فرادرسصرف فعل در زبان ترکی استانبولی — توضیح به زبان ساده + مثال
صرف فعل در زبان ترکی استانبولی یکی از اساسی‌ترین موضوعات در یادگیری این زبان است. صرف فعل در زبان ترکی استانبولی اصول ویژه و ثابتی دارد که با یادگیری آن‌ها، می‌توانید هر فعلی را در هر زمانی صرف کنید. در این مطلب، اصول صرف فعل در زمان‌های مختلف را شرح می‌دهیم.
صرف فعل در زبان ترکی استانبولی
صرف فعل، انجام تغییراتی روی مصدر و تبدیل آن به شکل‌های متفاوت است که برای بیان منظور در زمان یا حالت‌های مختلف خبری و سوالی استفاده می‌شود. در این مطلب، به صورت کلی می‌خواهیم نحوه صرف فعل را توضیح دهیم.
صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای زمان حال استمراری
از زمان حال استمراری برای بیان انجام کاری، در همین لحظه یا آینده نزدیک استفاده می‌شود. زمان حال استمراری در ترکی استانبولی می‌تواند در حالت‌های خبری و سوالی مثبت و منفی صرف شود. زبان ترکی زبان پسوندی است، به همین دلیل نحوه صرف فعل در حالت‌های مختلف کمی با هم متفاوت است.
خبری مثبت
- ریشه فعل را با حذف پسوندهای «mak / mek» به‌دست می‌آوریم. اگر ریشه با حرف صدادار تمام شده باشد آن را حذف میکنیم. اما اگر با حرف بی‌صدا تمام شده باشد، یکی از حروف صدادار «ı/i/u/ ü» را متناسب با قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی به آن اضافه میکنیم.
- پسوند نشان‌دهنده زمان حال استمراری «yor» را به عبارت مرحله قبل اضافه میکنیم و متناسب با فاعل جمله پسوند شخصی را به آن متصل میکنیم.
خبری منفی
- پسوندهای «mak / mek» را حذف میکنیم و سپس متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه، یکی از پسوندهای منفیساز در ترکی استانبولی «mı/mi/mu/mü» را به آن اضافه میکنیم.
- پسوند حال استمراری «yor» و پسوندهای شخصی را با توجه به فاعل جمله به ترتیب به عبارت متصل میکنیم.
سوالی مثبت
- برای سوالی کردن جمله در زمان حال استمراری، مانند صرف فعل در حالت خبری مثبت در زمان حال استمراری عمل میکنیم. با این تفاوت که در حالت سوالی، بعد از اضافه کردن پسوند «yor» به عبارت، یکی از پسوندهای سوالی «mı/mi/mu/mü» را انتخاب میکنیم و جدا از عبارات قبلی ساخته شده می‌نویسیم.
- در آخر، یکی از پسوندهای ضمایر شخصی را به آن اضافه میکنیم.
سوالی منفی
- برای صرف فعل در زمان حال استمراری در حالت سوالی منفی، از ساختار خبری منفی کمک می‌گیریم. برای این کار مانند حالت خبری منفی، ریشه را به‌دست می‌آوریم و سپس ریشه را متناسب با قوانین، منفی و پسوند حال استمراری «yor» را اضافه میکنیم.
- برای تبدیل عبارت به حالت سوالی، پسوند سوالی «mu» را انتخاب و پسوندهای شخصی را به آن وصل میکنیم.
در جدول زیر، فعل «Satmak» (فروختن) برای درک بهتر صرف فعل در زبان ترکی استانبولی در زمان حال استمراری نوشته شده است.
| صرف فعل Satmak در زمان حال استمراری | ||||
| سوالی منفی | سوالی مثبت | خبری منفی | خبری مثبت | ضمیر شخصی جدا |
| Satmıyor muyum | Satıyor muyum | Satmıyorum | Satıyorum | Ben |
| Satmıyor musun | Satıyor musun | Satmıyorsun | Satıyorsun | Sen |
| Satmıyor mu | Satıyor mu | Satmıyor | Satıyor | O |
| Satmıyor muyuz | Satıyor muyuz | Satmıyoruz | Satıyoruz | Biz |
| Satmıyor musunuz | Satıyor musunuz | Satmıyorsunuz | Satıyorsunuz | Siz |
| Satmıyorlar mı | Satıyorlar mı | Satmıyorlar | Satıyorlar | Onlar |
صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای زمان حال ساده
در زبان ترکی استانبولی برای بیان انجام کاری در زمان حال از این قاعده استفاده میکنیم. زمان حال ساده یا زمان گسترده در ترکی استانبولی به هنگام صحبت درباره عادت‌های روزمره استفاده می‌شود. همچنین از این زمان برای بیان حقایق و قوانینی استفاده می‌شود که توسط بیشتر جوامع پذیرفته شده‌اند. مانند طلوع آفتاب، پرواز پرنده، باریدن باران و غیره. برای صرف فعل در زمان حال ساده از قوانین مخصوص زمان حال ساده کمک می‌گیریم. فعلها را می‌توان در حالت‌های مختلف خبری و سوالی مثبت و منفی صرف کرد که به ترتیب، نحوه صرف فعلها را توضیح می‌دهیم.
