینوشید.
Seninle konuşurken bana bak, telefona değil.
وقتیکه با تو صحبت میکنم به من نگاه کن، نه به تلفن.
Onunla tartışırken annem aradı.
وقتیکه با او بحث میکردیم مادرم زنگ زد.
İşten gelirken otobüste teyzemi gördüm.
وقتیکه از سر کار برمیگشتم، خالهام را در اتوبوس دیدم.
نکته: با وجود اینکه ساختار جملههای زمان گسترده و زمان حال استمراری متفاوت است اما در این موضوع، جملهها از لحاظ معنایی با هم تفاوت زیادی ندارند و میتوانند جای هم استفاده شوند. به مثال زیر توجه کنید.
Dizi izlerken telefonum çaldı.
وقتیکه سریال تماشا میکردم، تلفنم زنگ خورد.
∗∗∗
Dizi izliyorken telefonum çaldı.
وقتیکه سریال تماشا میکردم، تلفنم زنگ خورد.
نکته: از پسوند ken در جملههای خبری منفی نیز استفاده میشود که هیچ تفاوتی در نحوه اضافه کردن پسوند ken به این جملهها با حالت خبری مثبت وجود ندارد و باز هم به انتهای فعل یا کلمه اضافه میشود. زیرا در برخی جملهها فعل اصلی جمله پسوند منفیساز در ترکی استانبولی میگیرد و در برخی از جملهها فعلی که پسوند ken را گرفته پسوند منفیساز را هم میگیرد. به مثالهای زیر توجه کنید.
Yemek yerken konuşmamalısın.
وقتی که غذا میخوری، نباید صحبت کنی.
∗∗∗
Ben onların evine gitmiyorken, sen neden gidiyorsun?
درحالیکه (وقتیکه) من به خانه آنها نمیروم، تو چرا میروی؟
نکته: فعلی که پسوند ken را دریافت میکند به قید تبدیل میشود. بنابراین نمیتواند با دریافت پسوندهای پرسشی، سوالی شود. اما راهحل سوالی کردن این جملهها به این شکل است که هم میتوان فعل اصلی جمله را سوالی کرد، هم از کلمههای پرسشی در جمله کمک گرفت و جمله را سوالی کرد. به مثالهای زیر توجه کنید.
Sen televizyon izlerken Ali ne yapıyordu?
وقتیکه تو تلویزیون تماشا میکردی، علی چه کار میکرد؟
(از کلمه پرسشی برای سوالی کردن جمله استفاده شده است.)
∗∗∗
Müzik dinlerken kitap okuyabiliyor musun?
آیا موقعی که به آهنگ گوش میدهی، میتوانی کتاب بخوانی؟
(از پسوند پرسشی برای سوالی کردن جمله استفاده شده است.)
پسوند ken در ترکی استانبولی برای زمان گذشته نقلی
از پسوند ken در زمان ماضی نقلی در ترکی استانبولی برای بیان انجام کاری بعد از انجام کاری دیگر استفاده میشود. به عبارت دیگر، انجام کاری در ادامه کاری دیگر است. برای ساخت این نوع از جملهها همانند ساختارهایی که در قسمتهای قبل توضیح دادیم، ابتدا باید فعل را در زمان گذشته نقلی صرف کنیم و سپس پسوند ken را به عبارت اضافه کنیم. نحوه ساخت، در ادامه توضیح داده شده است.
- ابتدا ریشه فعل را با حذف پسوندهای «mak / mek» بهدست میآوریم.
- با توجه به آخرین حرف صدادار ریشه و قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی، یکی از پسوندهای زمان گذشته نقلی «mış / miş / muş / müş» را انتخاب و به ریشه متصل میکنیم.
- پسوند ken را به عبارت حاصل از مرحله قبل اضافه میکنیم.
در مثالهای زیر، به تبدیل شدن فعل به قید، با اضافه شدن پسوند ken دقت کنید.
Yurt dışına çıkmışken bir cep telefonu alayım.
حالا که به خارج از کشور آمدهام، گوشی بخرم.
Okula sınava gelmişken kütüphaneye gidip yeni ödünç kitaplar alayım.
