فرادرس
انواع خبر در عربی – توضیح + مثال و تمرین
از آنجا که خبر از ارکان مهم جملات اسمیه است، دانستن انواع خبر در عربی به ما کمک می‌کند تا آن را دست تشخیص بدهیم و شکل صحیح آن را در انواع جمله‌های اسمیه به کار ببریم. در این نوشته قصد داریم انواع خبر را که در سه دسته کلی تقسیم‌بندی میشود، با مثال مربوط به آنها بررسی کنیم. در انتها می‌توانیم با استفاده از تمرین‌های پایانی متن میزان دریافت‌مان از این مبحث را بسنجیم.
خبر در عربی چیست؟
جمله‌ها در زبان عربی دو نوع بیشتر نیستند. جمله اسمیه و جمله فعلیه عربی. هرگاه جمله‌ای با فعل شروع یا معنایش با فعل تکمیل شود، می‌توانیم آن را به عنوان جمله فعلیه شناسایی کنیم. در مقابل جمله فعلیه، جمله اسمیه قرار دارد که برای کامل شدن معنا نیازی به فعل ندارد. این جمله از هم‌نشینی دو اسم عربی در کنار هم در قالب «مبتدا» و «خبر» ساخته میشود. به اسم معرفه‌ای که در ابتدای جمله اسمیه قرار می‌گیرد، مبتدا می‌گویند. در مقابل آن «خبر» قرار دارد. خبر همان کلمه نکره‌ای است که معنای مبتدا را کامل و درباره آن اطلاعاتی به خواننده می‌دهد.
به بیان دیگر خبر گزارشی است که درباره مبتدا بیان میشود و مخاطب را نسبت به موضوعی آگاه می‌کند. در جملات اسمیه، بیان مفهوم کامل زمانی صورت می‌پذیرد که شنونده پس از دریافت اخبار به صورت جمله اسمیه سکوت کند و سوالی نداشته باشد. به عنوان مثال با گفتن «علیٌ» شنونده منتظر است تا خبر و اطلاعی درباره آن بشنود. در نتیجه ما می‌توانیم به روش‌های زیر اطلاعات لازم را منتقل کنیم.
علیٌ مُعلِّمٌ.
علی معلم است.
علیٌ یُدَّرسُ.
علی درس می‌دهد.
علیٌ عِندِي.
علی پیش من است.
علیٌ فِي المَدرَسةِ.
علی در مدرسه است.
خبر در عربی چند نوع است؟
خبر در عربی به سه دسته کلی تقسیم‌بندی میشود که عبارتند از:
- مفرد (جامد و مشتق)
- جمله (اسمیه و فعلیه)
- شبهجمله (ظرف یا جار و مجرور)
در ادامه توضیح هر یک از این خبرها را همراه با مثال آنها می‌خوانید.
خبر مفرد
هرگاه خبر جمله یا شبهجمله نباشد، خبر مفرد محسوب میشود. مفرد بودن از این جهت است که یک کلمه واحد حاوی خبر صدق یا کذب در جمله است. از این رو ممکن است به صورت مثنی یا جمع سالم و یا جمع مکسر نیز در جملات حضور داشته باشد. خبر مفرد می‌تواند جامد یا مشتق باشد.
خبر جامد
خبر مفردی است که مشتق نباشد. مانند مثال زیر:
العِلمُ سَراجٌ.
علم چراغ راه است.
خبر مشتق
هر نوع خبری که اسم فاعل، اسم مفعول، صیغه مبالغه، صفت مشبهه و اسم تفصیل و اسم منسوب باشد، می‌تواند به عنوان خبر مشتق در جملات شناخته شود. به مثال‌های زیر توجه کنید.
الکِتابُ مُفیدٌ.
کتاب مفید است.
(در این مثال مفید به عنوان خبر، اسم فاعل و مرفوع واقع شده است.)
فاطِمةٌ کاتِبةٌ.
فاطمه نویسنده است.
(در این مثال هم خبر کاتب بر وزن اسم فاعل ساخته شده است.)