خبری مثبت
- برای صرف فعل در زمان حال ساده، ابتدا ریشه فعل را با حذف پسوندها به‌دست می‌آوریم. سپس با توجه به ریشه فعل پسوندهای مخصوص زمان حال ساده «Ar / Ir / r» را متناسب با قوانین زمان حال ساده، انتخاب میکنیم.
- در آخر، یکی از پسوندهای مربوط به ضمایر شخصی را با توجه به فاعل جمله اضافه میکنیم.
خبری منفی
- در حالت خبری منفی برای زمان حال ساده، از پسوندهای منفیساز زمان حال ساده بهره می‌گیریم که برای اول‌شخص مفرد و جمع «mem / mam / meyiz / mayız» و برای بقیه ضمیرها «maz / mez» هستند. این پسوندها متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه انتخاب میشوند.
- سپس پسوندهای ضمایر شخصی را به پسوندهای منفیساز اضافه میکنیم. دقت کنید که اگر فاعل اول‌شخص مفرد و جمع باشد، پسوندهای ضمیر شخصی اضافه نمی‌شود چراکه در پسوند منفیساز یک بار نوشته شده است.
سوالی مثبت
- در حالت سوالی مثبت، برای صرف فعل در زمان حال ساده از حالت خبری مثبت استفاده میکنیم. در این حالت، بعد از اضافه کردن پسوندهای مربوط به زمان حال ساده، پسوندهای پرسشی را متناسب با آخرین حرف صدادار عبارت قبل، انتخاب و اضافه میکنیم. با این تفاوت که پسوندهای پرسشی جدا نوشته میشوند.
- در آخر، پسوندهای ضمیر شخصی را با توجه به فاعل جمله انتخاب و به پسوندهای پرسشی متصل میکنیم.
سوالی منفی
- برای ساخت جمله سوالی منفی، ابتدا ریشه فعل را به‌دست می‌آوریم و سپس متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه، یکی از پسوندهای «maz/ mez» را برای منفی کردن ریشه به آن اضافه میکنیم.
- در ادامه، با کمک پسوندهای سوالی «mı / mi»، عبارت را سوالی میکنیم. توجه کنید که پسوندهای سوالی به عبارت قبل از خودشان متصل نمی‌شوند.
- در آخر، پسوند شخصی مناسب را با توجه به فاعل جمله انتخاب کرده و به پسوند پرسشی اضافه میکنیم.
در جدول زیر، فعل «Atmak» (پرتاب کردن) برای درک بهتر نحوه صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای زمان حال ساده نوشته شده است.
| صرف فعل Atmak در زمان حال ساده | ||||
| سوالی منفی | سوالی مثبت | خبری منفی | خبری مثبت | ضمیر شخصی جدا |
| Atmaz mıyım | Atar mıyım | Atmam | Atarım | Ben |
| Atmaz mısın | Atar mısın | Atmazsın | Atarsın | Sen |
| Atmaz mı | Atar mı | Atmaz | Atar | O |
| Atmaz mıyız | Atar mıyız | Atmayız | Atarız | Biz |
| Atmaz mısınız | Atar mısınız | Atmazsınız | Atarsınız | Siz |
| Atmazlar mı | Atarlar mı | Atmazlar | Atarlar | Onlar |
صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای زمان گذشته ساده
از زمان گذشته ساده، برای بیان انجام کاری در زمان گذشته استفاده می‌شود که در گذشته شروع شده و به پایان رسیده است. برای صرف فعل در زمان گذشته ساده در ترکی استانبولی قوانین خاصی وجود دارد که در ادامه، نحوه صرف فعل در حالت‌های خبری و سوالی مثبت و منفی را توضیح می‌دهیم. با انجام این مراحل تمامی فعلها را می‌توان در زمان گذشته ساده صرف کرد.
خبری مثبت
- برای صرف فعل در زمان گذشته ساده در حالت خبری مثبت، ابتدا ریشه فعل را به‌دست می‌آوریم. سپس یکی از پسوندهای زمان گذشته ساده «DI» را متناسب با ریشه فعل، به آن اضافه میکنیم. اگر ریشه با یکی از حروف «ç / s / p / t / h / k / f / ş» تمام شده باشد، آن‌گاه حرف «d» در پسوند زمان گذشته به حرف «t» تبدیل می‌شود. به عنوان مثال، در فعل «رفتن» (Gitmek) وقتی به ریشه «Git» پسوند گذشته اضافه میکنیم به شکل «Gitti» تغییر می‌یابد.
