فرادرسقواعد عربی دهم تجربی و ریاضی درس به درس و خلاصه
در میان درس‌هایی که به دانش‌آموزان مقطع دهم رشته تجربی و همین‌طور به دانش‌آموزان رشته ریاضی و فیزیک تدریس می‌شود، عربی دهم جایگاه ویژه‌ای دارد. این درس شامل نکته‌های مهمی است که آشنایی با آن‌ها برای یادگیری درس عربی در مقاطع بالاتر ضرورت دارد. در این مطلب از مجله فرادرس، قواعد کتاب عربی دهم تجربی و ریاضی را با مثال‌های متنوع و تمرین‌های متعدد آموزش می‌دهیم.
از میان موضوعات اصلی این مطلب می‌توان به مباحثی مانند انواع جمله، صرف فعل مجهول، اعداد عربی و... اشاره کرد. برخی از این مباحث با قواعد عربی دهم انسانی مشترک‌اند. در پایان مطلب حاضر، برای یادگیری بهتر مباحث، آزمونی را به صورت چهارگزینه‌ای به مخاطبان و دانش‌آموزان ارائه می‌کنیم.
قواعد عربی دهم تجربی و ریاضی درس اول
در اولین درس از قواعد عربی دهم تجربی و قواعد عربی دهم ریاضی، هیچ‌کدام از قواعد عربی آموزش داده نمی‌شوند. در این درس، صرفاً تمرین‌هایی ارائه شده‌اند که انتظار می‌رود دانش‌آموزان براساس دانسته‌های خود درمورد قواعد عربی هفتم، قواعد عربی هشتم و همچنین قواعد عربی نهم، به آن‌ها پاسخ بدهند.
برای مرور این نکته‌ها می‌توانید به فیلم آموزش زبان قرآن ۱ پایه دهم فرادرس نیز مراجعه کنید. لینک این فیلم آموزشی را در ادامه ارائه کردهایم.
در این بخش، نکته‌هایی را که لازم است برای پاسخگویی به تمرین‌های این درس بدانید، به صورت خلاصه و فشرده در اختیارتان قرار می‌دهیم. این نکته‌ها عبارت‌اند از:
- انواع فعل‌های عربی (روش صرف فعل‌های امر، نهی، ماضی منفی و...)
- انواع اسمهای عربی (اسمهای مفرد، مثنی و جمع)
- ریشه و وزن کلمه‌ها در زبان عربی
- نحوه ساعت‌خوانی در زبان عربی
در ادامه، هر کدام از این موارد را به‌طور کامل آموزش می‌دهیم.
انواع فعل های عربی
در زبان عربی، فعل‌های مختلفی به کار می‌روند. در ادامه، برخی از از انواع فعل‌های عربی و همین‌طور ساختار آن‌ها را با یکدیگر مرور می‌کنیم.
نکته: از حرف «لا» هم برای ساخت فعل مضارع منفی و هم در ساخت فعل نهی استفاده می‌شود.
انواع اسم های عربی
در زبان عربی، انواع اسم‌ها از نظر جنسیت به دو دسته «مذکر» و «مؤنث» تقسیم می‌شوند. همچنین از نظر شمار و تعداد نیز در سه دسته «مفرد»، «مثنی» و «جمع» قرار می‌گیرند. در جدول زیر، انواع اسمهای عربی را همراه با مثال نشان داده‌ایم. همچنین علامت اسمهای مؤنث، مثنی و جمع را نیز با رنگ قرمز مشخص کردهایم.
| مفرد | مذکر | طالِب |
| مؤنث | طالِبة | |
| مثنی | مذکر | طالِبَانِ - طالِبَینِ |
| مؤنث | طالِبتَانِ - طالِبتَینِ | |
| جمع | جمع مذکر سالم | طالِبُونَ - طالِبِینَ |
| جمع مؤنث سالم | طالِبات | |
| جمع مکسر (مذکر و مؤنث) | طُلّاب |
در مورد انواع اسمهای عربی به نکته‌های زیر توجه کنید.
