فرادرسقواعد عربی هفتم درس به درس و خلاصه
عربی هفتم از جمله درس‌هایی است که در سال اول دوره اول متوسطه به دانش‌آموزان تدریس می‌شود. این کتاب شامل ده درس است و برخی از مهم‌ترین مباحث عربی را شامل می‌شود. انواع ضمایر عربی، اسمهای اشاره عربی، حروف و اسمهای استفهام، صرف فعل ماضی عربی و انواع جمع در زبان عربی، موضوعات اصلی کتاب عربی هفتم به شمار می‌آیند. یادگیری این مباحث برای یادگیری بهتر درس عربی در مقاطع بالاتر ضرورت دارد. در این مطلب از مجله فرادرس، قواعد عربی هفتم را بررسی کرده و آنها را به صورت درس به درس آموزش می‌دهیم. در عین حال، تمرین‌هایی را نیز برای یادگیری بهتر این قواعد به دانش‌آموزان ارائه می‌کنیم.
قواعد عربی هفتم درس اول
اولین درس از کتاب عربی هفتم شامل ۳ بخش است. موضوعات اصلی هر کدام از بخش‌های این درس را در ادامه مشاهده می‌کنید.
- بخش اول: اسمهای مذکر و مؤنث - اسمهای اشاره مفرد - حروف شمسی و قمری.
- بخش دوم: اسمهای مثنی مذکر و مؤنث.
- بخش سوم: جمع مذکر سالم، جمع مؤنث سالم و جمع مکسر
برای آشنایی بیشتر با مباحث بالا توصیه می‌کنیم فیلم آموزش عربی پایه هفتم فرادرس را مشاهده کنید.
لینک این آموزش کاربردی را در کادر زیر ارائه کرده‌ایم.
در ادامه، مباحث اصلی این درس را به صورت جداگانه و با مثال‌های متنوع آموزش می‌دهیم.
اسم مذکر و مؤنث
تمامی اسمهای عربی از نظر جنس به دو دسته «مذکر» و «مؤنث» تقسیم می‌شوند. اسمهای مذکر بر انسان‌ها و حیوانات مذکر دلالت دارند، اما اسمهای مؤنث بر انسان‌ها و حیوانات مؤنث دلالت می‌کنند.
تفاوت اسمهای مذکر و مؤنث این است که در انتهای اسم مؤنث علامت تأنیث ( ة یا ـة) قرار می‌گیرد، اما این علامت در انتهای اسمهای مذکر نمی‌آید.
به‌طور مثال، «معلم» اسم مذکر است، چون نشانه تأنیث ندارد، اما «معلمة» مؤنث است، زیرا انتهای آن علامت «ـة» قرار دارد. در جدول زیر، مثال‌هایی از اسمهای مذکر و مؤنث رایج در زبان عربی ارائه شده‌اند. علامت تأنیث اسمهای مؤنث نیز به صورت پررنگ نشان داده شده است.
| اسم مذکر | اسم مؤنث |
| سَعید | سَعیدة |
| قَمَر | ریشة |
| سَیف | نَجمة |
| فَلّاح | فَلّاحة |
| عَلیّ | فَریدَة |
| تَلمیذ | تُفاحة |
| کاتِب | مِسطَرَة |
حروف شمسی و قمری
همه حرف‌های زبان عربی را می‌توان به دو دسته «حروف شمسی» و «حروف قمری» تقسیم‌بندی کرد. حروف شمسی و قمری هر کدام شامل ۱۴ حرف هستند که انواع آنها را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.
| حروف عربی | |
| حروف شمسی (۱۴ حرف) | حروف قمری (۱۴ حرف) |
| ت، ث، د، ذ، ر، ز، س، ش، ص، ض، ط، ظ، ل، ن | ا، ب، ج، ح، خ، ع، غ، ف، ق، ک، م، ه‍ـ، و، ي |
اگر قبل از کلمه‌ای که با حروف شمسی شروع شده است، حرف «اَل‍ـْ» را قرار بدهیم، حرف «ل‍ـ» تلفظ نمی‌شود، بلکه اولین حرف همان کلمه به صورت مشدّد خوانده می‌شود. به‌طور مثال، «ش» از حروف شمسی است که در کلمه «شمس» نیز به کار رفته است. اگر قبل از کلمه «شمس»، حرف «اَل‍ـْ» را قرار بدهیم، کلمه «الشمس» ساخته می‌شود.
هنگام تلفظ این کلمه، حرف «ل‍ـ» خوانده نمی‌شود، اما حرف «ش» با تشدید (اَلشَّمس) تلفظ می‌شود.
اگر حرف «اَل‍ـْ» بر سر کلمه‌ای که با حرف قمری شروع شده است، قرار بگیرد، حرف «ل‍ـ» تلفظ می‌شود، بدون اینکه حرف اول کلمه به صورت مشدّد خوانده شود. به‌طور مثال، حرف «ق» از حروف قمری است و اگر حرف تعریف «اّل‍ـْ» بر سر آن بیاید، به صورت «اَلْقَمَر» تلفظ می‌شود.
نکته: حروف «گ، ژ، چ، پ» در عربی نوشتاری به کار نمی‌روند، اما ممکن است در عربی گفتاری به کار بروند.
اسم اشاره عربی
در زبان عربی برای اشاره به افراد، حیوانات، اشیاء و پدیده‌ها از اسمهای اشاره استفاده می‌شود. اسمهای اشاره هم برای اشاره کردن به مکان نزدیک به کار می‌روند و هم برای اشاره کردن به مکان دور کاربرد دارند. از طرف دیگر، تمامی اسم‌ها دو حالت مذکر و مؤنث هم دارند. در عین حال، همه اسمهای عربی به سه دسته اسم مفرد، اسم مثنی و اسم جمع تقسیم می‌شوند.
