قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی درس به درس و خلاصه

عربی و قواعد آن یکی از مهم‌ترین درس‌هایی است که به دانش‌آموزان رشته‌ تجربی، همچنین دانش‌آموزان رشته ریاضی و فیزیک آموزش داده می‌‌شود. در این بین، درس عربی یازدهم تجربی و ریاضی، اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا برخی از مفاهیم و مباحث کلیدی قواعد عربی را در خود جای داده است. از میان این مباحث می‌توان به ساخت اسم تفضیل، اسم مکان، جمله‌های شرطیه، روش ترجمه فعل‌های مضارع و... اشاره کرد. تمامی قواعد عربی یازدهم را در این مطلب از مجله فرادرس، به صورت فشرده و به زبان ساده آموزش می‌دهیم.

البته مباحث این مطلب تا حد زیادی با صرف و نحو عربی یازدهم انسانی نیز مشترک است و به‌نوعی با قواعد کتاب عربی دوازدهم انسانی و قواعد کتاب عربی دوازدهم تجربی و ریاضی نیز مرتبط است. در انتهای قواعد هر کدام از درس‌ها، تمرین‌هایی ارائه شده است که با پاسخگویی به آن‌ها می‌توانید سطح یادگیری خود را ارزیابی کنید. در عین حال، ۲۰ سؤال چهارگزینه‌ای در بخش پایانی این مطلب قرار داده شده است که برای ارزیابی نهایی و مرور نکته‌های عربی یازدهم بسیار مفید خواهد بود.

قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی درس اول

اسم تفضیل و اسم مکان موضوع‌هایی هستند که در اولین درس از قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی تدریس شده‌اند. در بخش حاضر، این مباحث را به‌طور کامل و با مثال‌های متنوع آموزش می‌دهیم.

ابتدا اسم تفضیل، ساختار و روش ترجمه آن را بررسی می‌کنیم و سپس شیوه ساخت اسم مکان را توضیح می‌دهیم.

البته برای اینکه اسم تفضیل و اسم مکان را به‌راحتی یاد بگیرید، پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش عربی زبان قرآن ۲ رشته‌های ریاضی و تجربی فرادرس را مشاهده کنید. برای دسترسی به این فیلم آموزشی، روی لینک زیر کلیک کنید.

اسم تفضیل

به اسم‌هایی که بر وزن «أَفْعَل» و «فُعْلیٰ» ساخته می‌شوند و نشان‌دهنده برتری یک فرد، شیء یا پدیده، نسبت به فرد، شیء یا پدیده دیگری هستند، «اسم تفضیل» گفته می‌شود. اسم‌های تفضیل عربی معادل «صفت تفضیلی» و «صفت عالی» در زبان فارسی هستند.

کاربردهای اسم تفضیل عبارتند از:

• نشان دادن برتری یک چیز نسبت به چیز دیگر
• نشان دادن برتری یک چیز نسبت به گروهی از چیزهای دیگر

در واقع، اسم تفضیل عربی، به‌طور همزمان کار صفت تفضیلی و صفت عالی فارسی را انجام می‌دهد.

روش ساخت اسم تفضیل

در بخش قبلی به این نکته اشاره کردیم که اسم‌های تفضیل بر وزن «أَفْعَل» و «فُعْلیٰ» ساخته می‌شوند. از سوی دیگر می‌دانیم که اسم‌های عربی از نظر جنس، به دو دسته مذکر و مؤنث تقسیم می‌شوند.

برای ساخت اسم تفضیل مذکر، وزن «أَفْعَل» را استفاده می‌کنیم و برای ساخت اسم تفضیل مؤنث، وزن «فُعْلیٰ» را به کار می‌بریم. روش ساخت اسم‌های تفضیل به این صورت است که باید سه حرف اصلی کلمه مورد نظر را به یکی از وزن‌های «أَفْعَل» و «فُعْلیٰ» ببرید.

در جدول زیر، مثال‌هایی از اسم‌های تفضیل مذکر و مؤنث را مشخص کرده‌ایم.

در ادامه، به نکته‌های تکمیلی در مورد اسم‌های تفضیل مذکر و مؤنث اشاره کرده‌ایم.