- برای اسمهای مثنی، علامت «ـَ انِ» در حالت مرفوعی و علامت «ـَ ینِ» در حالت منصوبی و مجروری به کار می‌روند.
- برای اسمهای جمع مذکر سالم، علامت «ـُ ونَ» در حالت مرفوعی و علامت «ـِ ینَ» در حالت منصوبی استفاده می‌شود.
- اسمهای جمع مکسر علامت به‌خصوصی ندارند. هنگام تبدیل اسمهای مفرد به جمع مکسر، کل ساختار آن‌ها تغییر می‌کند.
ریشه و وزن کلمه ها
بسیاری از کلمه‌های عربی دارای سه حرف اصلی و یک یا چند حرف زائد هستند. این حروف اصلی در کلمه‌هایی که هم‌خانواده هستند، یکسان‌اند. به‌طور مثال، کلمه‌های «شاکِر»، «شکور» و «مَشکور» همگی هم‌خانواده هستند و حروف اصلی آن‌ها، یعنی «ش»، «ک» و «ر» مشترک است.
در زبان عربی برای نشان دادن حروف اصلی کلمه‌ها از سه حرف «ف»، «ع» و «ل» استفاده می‌کنند. از ترکیب حروف اصلی و حروف زائد، همچنین نحوه چینش آن‌ها، وزن‌های مختلف ساخته می‌شوند. در واقع، با قرار گرفتن حروف اصلی در این وزن‌ها، بسیاری از کلمه‌های عربی ساخته می‌شوند.
مثلاً کلمه «شاکِر» بر وزن «فاعِل» ساخته شده است و کلمه «شَکور» نیز به وزن «فَعول» رفته است. در جدول زیر، مثال‌های بیشتری از کلمه‌های عربی و وزن آن‌ها نشان داده شده است. حروف اصلی آن‌ها نیز با رنگ قرمز آمده است.
| کلمه | وزن |
| جَبّار | فَعّال |
| مَحمود | مَفعول |
| راکَب | فاعِل |
توجه داشته باشید که در زبان عربی، از وزن‌های مختلف برای ساخت کلمه‌های مشتق استفاده می‌شود. برعکس، کلمه‌های جامد وزن خاصی ندارند.
ساعت خوانی در زبان عربی
برای نشان دادن ساعت در زبان عربی از اعداد ترتیبی استفاده می‌شود. ساعت‌خوانی و نشان دادن ساعت در این زبان، چهار حالت کلی دارد. این حالت‌ها را در ادامه توضیح داده‌ایم.
- ساعت کامل: در این حالت، ابتدا عدد مربوط به آن ساعت و سپس کلمه «تَماماً» نوشته می‌شود: الْخامِسة تَماماً (ساعت پنج).
- یک ربع بعد از ساعت کامل: در این حالت، ابتدا عدد ترتیبی مربوط به آن ساعت، سپس حرف عطف «و» و در نهایت کلمه «الرُبع» اضافه می‌شود: الْخامِسة و الرُبع (پنج و ربع).
- نیم ساعت بعد از ساعت کامل: در چنین مواردی، ابتدا عدد ترتیبی مربوط به آن ساعت، سپس «و» و در نهایت، کلمه «النصف» نوشته می‌شود: الْخامِسة و النصف (پنج و نیم).
- یک ربع مانده به ساعت کامل: در این صورت، ابتدا عدد ترتیبی مربوط به آن ساعت، سپس حرف «إلّا» و در نهایت، کلمه «رُبعاً» نوشته می‌شود: الْخامِسة إلّا رُبعاً (یک ربع مانده به ساعت پنج).
از آنجایی که اعداد ترتیبی در نشان دادن ساعت‌ها اهمیت زیادی دارند، توصیه می‌کنیم برای یادگیری بهتر این مبحث از فیلم آموزش رایگان اعداد در عربی فرادرس نهایت استفاده را ببرید.
تمرین درس اول
کلمه‌های زیر را براساس وزن‌هایی که در پرانتز آمده است، صرف کنید.
رَجَعَ (مَفعول)
رَهَبَ (فاعِل)
خَبَزَ (فَعّال)
