نماد شیمیایی عناصر چیست؟ + همه نماد عناصر

جدول تناوبی عناصر به صورت گسترده در رشته شیمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این جدول برای یافتن مشخصات عنصر شیمیایی مورد نظر استفاده می‌شود. انواع عناصر در جدول تناوبی بر طبق خواص شیمیایی مرتب شده‌اند. اما اگر به جدول دقت کنید مشاهده خواهید کرد که نام هر عنصری به اختصار و نه به صورت اسم کامل در آن نوشته شده است. به این نام اختصاری برای هر عنصر نماد شیمیایی آن عنصر گفته می‌شود. بیشتر نمادها مشابه نام عنصر و به زبان انگلیسی است، اما نمادهای شیمیایی برخی از عناصر ریشه لاتین دارند. در این مطلب، در مورد نماد شیمیایی عناصر صحبت و فهرست کاملی از نماد شیمیایی تمام عناصر موجود در جدول تناوبی ارائه می‌شود. همچنین، در مورد نماد شیمیایی برخی از ترکیب‌های شیمیایی نیز صحبت خواهیم کرد.

نماد شیمیایی عناصر چیست ؟

فراهم آوردن درک سریعی از مشخصات ماده‌ای مشخص، یکی از مهم‌ترین چالش‌هایی است که شیمی‌دان‌ها با آن روبرو می‌شوند. به بیان دیگر، در یک فرمول باید اطلاعات کافی برای تعریف دقیق عنصر یا ترکیبی شیمیایی ارائه شود.

در ابتدا، عناصر جدول تناوبی را در نظر می‌گیریم. عناصر را با نماد شیمیایی نشان می‌دهیم. همچنین، آن‌ها توسط اعداد اتمی مشخصه‌یابی می‌شوند. ذکر این نکته مهم است که نه نماد شیمیایی و نه عدد اتمی Z اطلاعات کافی در مورد رفتار عنصر داده شده ارائه نمی‌دهند.

نماد شیمیایی تنها مخفف نام انگلیسی یا لاتین عنصر مورد نظر است. اما سوالی که ممکن است مطرح شود آن است که آیا برای نوشتن نماد شیمیایی عناصر دانستن نام انگلیسی یا لاتین آن‌ها کافی است؟ پاسخ به این پرسش خیر است. برای نوشتن نماد شیمیایی عنصر داده شده باید عدد اتمی و جرم اتمی آن را نیز بدانیم.

عدد اتمی چیست ؟

به تعداد پروتون‌های موجود در هسته اتم، عدد اتمی گفته می‌شود. اگر اتمی از نظر الکتریکی خنثی باشد، تعداد الکترون‌ها و پروتون‌های آن با یکدیگر برابر هستند. بنابراین، در اتم خنثی، تعداد الکترون‌ها نشان‌دهنده عدد اتمی آن اتم است. به عنوان مثال، اگر در جدول تناوبی دقت کنید، کربن در جایگاه ششم و اکسیژن در جایگاه هشتم قرار گرفته‌اند. این بدان معنا است که عدد اتمی کربن برابر شش و عدد اتمی اکسیژن برابر هشت است.

 جرم اتمی چیست ؟

آن‌چه در هسته اتم قرار دارد تعیین کننده جرم آن است. همان‌گونه که می‌دانیم هسته اتم از پروتون و نوترون تشکیل شده است. به هنگام صحبت در مورد جرم اتمی، الکترون‌ها را در نظر نمی‌گیریم. دلیل این امر جرم بسیار کم آنها در برابر پروتون‌ها و نوترون‌ها است. پس از آشنایی با عدد اتمی و جرم اتمی، در مورد ساختار نوشتاری نماد شیمیایی عناصر صحبت می‌کنیم.

به تصویر نشان داده شده در ادامه و به حرف انگلیسی C دقت کنید. حرف C اولین حرف در کلمه Carbon است. همچنین، به دو عدد نوشته شده در تصویر دقت کنید. عدد ۶ِ عدد اتمی و نشان‌دهنده تعداد پروتون‌های عنصر کربن است. عدد ۱۲ برابر جمع تعداد پروتون‌ها و نوترو‌ن‌ها و بیان‌گر جرم اتمی خواهد بود.

پرسش: با توجه به تصویر فوق، تعداد نوترون‌های عنصر کربن را تعیین کنید.

پاسخ: با توجه به تصویر فوق، تعداد پروتون‌ها و نوترون‌ها برابر ۱۲ و تعداد پروتون‌های کربن برابر ۶ است. بنابراین، تعداد نوترون‌ها در این عنصر برابر ۶ خواهد بود.

به جدول تناوبی دقت کنید. عنصر کربن در خانه ششم این جدول قرار گرفته است. بنابراین می‌توانیم نتیجه بگیریم که عناصر براساس عدد اتمی در جدول تناوبی قرار گرفته‌اند.

تعداد پروتون‌های موجود در هر اتم نوع اتم را تعیین خواهد کرد. به عنوان مثال، اگر تعداد پروتون‌های اتمی برابر ۱۶ باشد، عدد اتمی آن نیز برابر ۱۶ است. با دانستن عدد اتمی و مراجعه به جدول تناوبی عنصر مربوطه را پیدا خواهیم کرد و برای این حالت، عنصر موردنظر گوگرد با نماد شیمیایی S است. جرم اتمی گوگرد چه عددی است؟ تعداد نوترون‌های اتم گوگرد برابر ۱۶ و در نتیجه جرم اتمی آن برابر ۳۲ خواهد بود. نماد شیمیایی گوگرد به صورت زیر نوشته می‌شود:

اکنون عنصری را در نظر بگیرید که ۱۴ پروتون و ۱۴ نوترون دارد. برای نوشتن نماد شیمیایی این عنصر به صورت زیر عمل می‌کنیم:

در ابتدا عدد اتمی این عنصر را تعیین می‌کنیم. همان‌گونه که در بالا توضیح داده شد عدد اتمی برابر تعداد پروتون‌های موجود در هسته اتم است. از این رو، عدد اتمی این عنصر برابر ۱۴ خواهد بود. سپس، با دانستن عدد اتمی به جدول تناوبی مراجعه می‌کنیم. در خانه شماره ۱۴ عنصر سیلیکون با نماد شیمیایی Si و جرم اتمی ۲۸ قرار گرفته است. در نتیجه، نماد شیمیایی عنصر سیلیکون به صورت زیر نوشته می‌شود:

آیا می‌دانید چرا برای نوشتن نام عناصر مختلف از نماد شیمیایی استفاده می‌شود؟ به منظور نشان دادن واکنش‌های شیمیایی و عناصر و ترکیبات شرکت‌کننده در آن‌ها از نمادها و فرمول‌‌ها استفاده می‌کنند. همان‌گونه که گفته شد نماد شیمیایی عناصر حرف اول یا دو حرف اول از نام انگلیسی یا لاتین عنصر موردنظر است. تاکنون در حدود ۱۱۸ عنصر شناسایی شده است. جدول زیر نام کامل انگلیسی یا لاتین این عنصرها به همراه نماد شیمیایی آن‌ها را نشان می‌دهد.

همان‌گونه که در جدول بالا مشاهده می‌شود نماد شیمیایی برخی از عناصر با توجه به نام لاتین آن‌ها نوشته شده است. به منظور فراگیری راهی آسان برای حفظ جدول تناوبی به مطلب «روشهای کاربردی حفظ کردن جدول تناوبی — به زبان ساده» مراجعه کنید.

