فرادرسفعل امر در ترکی استانبولی — جامع به همراه مثال‌های کاربردی
فعل امر در ترکی استانبولی بسیار آسان است. کاربرد فعل امر در ترکی استانبولی برای دستور دادن و درخواست کردن است. در آموزش‌های قبل، مطالبی را درباره زمان‌هایی مانند حال استمراری در ترکی استانبولی، گذشته معین و آینده ساده آموختید. در این مطلب نکات مرتبط با فعل امر در زبان ترکی استانبولی مانند ساختار، طریقه سوالی کردن و منفی کردن افعال امری و فعل امر برای اول‌شخص مفرد و جمع آموزش داده می‌شود. این فعل در فارسی به طور معمول با عنوان مضارع التزامی شناخته می‌شود.
فعل امر در ترکی استانبولی
دلیل آسان‌تر بودن فعل امر در ترکی استانبولی، نداشتن پسوند نشان‌دهنده وجه امری است - در زمان حال استمراری «yor»، پسوند نشان‌دهنده این زمان است - این وجه دارای دو استثناء است.
- اول‌شخص مفرد و جمع «ben/biz» حالت امر ندارند چراکه نمی‌توانیم به «من/ما» امر کنیم. برای این دو، ضمیر مضارع التزامی داریم که در ادامه به صورت کامل توضیح می‌دهیم.
- دوم‌شخص مفرد و جمع حالت سوالی امری ندارند چراکه نمی‌توان به مخاطب، همزمان هم امر کرد و هم سوال پرسید.
نحوه ساخت فعل امر در ترکی استانبولی
همان‌طور که می‌دانید فعل‌های امری دارای دو حالت مثبت و منفی هستند که در ادامه ساختار هر کدام را به طور کامل همراه با مثال‌های کاربردی توضیح می‌دهیم.
نکته: برای ساخت فعل امر ابتدا باید ریشه فعل را بدست آورید. برای این کار کافی است از آخر مصدر فعل، پسوندهای «mak/mek» را حذف کنید.
Gitmek (رفتن) → git (برو)
Almak (خریدن، برداشتن) → al (بخر)
Üzülmek (ناراحت شدن) → üzül (ناراحت شو)
فعل امری مثبت
نحوه ساخت فعل امری مثبت با فعل (Gitmek) «رفتن» در جدول زیر برای ضمایر آورده شده است. پسوندهای شخصی در حالت امری، متفاوت از پسوندهای شخصی در زمان‌های دیگر است. این پسوندها را بخاطر بسپارید.
| امری مثبت | پسوندهای شخصی در حالت امری | ضمایر |
| - | - | ben |
| git | - | sen |
| gitsin | sın/sin/sun/sün | o |
| - | - | biz |
| gidin/gidiniz |
ın/in/un/ün ınız/iniz/unuz/ünüz | siz |
| gitsin/gitsinler |
sın/sin/sun/sün sınlar/sinler | onlar |
نکته: دوم‌شخص مفرد، در حالت امری پسوند شخصی ندارد. با حذف «mak/mek» از فعل، حالت امری مثبت برای دوم‌شخص مفرد ساخته می‌شود.
نکته: برای وجه امری دوم‌شخص جمع، بعد از حذف «mak/mek» از فعل، اگر ریشه با حرف صدادار تمام شده باشد، قبل از پسوندهای شخصی از حرف میانجی «y» استفاده می‌کنیم.
Okumak (خواندن) → oku
Okuyun/okuyunuz
(بخوانید.)
نکته: پسوندهای «ınız/iniz/unuz/ünüz» برای دستور دادن محترمانه استفاده می‌شود. در مثال زیر تفاوت حالت محترمانه و امری (بدون احترام) به راحتی قابل مشاهده است.
Lütfen bu soruyu okuyunuz.
لطفا این سوال را بخوانید.
Bu soruyu oku.
این سوال را بخوان.
مثال‌های زیر برای درک بهتر این مطلب آورده شده است.
Bu kitapları oku.
این کتاب‌ها را بخوان.
O doğum günüme gelmesin.
او به تولد من نیاید.
Yarın okula gidin/gidiniz.
فردا به مدرسه بروید.
Kapıda beni beklesinler/beklesin.
دم در منتظر من بمانند.
زبان ترکی استانبولی امروزه به یکی از زبان‌های پرطرفدار در دنیا تبدیل شده است. یادگیری این زبان نیاز به تمرین و آموزش حرفه‌ای دارد. به همین منظور، «فرادرس» فیلم آموزش زبان ترکی استانبولی برای سطوح A1 و A2 را تدوین کرده که لینک آن در ادامه آمده است.
