فرادرسپسوند Ken در ترکی استانبولی — راهنمای کامل + مثال
پسوند ken در ترکی استانبولی به معنی «وقتیکه، درحالیکه، زمانی‌که، درحال، حین و حالا که» در فارسی است و این پسوند برای ساخت جمله‌هایی استفاده میشود که آشکار کردن زمان انجام کاری در گذشته نقلی، گسترده، حال استمراری و آینده مد نظر باشد. پسوند ken را نمی‌توانیم با زمان گذشته ساده استفاده کنیم. این پسوند را هم میتوان در جمله‌های اسمیه و هم در جمله‌های فعلیه به کار برد. حرف صدادار پسوند «ken» ثابت است و مانند پسوندهای دیگر، توانایی تبدیل به حرف دیگری را ندارد. چند پسوند معادل «وقتیکه» در ترکی استانبولی وجود دارد که در این مطلب، تمامی آن‌ها را به ترتیب توضیح می‌دهیم.
پسوند Ken در ترکی استانبولی
پسوند ken، همیشه در آخر اسم، صفت یا فعل استفاده میشود و آن‌ها را به قید زمان تبدیل می‌کند. در ساختارهایی که این پسوند وجود دارد به پسوندهای شخصی نیازی نیست. اگر آخرین حرف فعل یا کلمهای که پسوند ken را به آن اضافه می‌کنیم صدادار باشد، آن‌گاه قبل از پسوند ken از حرف میانجی «y» استفاده می‌کنیم. پسوند ken در گذشته به شکل «iken» بوده اما با گذشت زمان به شکل «ken» درآمده است. فرمول ساخت جمله‌های فعلیه که شامل پسوند ken هستند، در کادر زیر نوشته شده است. در ادامه، نحوه ساخت جمله‌های خبری شامل این پسوند را در زمان‌های مختلف با مثال‌های بیشتر توضیح می‌دهیم.
پسوند نشان‌دهنده زمان + فعل + (y) ken
پسوند ken در زمان حال استمراری
از پسوند ken در ترکی استانبولی در زمان حال استمراری در ترکی استانبولی برای بیان انجام کاری همزمان با کاری دیگر استفاده میشود. برای ساخت جمله‌های شامل پسوند ken، ابتدا باید فعل مورد نظر را در زمان حال استمراری صرف کرده و در انتهای آن پسوند ken را به عبارت اضافه کنیم. نحوه ساخت به صورت مرحله‌ای نوشته شده است.
- ریشه فعل مورد نظر را با حذف پسوند «mak / mek» به‌دست می‌آوریم.
- اگر ریشه به حرف صدادار ختم شده باشد، آن را حذف کرده و متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه و قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی، یک حرف صدادار به آن اضافه می‌کنیم.
- پسوند «yor» را به عبارت قبل اضافه می‌کنیم.
- در مرحله آخر، پسوند ken را به آن اضافه می‌کنیم.
در مثال‌های زیر، به نحوه ساخت جمله‌های شامل پسوند ken دقت کنید.
Dün gece eve geliyorken yolda bir trafik kazası oldu.
دیشب وقتیکه به خانه برمی‌گشتیم، در راه تصادف شد.
Her sabah okula gidiyorken mutlaka bir kahve alırım.
هر صبح وقتیکه به مدرسه می‌روم، حتما قهوه می‌خرم.
Onunla oynuyorken her şeyi unuturum.
وقتی با او بازی می‌کنم، همه چیز را فراموش می‌کنم.
Biz film izliyorken o ders çalışıyordu.
ما وقتی فیلم تماشا می‌کردیم او درس می‌خواند.
Dün iş yerine gidiyorken arkadaşım Zehra´yla karşılaştım.
دیروز وقتی (به) سر کار می‌رفتم، با دوستم زهرا روبرو شدم.
(ترجمه در فارسی: دیروز وقتی سر کار می‌رفتم، دوستم زهرا را دیدم.)
Kitap okuyorken birisinin benimle konuşmasını sevmiyorum.
