فرادرسصفت در ترکی استانبولی — به زبان ساده + مثال
در هر زبانی، جمله می‌تواند ساختارهای گوناگونی داشته باشد. زبان ترکی استانبولی شامل اجزای مختلفی است. به طور مثال بعضی از جملهها شامل قید و صفت هستند، درحالی‌که برخی جملهها مضاف و مضاف‌الیه دارند. در این مطلب به یکی از اجزاهای مهم جمله یعنی صفت در ترکی استانبولی می‌پردازیم.
صفت چیست؟
به کلمه‌هایی که اسم‌ها را توصیف می‌کنند صفت گفته می‌شود. صفت کلمه‌های بیان‌کننده رنگ، شکل، تعداد، جنس، کیفیت و ویژگی یک اسم است. در ادامه به چند ویژگی صفت در ترکی استانبولی دقت کنید.
- در زبان ترکی صفت قبل از اسم قرار می‌گیرد، باید اسم و صفت کنار هم مفهوم داشته باشند.
- اگر صفت بعد از اسم بیاید، نقش صفت بودن را از دست می‌دهد.
- صفت‌ها هیچ پسوندی مانند حروف اضافه، پسوند جمع و پسوندهای ملکی دریافت نمی‌کنند.
- صفت به‌صورت تنها در جمله استفاده نمی‌شود و حتما با یک اسم استفاده می‌شود.
- اگر در جمله، قبل از اسم‌ها واژه «یک» (bir) وجود داشته باشد، احتمالا قبل از آن صفت قرار دارد.
انواع صفت در ترکی استانبولی
صفت‌ها در ترکی استانبولی به صفت توصیفی، صفت معین، صفت تفضیلی و صفت عالی تقسیم می‌شوند که در این مقاله، به ترتیب مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.
صفت توصیفی
کلمه‌ای که کیفیت، شرایط، رنگ، نوع و حرکت اسم یا جانداری را توصیف کند، صفت توصیفی است. صفت‌های توصیفی، ویژگی‌های ماندگار اسم‌ها را نشان می‌دهند. اسم‌ها بعد از گرفتن صفت‌های توصیفی در جمله، به سوال «چطور» (Nasıl) جواب می‌دهند. به مثال‌های زیر توجه کنید.
Zehra çalışkan bir öğrenci.
زهرا یک دانش‌آموز سخت‌کوش است.
(زهرا چطور دانش‌آموزی است؟ «سخت‌کوش»)
Amcamın oğlu mavi araba satın aldı.
پسرعمویم ماشین آبی خرید.
Annem bozulmuş yiyecekleri çöpe attı.
مادرم خوردنی‌های فاسد را دور انداخت.
Çiçeklerin sararmış yapraklarını temizledim.
برگ‌های زرد گل‌ها را تمیز کردم.
Küçük çocuk bahçede oturmuş ağlıyordu.
کودک کوچک در حیاط نشسته بود و گریه می‌کرد.
صفت معین
کلمه‌ای که قبل از اسم می‌آید و با تعداد، اشاره و سوال اسم را معین می‌کند، صفت معین یا معلوم گفته می‌شود. این صفت به ۴ دسته تقسیم می‌شود که هر کدام ویژگی‌های مخصوصی دارند.
- صفت عدد
- صفت اشاره
- صفت نامعین
- صفت سوالی
صفت شمارشی در ترکی استانبولی
این صفت، اسم‌ها را با تعدادشان مشخص می‌کند که خود به ۴ دسته تقسیم می‌شود. صفت تعداد با کمک عدد، اسم را مشخص می‌کند. صفت درصد که درصد اسمی را مشخص می‌کند. صفت اعداد ترتیبی که با استفاده از اعداد ترتیبی تعداد را مشخص می‌کند. صفت چندتایی که تعداد را مشخص می‌کند. مثال‌های زیر برای تشخیص تفاوت این صفت‌ها نوشته شده‌اند.