حالا که برای امتحان دادن به مدرسه آمدهام، به کتابخانه بروم و کتابهای جدید قرض بگیرم.
Hazır buluşmuşken sahilde biraz yürüyelim mi?
حالا که همدیگر را ملاقات کردهایم، در ساحل کمی پیادهروی کنیم؟
Mutfağa gitmişken bana da bir bardak su getirir misin?
حالا که به آشپزخانه رفتهای، یک لیوان آب هم برای من میآوری؟
Buraya kadar gelmişken dolapta alalım mı?
حالا که تا اینجا آمدهایم، کمد هم بخریم؟
Hazır elin değmişken benim tabağımı da götürür müsün?
حالا که در حال برداشتن [بشقاب] هستی، بشقاب من را هم میبری؟
(ترجمه محاوهای: حالا که دستت خورده، بشقاب منم میبری؟)
Ayağa kalkmışken benim telefonumu da verir misin?
حالا که سر پا هستی، تلفن من را هم میدهی؟
Markete gitmişken bana da bir içecek alır mısın?
حالا که به مغازه رفتهای، برای من هم نوشیدنی میخری؟
Dışarıya çıkmışken biraz yürüyüş yap.
حالا که بیرون رفتهای، کمی هم پیادهروی کن.
پسوند ken در ترکی استانبولی برای زمان آینده
از پسوند ken در زمان آینده در ترکی استانبولی برای بیان انجام کاری قبل از انجام کاری دیگر استفاده میشود. در این ساختار، از پسوندهای شخصی استفاده نمیشود. نحوه ساخت این جملهها به صورت مرحلهای توضیح داده شده است.
- ابتدا ریشه فعل با حذف یکی از پسوندهای «mak / mek» بهدست میآید.
- سپس متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه، یکی از پسوندهای نشاندهنده زمان آینده «acak / ecek» را به ریشه اضافه میکنیم.
- پسوند ken را به عبارت حاصل از مرحله قبل اضافه میکنیم.
مثالهای زیر، جهت تمرین بیشتر و یادگیری بهتر این موضوع نوشته شدهاند.
Arkadaşıma her şeyi anlatacakken yanımıza birileri geldi ve konuşamadık.
درحالیکه همه چیز را میخواستم به دوستم تعریف کنم، افراد دیگری آمدند و ما نتوانستیم صحبت کنیم.
Her şeyi hazırladım ama tezimi verecekken jürimdeki hocalar tatile çıktı.
همه چیز را آماده کردم، اما وقتی که خواستم از پایاننامهام دفاع کنم، داورها به تعطیلات رفتند.
Doktora yapmak için Londra’ya gidecekken aşık oldu ve bütün planlarını iptal ederek evlendi.
وقتیکه میخواست برای مقطع دکتری به لندن برود، عاشق شد و تمام برنامههایش را متوقف کرد و ازدواج کرد.
Televizyon izleyecekken, elektrikler kesildi.
وقتیکه میخواست تلویزیون تماشا کند، برق قطع شد.
Tam evden çıkacakken karşı komşum misafirliğe geldi.
وقتیکه از خانه خارج میشدم، همسایه روبروییام برای مهمانی آمد.
Düşecekken ablam kolumdan tuttu.
در حین افتادن، خواهر بزرگترم دستم را گرفت.
Tam evden çıkacakken yağmur başladı.
وقتیکه از خانه خارج میشدم، باران شروع به باریدن کرد.
Taksiye binecekken cüzdanımı evde unuttuğumu fark ettim.
در حال سوار شدن به تاکسی، متوجه شدم که کیف پولم را در خانه جا گذاشتهام.
Mektubu açacakken telefonum çaldı.
حین باز کردن نامه، تلفنم زنگ زد.
پسوند Ken در ترکی استانبولی برای جملههای اسمیه
در جملههای اسمیه در ترکی استانبولی، پسوند ken به یک اسم یا صفت متصل میشود و معنی «وقتیکه» میدهد. اگر اسم یا صفت در ترکی استانبولی به یک حرف صدادار ختم شده باشد، قبل از اضافه کردن پسوند ken، باید حرف میانجی «y» به کلمه متصل شود. در ادامه، فرمول ساخت پسوند ken در جملههای اسمیه نوشته شده است.