تاکنون با نماد شیمیایی عناصر جدول تناوبی و نحوه نوشتن آن‌ها آشنا شدید، در ادامه، مثال‌هایی برای درک بهتر این مطلب حل خواهیم کرد.

مثال های نماد شیمیایی عناصر

تاکنون، با نماد شیمیایی عناصر مختلف آشنا شدیم. در ادامه، متال‌هایی برای درک بهتر این مفهوم حل می‌شوند.

مثال اول نماد شیمیایی عناصر

نماد شیمیایی عنصری به صورت $$_6^{12}C$$ نوشته شده است. نام عنصر، تعداد پروتون‌ها، الکترون‌ها و نوترون‌های آن را تعیین کنید.

پاسخ

به عدد ۶ که در سمت چپ عنصر و پایین نوشته شده است دقت کنید. این عدد نشان‌دهنده تعداد پروتون‌های موجود در اتم عنصر مورد نظر است. در نتیجه، تعداد پروتون‌های آن برابر ۶ خواهد بود. با توجه به عدد شش برای تعداد پروتون‌ها، عنصر موردنظر کربن است. عدد نوشته شده در بالا و سمت چپ برابر ۱۳ و نشان‌دهنده جمع تعداد پروتون‌ها و نوترون‌ها است. از این رو، اتم کربن هفت نوترون دارد.

نکته: اگر عنصر مورد نظر باردار (چه مثبت چه منفی) باشد، علامت بار سمت راست و بالا نوشته خواهد شد.

در این مثال، عنصر کربن از نظر الکتریکی خنثی و بار آن برابر صفر است. بنابراین، تعداد الکترون‌ها و پروتو‌ن‌های آن با هم برابر و برابر شش هستند.

مثال دوم نماد شیمیایی عناصر

نماد شیمیایی عنصری با هفت پروتون و هشت نوترون را بنویسید.

پاسخ

همان‌گونه که در مثال گفته شده است عنصر موردنظر هفت پروتون و هشت نوترون دارد. جمع این دو برابر ۱۵ و تعیین کننده مقدار جرم اتمی عنصر موردنظر است. همچنین، عدد اتمی این عنصر برابر هفت خواهد بود. با دانستن عددهای اتمی و جرمی و مراجعه به جدول تناوبی، نماد شیمیایی عنصر داده شده را می‌نویسیم. عنصری با عدد اتمی ۷ در ردیف دوم جدول قرار گرفته و نام آن نیتروژن است.

در نتیجه، نماد شیمیایی عنصر موردنظر به صورت زیر نوشته خواهد شد:

$$_7^{15}N$$

مثال سوم نماد شیمیایی عناصر

نماد شیمیایی عنصری با یک پروتون و دو نوترون را بنویسید.

پاسخ

مقدار عدد اتمی برابر تعداد پروتون و مساوی یک است. در نتیجه، عددی که پایین نماد و سمت چپ آن نوشته می‌شود برابر یک خواهد بود. همچنین، عنصر موردنظر اولین عنصر جدول تناوبی یعنی هیدروژن است. جرم اتمی هیدروژن چند است؟ مقدار آن برابر جمع تعداد پروتون‌ها و نوترو‌ن‌ها و برابر ۳ خواهد بود:

$$_1^{3}H$$

تاکنون آموختیم که هر عنصری با نماد شیمیایی مخصوص به خود نشان داده می‌شود. جدول تناوبی اسامی و نمادهای عناصر را به خوبی نشان می‌دهد. یک نماد شیمیایی دو مشخصه اصلی دارد:

1. از یک یا دو حرف تشکیل شده است. به عنوان مثال عنصر هیدروژن تنها با یک حرف (H) و عنصر دیگری مانند سدیم با دو حرف (Na) نشان داده می‌شوند.
2. با توجه به جدول بالا، مشاهده خواهید کرد که اولین حرف به صورت بزرگ و حرف دوم به صورت کوچک نوشته می‌شوند. به عنوان مثال، عنصر جیوه به صورت Hg و نه HG و hg یا hG نوشته خواهد شد.

برخی از عناصر غیرفلزی به صورت مولکول‌هایی با دو اتم متصل به یکدیگر وجود دارند. به آن‌ها عناصر دو اتمی گفته می‌شود. نماد شیمیایی این عناصر زیرنویس دو دارد. به مثال‌های زیر دقت کنید:

• هیدروژن، $$H_2$$
• نیتروژن، $$N_2$$
• اکسیژن، $$O_2$$
• فلور، $$F_2$$
• برم، $$Br_2$$
• کلر، $$Cl_2$$
• ید، $$I_2$$

اما ممکن است این سوال مطرح شود که نماد شیمیایی ترکیبات شیمیایی به چه صورت نوشته می‌شود. در ادامه، در مورد نوشتن فرمول برای ترکیبات شیمیایی مختلف توضیح می‌دهیم.

فرمول شیمیایی ترکیب ها

فرمول شیمیایی اطلاعات مهمی در مورد نوع و تعداد اتم‌های موجود در ترکیب به ما می‌دهد. ترکیب سدیم سولفات را در نظر بگیرید.

در مطالب بالا با نماد شیمیایی عناصر مختلف آشنا شدید. اکنون می‌دانید که Na عنصر سدیم، S عنصر گوگرد و O اکسیژن است. پس می‌دانیم، سدیم سولفات از اتم‌های سدیم، اکسیژن و گوگرد تشکیل شده است. اما اعداد زیرنویس نشان‌دهنده چیست؟ این اعداد بیان‌گر تعداد اتم‌های موجود در ترکیب است. به عنوان مثال، عدد ۲ نوشته شده در کنار سدیم نشان می‌دهد که دو اتم سدیم در این ترکیب وجود دارند.

آلومینیوم سولفات با فرمول $$Al_2 (SO_4)_3$$ را در نظر بگیرید، در این ترکیب:

• دو اتم آلومینیوم
• ۳ اتم گوگرد
• و ۱۲ اتم اکسیژن

وجود دارند. به این نکته دقت داشته باشید که $$SO_4$$ داخل پرانتز نوشته شده است و عدد ۳ باید در عددهای زیرنویس داخل پرانتز ضرب شود.

فرمول شیمیایی ترکیب های یونی

ترکیب‌های یونی از یون‌های مثبت و منفی تشکیل شده است. تعداد بارهای مثبت باید با تعداد بارهای منفی برابر باشند. در نتیجه، ترکیب موردنظر از نظر بار الکتریکی خنثی است. هنگامی‌که بارهای یون مثبت با یون منفی با یکدیگر برابر باشند، یکدیگر را خنثی می‌کنند. ذکر این نکته مهم است که ترکیبات یونی به طور معمول از حداقل یک فلز و یک نافلز تشکیل شده‌اند.

فرمول شیمیایی ترکیب یونی می‌تواند از فرمول‌های شیمیایی یون‌های تشکیل‌دهنده آن به دست آورده شود. به یاد داشته باشید که بار یون عنصرهای فلزی در گروه‌های ۱، ۲ و ۳ جدول تناوبی به تعداد الکترون‌های لایه ظرفیت آن‌ها بستگی دارد. به طور مشابه، بار یون عنصرهای نافلز گروه‌های ۶ (گروه ۱۶ در طبقه‌بندی آیوپاک) و ۷ (گروه ۱۷ در طبقه‌بندی آیوپاک) به تعداد الکترون‌های موردنیاز برای پر کردن لایه ظرفیت بستگی خواهد داشت. جدول‌های زیر، نماد شیمیایی برخی از یون‌های مثبت و منفی عناصر فلزی و غیرفلزی را نشان می‌دهد.