- برای مشاهده فیلم آموزش زبان ترکی - سطح مقدماتی A1 و A2 + اینجا کلیک کنید.
فعل امری منفی
ساختار فعل امری منفی با فعل (Gitmek) «رفتن» در جدول زیر برای ضمایر نوشته شده است. مراحل ساخت جمله‌ها را گام به گام توضیح می‌دهیم.
- ریشه فعل را بدست می‌آوریم.
- ریشه فعل را با کمک پسوندهای منفی‌ساز «ma/me» منفی می‌کنیم.
- در مرحله آخر، پسوندهای شخصی در حالت امری را اضافه می‌کنیم.
| فعل امری منفی | |||
| پسوندهای شخصی امری | ma/me | ریشه فعل | ضمایر |
نکته:برای منفی کردن ریشه، پسوندهای «ma/me» را متناسب با قانون هماهنگی حروف صدادار در ترکی استانبولی به ریشه اضافه می‌کنیم.
Okumak → oku → okuma (خواندن)
∗∗∗
Gelmek → gel → gelme (آمدن)
نکته: برای دوم‌شخص جمع، بعد از منفی کردن ریشه حرف میانجی «y» و سپس پسوند شخصی را اضافه می‌کنیم.
Okumak→oku→okuma→okumayın.
نخوانید→نخوان→بخوان→خواندن
به چند مثال در رابطه با فعل امری منفی توجه کنید.
O arabaya binme.
سوار آن ماشین نشو.
Yüksek sesle konuşmasın.
با صدای بلند صحبت نکند.
Bu sene tatile gitmeyin/gitmeyiniz.
امسال به مسافرت (تعطیلات) نروید.
Onlara söyle yalan söylemesinler.
به آن‌ها بگو دروغ نگویند.
حالت پرسشی فعل امر در ترکی استانبولی
همان‌طور که در بخش قبل نیز گفته شد، حالت پرسشی در وجه امر را فقط می‌توانیم برای سوم‌شخص مفرد و جمع بسازیم. ابتدا مراحل گام به گام توضیح داده می‌شود. در جدول زیر، ساختار سوالی مثبت و منفی را با فعل «Gelmek» بررسی می‌کنیم.
- برای سوالی کردن، از پسوندهای پرسشی (mı/mi/mu/mü) استفاده می‌کنیم.
- برای سوالی منفی، ابتدا ریشه را منفی کرده سپس پسوندهای شخصی را اضافه می‌کنیم.
- دقت کنید که هیچ‌گاه پسوندهای پرسشی به کلمه نمی‌چسبند و جدا نوشته می‌شوند.
| سوالی منفی | سوالی مثبت | ضمیرها |
| gel+me+sin+mi | gel+sin+mi | O |
| gel+me+sinler+mi | gel+sinler+mi | Onlar |
مثال‌های زیر را بررسی کنید.
Eve gitsin mi?
آیا به خانه برود؟
Sana da kahve alsınlar mı?
آیا برای تو هم قهوه بخرند؟
ساختار امر برای اول شخص مفرد و جمع
حالت امری برای اول‌شخص مفرد و جمع همان مضارع التزامی است که در فارسی آن را با اضافه کردن پسوند «بـ» به ابتدای بن فعل می‌سازیم به عنوان مثال می‌توان به جمله‌های زیر اشاره کرد.
- بخوانیم.
- بروم.
- جمع بکنیم.
- و... .
توجه کنید که ساختار فعل امر از لحاظ مفهومی شبیه به خواهش کردن یا پیشنهاد دادن کاری است. در ادامه ساختار آن را مرحله به مرحله توضیح می‌دهیم.
- ابتدا ریشه فعل را بدست می‌آوریم (با حذف «mak/mek» از فعل).
- دقت کنید که اگر ریشه با حرف صدادار تمام شده باشد، قبل از اضافه کردن پسوندها، باید از حرف میانجی «y» استفاده کنیم.
- برای اول‌شخص مفرد، یکی از دو پسوند «ayım» یا «eyim» را متناسب با قانون حروف «اینجه» و «کالین» انتخاب می‌کنیم.
- برای اول‌شخص جمع، یکی از دو پسوند «alım» یا «elim» را متناسب با قانون حروف اینجه و کالین انتخاب می‌کنیم.
- برای منفی کردن، از پسوندهای «ma/me» متناسب با قانون حروف اینجه و کالین بهره می‌گیریم. در ساخت حالت منفی، بعد از اضافه کردن پسوندهای منفی‌ساز، حتما «y» میانجی اضافه می‌کنیم.