اسم / صفت + (y) ken
اگر بخواهیم به اسمی که شامل پسوند «da / de / ta / te» است، پسوند ken اضافه کنیم، ابتدا حرف میانجی «y» را به عبارت متصل کرده و سپس پسوند ken را به آن اضافه میکنیم. فرمول نحوه ساخت این مدل از جملهها نوشته شده است.
اسم / صفت + DA + (y) ken
به مثالهای زیر، توجه کنید.
Tahrandayken seninle yeni tanışmıştım.
وقتی در تهران بودم با تو تازه آشنا شده بودم.
Parktayken annem beni arıyormuş.
وقتی در پارک بودم، مادرم به دنبال من میگشته است.
مثالهای زیر، جهت تمرین بیشتر و فهم بهتر این موضوع آورده شدهاند.
Babam çocukken çok yaramazmış.
پدرم در کودکی خیلی بازیگوش بوده است.
Hastayken bana Bahar yardım et.
من وقتی بیمار بودم، «بهار» به من کمک کرد.
Türkiye´deyken çok güzel yemekler yedim, hepsinin tadı damağımda.
وقتی در ترکیه بودم، غذاهای خوشمزهای خوردم.
Ben evde yokken postacı gelmiş.
من وقتی در خانه نبودهام، پستچی آمده است.
Hastayken yemek yiyemiyor musun?
وقتی بیمار هستی، نمیتوانی غذا بخوری؟
İstanbuldayken her hafta sonu Taksim’e gidiyordum.
وقتی در استانبول بودم، هر آخر هفته به تاکسیم (نام محلهای در استانبول) میرفتم.
İstanbul’da öğrenciyken her gün Türkçe kursuna gidiyordum.
وقتی در استانبول دانشجو بودم، هر روز به کلاس زبان ترکی میرفتم.
Burcu´nun saçlarının rengi kahveyken daha güzeldi.
رنگ موهای «بورجو» وقتی قهوهای بود، خیلی زیباتر بود.
Ahmet zayıfken sağlıklıydı, kilo aldıktan sonra hasta oldu.
احمد وقتی لاغر بود، سالم بود. بعد از اینکه چاق شد، بیمار شد.
Ben tatildeyken eve hırsız girmiş ve bütün eşyaları çalmış.
من وقتی در تعطیلات بودم، دزد آمده و همه اشیاها را دزدیده است.
Tatildeyken parayı düşünmem.
وقتی در مسافرت باشم به پول فکر نمیکنم.
Misafirler, ben işteyken gelmiş.
مهمانان وقتی آمدهاند که من سر کار بودهام.
Trafikteyken sinirlerini kontrol etmeyi öğrenmelisin.
وقتی در ترافیک هستی باید کنترل کردن اعصابت را یاد بگیری.
Yemek sıcakken yemek lazım.
غذا را باید وقتی خورد که گرم است.
پسوندهای معادل «وقتیکه»
در این بخش، چند پسوند برای ساخت قید زمان معرفی میکنیم که معادل «وقتیکه» در فارسی هستند، اما مترادف پسوند ken در ترکی استانبولی نیستند و نمیتوانند جای آن استفاده شوند. هر کدام در جمله به لحظهای خاص از زمان اشاره دارد و موقعیت استفاده آنها در جملهها با هم متفاوت است. اما بعضی قیدهای زمان نیز وجود دارند که معادل هم هستند که در ادامه، آنها را توضیح میدهیم.
- پسوند «IncA»
- پسوند «DIğIndA»
- پسوند «DIğI zaman»
- پسوند «DIğI sırada»
- پسوند «AcAğI sırada»
- پسوند «AcAğı zaman»
کاربرد پسوند IncA چیست؟
پسوندهای «ınca / ince / unca / ünce» معادل «وقتیکه» در فارسی است که برای بیان انجام کاری استفاده میشود که بلافاصله پس از آن کاری دیگر انجام میشود. به عبارت دیگر، کاری در نتیجه کاری دیگر انجام میشود. نحوه انتخاب این پسوندها متناسب با آخرین حرف صدادار کلمهای است که به آن متصل میشوند. بعد از اضافه شدن این پسوندها به فعلها، پسوند دیگری به فعل اضافه نمیشود. نحوه ساخت جملههای شامل این پسوندها در ادامه نوشته شده است.