• توجه داشته باشید که اسم‌های تفضیل مذکر با همزه مفتوح «أَ» شروع می‌شوند اما حرف ابتدایی اسم‌های تفضیل مؤنث همزه نیست. حرف اول این اسم‌ها مضموم (ـُ) است.
• حرف آخر برخی از اسم‌های تفضیل مذکر، «ألف مَقصوره» (یٰ) است (مثلاً: أَنْجیٰ «نجات‌دهنده‌تر»). توجه داشته باشید که این اسم‌ها را با اسم‌های تفضیل مؤنث اشتباه نگیرید.
• اگر در ساختار کلمه‌ای، دو حرف تکراری وجود داشته باشد، هنگامی که از آن کلمه، اسم تفضیل مذکر می‌سازیم، حرف آخر آن به صورت مشدد می‌آید. (مانند «أَشَدّ» که از ریشه «شَدَد» ساخته شده است.)
• در زبان عربی برای ساخت «اسم رنگ‌ها» از وزن «أَفْعَل» استفاده می‌شود. دقت کنید که این اسم‌ها را با اسم‌های تفضیل مذکر اشتباه نگیرید. (مثلاً «أَزْرَق» به معنی «آبی» و «أَخْضَر» به معنی «سبز»)
• برخی از «اسم‌های عیوب» که بر عیب‌ها و نواقص دلالت دارند با وزن «أَفْعَل» ساخته می‌‌شوند. توجه کنید که این کلمه‌ها را با اسم‌های تفضیل مذکر اشتباه نگیرید. (مثلاً «أَصَمَّ» به معنی «ناشنوا» و «أَخْرَس» به معنی «لال»)

روش جمع بستن اسم تفضیل

در صورتی که بخواهید اسم‌های تفضیل مذکر را جمع ببندید، باید آن‌ها را به وزن «أَفاعِل» ببرید. مثلاً اسم تفضیل «أََفْضَل» از نوع مفرد است و چنانچه آن را جمع ببندید، به صورت «أََفاضِل» درمی‌آید.

برای یادگیری بهتر این مبحث، مثال‌هایی از اسم‌های تفضیل مفرد و جمع را در جدول زیر ارائه کرده‌ایم.

ترجمه اسم تفضیل

اسم‌های تفضیل عربی معادل صفت تفضیلی و عالی در فارسی هستند. اما چطور بدانیم چه وقت باید اسم تفضیل را به صورت صفت تفضیلی ترجمه کنیم و چه وقت آن را به صورت صفت عالی معنی کنیم؟ جواب این سؤال بسیار ساده است. کافی است به نکته‌های زیر دقت کنید.

• اگر بعد از اسم تفضیل، اسم یا ضمیر قرار گرفته باشد، در این حالت اسم تفضیل را به صورت «صفت عالی» ترجمه می‌کنیم.
• در صورتی که بعد از اسم تفضیل، اسم جمع آمده باشد، برای ترجمه آن‌ها بین صفت عالی و کلمه بعد از آن، کسره «ـِ» قرار می‌دهیم.
• چنانچه بعد از اسم تفضیل، اسم مفرد آمده باشد، در ترجمه آن، بین صفت عالی و کلمه بعدی، کسره قرار نمی‌د‌هیم.
• اگر بعد از اسم تفضیل، حرف جرّ «مِنْ» قرار داشته باشد، آن را به صورت «صفت تفضیلی» معنی می‌‌کنیم.

هر کدام از این حالت‌ها را در جدول زیر با مثال نشان داده‌ایم.

اسم های تفضیل خیر و شر

«خَیْر» و «شَرّ» دو مورد از اسم‌های تفضیل عربی هستند که برخلاف سایر اسم‌های تفضیل، بر وزن «أَفْعَل» و «فُعْلیٰ» ساخته نشده‌ا‌ند. این کلمه‌ها هم به صورت صفت تفضیلی و هم به شکل صفت عالی فارسی ترجمه می‌شوند.

کلمه‌ «خَیْر» به صورت «أخْیار» و کلمه «شَرّ» به صورت «أشْرار» جمع بسته می‌شود. قواعد ترجمه این کلمه‌ها نیز مانند سایر اسم‌های تفضیل است. مثال‌هایی از ترجمه این اسم‌ها در جدول زیر نشان داده شده است.

همان‌طور که در جدول بالا نشان داده شده است، این نوع از اسم‌های تفضیل هم با حروف جرّ و هم با اسم‌های مفرد و جمع به کار می‌روند.

