مفعول به در عربی – نحوه تشخیص در جمله با مثال و تمرین

«مفعول‌ٌ‌به» فرد یا شیء یا پدیده‌ای است که فعل بر آن واقع می‌شود. مفعول‌به در جمله‌هایی حضور دارد که فعل آن‌ها متعدی باشد. کلمه‌ای که به‌عنوان مفعول‌به می‌آید، معمولاً منصوب است. برای مثال، در جمله «رأَیتُ فَراشَةً علَی الوَردَةِ»، کلمه «فَراشَةً» به‌عنوان مفعول‌به به کار رفته است. در بخش‌های بعدی این مطلب از مجله فرادرس، ضمن اینکه توضیح می‌دهیم کاربرد مفعول به در عربی چیست، انواع اعراب، روش تشخیص و مثال‌های آن‌ را نیز با هم بررسی می‌کنیم. در نهایت، تمرین‌هایی را به دو صورت کوتاه‌پاسخ و چهارگزینه‌ای در اختیارتان قرار می‌دهیم.

مفعول به در عربی

«مفعول‌ٌ‌به» کلمه‌ای است که فعل بر آن واقع می‌شود. برخی از فعل‌ها علاوه‌بر فاعل، به مفعول‌‌به هم نیاز دارند. معنای این نوع از فعل‌ها بدون مفعول‌به ناقص می‌ماند. مفعول‌به معمولاً در جمله‌هایی به کار می‌رود که فعل‌ آن‌ها متعدی باشد و در اکثر مواقع نیز به‌صورت منصوب می‌آید. مفعول‌به و کاربرد آن یکی از موضوعاتی است که در فیلم آموزش رایگان صرف و نحو کاربردی ۳ فرادرس آموزش داده شده است. برای مشاهده این فیلم آموزشی روی لینک زیر کلیک کنید.

مثالی از کاربرد مفعول‌به را در کادر زیر نشان داده‌ایم. در این مثال، «غُرفَةَ» مفعول‌به جمله است، زیرا فعل «جارو کردن» بر آن واقع شده است. این کلمه منصوب همراه با فعل متعدی آمده است.

در این بخش، به‌طور خلاصه توضیح دادیم که مفعول به در عربی چیست و در چه جمله‌هایی به کار می‌رود. در بخش بعد، شروط مفعول‌به را به‌طور دقیق‌ و همراه با مثال بررسی می‌کنیم.

شروط مفعول به

مهم‌ترین شروط لازم برای مفعول‌به عبارتند از:

• متعدی بودن فعل جمله
• منصوب بودن مفعول‌به

در ادامه، نکته‌های تکمیلی را در مورد شروط بالا بیان می‌کنیم.

متعدی بودن فعل جمله

فعل‌ها از نظر نیاز یا عدم نیاز به مفعول، به دو گروه زیر دسته‌بندی می‌شوند:

• لازم: به مفعول نیازی ندارد و بدون مفعول‌به می‌آید.
• متعدی: برای کامل شدن خود به مفعول‌به نیاز دارد و با مفعول‌به کار می‌رود.

با توجه به تقسیم‌بندی بالا، کاملاً روشن است که چرا مفعول‌به‌ها همراه با فعل متعدی به کار می‌روند و با فعل‌های لازم نمی‌آیند، زیرا اصولاً فعل‌های لازم به مفعول‌به نیازی ندارند. توجه داشته باشید که برخی از فعل‌ها، فقط با یک مفعول می‌آیند اما برخی دیگر از فعل‌های متعدی، با دو مفعول‌به به کار می‌روند. مثالی از این نوع فعل‌ها را در کادر زیر مشاهده می‌کنید. در جمله زیر، فعل «ظَنَّ» به دو مفعول‌به نیاز دارد. «الرَجُلَ» و «کریماً» به‌طور همزمان مفعول‌به‌های آن محسوب می‌شوند.

فعل‌های لازم و متعدی را می‌توانید به کمک فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس بیاموزید. برخی از مهم‌ترین فعل‌های متعدی و دومفعولی عربی را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

منصوب بودن مفعول‌ به

هرکدام از کلمه‌های عربی بنابر موقعیت خود در جمله، اعراب به‌خصوصی دارند. مفعول‌به‌ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. مفعول‌به‌ها به‌صورت منصوب می‌آیند. البته ممکن است اعراب آن‌ها ظاهری، تقدیری یا محلی باشد. در این سه حالت، اعراب آن‌ها به صورت زیر است:

• اعراب ظاهری: ـَ ، ـً ، ـَ ینِ ، ـِ ینَ
• اعراب تقدیری: تقدیراً منصوب
• اعراب محلی: محلاً منصوب

اعراب مفعول به در عربی

در بخش قبلی، به‌طور کلی به اعراب مفعول‌به اشاره کردیم. در این بخش قصد داریم این مبحث را به‌طور گسترده‌تر بررسی کنیم. انواع اعراب مفعول‌به را با مثال در جدول زیر مشاهده می‌کنید.

برای اینکه انواع اعراب مفعول‌به را بهتر بیاموزید، حتماً به نکته‌های زیر توجه داشته باشید.