مثال اول فرمول شیمیایی ترکیب یونی

کلرید سدیم از دو یون $$Na^+$$ و $$Cl^-$$ تشکیل شده است. از آنجایی که این ترکیب شامل یونی با یک بار مثبت و یون دیگری با یک بار منفی است، تعداد بارهای منفی و مثبت آن یکسان و از نظر بار الکتریکی ختثی است. در نتیجه، فرمول شیمیایی این ترکیب به صورت NaCl نوشته می‌شود.

مثال دوم فرمول شیمیایی ترکیب یونی

اکسید منیزیم را در نظر بگیرید. این ترکیب از دو یون $$Mg^{2+}$$ و $$O^{2-}$$ تشکیل شده است. همان‌گونه که مشاهده می‌کنید تعداد بارهای مثبت و منفی در این ترکیب به ترتیب دو بار مثبت و دو بار منفی هستند. از این‌رو، اکسید منیزیم از نظر بار الکتریکی خنثی و فرمول شیمیایی آن به صورت MgO است.

مثال سوم فرمول شیمیایی ترکیب یونی

اکسید آلومینیوم از دو یون $$Al^{3+}$$ و $$O^{2-}$$ تشکیل شده است. برخلاف دو مثال قبل، این ترکیب از سه بار مثبت و دو بار منفی تشیکیل شده است. بنابراین، از نظر بار الکتریکی خنثی نخواهد بود. برای خنثی کردن بار الکتریکی آن به دو یون آلومینیوم و سه یون اکسیژن نیاز داریم. در نتیجه، فرمول شیمیایی این ترکیب به صورت $$Al_2 O_3$$ نوشته خواهد شد.

ترکیب‌های شیمیایی پلیمری، دسته دیگری از ترکیبات یونی هستند که از دو یا بیشتر از دو اتم تشکیل شده‌اند.

اگر فرمول شیمیایی ترکیب یونی به بیش از یک یون پلیمری نیاز داشته باشد، فرمول یون موردنظر داخل کروشه نوشته خواهد شد.

مثال چهارم فرمول شیمیایی ترکیب یونی

هیدروکسید کلسیم را در نظر بگیرید. این ترکیب از دو یون $$Ca^{2+}$$ و $$OH^-$$ تشکیل شده است. همان‌گونه که مشاهده می‌کنید یون کلسیم دارای دو بار منفی و یون هیدروکسید یک بار مثبت دارند. برای آن‌که تعداد بارهای الکتریکی یکسان شوند به یک یون $$Ca^{2+}$$ و دو یون $$OH^-$$ نیاز داریم. در نتیجه، فرمول شیمیایی این ترکیب به صورت $$Ca (OH) _2$$ خواهد بود.

مثال پنجم فرمول شیمیایی ترکیب یونی

فرمول شیمیایی ترکیب سولفات قلع (II) را بنویسید.

پاسخ

سولفات قلع (II) از یون‌های $$Pb^{2+}$$ و $$SO_4^{2-}$$ تشکیل شده است. تعداد بارهای الکتریکی این دو یون با یکدیگر برابر هستند، در نتیجه، فرمول شیمیایی آن به صورت $$PbSO_4$$ نوشته می‌شود.

در ادامه، پرسش‌هایی را برای درک بهتر نماد شیمیایی عناصر و برخی از ترکیب‌های شیمیایی حل می‌کنیم.

نمونه سوالات نماد شیمیایی عناصر

در ادامه، سوالاتی در رابطه با نماد شیمیایی عناصر حل شده‌اند. سعی کنید قبل از مراجعه به پاسخ هر پرسش، آن را به طور کامل حل کنید.

پرسش اول نماد شیمیایی عناصر

بدون مراجعه به جدول تناوبی، نماد شیمیایی هر یک از عنصرهای نشان داده شده در جدول زیر را بنویسید.

پاسخ

پرسش دوم نماد شیمیایی عناصر

نام عنصر مربوط به هر یک از نمادهای شیمیایی نوشته شده در جدول زیر را تعیین کنید.

پاسخ

پرسش سوم نماد شیمیایی عناصر

در هر یک از فرمول‌های داده شده برای ترکیب‌های شیمیایی مختلف، عنصرها و نسبت آن‌ها نسبت به یکدیگر را تعیین کنید.

۱. NaOH

پاسخ: این ترکیب از عنصرهای سدیم، اکسیژن و هیدروژن تشکیل شده و نام آن سدیم هیدروکسید است. نسبت عنصرها برابر ۱:۱:۱ به ترتیب برای سدیم، اکسیژن و هیدروژن است.

۲. NaCl

پاسخ: عنصرهای موجود در این ترکیب سدیم و کلر هستند. این ترکیب به نمک خوراکی معروف و نسبت سدیم به کلر برابر ۱:۱ است.

۳. $$CH_3COOH$$

پاسخ: این ترکیب از عنصرهای کربن، اکسیژن و هیدروژن با نسبت ۲:۲:۴ یا ۱:۱:۲ تشکیل شده است.

تاریخچه نام گذاری نمادهای شیمیایی و کشف عناصر جدید

همان‌گونه که گفته شد عنصر شیمیایی به صورت ماده‌ای تعریف می‌شود که به مواد ساده‌تر تجزیه نخواهد شد. منشأ عناصر شیمیایی تنوع بسیار گسترده‌ای را نشان می‌دهد. منشأ برخی عناصر به دوران باستان برمی‌گردد. بعضی از آن‌ها در چند صد سال گذشته کشف شده‌اند. سایر عناصر نیز از طریق واکنش‌های شیمیایی عناصر سنگین در طی هفتادوپنج سال گذشته سنتز شده‌اند زیرا این عناصر رادیواکتیو و ناپایدار هستند و در طبیعت وجود ندارند.

نام‌ عنصرهای شیمیایی مختلف از بسیاری از منابع، مانند مفاهیم اسطوره‌ای یا شخصیت‌ها، مکان‌ها، کشورها، خواص عنصر یا ترکیب‌های آن و نام دانشمندان فوت‌شده یا زنده، آمده است. مبنای ادعای مطرح شده برای کشف عنصرهای مختلف در طی قرن‌ها متفاوت بوده است. روش کشف عناصر در اواخر قرن ۱۸ و اوایل قرن ۱۹ میلادی استفاده از ویژگی‌های مواد جدید، جداپذیری آن‌ها، رنگ این مواد در ترکیبات ساخته شده از آن‌ها، شکل‌های کریستال‌ها و واکنش‌پذیری این مواد در تعیین عناصر جدید بود. در آن‌ روزها، مقدارهای جرم اتمی عناصر متفاوت در دسترس نبودند و هیچ آنالیز طیفی وجود نداشت. در آن زمان ادعاهای زیادی در مورد کشف عناصر نادر زمینی معینی از گروه لانتانیدها مطرح شده بود. اگر سنگ مربوط به عنصر کشف شده شامل عنصرهای مختلف دیگری می‌بود، افتخار کشف عنصر باز به شخصی می‌رسید که سنگ معدنی آن را کشف کرده بود.