اسم مکان

«اسم‌های مکان» کلمه‌هایی هستند که بر مکان وقوع فعل‌ها دلالت دارند. این اسم‌ها بر وزن «مَفْعَل»، «مَفْعِل» و «مَفْعَلَة» ساخته می‌شوند. مثال‌هایی از اسم‌های مکان را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

نکته: دقت کنید که تنها تفاوت وزن‌های «مَفْعَل» و «مَفْعِل»، حرکت دومین حرف اصلی آن‌هاست. این حرکت در اولی، فتحه «ـَ» و در دومی کسره، «ـِ» است.

روش جمع بستن اسم مکان

برای اینکه اسم‌های مکان را جمع ببندید، باید آن‌ها را به وزن «مَفاعِل» ببرید. در جدول زیر، مثال‌هایی از اسم‌های مکان مفرد و صورت جمع آن‌ها را نشان داده‌ایم.

اسم‌های مکانی که با وزن‌های «مَفْعَل»، «مَفْعِل» و «مَفْعَلَة» ساخته شده باشند، همگی با استفاده از همین روش جمع بسته می‌‌شوند.

تمرین درس اول بخش اول

کلمه‌های زیر را طبق آنچه در پرانتز آمده است، به صورت اسم تفضیل درآورید.

تمرین درس اول بخش دوم

کلمه‌های زیر را مطابق با وزنی که در پرانتز آمده است، به صورت اسم مکان درآورید.

قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی درس دوم

اسلوب شرط و روش ساخت جمله‌های شرطیه در دومین درس از قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی آموزش داده شده‌ است. جمله‌های شرطیه و اجزای تشکیل‌دهنده آن‌ها را در این بخش آموزش می‌دهیم.

در فیلم آموزش مروری بر نحو ۱ فرادرس، جمله‌های شرطیه و ساختار آن‌ها به‌طور کامل تدریس شده‌اند. لینک این فیلم آموزشی را در ادامه مشاهده می‌کنید.

ساختار جمله های شرطیه

«جمله‌های شرطیه» همان‌طور که از نام آن‌ها مشخص است، بر معنای شرط دلالت دارند. در این جمله‌ها، وقوع یک فعل یا پذیرفتن حالتی خاص، به وقوع فعل یا پذیرفتن حالتی دیگر مشروط می‌شود.

ساختار کلی جمله‌های شرطیه را در ادامه نشان داده‌ایم.

همان‌طور که در کادر بالا هم نشان داده شده است، جمله‌های شرطیه دارای ۳ بخش اصلی «ادات شرط»، «فعل شرط» و «جواب شرط» هستند. کاربرد هر کدام از این بخش‌ها را در ادامه توضیح داده‌ایم.

• ادات شرط: معمولاً در ابتدای جمله و بر سر فعل شرط قرار می‌گیرند. کلمه‌هایی مثل «إِن»، «مَنْ»، «ما» و... .
• فعل شرط: فعلی که بعد از ادوات شرط قرار می‌گیرد و وجود فعل دوم به آن وابسته است.
• جواب شرط: دومین فعلی است که در جمله شرطیه می‌آید و وجود آن به فعل اول وابسته است.

به کمک مثال‌هایی که در جدول زیر ارائه شده است، جمله‌های شرطیه و ساختار آن‌ها را بهتر می‌آموزید.

در جمله‌های شرطیه، ممکن است به‌جای فعل جواب شرط، از یک جمله اسمیه استفاده شود. یعنی یک جمله اسمیه، همراه با مبتدا و خبر خود در جایگاه جواب شرط قرار بگیرد.

در صورتی که جمله اسمیه به‌جای جواب شرط بیاید، قبل از آن، حرف «فای جزای شرط» یا «فای جواب شرط» قرار می‌گیرد. برای یادگیری بهتر این ساختار، به مثال زیر توجه کنید. اجزای این جمله شرطیه عبارتند از:

• ادات شرط: ما
• فعل شرط: تَعْملْ
• جواب شرط: هُوَ یَعْلَمه (جمله اسمیه)

همان‌‌طور که مشاهده می‌کنید، جواب این جمله شرطیه از نوع جمله اسمیه است. به همین خاطر، قبل از آن، «فای جاب شرط» قرار گرفته است.

انواع ادوات شرط

در بخش قبل نشان دادیم که چطور ادوات شرط با قرار گرفتن بر سر فعل شرط، جمله‌های فعلیه را تشکیل می‌دهند. در زبان عربی، از کلمه‌های مختلفی به‌عنوان ادوات شرط استفاده می‌شود.