توجه داشته باشید که اسمهای اشاره در مذکر و مؤنث بودن، همچنین در مفرد، مثنی یا جمع بودن، همیشه باید با کلمه بعد از خود مطابقت داشته باشند. به‌طور مثال، در «هذا بشرٌ»، «بشرٌ» اسم مفرد مذکر است و برای اشاره به آن نیز از اسم اشاره مفرد مذکر «هذا» استفاده شده است.
در جدول زیر، تمامی اسمهای اشاره عربی را مشاهده می‌کنید.
| اشاره به نزدیک | مفرد | مذکر: هٰذَا |
| مؤنث: هٰذِه | ||
| مثنی | مذکر: هٰذَان - هٰذَیْنِ | |
| مؤنث: هاتَانِ - هاتَیْنِ | ||
| جمع | مذکر و مؤنث: هٰؤُلاءَ | |
| اشاره به دور | مفرد | مذکر: ذٰلِکَ |
| مؤنث: تِلْکَ | ||
| مثنی | مذکر: ذانِکَ -ذَیْنِکَ | |
| مؤنث: تانِکَ -تَینِکَ | ||
| جمع | مذکر و مؤنث: أُولٰئِکَ |
نکته: اگر اعراب اسم مثنی دارای علامت «ـَ انِ» باشد، برای اشاره به آن از «هٰذَان» و «هاتَانِ» استفاده می‌کنیم، اما اگر علامت آن «ـَ ینِ» باشد، اسمهای اشاره «هٰذَیْنِ» و «هاتَیْنِ» را برای آن به کار می‌بریم. برای روشن‌تر شدن این نکته به مثال‌های زیر توجه کنید. علامت‌های اسمهای مثنی به صورت پررنگ نشان داده شده‌اند.
هٰذَانِ الطالِبانِ
هاتَانِ الطالِبَتانِ
هٰذَیْنِ الطالِبَیْنِ
هاتَیْنِ الطالِبَتَیْنِ
اسم مثنی در عربی
در زبان فارسی، اسم‌ها به صورت مفرد می‌آیند یا به صورت جمع به کار می‌روند، اما در زبان عربی، اسم‌ها علاوه‌بر اینکه می‌توانند مفرد یا جمع باشند، به صورت مثنی هم به کار می‌روند. اسمهای مثنی بر دو شخص، دو حیوان یا دو شیء دلالت دارند.
نشانه مثنی در زبان عربی «ـَ انِ» و «ـَ ینِ» است. با اضافه کردن این نشانه‌ها به انتهای کلمه‌های مفرد مذکر و مؤنث، اسمهای مثنی ساخته می‌شوند. به‌طور مثال، «الکِتاب» اسم مفرد مذکر است. اگر بخواهیم این کلمه را به صورت مثنی دربیاوریم بیاید به انتهای آن «ـَ انِ» و «ـَ ینِ» را اضافه کنیم. «الکِتابَانِ» و «الکِتابَینِ» اسمهای مثنی و به معنای «دو کتاب» هستند.
برای مثنی کردن اسمهای مفرد، هم از «ـَ انِ» و هم از «ـَ ینِ» استفاده می‌شود. ممکن است بپرسید این دو نشانه چه تفاوتی با هم دارد و هر کدام را در چه مواقعی باید استفاده کنیم. در پاسخ به این سؤال باید بگوییم هرگاه اسم مفرد دارای اعراب ضمّه (ـُ) باشد، برای مثنی کردن آن از علامت «ـَ انِ» استفاده می‌کنیم.
در صورتی که اسم دارای اعراب نصب (ـَ) یا جرّ (ـِ) باشد، برای مثنی کردن آن، علامت «ـَ ینِ» را به کار می‌بریم. برای یادگیری بهتر این نکته‌ها به مثال زیر دقت کنید.
وردةُ ← وردتَانِ
وردةَ ← وردتَینِ
وردةِ ← وردتَینِ
توجه داشته باشد که هرگاه اسم مفرد مؤنث به صورت مثنی دربیاید، علامت تأنیث «ة» در این اسم به حرف «ت» تبدیل می‌شود.
در جدول زیر مثال‌های بیشتری را از اسمهای مثنی در زبان عربی ارائه کرده‌ایم. برای مشاهده مثال‌های بیشتر در مورد این بخش از قواعد عربی هفتم پیشنهاد می‌کنیم فیلم آموزش رایگان درس یازدهم عربی پایه هفتم فرادرس را مشاهده کنید.
| مفرد | مثنی |
| الطالِب (یک دانش‌آموز مذکر) | الطالِبَانِ - الطالِبَینِ (دو دانش‌آموز مذکر) |
| الوَلَد (یک فرزند) | الوَلَدَانِ - الوَلَدَینِ (دو فرزند) |
| البِنت (یک دختر) | البِنتَانِ - البِنتَینِ (دو دختر) |
| المِرأَة (یک زن) | المِرأَتَانِ - المِرأَتَینِ (دو زن) |
| الطالِبة (یک دانش‌آموز مؤنث) | الطالِبتَانِ - الطالِبتَینِ (دو دانش‌آموز مؤنث) |
| المَدرَسَة (یک مدرسه) | المَدرَسَتَانِ - المَدرَسَتَینِ (دو مدرسه) |
| الجَبَل (یک کوه) | الجَبَلَانِ - الجَبَلَینِ (دو کوه) |
عالی