گرچه در آن زمان جرم اتمی و آنالیز طیفی عنصر در دسترس نبودند، اما برای پذیرش کشف عنصر موردنظر از طرف سایر دانشمندان و جوامع علمی دانستن مشخصات عنصری لازم بود. شاید در سال‌های نخستین ادعاهای مطرح شده در مورد پذیرش عنصری خاص بسیار راحت بودند، اما با گذشت سال‌ها گزینه‌های بسیاری برای قبول این ادعاها اضافه شد. همچنین مواردی هستند که افتخار کشف عنصر به اولین فرد کاشف آن داده نشده است، بلکه این افتخار به شخصی می‌رسد که ادعای کشف را در قالب مقاله‌ به چاپ رسانده باشد. اگر چاپ مقاله به تعویق می‌افتاد، افتخار کشف ممکن بود به دانشمند دیگری برسد. با این قانون نانوشته این سوال مطرح می‌شود که چه کسی به عنوان کاشف نهایی عنصر شیمیایی در نظر گرفته می‌شود؟

• آیا نخستین فردی است که ویژ‌گی‌های اولیه عنصر را توصیف کرده است؟
• یا فردی که فلز یا ترکیب اکسیدی آن عنصر را به دست آورده است؟
• یا شاید شخصی که عنصر را از سنگ معدنی جدا کرده و نتایج به دست آمده را چاپ کرده است؟

تعیین نام عناصر شیمیایی

نام‌های عنصرهای شیمیایی با پذیرش جامعه شیمی تعیین می‌شوند. در مورد برخی از عناصر اختلافات طولانی مدتی وجود دارد. برای برخی از عناصر این اختلاف شامل غرور ملی و بحث بین دانشمندان آلمانی و فرانسوی است. در اوایل قرن بیستم، کمیته بین‌المللی وزن‌های اتمی (International Committee on Atomic WeiSghts یا ICAW) تشکیل شد. ICAW بیست سال بعد و پس از تشکیل اتحادیه بین‌المللی شیمی کاربردی و محض (International Union of Pure and Applied Chemistry یا IUPAC) یا آیوپاک در سال ۱۹۵۰، بخشی از آن شد. در بین سال‌های ۱۹۳۰ تا ۱۹۵۰ به آیوپاک اتحادیه بین‌المللی شیمی می‌گفتند. هنگامی که در سال ۱۹۴۹ کمیسیون آیوپاک بر روی اتم‌ها لغو شد، پذیرش نام‌گذاری عناصر شیمیایی به کمیته نام‌گذاری شیمی معدنی (Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry یا CNIC) واگذار شد.

آیوپاک در سال ۲۰۰۱ تمامی بخش‌ها را منحل کرد. بنابراین، مسئولیت نام‌گذاری عناصر به سازمان اصلی یا مادر CNIC یعنی کمیته بخش شیمی معدنی (Inorganic Chemistry Division Committee یا ICDC) واگذار شد.

ICDC این حق را به کاشف داد که برای عنصر جدید کشف شده نامی را پیشنهاد کند. اما، نام تایید شده برای عنصرها باید تا حد امکان تفاوت کمی در زبان‌های مختلف داشته باشد.

مشکلات خاص در مورد عناصر نادر خاکی

تاریخچه کشف عناصر نادر خاکی به حدود ۲۰۰ سال قبل و قبل از نظریه اتمی دالتون و تعیین مقدارهای وزن اتمی، جدول تناوبی مندلیف، کشف اسپکتروسکوپی اپتیکی، نظریه ساختار الکترونی بوهر و روش تشخیص اشعه ایکش موزلی برای تعیین عدد اتمی، برمی‌گردد. در واقع، شباهت مشخصات شیمیایی عنصرهای نادر خاکی، جداسازی شیمیایی آن‌ها را سخت کرده است. این شباهت منجر به اشتباه گرفتن ترکیبات عنصری با گونه‌های عنصری شده است. در نتیجه، مقادیر داده شده برای وزن اتمی به دلیل عدم جداسازی مفید نبودند. این به معنای وجود عنصرهای دیگر در اکسیدهای مختلف بود. بنابراین، مقدارهای به دست آمده برای وزن اتمی نیاز به محاسبات دقیق‌تر داشتند. نمونه‌های نادر خاکیِ بسیار خالص تا اواسط قرن بیستم میلادی به دور از واقعیت بودند.

تا قبل از پیشنهاد جدول تناوبی، هیچ اطلاعاتی در مورد تعداد عنصرهای شیمیایی که می‌توانستند وجود داشته باشند در دسترس نبود. حتی پس از ظهور جدول‌های تناوبی متعدد عناصر شیمیایی، عنصرهای نادر خاکی مورد سخت و ویژه‌ای بودند. زیرا، آن‌ها نمی‌توانستند به راحتی داخل جدول‌های تناوبی مختلف قرار بگیرند. تا قرن بیستم میلادی، تبلور کسری تنها راه خالص‌سازی عناصر بود.

نام عناصر و تاریخچه آن‌ ها

در ادامه، نام بعضی از عناصر، منشأ و اطلاعاتی در مورد کاشفان آن‌ها داده خواهد شد.

اکتینیوم

عدد اتمی این عنصر ۸۹، نماد شیمیایی آن Ac و تاکنون تعداد ۳۲ ایزوتوپ ناپایدار این عنصر شناخته شده است. نام آن از نام لاتین «اکتیس» (Aktis) یا «اکینیس» (Akinis) به معنای اشعه گرفته شده او دلیل این نام‌گذاری آن است که اکتینیوم در حالت تعادل با محصولات فروپاشی خود، منبع قدرتمند تابش آلفا است. کاشف این عنصر شیمی‌دان فرانسوی به نام «اندری لوییس دبیرن» (Andre-Louis Debierne) در سال ۱۸۹۹ بود. البته، اکتینیوم به طور مستقل توسط شیمیست آلمانی به نام «فردریج اسکار گیزل» (Friedric Oskar Giesel) در سال ۱۹۰۲ کشف شد. این شیمی‌دان آلمانی نام امانیوم را برای این عنصر انتخاب کرد.

آلومینیوم

عدد اتمی آلومینیوم ۱۳ و نماد شیمیایی آن Al است. تاکنون یک ایزوتوپ پایدار و ۲۲ ایزوتوپ ناپایدار این عنصر شناسایی شده‌اند. نام اصلی آن آلومینوم (Aluminum) بود. بعدها، این نام به آلومینیوم (Aluminium) تغییر کرد، زیرا حرف i در زبان‌های دیگر حفظ شده بود. در سطح بین‌المللی، این عنصر برای مطابقت با ium که در پایان بیشتر عناصر فلزی قرار گرفته، آلومینیوم نامیده شده است. نام آلومینیوم از زبان لاتین و کلمه Alum یا Alumen به معنای جسم سخت آمده است. این عنصر در زمان ماقبل تاریخ شناخته شده بود. در سال ۱۸۲۵، فیزیک‌دانی هلندی به نام «هانس کریسیتین اورستد» (Hans Christian Oersted) آلومینیوم خالص را جدا کرد. فلز خالص برای اولین بار توسط شیمی‌دان آلمانی به نام «فردریج وهلر» (Freiedrich Wohler) در سال ۱۹۲۷ جدا شد.