یکی دیگر از ویژگی‌های خبر مفرد در این است که می‌تواند مضاف، مثنی یا جمع واقع شود. برای درک بهتر به مثال‌های زیر توجه کنید.
هَذا کِتابُکَ.
این کتاب تو است.
(در این مثال خبر مفرد کتاب با اضافه شدن به ضمیر ک، معرفه شده است.)
هَذانِ کِتابانِ.
اینها دو کتاب هستند.
(در این مثال خبر مثنی به وسیله «ان»، اعراب فرعی مثنی، مرفوع شده است.)
هَذِهِ کُتبٌ.
اینها کتاب هستند.
(در این مثال خبر مفرد یک کلمه جمع مکسر است.)
نکته: جمع مکسر و جمع مونث سالم اگر برای غیر انسان به کار بروند، معادل مفرد مونث مجازی به حساب می‌آیند و باید در تطابق میان مبتدا یا خبر به این موضوع توجه کرد. مانند مثال‌های زیر:
العُلومُ نافِعةٌ.
(در این مثال، علوم به عنوان مبتدا یک جمع مکسر و غیر عاقل است. به همین خاطر از خبر مفرد مونث استفاده شده است.)
الغاباتُ کَثیرةٌ.
(در این مثال هم مبتدا جمع مونث سالم برای موضوعی غیر عاقل است. بنابراین از خبر مفرد مونث استفاده شده است.)
در جمع مذکر سالم، مطابقت میان مبتدا و خبر در عدد و جنس واجب است. این مطابقت درباره جمع مکسر و جمع مونث سالم، زمانی که برای انسان به کار برود نیز باید رعایت شود. مانند مثال‌های زیر:
المُعلِّمونَ قائِمونَ.
معلم‌های ایستاده‌اند.
الرِّجالُ قادِمونَ.
مردها می‌آیند.
الطالِباتُ جالِساتٌ.
دانشجویان نشسته‌اند.
خبر جمله
هرگاه گزارش ارائه شده درباره مبتدا توسط یک جمله انجام شود، به آن «خبر جمله» می‌گوییم. بر اساس تقسیم‌بندی جملات در زبان عربی، با دو نوع خبر جمله مواجه هستیم که عبارتند از:
- خبر جمله اسمیه
- خبر جمله فعلیه
خبر جمله اسمیه
به خبری که خودش از دو بخش مبتدا و خبر تشکیل شده باشد، خبر جمله اسمیه می‌گویند. در این جمله عموما ضمیری حضور دارد که به عنوان یک ضمیر رابط وابستگی میان مبتدا و خبر جمله اسمیه را نشان می‌دهد. این ضمیر از نظر «جنس» و «تعداد» معمولا با مبتدا یکی است و همخوانی دارد. برای درک بهتر به مثال زیر توجه کنید.
طَهرانُ سُکّانَها کَثیرونَ.
تهران ساکنانش بسیارند.
(در این مثال ضمیر ها بعد از سکان، رابط خبر جمله اسمیه به مبتدا محسوب میشود و جمله «سکانها کثیرون» خبری برای مبتدای طهران در جمله است.)
خبر جمله فعلیه
هرگاه یک جمله که دارای فعل و فاعل است اطلاعاتی درباره مبتدا به مخاطب ارائه کند، یک جمله فعلیه در جایگاه خبر است. در خبر جمله فعلیه نیز همواره ضمیری وجود دارد که در عدد و جنس با مبتدا مطابقت دارد. به بیانی دیگر، مرجع ضمیر خبر جمله فعلیه، مبتدا است. به مثال زیر توجه کنید.
الناسُ یَمْشونَ فِي الشَّوارِع.
مردم در خیابان‌ها راه می‌روند.
( در این مثال «یمشون في الشوارع»، خبر جمله فعلیه است و ضمیر متصل واو در فعل «یمشون»، رابط میان خبر و مبتدای «الناس» به شمار می‌رود.)
خبر شبه جمله
خبر شبهجمله همان خبری است که مبتدا و خبر یا فعل و فاعل نداشته باشد. بلکه در مقابل از «جار و مجرور» و «ظرف» تشکیل شده باشد. برای فهم دقیق‌تر به مثال‌ها زیر توجه کنید.