- ابتدا ریشه فعل را با حذف پسوندهای «mak / mek» بهدست میآوریم.
- سپس یکی از پسوندهای «ınca / ince / unca / ünce» را متناسب با قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی به ریشه اضافه میکنیم.
- اگر ریشه فعل به حرف صدادار ختم شده باشد، از حرف میانجی «y» استفاده میکنیم.
- در جملههای خبری منفی، ابتدا ریشه فعل را با پسوندهای منفیساز، منفی کرده و سپس پسوندهای «IncA» را به عبارت اضافه میکنیم.
در مثالهای زیر، به نحوه انتخاب این پسوندها دقت کنید.
Zil çalınca hepimiz dışarı çıktık.
وقتیکه زنگ در زده شد، همه بیرون رفتیم.
Film başlayınca bütün seyirciler sustu.
وقتیکه فیلم شروع شد، همه تماشاگران ساکت شدند.
Okullar bitince tatile gelecekler.
وقتیکه مدرسهها تمام شوند (تعطیل شوند)، برای مسافرت [به اینجا] خواهند آمد.
Arkadaşın gelince misafir odasında çalışın.
وقتیکه دوستت آمد، در اتاق مهمان درس بخوانید.
Otobüs gelmeyince işe taksiyle gittim.
وقتیکه اتوبوس نیامد، به محل کار با تاکسی رفتم.
Babası gelmeyince Ayşe çok üzüldü.
وقتیکه پدرش نیامد، عایشه خیلی ناراحت شد.
Kar yağınca okullar tatil edildi.
وقتیکه برف بارید، مدرسهها تعطیل شدند.
Yağmur yağınca konser iptal edildi.
وقتیکه باران بارید، کنسرت کنسل شد.
Sınavda yüksek puan alamayınca istediği üniversiteye giremedi.
وقتیکه نتوانست از امتحان امتیاز بالایی بهدست آورد، به دانشگاه مورد علاقهاش، نتوانست برود.
Sana sarılınca bütün üzüntülerimi unutuyorum.
وقتیکه تو را در آغوش میگیرم تمام غمهایم را فراموش میکنم.
Kitabı okuyunca herşeyi daha iyi anlamış.
وقتیکه کتاب را خواند همه چیز را بهتر درک کرد.
İki ay sonra ilk kez yürüyünce yorulmuş.
بعد از دو ماه، وقتیکه اولین بار راه رفته خیلی خسته شده است.
Bu kadar yıl sonra seni görünce göz yaşlarımı tutamadım.
بعد از این همه سال، وقتیکه تو را دیدم نتوانستم جلوی اشکهایم را بگیرم.
کاربرد پسوند DIğIndA چیست؟
پسوندهای «dığında / diğinde / duğunda / düğünde» معادل «وقتیکه» در فارسی هستند، برای بیان انجام کاری در آینده بعد از کاری دیگر استفاده میشوند. این پسوند و پسوند «ınca / ince» بیشتر شبیه به هم هستند و میتوان این دو را جای هم استفاده کرد. چند ویژگی مخصوص این پسوند نوشته شده است.
- حروف صدادار پسوند «DIğIndA» متناسب با آخرین حرف صدادار کلمهای که به آن متصل میشود، تغییر میکنند.
- اگر کلمهای که این پسوند را دریافت میکند به یکی از حروف «ç / s / p / t / h / f / k / ş» ختم شده باشد، آنگاه حرف «d» در پسوند «DIğIndA» به حرف «t» تبدیل میشود.
- این پسوند متناسب با فاعل جمله صرف میشود، یعنی میتواند متناسب با فاعل جمله پسوندهای ملکی دریافت میکند.
در جدول زیر، حالت تغییر یافته پسوند «DIğIndA» بعد از دریافت پسوندهای ملکی نوشته شده است. (حرف «D» در جدول زیر، نماینده حروف «d / t» است و اگر آخرین حرف کلمه، یکی از حروف «ç / s / p / t / h / f / k / ş» باشد، حرف «d» به حرف «t» تبدیل میشود.)