در جدول زیر، پرکاربردترین ادوات شرط را با ترجمه و مثال مشخص کرده‌ایم. البته در فیلم آموزش زبان قرآن ۲ رشته‌های تجربی و ریاضی فرادرس نیز این مبحث آموزش داده شده است.

در این مورد، لازم است به نکته‌های زیر هم توجه داشته باشید.

• ادات «مَنْ» زمانی به کار می‌رود که موضوع جمله شرطیه انسان باشد.
• ادات «ما» هنگامی که موضوع جمله شرطیه، غیرانسان و غیرعاقل باشد، به کار می‌رود.

تمرین درس دوم

اجزای جمله‌های شرطیه زیر را مشخص کنید.

یادگیری اسم های عربی با فرادرس

در زبان عربی، انواع کلمه‌ها به سه دسته اصلی «اسم»، «فعل» و «حرف» تقسیم‌بندی می‌شوند. اسم‌ها نقش عمده‌ای در ساخت جمله‌های اسمیه و فعلیه دارند. همچنین از تنوع بالایی نیز برخوردارند.

اسم‌های مکان، اسم‌های زمان، اسم مبالغه و... تنها نمونه‌‌ای از انواع اسم‌های عربی هستند.

به مخاطبانی که می‌خواهند انواع اسم‌ها را در زبان عربی بشناسند و ساختار آن‌ها را بیاموزند، توصیه می‌کنیم به فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس مراجعه کنند. در هر کدام از فیلم‌های زیر، برخی از اسم‌های عربی و ساختار آن‌ها آموزش داده شده‌اند.

• فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس
• فیلم آموزش صرف ۲ فرادرس
• فیلم آموزش صرف ۳ فرادرس
• فیلم آموزش زبان قرآن ۲ رشته‌های تجربی و ریاضی فرادرس
• فیلم آموزش زبان قرآن ۲ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس

چنانچه بخواهید اطلاعات خود را در مورد زبان عربی گسترش دهید و با سایر قواعد آن، همین‌طور اصول ترجمه این زبان نیز آشنا شوید، مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر حتماً برایتان مفید خواهند بود.

• مجموعه فیلم‌های آموزش عربی دوره متوسطه فرادرس
• مجموعه فیلم‌های آموزش زبان عربی مقدماتی تا پیشرفته فرادرس

قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی درس سوم

در سومین درس از قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی، اسم‌های معرفه و اسم‌های نکره، نشانه‌های آن‌ها و همچنین روش ترجمه این اسم‌ها آموزش داده شده است.

در همین بخش، اسم‌های معرفه و نکره و قواعد مربوط به آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

اسم‌ های معرفه و نکره

اسم‌های عربی از نظر شناس یا ناشناس بودن به دو دسته زیر تقسیم می‌شوند.

• اسم‌ معرفه: اسمی که برای مخاطب یا گوینده و نویسنده، شناخته‌شده باشد.
• اسم نکره: اسمی که برای مخاطب یا گوینده و شنونده ناشناس باشد.

در جدول زیر، مثال‌هایی از اسم‌های معرفه و نکره را ارائه کرده‌ایم.

در ادامه، اسم‌های معرفه و نکره را با جزئیات بیشتری آموزش می‌دهیم.

اسم معرفه

گفتیم که اسم‌های معرفه برای مخاطب یا نویسنده و گوینده آن‌ها، شناخته‌شده هستند. در زبان عربی، ۶ نوع اسم معرفه وجود دارد که در این بخش، دو مورد از رایج‌ترین آن‌ها را معرفی می‌کنیم.

• اسم معرفه به حرف «أَل‍ـ»: اسم‌هایی که ابتدای آن‌ها حرف‌های الف و لام قرار می‌گیرد، مانند: «الکتاب».
• اسم عَلَم: اسم‌های خاص افراد، کنیه افراد، مکان‌ها، اشیاء و... که برای اکثر مردم شناخته‌شده هستند، مانند: «دِمَشق».

در جدول زیر، مثال‌هایی از این دو نوع اسم معرفه را ارائه کرده‌ایم.

برای یادگیری بهتر اسم‌های معرفه، به نکته‌های زیر توجه کنید.