علیٌ فِي المَدرَسةِ.
علی در مدرسه است.
(در این مثال خبر، «في المدرسة» و شبهجمله جار و مجرور است.)
عَلَی المِنضَدَةِ کتابٌ.
کتابی بر روی میز است.
(در این مثال، «علی المنضدة» خبر شبهجمله جار و مجروری است که بر مبتدا مقدم شده است.)
العُصفُورُ فَوْقَ الشَجَرةِ.
گنجشک روی درخت است.
(در این جمله، «فوق الشجره» موقعیت مکانی مبتدا رو نشان می‌دهد. در نتیجه خبر شبهجمله از نوع ظرف یا قید مکان است.)
مَتَی الإمتِحانُ؟
امتحان چه زمانی برگزار میشود؟
(در این جمله پرسشی، کلمه «متی» در ابتدای جمله ظرف زمان است و به عنوان کلمه پرسشی بر مبتدا مقدم شده است.)
جار و مجرور و ظرف (اسم زمان یا اسم مکان در عربی) در موقعیت خبر در حقیقت به فعلی تعلق دارند که محذوف است و در جمله نوشته نشده است.
نکته: در برخی مواقع می‌توان برای یک مبتدا از چند خبر استفاده کرد. به مثال زیر توجه کنید:
السّبورة، خضراءُ الوان، خلف معلم، یمسحُها تلمیذٌ الآن.
تخته، سبزرنگ بوده، پشت سر معلم است و دانش‌آموزش آن را پاک می‌کند.
ضمیر فصل یا عماد
گاهی میان مبتدا و خبری که هر دو معرفه هستند ضمیر منفصلی به کار می‌رود که نقشی در جمله ندارد، اعراب نمی‌پذیرد و صرفا در جمله حضور دارد. به چنین ضمیری در جملات اسمیه، ضمیر فصل یا عماد می‌گوید. دلیل به کار بردن چنین ضمیری این است که میان خبر و مبتدای معرفه فاصله بیندازد تا آن دو را با موصوف و صفت عربی در جملات اشتباه نگیریم. برای درک بهتر به مثال زیر توجه کنید.
فَرِیقُنا هُوَ الفائِزُ.
تیم ما تنها برنده است.
(در این مثال اگر ضمیر هو به کار نمی‌رفت ممکن بود فریقنا را موصوف و الفائز را به عنوان صفت آن قلمداد کنیم. در این صورت به شکل «تیم برنده ما» ترجمه می‌شد.
فایده دیگر حضور ضمیر فصل در جملات اسمیه این است که باعث انحصار خبر و اختصاص آن به مبتدا میشود. درباره مثال بالا اگر جمله به صورت «فریقنا فائزٌ.» نوشته می‌شد، امکان برنده شدن تیم‌های دیگر هم وجود داشت. اما با کمک هو توانستیم نشان دهیم که پیروزی مختص تیم ماست و تیم دیگری امکان برنده شدن ندارد. به مثال‌های دیگری از این دست توجه کنید.
هَذِهِ المَرأَةُ هِیَ المُخلَصَةُ فِي عَمَلِها.
تنها این زن در کارش مخلص است.
(در این جمله اگر ضمیر هی وجود نداشت المرأةُ المخلصة را به شکل ترکیب وصفی ترجمه می‌کردیم و معنای جمله ناقص می‌شد.)
هَوْلاءِ الطالِباتُ هُنَّ الناجِحاتُ.
فقط این دانشجویان دختر قبول شده‌اند.
(در این مثال هم ضمیر هن کمک کرده تا الناجحات به عنوان صفت شناخته نشود.)
وجوب تقدیم خبر بر مبتدا
تا اینجا یاد گرفتیم که مبتدا به اسمی می‌گویند که معمولا در ابتدای جمله اسمیه می‌آید. اما گاهی‌اوقات و در موقعیت‌های خاص، نیاز است که خبر قبل از مبتدا در جملات به کار برود. یعنی خبر برخلاف اصل جملات اسمیه باید مقدم شود. این موقعیت‌ها عبارتند از:
- هرگاه خبر جار و مجرور یا ظرف و مبتدا نکره باشد. مانند: عندي کتابٌ.
