فرادرسانواع من در عربی — به زبان ساده + مثال و تمرین
انواع من در زبان عربی می‌توانند نقش‌های متفاوتی در جملات بازی کنند و بر حسب همین نقش‌ها، معنا و مفهوم متفاوتی به جمله‌ها بدهند. در این نوشته قصد داریم انواع من در عربی را به صورت جداگانه بررسی کنیم و با ذکر مثال ببینیم که تغییر نوع آن چه اثراتی در جملات می‌گذارد. با استفاده از تمرین‌های انتهای متن نیز می‌توانیم میزان فهم و درک‌مان از این مطلب را بسنجیم.
انواع من در عربی از نظر اعراب
اگر نقش کلمات در جمله مبنای تقسیم‌بندی آنها قرار بگیرد، با توجه به جایگاه‌هایی که کلمه «من» اجازه حضور دارد، می‌توانیم انواع من در عربی را از نظر اعراب به دسته‌های زیر تقسیم‌بندی کنیم:
- منِ اسم شرط عربی
- منِ اسم استفهام عربی
- من، اسم موصول عربی
پیش از پرداختن به مبحث «من اسم شرط»، «من اسم استفهام» و «من اسم موصول» نیاز داریم بفهمیم که جمله شرطیه در زبان عربی چیست، اسم استفهام چه کاری انجام می‌دهد و اسم موصول چه اهمیتی در زبان عربی دارد. از این رو ابتدا توضیح مختصری درباره جملات شرطیه، اسم استفهام و اسم موصول می‌دهیم و سپس به نقش اختصاصی «من» در هر سه این زمینه‌ها می‌پردازیم.
جمله شرطیه و ارکان آن
هرگاه در زبان عربی نیاز داشتیم نشان دهیم که وقوع یک اتفاق منوط و مشروط به وقوع اتفاق و کار دیگری است، باید به سراغ جملات شرطیه برویم. در زبان فارسی می‌توانیم با گنجاندن کلمه «اگر» این مشروط‌سازی را نشان دهیم. اما در زبان عربی باید از روش‌های خاص دیگری استفاده کنیم.
ساختن جملات شرطیه در زبان عربی نیازمند گنجاندن اسم شرط در جمله‌های ساده است. به این ترتیب که ابتدا، یکی از اسامی شرط را در ابتدای جمله می‌آوریم، بلافاصله بعد از آن از فعل شرط مجزوم استفاده میکنیم و در ادامه جمله را با آوردن فعل جازمه دوم که جواب شرط است، تکمیل می کنیم. در کادر رنگی زیر نحو ساخت جملات شرطیه در زبان عربی نشان داده شده‌است.
اسم شرط + فعل شرط + جواب شرط = جمله شرطیه
اسامی شرط در زبان عربی متنوع هستند که نشان دهنده آن است برای هر موقعیت باید از اسم شرط مناسب با آن استفاده کرد. در جدول زیر انواع اسامی شرط با معنای آنها را مشاهده می‌کنید.
| جدول ادات شرط پر کاربرد در زبان عربی | |
| اسم شرط | معنی |
| أیْنَ، أینما / حیثُ، حیثما | هر جایی که |
| کلَّما | هر وقتی که |
| متی / متی ما | هر زمانی که |
| ما | آنچه که |
| من | کسی که |
| إذ / إذا | حتی اگر |
| إن | اگر |
نکته: بعد از اسم شرط باید فعلی قرار بگیرد که به آن فعل شرط می‌گویند. یعنی فعل شرط بدون واسطه و بلافاصله پس از ادوات شرط در جملات شرطیه حاضر می شوند.
با توجه به این تفاسیر، فعل شرط همان کاری است که ابتدا باید صورت بگیرد تا جواب فعل شرط (یعنی فعل مجزوم دوم در جمله) اتفاق بیافتد. گاهی‌اوقات ممکن است جواب فعل شرط به جای یک کلمه، یک جمله اسمیه یا فعلیه عربی باشد. در چنین حالتی، اعراب آن جمله محلا مجزوم می‌شود.
منِ اسم شرط
فرض کنید می‌خواهیم جمله‌ای را در زبان عربی بسازیم که انجام و وقوع کارها، مشروط به فعالیت‌های یک انسان باشد. در چنین موقعیت‌هایی باید از کلمه «من» به عنوان اسم شرط عاقل به معنی «کسی که» یا «هر کسی که» استفاده کنیم. برای درک بهتر به مثال زیر توجه کنید.
مَنْ یَتوکَّلْ عَلی أَللّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ.