وقتی کتاب می‌خوانم، صحبت کردن شخصی با من را دوست ندارم.
(ترجمه در فارسی: صحبت کردن با شخصی در هنگام کتاب خواندن را دوست ندارم.)
Ben dışarı çıkıyorken o içeri girdi.
من وقتی بیرون می‌رفتم، او [به] داخل آمد.
Parkta yürüyorken ayağım burkuldu.
وقتی در پارک راه می‌رفتم، پایم پیچ خورد.
Ali gidiyorken bu çöpleri de atar mısın?
علی موقع رفتن این زباله‌ها را هم می‌بری؟
evet anne atarım.
بله مادر، می‌برم.
پسوند ken در زمان گسترده (حال ساده)
از پسوند ken در ترکی استانبولی در زمان حال ساده یا گسترده در ترکی استانبولی برای بیان همزمانی انجام دو کار استفاده میشود. در این ساختار از پسوندهای شخصی استفاده نمیشود و بلافاصله بعد از پسوندهای نشان‌دهنده زمان گسترده، پسوند ken به عبارت اضافه میشود. در ادامه، نحوه صرف فعل در زمان گسترده و تبدیل آن به قید زمان با کمک پسوند ken به صورت گام‌به‌گام شرح داده میشود.
- ریشه فعل مورد نظر در جمله را با حذف پسوندهای «mak / mek» به‌دست می‌آوریم.
- متناسب با ریشه فعل، یکی از پسوندهای نشان‌دهنده زمان گسترده «r / Ar / Ir» را به ریشه اضافه می‌کنیم.
- پسوند ken را به عبارت حاصل از مرحله قبل متصل می‌کنیم.
در مثال‌های زیر، به نحوه ساخت جمله‌ها با وجود پسوند ken و پسوندهای زمان گسترده توجه کنید.
Biz tam mezun olurken sınav sistemi değişti.
زمانی که ما فارغ‌التحصیل می‌شدیم، سیستم امتحانات عوض شد.
Su içerken hıçkırığı tutmuştu.
وقتی که آب می‌نوشید، سکسکه‌اش گرفته بود.
Yemek yerken konuşmamalısın.
وقتیکه غذا می‌خوری، نباید صحبت کنی.
Yürürken eski müdürümle karşılaştık.
وقتیکه راه می‌رفتم، با مدیر قبلی‌ام روبرو شدم.
(ترجمه در فارسی: موقع پیاده روی مدیر قبلی‌ام را دیدم.)
Dün gece eve gelirken yolda ağlayan bir çocuk gördüm.
دیشب موقع برگشت به خانه، در راه کودکی دیدم که گریه می‌کرد.
Her sabah okula giderken mutlaka bir kahve içerim.
هر صبح وقتیکه به مدرسه می‌روم، حتما قهوه می‌نوشم.
Biz film izlerken o ders çalışıyordu.
وقتیکه ما فیلم تماشا می‌کردیم، او درس می‌خواند.
Onunla oynarken çocukluk günlerimi hatırlıyorum.
وقتیکه با او بازی می‌کنم، دوران کودکی برایم یادآوری میشود.
Film seyrederken çay içiyordu.
وقتیکه فیلم تماشا می‌کرد، چای می‌نوشید.
Seninle konuşurken bana bak, telefona değil.
وقتیکه با تو صحبت می‌کنم به من نگاه کن، نه به تلفن.
Onunla tartışırken annem aradı.
وقتیکه با او بحث می‌کردیم مادرم زنگ زد.
İşten gelirken otobüste teyzemi gördüm.
وقتیکه از سر کار برمی‌گشتم، خاله‌ام را در اتوبوس دیدم.
نکته: با وجود این‌که ساختار جمله‌های زمان گسترده و زمان حال استمراری متفاوت است اما در این موضوع، جمله‌ها از لحاظ معنایی با هم تفاوت زیادی ندارند و می‌توانند جای هم استفاده شوند. به مثال زیر توجه کنید.
Dizi izlerken telefonum çaldı.
وقتیکه سریال تماشا می‌کردم، تلفنم زنگ خورد.