پسوند DIğIndA بعد از دریافت پسوند ملکی | |
Dığımda / Diğimde / Duğumda / Düğümde | Ben |
Dığında / Diğinde / Duğunda / Düğünde | Sen |
Dığında / Diğinde / Duğunda / Düğünde | O |
Dığımızda / Diğimizde / Duğumuzda / Düğümüzde | Biz |
Dığınızda / Diğinizde / Duğunuzda / Düğünüzde | Siz |
Diklerinde / Dıklarında / Duklarında / Düklerinde | Onlar |
پسوند DIğI zaman چیست؟
پسوند «DIğI zaman» که مترادف پسوند «DIğIndA» است، هیچ تفاوتی با آن ندارد و میتوانند جای هم استفاده شوند. حروف صدادار «DIğI» متناسب با آخرین حرف صدادار کلمهای که به آن متصل میشود، میتواند به حروف «ı / i / u / ü» تغییر کنند. اگر کلمهای که پسوند «DIğI zaman» به آن متصل میشود، به یکی از حروف «ç / s / p / t / h / f / k / ş» ختم شود، آنگاه حرف «d» به حرف «t» تبدیل میشود. همچنین، این پسوند میتواند متناسب با فاعل جمله صرف شود که در جدول زیر، حالتهای مربوط به آن در موقعیتهای مختلف آورده شده است.
پسوند DIğI zaman بعد از دریافت پسوند ملکی | |
Dığım zaman / Diğim zaman / Düğüm zaman / Duğum zaman | Ben |
Dığın zaman / Diğin zaman / Düğün zaman / Duğun zaman | Sen |
Dığı zaman / Diği zaman / Düğü zaman / Duğu zaman | O |
Dığımız zaman / Diğimiz zaman / Düğümüz zaman / Duğumuz zaman | Biz |
Dığınız zaman / Diğiniz zaman / Düğünüz zaman / Duğunuz zaman | Siz |
Dikleri zaman / Dıkları zaman / Dukları zaman / Dükleri zaman | Onlar |
در این بخش، مثالهایی با هر دو پسوند «DIğI zaman» و «DIğIndA» نوشته شدهاند که مقایسه آنها در جمله، باعث یادگیری بهتر این موضوع خواهد شد.
Derse girdiğim zaman saat 10.00´du.
Derse girdiğimde saat 10.00´du.
وقتیکه وارد کلاس شدم، ساعت ۱۰ بود.
(جملههای بالا، ساختار متفاوتی دارند ولی یکسان هستند.)
Eve girdiğim zaman telefonum çaldı.
Eve girdiğimde telefonum çaldı.
وقتیکه وارد خانه شدم، تلفنم زنگ خورد.
Ali erken yatmadığında çok yorgun uyanıyor.
علی وقتیکه زود نمیخوابد، خیلی خسته بیدار میشود.
∗∗∗
Ali geç yattığında çok yorgun uyanıyor.
Ali geç yattığı zaman çok yorgun uyanıyor.
علی وقتیکه دیر میخوابد، خیلی خسته بیدار میشود.
در مثال بالا، هر سه جمله دارای یک مفهوم هستند، اما در جمله اول از کلمه «زود» (Erken) استفاده شده است. بنابراین فعلی که پسوند «DIğIndA» به آن متصل شده، پسوند منفیساز هم گرفته است.
Tatile çıktığımız zaman bol bol kitap okuyacağım.
Tatile çıktığımızda bol bol kitap okuyacağım.
وقتیکه به تعطیلات برویم، تعداد زیادی کتاب خواهم خواند.
İşe başladığımda yeni bir araba alacağım.
İşe başladığım zaman yeni bir araba alacağım.
وقتیکه سرکار بروم، ماشین جدیدی خواهم خرید.
İstediğinde beni görmeye gelebilirsin.
İstediğin zaman beni görmeye gelebilirsin.
هر وقت که دلت خواست، میتوانی به دیدن من بیایی.
Bir araya geldiğimizde çok eğleniyoruz.
Bir araya geldiğimiz zaman çok eğleniyoruz.
وقتیکه یک جا جمع میشویم، خیلی خوش میگذرانیم.