هر کس به خدا توکل کند خدا او را کفایت میکند.
از نکات مهمی که در مثال بالا نمایش داده شده مجزوم شدن فعل مضارع عربی «یتوکلْ» پس از اسم شرط من است. همچنین جواب شرط نیز جمله اسمیه «هو حسبُه» است. از این رو پیش از شروع این جمله از «فای جواب شرط» استفاده شده‌است.
شرط اینکه «من» به عنوان اسم شرط شناخته شود این است که الف) بلافاصله بعد از آن فعل مجزوم بیاید و ب) قبل از من هیچ کلمه دیگری گنجانده نشده باشد. چرا که با آمدن کلمات دیگری قبل از من، کارکرد آن به عنوان اسم شرط از بین می‌رود. برای درک بهتر به مثال زیر توجه کنید.
إِنَّ مَنْ یَطْلُبُ یَجِدُ.
همانا هرکس بطلبد پیدا میکند.
(در این جمله من به اسم حروف مشبهه بالفعل تبدیل شده‌است. از این رو فعل‌های مضارع بعد از آن در حالت عادی خودشان و بدون علامت جزم در جمله ظاهر شده‌اند.)
ادات استفهام و انواع آن
وقتی بخواهیم درباره موضوعی سوال کنیم یا صحت و درستی اطلاعاتی که به دست‌مان رسیده را بسنجیم باید از ادات استفهام کمک بگیریم. دلیل نام‌گذاری کلمات پرسشی در زبان عربی به ادات استفهام این است که از دو دسته «حرف استفهام» و «اسم استفهام» تشکیل شده‌است.
از میان انواع مختلف ادات استفهام، «أ» و «هل» جزو حروف استفهامی هستند و مابقی آنها اسم استفهام محسوب می‌شوند. من استفهام نیز در گروه اسم استفهام قرار می‌گیرد.
منِ اسم استفهام
وقتی نقطه مبهم در اطلاعات ما «شخص» باشد، برای پرسش درباره آن از میان انواع من در عربی باید به سراغ اسم استفهام من، به معنای «چه کسی؟» برویم. این کلمه پرسشی عربی می‌تواند بر سر جمله‌های اسمیه و فعلیه قرار بگیرد و نقش‌های مختلفی را بپذیرد. برای فهم بهتر این نقش‌ها به مثال‌های زیر توجه کنید.
مَنْ في الصَفِ؟
چه کسی در کلاس است؟
(در این عبارت من، مبتدا و محلا مرفوع است. چرا که در جایگاه مبتدا قرار گرفته و «في الصف» خبر عربی شبه جمله آن و محلا مرفوع است.)
مَنْ الذاهِبْ؟
رونده چه کسی است؟
(در این عبارت من خبر مقدم بر مبتدای الذاهب و محلا مرفوع است. از طریق معنا می‌توانیم به نقش این کلمات پی ببریم.)
مَنْ رَأَیْتَ؟
چه کسی را دیدی؟
(رأیتَ فعل متعدی است. از این رو «من» نقش مفعول‌به مقدم بر فعل متعدی و محلا منصوب را بازی میکند.)
نکته: وقتی بعد از کلمه پرسشی من، فعل ناقص کان بیاید، نقش آن در جمله به خبر کان و محلا منصوب تغییر می‌یابد.
اسم موصول و انواع آن
فرض کنید دو جمله داریم که یکی از در وصف دیگری بیان شده‌است. اما نیاز است تا این جملات را به کمک کلمه‌ای بهم وصل کنیم. در زبان فارسی حرف اضافه «که» این قابلیت را دارد تا جملات را بهم ربط بدهد. اما در زبان عربی ما باید از اسامی موصول استفاده کنیم. این اسامی با توجه به جنسیت و تعداد انواع مختلفی دارند.
اگر برای وصل جملات به یکدیگر هدف‌مان این باشد که جنسیت و تعداد را نیز نشان دهیم، باید از اسامی موصول خاص استفاده کنیم. موصول خاص در بر گیرنده جنسیت (مذکر و مونث) و تعداد (مفرد، مثنی و جمع) است. برای شناخت بهتر اسامی موصول خاص بهتر است به جدول زیر توجه کنید.
| جدول اسامی موصول خاص | |
| مذکر | مونث |
| ألذي (مفرد) | ألتي (مفرد) |
| ألذان - ألذیْنِ (مثنی) | ألتان - ألتیْنِ (مثنی) |
| ألذین (جمع) | أللاتي (جمع) |
نکته: اسم موصول خاص وقتی بعد از اسم «ال» دار بیاید نقش صفت می‌گیرد. مانند مثال زیر:
الطالِبُ ألَذي رَأَیْتُ فِي المَکتَبَةِ ذَهَبَ إِلَی بَلَدِ أُخری.