آمریکیوم

عدد اتمی این عنصر ۹۵ و نماد شیمیایی آن Am است. تاکنون ۲۲ ایروتوپ ناپایدار آمریکیوم شناخته شده‌اند. نام این عنصر از آمریکا گرفته شده است. زیرا، این عنصر برای نخستین بار در سال ۱۹۴۴ در سری واکنش‌های متوالی جذب نوترون در عنصر پلوتونیوم در رآکتور هسته‌ای، به وسیله دانشمندان آمریکایی در آزمایشگاهی در دانشگاه کالیفرنیا در «برکلی» سنتز شد. واکنشی که در طی آن این عنصر سنتز شد به صورت زیر است:

$$^{239}Pu (n,\gamma ) \ ^{240}Pu (n,\gamma ) \ ^{241}Pu \rightarrow \beta ^- \ + \ ^{241} Am$$

آمریکیوم ششمین عنصر در عناصر سری آکتینیدها است و نام‌گذاری آن شباهت زیادی با عنصر یوروپیوم دارد. طولانی‌ترین نیمه‌عمر تخصیص داده شده به این عنصر ناپایدار ۷۳۷۰ سال $$^Am{243}$$ است.

آنتیموان

عدد اتمی آنتیموان برابر ۵۱ و نماد شیمیایی آن ‌Sb است. تاکنون دو ایزوتوپ پایدار و ۳۶ ایزوتوپ ناپایدار این عنصر کشف شده‌اند. این نام از زبان یونانی و دو کلمه آنتی و مونوس به معنای «تنها نیست» گرفته شده است. دلیل این نام‌گذاری آن است که عنصر آنتیموان در بسیاری از ترکیب‌های شیمیایی یافت می‌شود. اما چرا نماد شیمیایی این عنصر Sb است؟ زیرا نام نماد شیمیایی از نام اصلی و یونانی آن «استیبی» (Stibi) به معنای علامت می‌آید. از این ماده برای سیاه کردن ابروها و مژه‌ها استفاده می‌کردند. نام این عنصر از استیبیوم به آنتیمونیوم و سپس به آنتیموان تغییر کرد. کانی‌های استیبنیت ($$Sb_2S_3$$) و استیبین ($$SbH_3$$) دو مورد از صدها مورد گونه‌های معدنی شناخته شده در دوران باستان هستند.

آرگون

عدد اتمی آرگون برابر ۱۸ است. نماد شیمیایی این گاز نجیب در ابتدا با A نشان داده می‌شد، اما در سال ۱۹۵۷ به Ar تغییر یافت. تاکنون سه ایزوتوپ پایدار و ۲۲ ایزوتوپ ناپایدار برای این عنصر شناخته شده است. نام آرگون از کلمه یونانی argos به معنای تنبل و غیرفعال برگرفته شده است. دلیل این امر آن است که عنصر آرگون با عناصر دیگر ترکیب نمی‌شود. این عنصر در سال ۱۸۹۵ توسط شیمی‌دان اسکاتلندی به نام «ویلیام رمزی» (William Ramsay) و فیزیک‌دان انگلیسی به نام «رابرت جان استرات» (Robert John Strutt) یا لرد ریلی در هوای مایع کشف شد.

آرسنیک

عدد اتمی آرسنیک برابر ۳۳، و نماد شیمیایی آن As و تاکنون یک ایزوتوپ پایدار و ۳۲ ایزوتوپ ناپایدار برای این عنصر شناخته شده است. نام آرسنیک از کلمه لاتین arsenicium و کلمه یونانی arsenikos برای سنگ معدن آرسنیک به رنگ زرد ($$As_2S_3$$) گرفته شده است. این عنصر در دوران ماقبل تاریخ به دلیل سولفیدهای سمی‌اش شناخته شده بود. به نظر می‌رسد که دانشمند و فیلسوف آلمانی به نام «آلبرت ون بلستات» (Albert von Bollstadt) فلز این عنصر را در حدود سال ۱۲۵۰ میلادی به دست آورده بود. اما، از نظر تاریخی تایید نشده است.

استاتین

عدد اتمی استاتین برابر ۸۵، نماد شیمیایی آن At است و تاکنون ۴۰ ایزوتوپ ناپایدار برای این عنصر شناسایی شده است. نام استاتین ریشه در کلمه یونانی astatos به معنای ناپایدار دارد، زیرا این عنصر از نظرشیمیایی ناپایدار است. در ابتدا به نظر می‌رسید که این عنصر در سال ۱۹۳۱ در طبیعت کشف شده و alabamine نامیده شده بود. اما هنگامی که مشخص شد که هیچ هسته پایداری از این عنصر در طبیعت وجود ندارد، ادعای موردنظر به طور کامل رد شد. بعدها نشان داده شد که استاتین توسط فیزیک‌دان‌هایی به نام‌های «دال کورسون» (Dale R. Corson)، «کنس مکنزی» (Kenneth R. Mackenzie) و «امیلیو سگر» (ٍEmilio Segre) در آزمایشگاهی در برکلی در کالیفرنیا در سال ۱۹۴۰ سنتز شد. این سنتز در طی بمباران بیسموت توسط ذرات آلفا در واکنش $$^{209}Bi (^{4}He,2n ) \ ^{211}At$$ انجام شد.

باریم

عدد اتمی این عنصر برابر ۵۶ و نماد شیمیایی آن Ba است. تاکنون پنج ایزوتوپ پایدار و ۳۶ ایزوتوپ ناپایدار باریم شناخته شده‌اند. نام این عنصر برگرفته از نام یونانی barys به معنای سنگین است، زیرا باریم در ماده معدنی سنگین ($$BaSO_4$$) یافت شد. این عنصر توسط داروساز و شیمی‌دان سوئدی به نام «کارل ویلهلم چیل» (Carl Wilhelm Scheele) در سال ۱۷۷۴ کشف شد و برای اولین بار توسط شیمی‌دان انگلیسی به نام «هامفری دیوی» (Humphry Davy) جدا شد.

برکلیوم

عدد اتمی برکلیوم برابر ۹۷، نماد شیمیایی آن Bk و تاکنون ۲۲ ایزوتوپ ناپایدار این عنصر شناسایی شده است. نام این عنصر از شهری در کالیفرنیا به نام برکلی می‌آید. برکلیوم برای نخستین بار در سال ۱۹۴۹ توسط گروهی از دانشمندان آمریکایی تحت نظارت شیمی‌دانی آمریکایی به نام «گلن سیبرگ» (Glenn T. Seaborg) در واکنش هسته‌ای $$^{243}Am (^{4}He,2n ) \ ^{243}Bk$$ سنتز شد. این عنصر هجدهمین عنصر در میان عناصر سری اکتینید و نام‌گذاری آن مشابه تریبیوم (شهر Ytterby در سوئد) است.