İnsanlar hasta olduklarında sağlıklarının değerini daha iyi anlıyorlar.
İnsanlar hasta oldukları zaman sağlıklarının değerini daha iyi anlıyorlar.
انسانها وقتیکه بیمار میشوند، ارزش سلامتیشان را بهتر درک میکنند.
Seni ilk gördüğüm zaman hiç heycanlanmadım.
Seni ilk gördüğümde hiç heycanlanmadım.
وقتیکه تو را اولین بار دیدم، اصلا هیجانزده نشدم.
نکته: اگر در جملهای، یکی از کلمههای زیر وجود داشته باشد، حتما از پسوند «DIğIndA» در قید استفاده میکنیم.
- «اولین» (İlk)
- «آخرین» (Son)
- «هر» (Her)
مثالهای زیر، جهت درک بهتر نکته بالا نوشته شدهاند.
İatanbul´a ilk geldiğimiz zaman kaybolduk.
وقتیکه اولین بار به استانبول آمدیم، گم شدیم.
Buraya her geldiğimde anılarım canlanır.
هر وقت که (هر زمانیکه) به اینجا میآیم، خاطراتم زنده میشوند.
Onu son gördüğümde çok hastaydı.
وقتیکه آخرین بار او را دیدم، خیلی بیمار بود.
پسوند DIğI sırada چیست؟
پسوند «DIğI sırada» در ترکی استانبولی معادل «وقتیکه» در فارسی است. این پسوند برای بیان همزمان بودن دو اتفاق استفاده میشود. حروفی که بزرگ نوشته شدهاند، بیانگر قابلیت تبدیل شدن آنها به حروف دیگر است.
- حروف صدادار این پسوند، متناسب با ریشه فعلی که به آن متصل میشود، به حروف «ı / i / u / ü» تبدیل میشوند.
- اگر ریشه فعل به یکی از حرف «ç / s / p / t / h / f / k / ş» ختم شده باشد، آنگاه حرف «d» به حرف «t» تبدیل میشود.
- پسوند «DIğI sırada» متناسب با فاعل جمله، پسوندهای مالکیت میتواند بگیرد.
در جدول زیر، حالتهای مربوط به صرف پسوند «DIğI sırada» در موقعیتهای گوناگون، برای ضمیرهای مختلف، نوشته شده است.
پسوند DIğI sırada بعد از دریافت پسوند ملکی | |
Dığım sırada / Diğim sırada / Düğüm sırada / Duğum sırada | Ben |
Dığın sırada / Diğinsırada / Düğün sırada / Duğun sırada | Sen |
Dığı sırada / Diği sırada / Düğü sırada / Duğu sırada | O |
Dığımız sırada / Diğimiz sırada / Düğümüz sırada / Duğumuz sırada | Biz |
Dığınız sırada / Diğiniz sırada / Düğünüz sırada / Duğunuz sırada | Siz |
Dikleri sırada / Dıkları sırada / Duklarısırada / Dükleri sırada | Onlar |
مثالهای زیر، جهت درک بهتر این موضوع نوشته شدهاند.
Derse girdiğim sırada telefonum çaldı.
همزمان با وارد شدن به کلاس، تلفنم زنگ میخورد.
(نشان از همزمانی دو کار)
Alışvedrişe çıktığım sırada yağmur başladı.
وقتیکه برای خرید بیرون رفتم، باران شروع به باریدن کرد.
(نشان از همزمانی این دو کار)
Dün gece yatağa yattığım sırada deprem oldu.
دیشب وقتیکه روی تخت دراز کشیدم، زلزله آمد.
(همزمانی دو اتفاق)
Yemek yemeye başladığımız sırada kapı çaldı.
وقتیکه شروع کردیم به غذا خوردن، در زده شد.
(دو کار همزمان اتفاق افتاده است.)
Ders zili çaldığı sırada öğrenciler bahçedeydi.
وقتیکه زنگ زده شد، دانشآموزها در حیاط بودند.
(همزمانی دو اتفاق)
پسوند AcAğI sırada چیست؟
پسوند «AcAğI sırada» در ترکی استانبولی معادل «وقتیکه» در فارسی است. این پسوند، برای بیان همزمان بودن دو اتفاق استفاده میشود. چند ویژگی پسوند «AcAğI sırada» نوشته شده است.