دانش‌آموزی که در کتابخانه دیدم به کشور دیگری رفت.
(در این مثال اسم موصول ألذي، صفت است و رأیتُ في المکتبة، جمله صله محسوب می‌شود.)
همان‌طور که در مثال بالا مشاهده می‌کنید اسم موصول خاص زمان ترجمه به فارسی با کلمه «که» توانسته دو جمله را به یکدیگر متصل کند.
منِ اسم موصول
تمامی نکات گفته شده مخصوص اسم‌های موصول خاص بود. اما برخی اسامی موصول هستند که جنسیت و تعداد را نشان نمی‌دهند. به آنها اسامی موصول عام می‌گویند. تنها نکته‌ای که اسامی موصول عام مشخص می‌کنند این است که نشان دهند نکته مورد تاکید در جمله، عاقل و انسان است یا غیر عاقل و غیر جاندارد.
برای چنین موردی باید به سراغ اسامی موصول عام «من» و «ما» رفت. کاربرد «منِ موصول» برای این است که هنگام صحبت از انسانی در حالت کلی، فارغ از جنسیت و تعداد می‌توانیم از آن استفاده کنیم. از موصول ما به معنای «چیزی که» نیز بر ای غیر انسان استفاده میکنیم. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.
یا مَنْ إِسمُهُ دَواءْ.
ای کسی که نامش داروست.
خَیرُ الناسِ مَنْ نَفَعَ الناسَ.
بهترین مردم کسی است که به دیگری نفش برساند.
سوالات متدوال درباره انواع من در عربی
در این قسمت به برخی از سوالات پرتکرار در مبحث انواع من در عربی به اختصار پاسخ می‌دهیم.
چند نوع «مَن» در عربی وجود دارد؟
سه نوع من در زبان عربی وجود دارد که شامل من موصول، من اسم شرط و من استفهامیه می‌شود.
تفاوت من شرط و من موصول در چیست؟
من شرط، وقوع کاری را به نحوه عمل یک انسان مشروط میکند و پس از آن در جمله دو فعل میبینیم. اما از من موصول برای پیوند دادن دو جمله و ربط دادن آنها به واسطه عمل یک انسان استفاده میکنیم.
تمرین انواع من در عربی
برای ارزیابی عملکرد خود در رابطه با انواع من در عربی ، می‌توانید از تمرین‌هایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته است استفاده کنید. آزمون شامل ۵ سوال است و پس از پاسخ دادن به تمامی پرسش‌ها و ظاهر شدن دکمه «دریافت نتیجه آزمون»، می‌توانید نمره عملکردتان را مشاهده کنید و جواب‌های درست و نادرست را نیز ببینید. پاسخ سوالات نیز بعد از هر آزمون آمده است.
۱. در کدام گزینه اسم استفهام به کار رفته است؟
هل تدرس العربیة
متی تدرس العربیة أدرسْها
من یدرس العربیة یَفُز
متی تدرسُ العربیة
۲. نوع من در عبارت «من هاب خاب» چیست؟
اسم استفهام
اسم شرط
موصول
هیچکدام
۳. در عبارت «کتب علیٌ دروسَها ألذي علَّمتهم الأستاذُ.» چند اشتباه وجود دارد؟
۳
۴
۲
۱
۴. کدام گزینه عبارت رو به رو را کامل میکند؟ «.... خلقَ السمواتِ و الأرضَ؟»
ما
کم
من
أ
۵. کدام گزینه دو فعل مضارع را مجزوم میکند؟
لو
من
متی
ألتي
جمع‌بندی انواع من در عربی
یکی از ویژگی‌های زبان عربی این است که می‌توان از یک کلمه برای موارد مختلفی استفاده کرد. مبحث انواع من در عربی نیز مربوط به همین ویژگی است. در این نوشته یاد گرفتیم که می‌توان من را در جایگاه اسم شرط، اسم موصول و اسم استفهام قرار داد. اگر هدف ما سوال پرسیدن درباره شخص باشد از اسم استفهام من، اگر هدف ما مشروط ساختن جمله به اعمال یک انسان باشد از اسم شرط من و اگر هدف ما ربط دادن دو جمله به وسیله اسم موصول عام برای انسان باشد، از اسم موصول من استفاده میکنیم.