- سپس، متناسب با آخرین حرف صدادار عبارت به‌دست آمده، ضمیر شخصی مناسب با فاعل جمله را انتخاب و به آن وصل میکنیم.
خبری منفی
- برای صرف فعل در حالت خبری منفی، مانند خبری مثبت عمل میکنیم با این تفاوت که در این حالت بعد از به‌دست آوردن ریشه، آن را منفی میکنیم و سپس پسوند گذشته و پسوند ضمیر متصل را به آن وصل میکنیم.
- برای منفی کردن از یکی از پسوندهای «ma / me» استفاده میکنیم.
سوالی مثبت
برای ساخت جمله سوالی مثبت، از جمله خبری مثبت کمک می‌گیریم. بعد از انجام تمامی مراحل در حالت خبری مثبت، پسوندهای سوالی «mı / mi / mu / mü» را به عبارت اضافه میکنیم. پسوندهای سوالی جدا نوشته میشوند.
سوالی منفی
- برای ساخت جمله سوالی منفی، بعد از حذف پسوندها «mak / mek» آن را با کمک پسوند منفیساز، منفی میکنیم.
- سپس، یکی از پسوندهای گذشته را به عبارت وصل میکنیم و در ادامه، پسوند شخصی مناسب را اضافه میکنیم.
- بعد از تمامی این مراحل، یکی از پسوندهای «mı / mi» را برای سوالی کردن جمله انتخاب میکنیم.
فعل «خواندن» (Okumak) برای درک بهتر مراحل صرف فعل در ترکی استانبولی برای زمان گذشته ساده در تمامی حالت‌ها صرف شده است.
| صرف فعل Okumak در زمان گذشته ساده | ||||
| سوالی منفی | سوالی مثبت | خبری منفی | خبری مثبت | ضمیر شخصی جدا |
| Okumadım mı | Okudum mu | Okumadım | Okudum | Ben |
| Okumadın mı | Okudun mu | Okumadın | Okudun | Sen |
| Okumadı mı | Okudu mu | Okumadı | Okudu | O |
| Okumadık mı | Okuduk mu | Okumadık | Okuduk | Biz |
| Okumadınız mı | Okudunuz mu | Okumadınız | Okudunuz | Siz |
| Okumadılar mı | Okudular mı | Okumadılar | Okudular | Onlar |
صرف فعل در زبان ترکی استانبولی برای زمان گذشته استمراری
از زمان گذشته استمراری در ترکی استانبولی برای بیان کاری استفاده میکنیم که در گذشته مدتی به صورت مداوم انجام شده است. این زمان از ترکیب دو زمان گذشته ساده و حال استمراری ساخته می‌شود. گذشته استمراری در حالت‌های مختلف، خبری مثبت و منفی و سوالی مثبت و منفی صرف می‌شود که در ادامه هر کدام را به‌صورت کلی توصیف میکنیم.
خبری مثبت
- برای صرف فعل در حالت خبری مثبت در زمان گذشته استمراری، ابتدا ریشه را به‌دست می‌آوریم. اگر ریشه با حرف صدادار تمام شده باشد، آن را حذف کرده و حرف صدادار دیگری متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه به آن اضافه میکنیم. اگر با حرف بی‌صدا تمام شده باشد، بدون هیچ تغییری در ریشه، به آن حرف صدادار اضافه میکنیم.
- در این مرحله، پسوند زمان حال استمراری «yor» و بعد پسوند زمان گذشته ساده «du» را به ترتیب به عبارت متصل میکنیم.
- در آخر، با توجه به فاعل جمله، ضمیر شخصی مناسب را انتخاب و اضافه میکنیم.
خبری منفی
- صرف فعل، در حالت خبری منفی راحت‌تر از حالت خبری مثبت است چراکه بعد از به‌دست آوردن ریشه، به کمک پسوندهای «mı / mi / mu / mü» ریشه را منفی میکنیم و سپس پسوندهای حال استمراری، گذشته ساده و ضمایر متصل را به ترتیب اضافه میکنیم.
سوالی مثبت
- برای ساخت جمله سوالی مثبت، ابتدا ریشه را با حذف پسوندهای «mak / mek» به‌دست می‌آوریم. ریشه را در حالت خبری مثبت صرف میکنیم اما پسوندهای ضمایر شخصی در این مرحله اضافه نمی‌شود.
- سپس با کمک پسوند پرسشی «mu» عبارت را سوالی میکنیم. بعد از پسوند پرسشی، حرف میانجی «y» را به پسوند پرسشی متصل میکنیم.
- در مرحله آخر، پسوند زمان گذشته ساده و ضمیر شخصی به عبارت اضافه میشوند. تمامی پسوندها متناسب با قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی انتخاب میشوند.
سوالی منفی
خیلی عالی بود، گشتم سوتی بگیرم نشد