- هرگاه در مبتدا ضمیری باشد که به خبر بازگردد، به خاطر ارجاع ضمایر عربی به کلمه ماقبل خودش باید خبر را پیش از مبتدا استفاده کنیم. مانند: في السیارةِ سائقُها.
- هرگاه خبر از ادات استفهام عربی باشد، باید پیش از مبتدا آن را به کار ببریم. مانند: کیفَ حالُکَ؟
سوالات متداول درباره خبر در عربی
در این بخش به برخی از سوالات پرتکرار درباره مبحث خبر در عربی به طور خلاصه پاسخ می‌دهیم.
چند نوع خبر در عربی وجود دارد؟
در زبان عربی خبرها به سه دسته مفرد، جمله و شبهجمله تقسیم میشود.
خبر شبه جمله چیست؟
هرگاه خبر به صورت جار و مجرور یا شبهجمله باشد با یک خبر شبهجمله مواجه هستیم.
تمرین خبر در عربی
برای ارزیابی عملکرد خود در رابطه با «انواع خبر در عربی»، می‌توانید از تمرین‌هایی که در ادامه در اختیار شما قرار گرفته است استفاده کنید. آزمون اول شامل ۸ سؤال است و پس از پاسخ دادن به تمامی پرسش‌ها و ظاهر شدن دکمه «دریافت نتیجه آزمون»، می‌توانید نمره عملکردتان را مشاهده کنید و جواب‌های درست و نادرست را نیز ببینید. پاسخ سؤالات نیز بعد از هر آزمون آمده است.
گزینه صحیح را انتخاب کنید.
۱. نوع خبر در این جمله چیست؟ «في المدینة شوارعُ واسعةٌ.»
شبه جمله
مفرد
جمله اسمیه
جمع
۲. کدام گزینه عبارت روبه‌رو را تکمیل می‌کند؟ «السیاراتُ ... في الطُرُق.»
یسیرون
تسیر
یسرنَ
تسرن
۳. اعراب سه کلمه «حقیبة، کتب و في الحقیبة» در این جمله چیست؟ «في الحقیبة کتب.»
جر، رفع، جر
رفع، رفع، جر
جر، رفع، رفع
جر، رفع، نصب
۴. نوع خبر در جمله روبه‌رو چیست؟ «في المدرسة تلامیذُها.»
مفرد
جمله اسمیه
شبه جمله
جمله فعلیه
۵. نوع خبر در این عبارت چیست؟ «رجائي أن یوفِّقَک الله في حیاتک.»
في حیاتک
رجائي
الله في حیاتک
أن یوفِّقَک الله
۶. اعراب ذلک در این جمله چیست؟ «ذلک خیرٌ لکم.»
مرفوع لفظی
مفتوح
مرفوع محلی
منصوب
۷. خبر در این جمله کدام گزینه است؟ «لک علیَّ حقٌ في التادیب یا أمي.»
علیَّ
لک
في التأدیب
حقٌ
۸. نوع خبر در این عبارت چیست؟ «هذه البنایةُ ذاتُ أربعةِ طوابق.»
جمله اسمیه
مفرد جامد
شبه جمله
جمله فعلیه
جمع‌بندی
در این مطلب درباره خبر و انواع آن صحبت کردیم. فهمیدیم که در جملات اسمیه، خبر به سه صورت مفرد، جمله و شبهجمله ظاهر میشود. خبر مفرد همان کلمه‌ای است که به‌تنهایی گزارشی درباره مبتدا می‌دهد و می‌تواند به صورت جمع سالم یا جمع مکسر نیز در جملات ظاهر شود. خبر جمله دو نوع جمله اسمیه و جمله فعلیه دارد. خبر شبهجمله نیز شامل جار و مجرور و ظرف میشود. همچنین دریافتیم در برخی از موقعیت‌ها نیاز داریم تا خبر را پیش از مبتدا در جملات عربی به کار ببریم.