• اسم‌های معرفه به «أَل‍ـ» در زبان فارسی با صفت‌های اشاره «این» و «آن» ترجمه می‌شوند، مانند: «المِفْتاح» که به صورت «این کلید / آن کلید» ترجمه می‌شود.
• اگر اسمی یک بار به صورت نکره بیاید و سپس دوباره در متن تکرار شود، بار دوم، نوعی اسم معرفه به شمار می‌آید و حرف «أَل‍ـ» بر سر آن قرار می‌گیرد. مانند: «رأیتُ مِفْتاحاً. کان المِفْتاحُ ذَهَبیّاً.» که به صورت «کلیدی دیدم. آن کلید طلایی بود.» ترجمه می‌شود.

اسم نکره

اسم‌های نکره، برخلاف اسم‌های معرفه، برای مخاطب و نویسنده با گوینده، شناخته‌شده نیستند. مهم‌ترین نشانه اسم‌های نکره، علامت تنوین است. در صورتی که اسم نکره مفرد باشد، علامت تنوین، رو یا زیر حرف آخر آن قرار می‌گیرد.

تنوین در زبان عربی سه حالت دارد. در جدول زیر، انواع تنوین‌ها را با مثال نشان داده‌ایم.

روش ترجمه اسم نکره

همان‌طور که ترجمه کردن اسم‌های معرفه، روش خاصی دارد، برای ترجمه کردن اسم‌های نکره نیز روش‌های خاصی وجود دارد. در جدول زیر، ۳ روش برای ترجمه اسم‌های نکره معرفی کرده‌ایم و هر کدام را با مثال نشان داده‌ایم.

همان‌طور که می‌دانید جمله‌های اسمیه از دو بخش «مبتدا» و «خبر» تشکیل می‌شوند. در برخی مواقع، خبر به صورت اسم نکره به کار می‌رود.

در این موارد، خبر آن جمله با «یک» یا «ی / ای» نکره ترجمه نمی‌‌شود، مانند: «هذا مَطارٌ» که به صورت «این فردوگاه است.» ترجمه می‌شود.

تمرین درس سوم

اسم‌های معرفه و نکره را مشخص کنید. در صورت معرفه بودن، نوع آن را نیز مشخص کنید.

در صورتی که بخواهید مبحث معرفه و نکره بودن را مرور کنید، مشاهده فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس را پیشنهاد می‌‌کنیم.

قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی درس چهارم

در چهارمین درس از قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی، برخی از قواعد ترجمه فعل‌های عربی بررسی شده است. این قواعد را در همین بخش با مثال آموزش می‌دهیم.

گاهی ممکن است در جمله‌ای، بعد از اسم نکره از فعل مضارع یا فعل ماضی استفاده شود. در این موارد، ۳ حالت کلی رخ می‌دهد که فعل مضارع و ماضی را باید مطابق با همین حالت‌ها ترجمه کرد.

در جدول زیر، این حالت‌های سه‌‌گانه را بررسی کرده‌ایم و روش ترجمه فعل‌های بعد از اسم نکره را نیز مشخص کرده‌ایم.

نکته: در هر سه حالت بالا، بعد از ترجمه اسم نکره، از حرف ربط «که» استفاده می‌شود.

برای اینکه این مبحث را بهتر یاد بگیرید، برای هر کدام از این حالت‌ها، مثالی نیز ارائه کرده‌ایم که در ادامه مشاهده می‌کنید.

مثال برای حالت اول

در مثال زیر، «یَقرأُ» فعل مضارعی است که بعد از اسم نکره «کتابٌ» آمده است. از سوی دیگر، قبل از این اسم نکره نیز از فعل ماضی «رأیتُ» استفاده شده است.

در چنین حالتی، فعل دوم به صورت ماضی استمراری ترجمه می‌شود.

مثال برای حالت دوم

در این مثال، قبل از اسم نکره «کتاباً»، از فعل مضارع «أَشْتَرِي» و بعد از آن نیز از فعل مضارع «یَقرأُ» استفاده شده است. در این حالت، فعل دوم را به صورت مضارع اخباری یا مضارع التزامی ترجمه می‌کنیم.

مثال برای حالت سوم

در جمله زیر، قبل و بعد از اسم نکره «کتابٌ»، از فعل‌های ماضی «رأیتُ» و «قَرَأَ» استفاده شده است. در چنین حالتی، فعل دوم را به صورت ماضی بعید ترجمه می‌کنیم.

تمرین درس چهارم

هر کدام از فعل‌های مشخص‌شده را به فارسی ترجمه کنید.

قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی درس پنجم

برخی از حروف عربی که به‌عنوان «حروف ناصبه» و «حروف جازمه» شناخته می‌‌شوند، با قرار گرفتن بر سر فعل مضارع، هم معنا و هم ساختار آن را تغییر می‌دهند. در پنجمین درس از قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی به این حروف و روش ترجمه فعل مضارع بعد از آن‌ها اشاره شده است.

در جدول زیر، این حروف را نشان داده‌ایم. همچنین مشخص کرده‌ایم که فعل‌های مضارع با قرار گرفتن بعد از این حروف، چگونه ترجمه می‌شوند.

نکته: اگر فعل‌های مضارعی که انتهای آن‌ها نون مضارعه (ن) قرار دارد، بعد از حروف ناصیه و جازمه قرار بگیرند، «ن» از انتهای آن‌ها حذف می‌‌شود (تَكْتُبُون ← أَنْ تَكْتُبُوا)، مگر در صیغه‌های جمع مؤنث غائب و مخاطب.

روش ترجمه فعل‌های مضارع و نکته‌های آن را در مطلب زیر از مجله فرادرس آموزش داده‌ایم.

تمرین درس پنجم

فعل‌های مضارع زیر را ترجمه کنید.

قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی درس ششم

در بخش قبلی تا حدودی با روش ترجمه فعل‌های مضارع آشنا شدید. در این بخش، به حالت‌های دیگر فعل مضارع پی‌ می‌برید و روش ترجمه آن‌ها را می‌آموزید.

با قرار گرفتن حروف جازمه بر سر فعل‌های مضارع، ترجمه این فعل‌ها دستخوش تغییر می‌شود و صورت‌های مختلفی به خود می‌گیرد. برخی از این حالت‌ها و روش ترجمه آن‌ها را در جدول زیر مشخص کرده‌ایم.

برای یادگیری بهتر این مبحث، به نکته‌های زیر دقت کنید.

• حروف «لَمْ»، «ل‍ـِ» و «لا» همگی حروف جازمه هستند و با قرار گرفتن بر سر فعل مضارع آن را مجزوم می‌کنند.
• اگر انتهای فعل‌ مضارع، نون مضارعه (ن) قرار گرفته باشد، هنگام مجزوم شدن فعل، این حرف از انتهای آن حذف می‌‌شود
  (مثلاً: تَقُولُون ← لَمْ تَقُولُوا)، به‌جز در صیغه‌های جمع مؤنث غائب و مخاطب.
• فعل‌های نهی در حقیقت، همان فعل‌های مضارع هستند. با این تفاوت که ابتدای آن‌ها حرف «لا» قرار می‌گیرد و انتهای آن‌ها نیز مجزوم می‌‌شود.

ترجمه حرف «ل‍ـ»

«ل‍ـِ» یکی از حروف پرکاربرد زبان عربی است که در ساختارهای مختلفی به کار می‌‌رود. در جدول زیر، کاربرد این حرف و روش ترجمه آن را در حالت‌‌های مختلف نشان داده‌ایم.

با توجه به نکته‌های زیر، کاربردهای حرف «ل‍ـِ» و روش ترجمه آن را بهتر می‌‌آموزید.

• اگر «ل‍ـِ» قبل از فعل مضارع قرار بگیرد، هم به صورت «تا» و هم به صورت «باید» ترجمه می‌شود. در واقع، روش ترجمه آن به جمله‌ای بستگی دارد که در آن به کار رفته است.
• چنانچه «ل‍ـِ» قبل از ضمیرها قرار بگیرد، حرکت آن تغییر کرده و به صورت «ل‍ـَ» درمی‌آید. (مانند: لَهُم)
• اگر «ل‍ـِ» قبل از ضمیر «ي» قرار بگیرد، حرکت آن تغییری نمی‌کند. (مانند: لِي)
• اگر «ل‍ـِ» بعد از حروف «وَ» و «فَ‍ـ» بیاید، حرکت آن سکون (ـْ) خواهد بود. (مانند: فَ‍لْنَذْهَب)

تمرین درس ششم

فعل‌های زیر و بخش‌های مشخص‌شده را با توجه به حروف قبل از آن‌ها ترجمه کنید.

آموزش فعل‌ های عربی در فرادرس

فعل‌ها هم از نظر معنایی و هم از نظر ساختاری، اهمیت ویژه‌ای در صرف و نحو عربی دارند. از سوی دیگر، تنوع بالایی نیز دارند و با توجه به معیارهای گوناگون، در دسته‌بندی‌های مختلفی قرار می‌گیرند.