∗∗∗
Dizi izliyorken telefonum çaldı.
وقتیکه سریال تماشا می‌کردم، تلفنم زنگ خورد.
نکته: از پسوند ken در جمله‌های خبری منفی نیز استفاده میشود که هیچ تفاوتی در نحوه اضافه کردن پسوند ken به این جمله‌ها با حالت خبری مثبت وجود ندارد و باز هم به انتهای فعل یا کلمه اضافه میشود. زیرا در برخی جمله‌ها فعل اصلی جمله پسوند منفی‌ساز در ترکی استانبولی می‌گیرد و در برخی از جمله‌ها فعلی که پسوند ken را گرفته پسوند منفی‌ساز را هم می‌گیرد. به مثال‌های زیر توجه کنید.
Yemek yerken konuşmamalısın.
وقتی که غذا می‌خوری، نباید صحبت کنی.
∗∗∗
Ben onların evine gitmiyorken, sen neden gidiyorsun?
درحالیکه (وقتیکه) من به خانه آن‌ها نمی‌روم، تو چرا می‌روی؟
نکته: فعلی که پسوند ken را دریافت می‌کند به قید تبدیل میشود. بنابراین نمی‌تواند با دریافت پسوندهای پرسشی، سوالی شود. اما راه‌حل سوالی کردن این جمله‌ها به این شکل است که هم میتوان فعل اصلی جمله را سوالی کرد، هم از کلمه‌های پرسشی در جمله کمک گرفت و جمله را سوالی کرد. به مثال‌های زیر توجه کنید.
Sen televizyon izlerken Ali ne yapıyordu?
وقتیکه تو تلویزیون تماشا می‌کردی، علی چه کار می‌کرد؟
(از کلمه پرسشی برای سوالی کردن جمله استفاده شده است.)
∗∗∗
Müzik dinlerken kitap okuyabiliyor musun?
آیا موقعی که به آهنگ گوش می‌دهی، می‌توانی کتاب بخوانی؟
(از پسوند پرسشی برای سوالی کردن جمله استفاده شده است.)
پسوند ken در ترکی استانبولی برای زمان گذشته نقلی
از پسوند ken در زمان ماضی نقلی در ترکی استانبولی برای بیان انجام کاری بعد از انجام کاری دیگر استفاده میشود. به عبارت دیگر، انجام کاری در ادامه کاری دیگر است. برای ساخت این نوع از جمله‌ها همانند ساختارهایی که در قسمت‌های قبل توضیح دادیم، ابتدا باید فعل را در زمان گذشته نقلی صرف کنیم و سپس پسوند ken را به عبارت اضافه کنیم. نحوه ساخت، در ادامه توضیح داده شده است.
- ابتدا ریشه فعل را با حذف پسوندهای «mak / mek» به‌دست می‌آوریم.
- با توجه به آخرین حرف صدادار ریشه و قانون هماهنگی حروف در ترکی استانبولی، یکی از پسوندهای زمان گذشته نقلی «mış / miş / muş / müş» را انتخاب و به ریشه متصل می‌کنیم.
- پسوند ken را به عبارت حاصل از مرحله قبل اضافه می‌کنیم.
در مثال‌های زیر، به تبدیل شدن فعل به قید، با اضافه شدن پسوند ken دقت کنید.
Yurt dışına çıkmışken bir cep telefonu alayım.
حالا که به خارج از کشور آمده‌ام، گوشی بخرم.
Okula sınava gelmişken kütüphaneye gidip yeni ödünç kitaplar alayım.
حالا که برای امتحان دادن به مدرسه آمده‌ام، به کتابخانه بروم و کتاب‌های جدید قرض بگیرم.
Hazır buluşmuşken sahilde biraz yürüyelim mi?
حالا که همدیگر را ملاقات کرده‌ایم، در ساحل کمی پیاده‌روی کنیم؟
Mutfağa gitmişken bana da bir bardak su getirir misin?
حالا که به آشپزخانه رفته‌ای، یک لیوان آب هم برای من می‌آوری؟