برلیوم

عدد اتمی این عنصر ۴، نماد شیمیایی آن Be و تاکنون ۴۱ ایزوتوپ ناپایدار آن شناخته شده است. نام این عنصر از واژه یونانی berryllos ($$3BeO.Al_2O_3.6SiO_2$$)، سنگ قیمتی که در آن یافت می شود گرفته شده است. عنصر برلیوم در سال ۱۷۹۷ توسط شیمی‌دان و داروساز فرانسوی به نام نیکولاس «لوییس واکلین» (Nicholas-Louis Vauquelin) در beryl کشف شد. این عنصر برای نخستین بار توسط شیمی‌دانی فرانسوی به نام «آنتونی الکساندر بروتوس» (Antonie-Alexandre Brutus) و به طور مستقل توسط شیمی‌دانی آلمانی به نام «فردریج وهلر» (Friedrich Wohler) در سال ۱۸۲۸ از ترکیب اولیه جدا شد. از آنجایی که نمک‌های برلیوم شیرین مزه هستند، این عنصر سال‌های زیادی با نماد Gl و نام گلوسینیوم (برگرفته از کلمه یونانی glykys به معنای شیرین) شناخته می‌شد.

بیسوت

عدد اتمی بیسموت برابر ۸۳، نماد شیمیایی آن Bi و تاکنون ۴۲ ایزوتوپ ناپایدار آن شناسایی شده است. نام بیسموت از واژه آلمانی Weisse masse به معنای جرم سفید ناشی از رنگ اکسیدهای آن (این نام بعدها به ویسموس و بیسموس تغییر یافت) گرفته شده است. در زمان‌های قدیم بیسموت را از سرب تشخیص نمی‌دادند. شیمی‌دانی فرانسوی در سال ۱۷۵۳ نشان داد که عنصر بیسموت از سرب قابل تشخیص است.

بوریم

عدد اتمی این عنصر برابر ۱۰۷، نماد شیمیایی آن Bh و تاکنون ۱۰ ایزوتوپ ناپایدار آن شناخته شده است. نام این عنصر برگفته از نام فیزیک‌دان هلندی به نام نیلز بور است. این فیزیک‌دان نظریه آرایش الکترونی اتم را گسترش داد. این عنصر برای نخستین بار در آزمایشگاه GSI (مرکز تحقیقات یون سنگین) تحت نظارت دو دانشمند آلمانی به نام‌های «پیتر أرمبرستر» (Peter Armbruster) و «گانثر مونزنبرگ» (Gunther Munzenberg) با استفاده از واکنش تبخیر هم‌جوشی سرد انجام شد.

بور

عدد اتمی این عنصر ۵، نماد شیمیایی آن B و تاکنون دو ایزوتوپ پایدار و ۱۳ ایزوتوپ ناپایدار آن شناخته شده است. نام بور از کلمه عربی burqa به معنای سفید گرفته شده است. با وجود شناخت کامل ترکیبات عنصر بور برای سال‌های طولانی، این عنصر تا سال ۱۸۰۸ از ترکیبات خود به طور کامل جدا نشده بود.

برم

عدد اتمی عنصر بور ۳۵، نماد شیمیایی آن Br و تاکنون دو ایزوتوپ پایدار و۳۵ ایزوتوپ ناپایدار آن شناخته شده است. نام بور از کلمه یونانی bromos به معنای بوی بد یا متعفن گرفته شد. این عنصر برای نخستین بار توسط شیمی‌دانی آلمانی به نام «کارل لوویگ» (Carl Lowig) در سال ۱۸۲۵ ساخته شد.

کادمیوم

عدد اتمی عنصر کادمیوم برابر ۴۳، نماد شیمیایی آن Cd و تاکنون ۶ ایزوتوپ پایدار و ۳۵ ایزوتوپ ناپایدار آن شناخته شده است. نام این عنصر از کلمه یونانی kadmeia به معنای کالامین (کربنات روی) می‌آید. زیرا کادمیوم به صورت ناخالص در کربنات روی در طبیعت یافت می‌شود. kadmeia نام قلعه‌ای در تبس، شهری در بوئوتیا در یونان مرکزی بوده است. این قلعه به نام بنیان‌گذار آن کادموس پسر پادشاه فینیقی‌ها و برادر یوروپ بود. این عنصر برای اولین بار در سال ۱۸۱۷ توسط فیزیک‌دانی آلمانی به نام «فردریچ استرومیر» (Friedrich Stromeyer) کشف و از سنگ‌معدن اصلی جدا شد.

سزیم

مشخصات این عنصر در جدول زیر نوشته شده است:

نام پذیرفته شده برای این عنصر caesium و مشتق شده از caesius است، اما در انگلیسی به عنوان cesium شناخته می‌شود. نام caesium از کلمه لاتین caesius به معنای رنگ آبی آسمانی گرفته شده است. چرا؟ زیرا رنگ سزیم در طیف اسپکتروسکوپی، آبی دیده می‌شود. این عنصر در سال ۱۸۶۰ توسط شیمی‌دان آلمانی به نام «ویلهلم بونسن» (Wilhelm Bunsen) و فیزیک‌دان آلمانی به نام «گوستاو رابرت کیرشهف» (Gustav Rovert Kirchhoff) کشف شد. سزیم برای نخستین بار در سال ۱۸۸۲ توسط شیمی‌دان آلمانی به نام «کارل ستربرگ» (Carl Setterberg) از ترکیب اصلی جدا شد.

کلسیم

مشخصات این عنصر در جدول زیر داده شده است:

نام کلسیم از کلمه لاتین calx برای آهک (CaO) یا سنگ‌آهک ($$CaCO_3$$) گرفته شده است. این عنصر برای نخستین بار در سال ۱۸۰۸ توسط شیمی‌دانی انگلیسی به نام «هامفری دیوی» (Humphrey Davy) از سنگ‌آهک جدا شد.

کالیفرنیوم

مشخصات اصلی کالیفرنیوم در جدول زیر ارائه شده است:

نام این عنصر از نام ایالت و دانشگاه کالیفرنیا در آمریکا گرفته شده است. عنصر کالیفرنیوم برای نخستین بار در دانشگاه کالیفرنیا سنتز شد.

کربن

مشخصات اصلی عنصر کربن در جدول زیر داده شده است:

نام کربن از کلمه لاتین carbo به معنای زغال گرفته شده است. این عنصر در دوران ماقبل تاریخ به شکل زغال و دوده شناخته می‌شد. در سال ۱۷۹۷ شیمی‌دان انگلیسی به نام «اسمیثون تننت» (Smithon Tennant) ثابت کرد که الماس تنها از کربن ساخته شده است.

سریم

مشخصات عنصر سریم در جدول زیر آمده است:

نام سریم در ابتدا cererium بود، اما بعدها به cerium کاهش یافت. نام آن از سیاره Ceres، خدای روم باستان، گرفته شده است. این عنصر توسط شیمی‌دان آلمانی به نام «مارتین هنری کلاپروث» (Martin Geinrich Klaproth) کشف شد. کلاپروث نام سریم را به دلیل رنگ زرد آن ochroite گذاشت. این عنصر نادر خاکی به طور هم‌زمان توسط دو شیمی‌دان سوئدی نیز کشف شد.

کلر

کلر به عنوان یکی از عنصرهای گروه هالوژن‌ها در گروه هفتم از عناصر اصلی جدول تناوبی قرار گرفته است. مشخصات اصلی این عنصر در جدول زیر آمده است:

نام کلر از کلمه یونانی klooris به معنای سبز روشن یا زرد مایل به سبز گرفته شده است. این عنصر توسط داروساز سوئدی به نام «کارل ویلهلم شیل» (Carl Wilhelm Scheele) در سال ۱۷۷۴ کشف شد. در سال ۱۸۱۰ شیمی‌دان انگلیسی به نام هامفری دیوی ثابت کرد که کلر عنصر است و آن را chlorine نامید.