به مخاطبانی که می‌خواهند با فعل‌های عربی و روش صرف آن‌ها بیشتر آشنا شوند، پیشنهاد می‌کنیم فیلم‌هایی را که در فهرست زیر معرفی کرده‌ایم، مشاهده کنند. در هر کدام از این فیلم‌های آموزشی، نکته‌های مهمی در مورد فعل‌ها و کاربرد آن‌‌ها بیان شده است.

• فیلم آموزش رایگان فعل مضارع در عربی فرادرس
• فیلم آموزش رایگان فعل مضارع عربی پایه هشتم فرادرس
• فیلم آموزش رایگان قواعد فعل نهی در عربی فرادرس
• فیلم آموزش رایگان بررسی فعل مجهول در عربی فرادرس
• فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس

اگر از آن دسته مخاطبانی هستید که می‌خواهید زبان عربی را فراتر از کتاب‌های درسی یاد بگیرید، به کمک فیلم‌های آموزشی زیر می‌توانید به هدف خود برسید.

• مجموعه فیلم‌های آموزش عربی دوره متوسطه فرادرس
• مجموعه فیلم‌های آموزش عربی مقدماتی تا پیشرفته فرادرس

قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی درس هفتم

در هفتمین درس از قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی، فعل‌های ناقصه و روش ترجمه آن‌ها آموزش داده شده است.

فعل‌های ناقصه، فعل‌هایی هستند که با قرار گرفتن بر سر جمله اسمیه، تغییراتی را در ساختار و ترجمه آن به وجود می‌آورند. هرگاه یکی از فعل‌های ناقصه بر سر جمله اسمیه قرار بگیرد، اعراب مبتدا را مرفوع باقی می‌گذارد اما خبر را منصوب می‌کند.

این نوع از فعل‌ها را با مشاهده فیلم آموزش عربی زبان قرآن ۲ رشته‌های ریاضی و تجربی فرادرس به‌‌خوبی یاد می‌گیرید. از طریق لینک زیر می‌توانید به این فیلم آموزشی دسترسی داشته باشید.

مثالی از کاربرد افعال ناقصه را در کادر زیر مشاهده می‌کنید. فعل ناقصه «کانَ» با قرار گرفتن بر سر جمله اسمیه «صدیقُ أخي طالبٌ»، اعراب مبتدای آن (صدیقُ) را تغییر نداده است اما خبر آن (طالبٌ) را به صورت منصوب (طالباً) درآورده است.

تا اینجا به‌طور کلی با افعال ناقصه و کاربرد آن‌ها آشنا شدید. در بخش بعدی، پرکاربردترین فعل‌های ناقصه و روش ترجمه آن‌ها را می‌آموزید.

پرکاربردترین فعل های ناقصه

«کانَ»، «صارَ»، «أَصْبَحَ» و «لَیسَ»، ۴ مورد از پرکاربردترین انواع فعل‌های ناقصه در زبان عربی هستند. در جدول زیر، این فعل‌های ناقصه و ترجمه آن‌ها را به صورت خلاصه نشان داده‌ایم.

در ادامه، هر کدام از این فعل‌ها را همراه با مثال و با جزئیات بیشتری بررسی می‌کنیم.

فعل ناقصه کانَ

«کان» یکی از رایج‌ترین فعل‌های ناقصه به شمار می‌آید که هم به صورت ماضی، هم به صورت مضارع و هم به شکل فعل‌ امر به کار می‌رود. این فعل، بسته به جمله‌ای که در آن قرار داشته باشد، به صورت «است» یا «بود» ترجمه می‌‌شود.

برای روشن‌تر شدن این موضوع، به مثال‌های زیر توجه کنید. مشاهده می‌کنید که در مثال اول، فعل «کان» به صورت فعل اسنادی «است» و در مثال دو به صورت فعل «بود» ترجمه شده است.

اینکه در چه جمله‌ای از «است» و در کدام جمله از «بودن» استفاده کنیم، به خود جمله و سایر کلمه‌های آن بستگی دارد.

در جدول زیر، صرف فعل «کان» را در صیغه‌های مختلف نشان داده‌ایم و معنای آن را نیز مشخص کرده‌ایم.

در جدول زیر، ساختار فعل کان را در حالت امر نشان داده‌ایم و آن را ترجمه کرده‌‌ایم. توجه داشته باشید که در جدول زیر، تنها امر مخاطب فعل کان نشان داده شده است.