• اگر مفعول، اسم ظاهر باشد، اعراب آن به دو صورت ظاهری (اصلی و فرعی) و تقدیری می‌آید.
• اگر مفعول اسم ظاهر، از نوع مفرد باشد، اعراب آن اصلی است.
• اسم‌های مفرد معرفه با حرکت «ـَ» منصوب می‌شوند.
• اسم‌های مفرد نکره با حرکت «ـً» منصوب می‌شوند.
• اگر مفعول اسم ظاهر از نوع مثنی یا جمع مذکر سالم باشد، اعراب آن فرعی است.
• اگر مفعول اسم ظاهر مقصور (مثل «نَدَی») باشد، دارای اعراب تقدیری است.

برای اینکه تفاوت انواع اعراب مفعول‌به‌ها را بهتر متوجه شوید، مثال‌هایی را با یکدیگر بررسی می‌کنیم.

مثال اول

در این مثال، مفعول‌به جمله (رَجُلاً) از نوع اسم ظاهر است. این اسم ظاهر، مفرد و نکره هم هست. به همین خاطر، با تنوین نصب (ـً) آمده است.

مثال دوم

در مثال زیر، اسم اشاره «هذا» در جایگاه مفعول‌به قرار گرفته است. ازآنجایی‌که این کلمه مبنی است، اعراب آن نیز به‌صورت «محلّاً منصوب» خواهد بود.

مثال سوم

در مثال زیر، کلمه «نَدَی» مفعول‌به جمله است. انتهای این کلمه، الف مقصوره قرار دارد. بنابراین، «نَدَی» نوعی کلمه مقصور و دارای اعراب تقدیری است. اعراب این کلمه به‌صورت «تقدیراً منصوب» بیان می‌شود.

جایگاه مفعول به در جمله

مفعول‌به جمله بعد از فعل و فاعل قرار می‌گیرد، مگر اینکه از نوع ضمیر متصل باشد. در این حالت، بین فعل و فاعل می‌آید. البته در برخی مواقع، برای تأکید بر مفعول جمله یا حَصر، ممکن است مفعول اسم ظاهر یا ضمیر منفصل در ابتدای جمله و حتی قبل از فعل قرار بگیرد. نکته دیگر اینکه اگر مفعول‌به مرجع ضمیری باشد که به فاعل جمله متصل شده است، باز هم لازم است مفعول قبل از فاعل قرار بگیرد. برای اینکه جایگاه و محل قرار گرفتن مفعول‌به را در جمله، بهتر درک کنید، به مثال‌های زیر دقت کنید.

مثال اول

در این مثال، «رسالَةً» مفعول جمله است که بعد از فعل (کَتَبتْ) و فاعل (مریَمُ) جمله قرار گرفته است.

مثال دوم

در مثال زیر، «ـ‍ها» ضمیر متصل منصوبی و مفعول جمله است. اگرچه مفعول قاعدتاً بعد از فاعل می‌آید اما چون مفعول جمله زیر به‌صورت ضمیر متصل است، قبل از فاعل (مریمُ) و پس از فعل (کَتَبتْ) قرار دارد.

مثال سوم

در آیه زیر، «إِیَّاکَ» مفعول‌به جمله است که برای حصر، در ابتدا و قبل از فعل جمله آمده است.

حذف مفعول به

در برخی مواقع، ممکن است مفعول‌به جمله به قرینه حذف شود. در چنین حالتی، اگرچه فعل متعدی است و به مفعول نیاز دارد اما چون مخاطب با توجه به قرینه می‌تواند مفعول جمله را تشخیص بدهد، دیگر نیازی به آوردن مفعول‌به نیست. به‌عنوان مثال، در جمله زیر، مفعول‌به به قرینه حذف شده است. در این مثال، فعل «يَغْفِرُ» متعدی است اما بدون مفعول‌به آمده است. مفعول‌به آن به قرینه از جمله حذف شده است.

انواع مفعول به

تا اینجا یاد گرفتید که مفعول‌ به در عربی چگونه است و چه شروطی برای کاربرد آن وجود دارد. در این بخش، با انواع مفعول به آشنا می‌شوید و نحوه به‌کارگیری هرکدام را می‌آموزید. انواع مفعول‌به در زبان عربی، شامل این موارد هستند:

• اسم ظاهر
• ضمیر (ضمیر منفصل / ضمیر متصل)
• اسم مُؤَوَّل
• جمله

مفعول‌به و انواع آن در فیلم آموزش قواعد زبان عربی نحو ۳ فرادرس به‌خوبی تدریس شده است. با کلیک روی لینک زیر به این فیلم آموزشی دسترسی خواهید داشت.

در بخش‌های بعدی، هرکدام از انواع مفعول‌به را بیشتر و البته با مثال توضیح می‌دهیم.