کروم

مشخصات اصلی کروم در جدول زیر آمده ست:

نام این عنصر از کلمه یونانی chroma به معنای رنگ گرفته شده است. زیرا ترکیبات کروم رنگ‌های بسیار متنوعی دارند. کروم در سال ۱۷۹۷ توسط شیمی‌دان و داروساز فرانسوی به نام «نیکولاس لوییس واکلین» کشف و یک سال بعد توسط همین ‌شیمی‌دان از ترکیب‌های خود جدا شد.

کبالت

کبالت با نماد شیمیایی Co در جایگاه ۲۷ جدول تناوبی قرار گرفته است. تاکنون یک ایزوتوپ ناپایدار و ۳۱ ایزوتوپ پایدارِ این عنصر را می‌شناسیم. نام کبالت از کلمه آلمانی kobold به معنای ارواح شیطانی گرفته شده است. در زمان‌های قدیم تصور می‌شد که این عنصر برای کارگران معدن مشکل ایجاد می‌کند.

مس

مشخصات عنصر مس در جدول زیر نشان داده شده است:

نام این عنصر از کلمه لاتین Cuprum به معنای قبرس گرفته شده است. رومیان باستان برای اولین بار عنصر مس را در قبرس به دست آوردند. نماد شیمیایی مس نیز برگرفته از نام لاتین cuprum است. این عنصر از زمان‌های ماقبل تاریخ شناخته شده بود.

اینشتینیوم

نام این عنصر برای علاقه‌مندان به علم فیزیک بسیار آشنا است. این عنصر به پاس زحمات و خدمات فیزیک‌دان برجسته، آلبرت اینشتین، اینشتینیوم نامیده شد. مهم‌ترین مشخصات این عنصر در جدول زیر آمده است:

این عنصر در نتیجه همکاری بین دانشمندان آمریکایی از آزمایشگاه ملی آرگون نزدیک شیکاگو، ایلینویز، آزمایشگاه علمی آلاموس در لوس‌آلاموس، نیومکزیکو و آزمایشگاه دانشگاه کالیفرنیا در برکلیِ کالیفرنیا در بقایایی از تسهیلات گرماهسته‌ای پیدا شد.

فلور

این عنصر نیز یکی از عناصر قرار گرفته در گروه هالوژن‌ها و بالای کلر است. این عنصر در لایه ظرفیت ۷ الکترون و تمایل بسیاری برای گرفتن هشتمین الکترون به منظور تکمیل این لایه دارد. در نتیجه، از نظر شیمیایی بسیار فعال است. ترکیب این عنصر با هیدروژن هیدروفلوریک اسید را می‌دهد. مشخصات این عنصر مانند نماد شیمیایی یا عدد اتمی در جدول زیر آمده است:

نام فلور از کلمه لاتین fluere به معنای جریان یا شار گرفته شده است، زیرا ترکیب $$CaF_2$$ به دلیل نقطه ذوب پایین به عنوان شاره‌ در متالورژی استفاده می‌شد. این عنصر در سال ۱۷۷۱ توسط شیمی‌دان و داروساز سوئدی به نام شیل در هیدروفلوریک اسید کشف شد. اما، تا سال ۱۸۸۶ جداسازی آن انجام نشد.

گالیوم

این عنصر در گروه سوم عناصر اصلی جدول تناوبی و زیر آلومینیوم قرار گرفته است. مشخصات آن در جدول زیر ارائه شده است:

نام گالیوم از کلمه لاتین gallia به معنای فرانسه گرفته شده است. زیرا، این عنصر توسط شیمی‌دانی فرانسوی به نام «پائول امیل لکوک» (Paul-Emile lecoq de Boisbaudran) در سال ۱۸۷۵ کشف شد.

.

طلا

نام این فلز برای بیشتر افراد آشنا است. در زندگی روزمره بسیار با آن برخورد کرده‌اید. مشخصاتی مانند عدد اتمی و نماد شیمیایی طلا در جدول زیر امده است:

نام طلا از کلمه سانسکریت jval به معنای درخشنده وکلمه توتنی (زبان قدمی در کشور آلمان) به معنای فلز درخشان گرفته شده است. نماد شیمیایی آن از کلمه لاتین aurum، آئورا خدای سپیده‌دم، می‌آید. این فلز از دوران ماقبل تاریخ شناخته شده بود و ارزش بسیاری داشت. حتی امروزه نیز طلا به عنوان یکی از ارزشمندترین فلزات کاربردهای بسیاری در صنایع دارد.

هلیوم

این عنصر پس از هیدروژن، دوین عنصر جدول تناوبی است. لایه ظرفیت آن دو الکترون دارد. جدول زیر مشخصات هلیوم را نشان می‌دهد:

نام این عنصر برگفته از کلمه یونانی helios به معنای خورشید است. این عنصر در سال ۱۸۶۸ با استفاده از طیف اسپکتروسکوپی گرفته شده در هنگام خورشیدگرفتگی کشف شد.

هیدروژن

عنصر هیدروژن اولین عنصر در جدول تناوبی و قبل از هلیوم قرارگرفته است.

نام هیدروژن از کلمه یونانی hydro به معنای آب و genes به معنای تشکیل، گرفته شده است. این عنصر در سال ۱۷۶۶ توسط فیزیک‌دان انگلیسی به نام هنری کاوندیش کشف شد.

ید

مشخصات این عنصر در جدول زیر آمده است.

نام ید از کلمه یونانی ioeides به معنای بنفش رنگ به دلیل رنگ بنفش بخارهای ید گرفته شده است. این عنصر در سال ۱۸۱۱ توسط شیمی‌دان فرانسوی به نام «برنارد کورتوس» (Bernard Courtois) در خاکستر علف دریایی کشف شد. عنصر ید در سال ۱۸۱۳ iodine و در ادامه، iode نامیده شد.

آهن

آهن نیز یکی از عناصر مورد استفاده در زندگی روزمره است. این عنصر از در دوران ماقبل تاریخ شناخته شده بود. مشخصات آهن در جدول زیر آمده است.

نام آهن ریشه در آنگولاساکسون دارد، اما منشأ آن نامشخص است. نماد شیمیایی Fe برای این عنصر از کلمه لاتین ferrum به معنای استحکام می‌آید.

سرب

سرب نیز مانند آهن یکی از عناصر پرکاربرد در زندگی روزمره است. مشخصاتی نظیر عدد اتمی و نماد شیمایی آن در جدول زیر آمده‌اند.

همانند آهن، نام سرب نیز ریشه در کلمه ‌آنگولاساکسون دارد، اما منشأ آن نامشخص ست. این عنصر از دوران ماقبل تاریخ شناخته شده بود. نماد شیمیایی Pb از کلمه لاتین plumbum گرفته شده است.

لیتیوم

این عنصر سومین عنصر جدول تناوبی و در گروه فلزات قلیایی قرار گرفته است. مشخصات لیتیوم را در جدول زیر می‌توانید مشاهده کنید.

نام لیتیوم از کلمه لاتین lithos به معنای سنگ گرفته شده است، زیرا در آن زمان تصور می‌شد که لیتیوم تنها در سنگ‌های معدنی وجود دارد. این عنصر توسط معدن‌شناس سوئدی به نام «ژوهان آگوست آرفردسون» (Johan August Arfredson) در سال ۱۸۱۸ کشف شد.