سایر کاربردهای فعل کان

در بخش قبل، کاربرد و روش ترجمه کان را به‌عنوان فعل اصلی جمله بررسی کردیم. در این بخش، به سایر کاربردهای این فعل ناقصه اشاره می‌کنیم.

نکته: در ساختارهای «کان + فعل مضارع» و «کان + فعل ماضی»، کان و فعل بعد از آن با هم ترجمه می‌‌شوند.

فعل ناقصه صارَ

فعل «صار» نیز هم به صورت ماضی و هم به صورت مضارع به کار می‌رود. برای ترجمه این فعل به فارسی، از مصدر «شدن» استفاده می‌‌شود.

صورت‌های صرف‌شده صار و ترجمه آن را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

فعل ناقصه أَصْبَحَ

فعل أَصْبَحَ با استفاده از مصدر «شدن» ترجمه می‌شود. این فعل هم به صورت ماضی و هم به صورت مضارع کاربرد دارد. ساختار و معنای أَصْبَحَ را در جدول زیر نشان داده‌ایم.

فعل ناقصه لَیسَ

این فعل ناقصه به صورت فعل ربطی منفی «نیست» ترجمه می‌شود. این فعل فقط به صورت ماضی به کار می‌رود و صورت مضارع ندارد. صرف فعل لیس در صیغه‌های مختلف و ترجمه آن را در جدول زیر نشان داده‌ایم.

«لیس» هرگز به صورت فعل مثبت ترجمه نمی‌‌شود.

تمرین درس هفتم

در جمله‌های زیر، بخش‌های مشخص‌شده را با توجه به شخص و شمار فعل‌ها ترجمه کنید.

سؤالات متداول

تا اینجا قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی را با مثال بررسی کردیم. در این بخش، برخی از سؤالات متداول را در مورد این قواعد مطرح کرده و نکته‌های تکمیلی را در قالب پرسش و پاسخ ارائه می‌کنیم.

آیا «مَنْ» فقط در جمله‌های شرطیه به کار می‌رود؟

خیر، «مَنْ» کاربردهای متنوعی دارد. به‌طور مثال می‌تواند به‌عنوان، موصول نیز به کار برود. با مطالعه مطلب زیر، کاربردها و معانی این کلمه را به‌خوبی یاد می‌گیرید.

آیا «ما» فقط در جمله‌های شرطیه کاربرد دارد؟

خیر، «ما» انواع مختلفی دارد و در جمله‌های متنوعی به کار می‌رود. همچنین می‌تواند به‌عنوان حرف نفی، قبل از فعل‌های ماضی و مضارع قرار بگیرد.

در مطلب زیر، انواع «ما» و کاربردهای آن را بررسی کرده‌ایم.

تمرین قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی

در بخش‌های قبلی، تمامی قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی را به صورت خلاصه و درس‌به‌درس آموزش دادیم. در انتهای هر کدام از درس‌ها نیز تمرین‌هایی را به صورت کوتاه‌پاسخ ارائه کردیم. در این بخش، با هدف یادگیری قواعد عربی یازدهم، ۲۰ تمرین چهارگزینه‌ای را در اختیارتان قرار می‌دهیم.

برای پاسخ دادن به پرسش‌های این بخش، ابتدا صورت هر سؤال را به‌دقت مطالعه کنید و سپس گزینه مورد نظر خود را علامت بزنید. برای اینکه پاسخ درست هر سؤال را مشاهده کنید، فقط لازم است روی گزینه «مشاهده جواب» که زیر هر سؤال قرار دارد، کلیک کنید.

برای مشاهده پاسخ تشریحی هر سؤال نیز باید روی گزینه «شرح پاسخ» که در کنار هر کدام از سؤال‌ها قرار گرفته است، کلیک کنید.

بعد از اینکه به همه سؤال‌ها پاسخ دادید، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» نشان داده می‌شود. با کلیک روی آن می‌توانید تعداد امتیازهایی را که در این آزمون کسب کرده‌اید، مشاهده کنید.

جدول خلاصه قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی

قواعد عربی یازدهم تجربی و ریاضی موضوع اصلی این مطلب از مجله فرادرس به شمار می‌آید. در مطلب پیش رو، تمامی قواعد عربی این مقطع را با مثال و تمرین آموزش دادیم. در جدول زیر، موضوع اصلی هر کدام از درس‌ها را مشخص کرده‌ایم.