- صفت تعداد
Üç saat sonra parka gideceğiz.
۳ ساعت بعد به پارک خواهیم رفت.
15 yumurta alabilir miyim?
۱۵ [عدد] تخم مرغ می‌توانم بخرم؟
2 ay sonra mezun oluyorum.
۲ ماه بعد فارغ التحصیل می‌شوم.
- صفت اعداد ترتیبی
Okulda yapılan futbol turnuvasında üçüncü sırayı biz aldık.
در مسابقه فوتبال مدرسه، امتیاز سوم را ما به‌دست آوردیم.
Kitabın beşinci sayfasında bu konudan bahsedilmiş.
در صفحه پنجم کتاب درباره این موضوع صحبت شده است.
Koridorun sağından ikinci kapıda Ahmet’i bulabilirsiniz.
احمد را می‌توانید سمت راست راهرو، درِ دوم پیدا کنید.
- صفت درصد (کسری)
Bu sınavda sınıf yüzde yetmiş başarı gösterdi.
در این امتحان، کلاس ۷۰ درصد موفقیت کسب کرد.
Öğle yemeğinde yarım ekmek yedim.
موقع نهار نصف (یک‌‌دوم) نان را خوردم.
ülkemizde arabaların yüzde yirmisi dünya standartlarına uygun üretilmiş.
در کشور ما ۲۰ درصد ماشین‌ها متناسب با استانداردهای جهان تولید شده است.
- صفت چندتایی
صفت چندتایی با پسوندهای «ar / er/ şar / şer» ساخته می‌شود. این پسوندها متناسب با آخرین حرف صدادار عدد انتخاب می‌شوند. صفت چندتایی، چندتا بودن اسمی را مشخص می‌کند.
Bu sınavda sıfat ve zamir konusundan altışar soru çıkacak.
در امتحان، از موضوع‌های ضمیر و صفت هر کدام ۶ سوال خواهد آمد.
Beşer lira ikramiye dağıtıldı.
نفری ۵ لیر جایزه داده شد.
Ali herkese ikişer çikolata verdi.
علی به همه دو شکلات داد.
صفت اشاره در ترکی استانبولی
صفت اشاره، مکان یک جاندار یا اشیا یا هر اسمی را با اشاره نشان می‌دهد. به طور مثال «bu / şu / öteki / beri» صفت‌های اشاره هستند. این اسم‌ها به سوال «Hangi» جواب می‌دهند. به مثال‌های زیر توجه کنید.
Bu masanın yerini değiştirin.
جای این میز را عوض کنید.
Öteki çocuğu da çağırın.
آن بچه (بچه دیگری) را هم صدا کنید.
Öbür eve hırsız girmiş.
به آن یکی خانه دزد وارد شده است.
şu evde teyzem oturuyor.
در آن خانه خاله‌‌ام زندگی می‌کند.
نکته: بعضی صفت‌های اشاره، مکان را با اشاره نشان می‌دهند که در این صورت پسوند «daki» می‌گیرند.
Buradaki ağaçlar çok büyük.
درخت‌هایی که در اینجا هستند خیلی بزرگ هستند.
∗∗∗
şuradaki kalemleri kim aldı?
مدادهایی که اینجا بودند را چه کسی برداشت؟
صفت نامعین در ترکی استانبولی
صفت‌هایی که به صورت کامل و مشخص، اسم را معین نمی‌کنند، صفت نامعین گفته می‌شود. این صفت‌ها به سوال «Hangi» جواب می‌دهند. به مثال‌های زیر توجه کنید.
Tüm öğrenciler karnelerini aldı.
همه دانش‌آموزان کارنامه خود را گرفتند.
Bazı insanlar çok iyi kalpli.
بعضی انسان‌ها خیلی خوش‌قلب (مهربان) هستند.
Birçok soruyu yanlış yaptım.