- متناسب با آخرین حرف صدادار فعلی که به آن متصل میشود، حروف «A» و «I» در پسوند «AcAğI» میتوانند تغییر کنند.
- متناسب با فاعل جمله، میتواند پسوندهای ملکی دریافت و تغییر کند.
- اگر ریشه فعل با یک حرف صدادار تمام شده باشد، حرف میانجی «y» را قبل از پسوند «AcAğI sırada» به ریشه فعل اضافه میکنیم.
در جدول زیر، حالتهای مربوط به صرف پسوند «AcAğI sırada» برای ضمیرهای مختلف آورده شدهاند.
پسوند AcAğI sırada بعد از دریافت پسوند ملکی | |
Acağım sırada / Eceiğim sırada | Ben |
Acağın sırada / Eceiğin sırada | Sen |
Acağı sırada / Eceiği sırada | O |
Acağımız sırada / Eceiğimiz sırada | Biz |
Acağınız sırada / Eceiğiniz sırada | Siz |
Ecekleri sırada / Acakları sırada | Onlar |
مثالهای زیر، برای تمرین بیشتر نوشته شدهاند.
Taksiye bineceğim sırada cüzdanımı unuttuğumu fark ettim.
در حال سوار شدن به تاکسی متوجه شدم که کیف پولم را در خانه جا گذاشتهام.
(قبل از اینکه کاملا سوار تاکسی شوم، متوجه نبود کیف پولم شدهام.)
Dersten çıkacağı sırada telefonu çaldı.
وقتیکه از کلاس بیرون میرفت، تلفنش زنگ خورد.
(کاملا از کلاس بیرون نرفته است.)
Bebek, annesi evden çıkacağı sırada ağlamaya başladı.
نوزاد، وقتیکه مادرش از خانه بیرون میرفت، شروع به گریه کرد.
(کاملا از خانه بیرون نرفته است.)
در دو مثال بالا، فعل «میرفت» در ترجمه ترکی، در زمان گذشته استمراری نوشته نشده و به صورت قید استفاده شده است. اما برای ترجمه بهتر و قابل فهم بودن آن در فارسی، از گذشته استمراری استفاده شده است.
Araba kullanacağım sırada benzin bittiğini fark ettim.
وقتیکه میخواستم ماشین را برانم متوجه شدم که بنزین تمام شده است.
(هنوز ماشین را نرانده است)
نکته: دو پسوند «AcAğI sırada» و «DIğI sırada» با هم متفاوت هستند و نمیتوان آنها را جای هم استفاده کرد. مثال زیر، با هر دو پسوند نوشته شده است اما به تفاوت مفهوم آنها توجه کنید.
Eve girdiğim sırada telefonum çaldı.
وقتیکه وارد خانه شدم، تلفنم زنگ خورد.
(ابتدا وارد خانه شدم و سپس تلفنم زنگ خورد.)
∗∗∗
Eve gireceğim sırada telefonum çaldı.
وقتیکه وارد خانه شدم، تلفنم زنگ خورد.
(کاملا وارد خانه نشدهام و تلفنم زنگ خورده است.)
پسوند AcAğı zaman چیست؟
پسوند «AcAğı zaman» در ترکی استانبولی معادل «وقتیکه» در فارسی است که کاربردش با پسوند ken در ترکی استانبولی متفاوت است. این پسوند، برای بیان دو کاری استفاده میشود که در آینده پشت سر هم اتفاق خواهند افتاد. این پسوند شامل چند ویژگی است که در ادامه، نوشته شدهاند.
- حروف صدادار پسوند «AcAğı zaman»، متناسب با آخرین حرف صدادار فعلی که به آن متصل میشوند، میتوانند تغییر کنند.
- اگر ریشه فعل، با حرف صدادار تمام شده باشد، از حرف میانجی «y» کمک میگیریم.
- این پسوند میتواند متناسب با فاعل جمله، پسوندهای ملکی بگیرد. در جدول زیر، حالتهای مختلف این پسوند برای ضمیرهای متفاوت نوشته شده است.