منگنز

مشخصات این عنصر عبارتند از:

• عدد اتمی آن ۲۵ است.
• نماد شیمیایی آن با Mn نشان داده می‌شود.
• تاکنون یک ایزوتوپ پایدار و ۲۹ ایزوتوپ ناپایدار منگنز شناخته شده است.

نام منگنز از کلمه لاتین magnes به معنای آهن‌ربا گرفته شده است، زیرا ترکیب $$MnO2$$ مشخصات مغناطیسی از خود نشان می‌دهد. کشف این عنصر به سال ۱۷۷۴ برمی‌گردد.

جیوه

مشخصات این عنصر عبارتند از:

• عدد اتمی آن ۴۲ است.
• نماد شیمیایی آن با Hg نشان داده می‌شود.
• تاکنون ۷ ایزوتوپ پایدار و ۳۶ ایزوتوپ ناپایدار جیوه شناخته شده است.

نام جیوه برگرفته از خدای روم باستان به نام mercury است. این عنصر از دوران ماقبل تاریخ شناخته شده بود. نماد شیمیایی آن یعنی Hg از کلمه یونانی Hhydragyrium به معنای نقره مایع گرفته شده است. انیمیشن زیر پاسخ جیوه را به امواج صوتی نشان می‌دهد.

نئون

نئون یکی از عناصر گروه هشتم از عناصر اصلی جدول تناوبی است. مشخصات این عنصر در جدول زیر آمده است:

نام نئون از کلمه یونانی neos به معنای جدید و نو گرفته شده است.

نیکل

مشخصات نیکل عبارتند از:

• عدد اتمی آن ۲۸ است.
• نماد شیمیایی آن با Ni نشان داده می‌شود.
• تاکنون ۵ ایزوتوپ پایدار و ۳۰ ایزوتوپ ناپایدار نئون شناخته شده است.

نام نیکل از کلمه آلمانی nickel به معنای روح کوچک و فریب‌دهنده گرفته شده است. زیرا در ابتدا کارگران معدن، نیکولیت معدنی یعنی NiAs را به نام کوپفرنیکل (مس اشتباه) می‌شناختند. علی‌رغم آن‌که سنگ‌معدن این عنصر شبیه مس است، هیچ ترکیبی از مس در آن یافت نشد.

نیتروژن

نیتروژن به همراه اکسیژن یکی از عناصر اصلی تشکیل‌دهنده هوا است. مشخصات آن عبارتند از:

• عدد اتمی آن ۷ است.
• نماد شیمیایی آن با N نشان داده می‌شود.
• تاکنون ۲ ایزوتوپ پایدار و ۱۴ ایزوتوپ ناپایدار نئون شناخته شده است.

نام نیتروژن از کلمه لاتین nitrum و کلمه یونانی nitrol به معنای نوشابه بومی و genes به معنای تشکیل گرفته شده است. این عنصر در سال ۱۷۷۲ توسط فیزیک‌دان و شیمی‌دان اسکاتلندی به نام »دانیل رادرفورد» (Daniel Rutherford) کشف شد.

فسفر

فسفر یکی از عناصر گروه پنجم از عناصر اصلی جدول تناوبی است. مشخصات این عنصر در جدول زیر نوشته شده است.

نام فسفر از کلمه یونانی phosohoros به معنای نور درخشان گرفته شده است، زیرا فسفر سفید به صورت خودبه‌خودی در هوا اکسید می‌شود و در تاریکی می‌درخشد. همچنین، فسفر نام قدیمی سیاره زهره است. این عنصر در سال ۱۶۶۹ میلادی توسط بازرگان آلمانی به نام «هنیگ براند» (Hennig Brand) کشف شد.

پتاسیم

مشخصات این عنصر عبارتند از:

• عدد اتمی آن ۱۹ است.
• نماد شیمیایی آن با K نشان داده می‌شود.
• تاکنون ۲ ایزوتوپ پایدار و ۲۴ ایزوتوپ ناپایدار جیوه شناخته شده است.

نام این عنصر از کلمه انگلیسی potash یا pot ashes به معنای خاکستر گلدان گرفته شده است. نماد شیمیایی آن به دلیل کلمه لاتین kalium با K نشان داده می‌شود. این عنصر برای نخستین بار در سال ۱۸۰۷ توسط هامفری دیوی از KOH جدا شد. دیوی برای جداسازی از روش الکترولیز استفاده کرد.

سیلیکون

سیلیکون یکی از عنصرهای بسیار پرکاربرد در صنایع الکترونیک است. جدول زیر مشخصات این عنصر مانند عدد اتمی و نماد شیمیایی آن‌ را نشان می‌دهد.

نام این عنصر در ابتدا silicium بود، زیرا تصور می‌شد که عنصری با مشخصات فلزی است. هنگامی که این فرضیه باطل شد، نام آن به سیلیکون تغییر کرد. نام سیلیکون از کلمه لاتین silex و silicis به معنای سنگ چخماق گرفته شده است.

معرفی فیلم آموزش علوم تجربی پایه نهم - بخش شیمی

مجموعه فرادرس در تولید و محتوای آموزشی خود اقدام به تهیه فیلم آموزش علوم تجربی پایه نهم - بخش شیمی برای دانش‌آموزان پایه نهم دوره متوسطه اول کرده که این مجموعه آموزشی از سه درس تشکیل شده است.

در این مطلب در مورد نماد شیمیایی عناصر و فرمول شیمیایی ترکیب‌های شیمیایی مانند ترکیبات یونی صحبت کردیم. مباحثی مانند انواع مواد و طبقه‌بندی آن‌ها، تعریف عنصر و انواع آن، آشنایی با جدول تناوبی عناصر و طبقه‌بندی انواع بسپارها (پلیمرها) در درس یکم آموزش داده شده است. پس از تماشای این درس با تعریف عنصر، جدول تناوبی، دسته‌بندی عناصر و نماد شیمیایی آن‌ها به خوبی آشنا خواهید شد. در درس دوم، مبحث رفتار اتم‌ها با یکدیگر، اجزای سازنده ترکیبات، ترکیبات یونی و کووالانسی و نقش یون‌ها در بدن انسان تدریس خواهد شد. پس از تماشای این درس به تبحر خوبی در نوشتن فرمول‌های شیمیایی برای انواع ترکیب‌های یونی و کووالانسی خواهید رسید. در درس سوم با انسان و محیط زیست، انواع چرخه‌های موجود در طبیعت، سوخت‌های فسیلی و اثر آن بر روی طبیعت،‌ هیدروکربن‌ها و پلاستیک‌ها آشنا می‌شوید.

• برای دیدن فیلم آموزش علوم تجربی پایه نهم - بخش شیمی + اینجا کلیک کنید. 

جمع‌بندی

در این مطلب در مورد نماد شیمیایی عناصر در جدول تناوبی صحبت کردیم. فهمیدیم که برای نوشتن این نماد دانستن مقدار عددهای جرمی و اتمی عناصر لازم است. با کمی دقت در جدول تناوبی، متوجه خواهیم شد که عناصر براساس عدد اتمی مرتب شده‌اند. همچنین، در مورد ترکیب‌های شیمیایی و نحوه استخراج اطلاعاتی شامل نوع اتم‌های ترکیب، تعداد و نسبت آن‌ها نسبت به یکدیگر صحبت کردیم.