تعداد زیادی از سوال‌ها را اشتباه انجام دادم.
hiçbir çocuk annesinin üzülmesini istemez.
هیچ بچه‌ای نمی‌خواهد مادرش غمگین (ناراحت) شود.
نکته: اگر در جمله واژه «یک» به معنی عدد «یک» باشد، صفت عدد است و اگر در جمله به معنی‌های مختلفی غیر از عدد باشد، حرف تعریف نامعین است. به مثال‌های زیر توجه کنید.
Türk edebiyatı dersine bir gün çalışmak yeterli olmaz.
برای درس ادبیات ترکی یک روز درس خواندن کافی نخواهد بود.
(در این جمله، واژه «یک» معنی عدد یک دارد.)
∗∗∗
Bir gün bu dersten yüksek not alacağım.
یک روز از این درس نمره بالایی خواهم گرفت.
(در این جمله واژه «یک» معنی نامشخص یک روز را می‌دهد.)
نکته: اگر در جمله‌ای واژه «یک» به معنی «یکسان» استفاده شود، صفت توصیفی خواهد بود. به مثال زیر توجه کنید.
Ahmet ile ben bir boydaydık.
احمد و من هم‌قد (در قد یکسان) بودیم.
(در این جمله، واژه «یک» معنی یکسان بودن دارد.)
صفت سوالی در ترکی استانبولی
صفتی که با پرسیدن سوال، اسم را مشخص می‌کند، صفت سوالی می‌گویند. صفت‌های سوالی ویژگی‌های اسم را مشخص می‌کنند و همچنین جواب این صفت‌های سوالی باز هم صفت خواهد بود. بعضی از صفت‌های سوالی به صورت زیر است.
- «کدام» (Hangi)
- «چطور» (Nasıl)
- «چند» (Kaç)
- «چندمی» (Kaçıncı)
- «چقدر» (Ne kadar)
برای درک بهتر این نوع از صفت‌ها به مثال‌های زیر توجه کنید.
A: Hangi arabayı aldın?
کدام ماشین را خریدی؟
B: Bu arabayı aldım.
این ماشین را خریدم.
A: Nasıl bir kazak arıyorsun?
دنبال چطور (چه مدل) پلیور هستی؟
B: Boğazlı kazak arıyorum.
دنبال پلیور یقه‌اسکی می‌گردم.
A: Kaçıncı katta oturuyorsunuz?
در طبقه چندم زندگی می‌کنید؟
B: Beşinci katta oturuyoruz.
در طبقه پنجم زندگی می‌کنیم.
A: Bu işten kaçar lira kazandınız?
از این کار نفری چقدر سود کردید؟
B: Bu işten onar lira kazandık.
از این کار نفری ۱۰ لیر سود کردیم.
صفت های به اسم تبدیل شده
در بعضی موارد، صفت‌های توصیفی، نقش اسم بعد از خود را قبول می‌کنند. در این حالت، اسم از جمله حذف می‌شود و فقط صفت باقی می‌ماند ولی در مفهوم صفت می‌توان معنی اسم را نیز دریافت کرد. به مثال‌های زیر توجه کنید.
Yaşlı insanlar çok duygusal olur.
انسان‌های پیر (مسن) خیلی زودرنج هستند.
Yaşlılar çok duygusal olur.
پیرها (مسن‌ها) خیلی زودرنج می‌شوند.
Çalışkan öğrenciler sene sonunda ödüllerini alacaktır.
دانش‌آموزان سخت‌کوش، آخر سال جایزه‌هایشان را خواهند گرفت.
Çalışkanlar sene sonunda ödüllerini alacaktır.
سخت‌کوش‌ها آخر سال جایزه‌هایشان را خواهند گرفت.
Hastanede, doğan çocukları yoğun bakım ünitesine alıyorlardı.
در بیمارستان، نوزادان تازه به دنیا آمده را به بخش مراقبت‌های ویژه می‌بردند.