پسوند AcAğI zaman بعد از دریافت پسوند ملکی | |
Acağım zaman / Eceiğim zaman | Ben |
Acağın zaman / Eceiğin zaman | Sen |
Acağı zaman / Eceiği zaman | O |
Acağımız zaman / Eceiğimiz zaman | Biz |
Acağınız zaman / Eceiğiniz zaman | Siz |
Ecekleri zaman / Acakları zaman | Onlar |
مثالهای زیر را برای درک بهتر این موضوع بررسی کنید.
Önemli bir sınava gireceğim zaman çok heycanlanırım.
وقتیکه امتحان مهمی دارم، خیلی هیجانزده میشوم.
(هنوز زمان امتحان نرسیده است.)
Yola çıkacağın zaman beni ara.
وقتیکه راه میافتی به من زنگ بزن.
(هنوز راه نیوفتاده است و میخواهد هنگام راه افتادن به او زنگ بزند.)
Eşyaları taşıyacağınız zaman bana haber ver. Yardıma geleceğim.
هنگام اسبابکشی به من خبر بده. برای کمک خواهم آمد.
(هنوز اسبابکشی نشده و شخص زودتر به او گوشزد میکند که برای کمک خبر دهد.)
Fatma yemek pişireceği zaman misafirler geldi.
فاطمه وقتیکه میخواست غذا بپزد، مهمانها آمدند.
(هنوز پختن غذا را شروع نکرده است.)
در مثال بالا، فعل «میخواست» در ترجمه ترکی وجود ندارد، اما برای فهم بهتر آن در فارسی از کلمه «میخواست» استفاده میکنیم.
جمعبندی پسوند ken در ترکی استانبولی
پسوند ken در ترکی استانبولی معادل «وقتیکه، درحالی که، در حین، در حال، حالا که» در فارسی است. در این مطلب، نحوه استفاده از پسوند Ken در جملههای اسمیه و فعلیه را توضیح دادیم. جملههایی که در زمان گذشته ساده نوشته شدهاند و شامل پسوندهای نشاندهنده زمان گذشته «dı/di/du/dü/tı/ti/tu/tü» هستند نمیتوانند پسوند ken را دریافت کنند. علاوه بر این، پسوندهای دیگری که معادل «وقتیکه» در ترکی استانبولی هستند هم با مثال توضیح داده شدند. در ادامه، فرمول ساخت جملههای شامل پسوند ken و خلاصه ای از پسوندهای معادل «وقتیکه» نوشته شده است.
- پسوند ken در جملههای فعلیه
پسوند نشاندهنده زمان + فعل + (y) ken
- پسوند ken در جملههای اسمیه بدون پسوند «da / de / ta / te»
اسم / صفت + (y) ken
- پسوند ken در جملههای اسمیه با وجود پسوند «da / de / ta / te»
اسم / صفت + DA + (y) ken
پسوندهای معادل «وقتیکه»
علاوه بر پسوند ken در ترکی استانبولی، در زبان ترکی شش پسوند دیگر هم وجود دارد که معادل «وقتیکه» در فارسی هستند که ویژگیهای مهم آنها را شرح میدهیم.
- بعد از دو پسوند «IncA» و «DIğIndA»، به فعل پسوند دیگری متصل نمیشود.
- بعد از چهار پسوند «DIğI zaman»، «DIğI sırada»، «AcAğI sırada» و «AcAğı zaman» پسوندهای مالکیت اضافه میشوند و متناسب با فاعل جمله صرف میشوند.
- در همه پسوندها، حروفی که بزرگ نوشته شدهاند، قابلیت تغییر به حروف دیگر را دارند که نحوه انتخاب آنها متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه فعل است.
- پسوندهای «DIğIndA»، «DIğI sırada» و «DIğI zaman» اگر به ریشه فعلی متصل شوند که به یکی از حروف «ç / s / p / t / h / f / k / ş» ختم شده باشد، حرف «D» آنها به حرف «t» تبدیل میشود.
- پسوندهای «IncA»، «AcAğI sırada» و «AcAğı zaman» اگر به ریشه فعلی متصل شوند که به یک حرف صدادار ختم شده باشد، آنگاه از حرف میانجی «y» بین پسوند و ریشه فعل استفاده میکنیم.