Hastanede, doğanları yoğun bakım ünitesine alıyorlardı.
در بیمارستان، تازه به دنیا آمده‌ها (نوزادان) را به بخش مراقبت‌های ویژه می‌بردند.
صفت تفضیلی
در جمله‌های روزمره خود برای مقایسه دو شیء یا دو جاندار از صفت تفضیلی استفاده می‌کنیم. صفت تفضیلی در فارسی همان پسوند «تر» است که بعد از صفت به کار می‌رود. نحوه ساخت صفت تفضیلی در ترکی استانبولی، اضافه کردن پسوند «dan / den / tan / ten» به اسم دوم و قرار دادن کلمه «daha» بعد از این پسوندها است. به مثال‌های زیر که جهت فهم بهتر این موضوع آورده شده‌اند دقت کنید.
Kırmızı elbise, maviden daha güzel.
لباس قرمز، از آبی زیباتر است.
Zeynep, Zehra´dan daha şişman.
زینب چاق‌تر از زهرا است.
صفت عالی
در نوشته‌ها و یا گفتار روزانه چندین بار پیش می‌آید که یک جاندار یا اشیا را با یک دسته، گروه، مجموعه مقایسه کنیم و یا یک موسسه را با چندین موسسه در همان حوزه مقایسه کنیم و برتریت آن را نسبت به بقیه بسنجیم. در چنین موقعیت‌ها از صفت عالی کمک می‌گیریم و برترین بودن آن را در بین بقیه اثبات می‌کنیم. صفت عالی در زبان ترکی استانبولی هم همانند دیگر زبان‌ها برای بیان برتری استفاده می‌شود. برای ساخت جمله شامل صفت عالی کافی است که قبل از صفت از کلمه «en» استفاده کنیم. به مثال‌های زیر توجه کنید.
Okulumuzun en başarılı öğrencisi Aylin´dir.
موفق‌ترین دانش‌آموز مدرسه ما آیلین است.
Trabzon, Türkiyenin en güzel şehri.
ترابزون (نام شهری در ترکیه) زیباترین شهر ترکیه است.
معرفی فیلم آموزش زبان ترکی - ویژه ترک زبانان
زبان ترکی آذربایجانی، زبان ترکمنی و ترکی استانبولی از جمله پرکابردترین گویش‌های ترکی هستند. به دلیل اهمیت یادگیری و استفاده از این زبان، «فرادرس» مجموعه آموزش زبان ترکی، فیلم آموزش زبان ترکی - ویژه ترک زبانان را در طی 7 ساعت و 8 دقیقه تدوین کرده است. این دوره آموزشی در 25 درس طراحی شده است که به مباحث مقدماتی سطح‌های A1 و A2 می‌پردازد.
در این دوره آموزشی، ابتدا حروف الفبا و تاریخچه زبان ترکی آموزش داده می‌شود. درس‌های دوم تا هشتم به کلمات پرکاربرد در ترکی استانبولی، اعداد، انوع ضمیرها، نحوه ساخت جمله اسمیه در ترکی استانبولی و حروف اضافه اختصاص دارد. از درس نهم گرامرهای مربوط به صرف فعل در زمان‌های حال استمراری، گذشته استمراری در ترکی استانبولی، نحوه ساخت جمله شرطی و ساختار جمله در زمان آینده در ترکی استانبولی توضیح داده می‌شود.
- برای دیدن فیلم آموزش زبان ترکی - ویژه ترک زبانان + اینجا کلیک کنید.
جمع‌بندی
در ساختار جمله، صفت از اجزاهای مهم محسوب می‌شود و نقش توصیف اسم را در جمله به عهده دارد. در ترکی استانبولی دو نوع صفت وجود دارد که هر کدام دسته‌بندی و ویژگی‌های مخصوص خود را دارند. در این مقاله، همه بخش‌‌ها با مثال و نکته‌های مربوطه توضیح داده شد.