مفعول به اسم ظاهر

هر کلمه‌ معربی که از نوع حرف، فعل یا ضمیر نباشد، «اسم ظاهر» نامیده می‌شود. اسم‌های ظاهر در زبان عربی تنوع بالایی دارند. مانند: الشّارع، الشَّمس، حقیبةً و... . اسم‌های ظاهر می‌توانند نقش‌های گوناگونی را در جمله به عهده بگیرند. بسیاری از اسم‌های ظاهر در نقش کلمه مفعول‌به جمله می‌آیند و اثرپذیری از فعل جمله را نشان می‌دهند. به‌طور مثال، مفعول جمله زیر از نوع اسم ظاهر است. «الکتاب» نه فعل است و نه حرف. ضمیر هم نیست. بنابراین، نوعی اسم ظاهر به شمار می‌آید.

اگر مفعول‌به جمله از نوع اسم ظاهر باشد، اعراب آن به این صورت است:

• اگر مفرد و معرفه باشد، حرکت حرف آخر آن فتحه (ـَ) است. (مانند: المَدرَسَةَ)
• اگر مفرد و نکره باشد، حرکت حرف آخر آن تنوین نصب (ـً) است. (مانند: مَدرَسَةً)
• اگر مثنی باشد، انتهای آن «ـَ ینِ» می‌آید. (مانند: ناجحَینِ)
• اگر جمع مذکر سالم باشد، انتهای آن «ـِ ینَ» قرار می‌گیرد. (مانند: ناجِحِینَ)
• اگر جمع مؤنث سالم باشد، روی حرف آخر آن حرکت کسره (ـِ) می‌آید. (مانند: ناجِحاتِ)
• اگر غیرمنصرف باشد، حرکت آخر آن فتحه (ـَ) است و با تنوین نصب «ـً» نمی‌آید. (مانند: الصَحراءَ ـ صَحراءَ)

مفعول به ضمیر

ضمیر کلمه‌ای است که به‌‌جای اسم‌ها می‌آید و از تکرار آن‌ها جلو‌گیری می‌کند. انواع ضمیرهای عربی می‌توانند در نقش مبتدا، فاعل، مفعول و... به کار بروند. مفعول‌های عربی به دو دسته کلی زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

• ضمیر مُنفَصِل: به‌صورت مستقل و به‌تنهایی به کار می‌رود. (مانند: هُوَ)
• ضمیر مُتَّصِل: به کلمه قبل از خود متصل می‌شود. (مانند: قَرَأتْهُ)

هم ضمایر منفصل و هم ضمایر متصل می‌توانند به‌عنوان مفعول‌به به کار بروند. در ادامه، این مبحث را به‌طور دقیق توضیح می‌دهیم. ضمایر عربی را می‌توانید با مشاهده فیلم آموزش رایگان درس یازدهم عربی پایه هفتم فرادرس نیز بیاموزید.

مفعول به ضمیر منفصل

ضمیرهای منفصل خود به دو دسته مرفوعی و منصوبی تقسیم می‌شوند. ضمایر منفصل مرفوعی، به‌عنوان مبتدا، فاعل و... می‌آیند اما ضمایر منفصل منصوبی در جایگاه مفعول جمله قرار می‌گیرند. مثالی از کاربرد این نوع مفعول‌به‌ها را در کادر زیر ارائه کرده‌‌ایم. در این مثال، ضمیر منفصل منصوبی «إیّاها» به‌جای «عُصفوراً» آمده است و از تکرار آن جلوگیری کرده است. در واقع، «عُصفوراً» مرجع آن محسوب می‌شود.

مفعول‌به‌هایی که به‌صورت ضمیر منفصل منصوبی به کار می‌روند، از نظر جنس و تعداد باید با مرجع خود مطابقت داشته باشند. در جدول زیر، انواع ضمایر منفصل منصوبی عربی را در صیغه‌های مختلف و متناسب با شخص و شمارهای گوناگون آورده‌ایم.

نکته: هرگاه مفعول‌به جمله به‌صورت ضمیر منفصل منصوبی بیاید، اعراب آن محلی است. یعنی اعراب آن را به‌صورت «محلّاً منصوب» بیان می‌کنیم.

مفعول به ضمیر متصل

ضمایر متصل، ضمیرهایی هستند که به کلمه قبل از خود، اعم از فعل، اسم و حرف، متصل می‌شوند و هرگز به‌تنهایی به کار نمی‌روند. ضمایر متصل عربی به سه گروه زیر دسته‌بندی می‌شوند.

• ضمایر متصل مرفوعی: به فعل متصل می‌‌شوند و نقش فاعل را به عهده دارند. (مانند: خَرَجا)
• ضمایر متصل منصوبی: به فعل متصل می‌شوند و نقش مفعول‌به جمله، اسم حروف مشبهة بالفعل و... را به عهده دارند. (مانند: رَأیتُها)
• ضمایر متصل مجروری: به اسم‌ و حرف متصل می‌شوند و نقش مضاف‌الیه یا مجرور به حرف جرّ و... را به عهده دارند. (مانند: فیها)

با توجه به تقسیم‌بندی بالا متوجه می‌شویم که ضمایر متصل منصوبی می‌توانند به‌عنوان مفعول‌به جمله به کار بروند. مثالی از کاربرد این ضمایر را به‌عنوان مفعول‌به، در کادر زیر مشاهده می‌کنید. در این مثال، ضمیر متصل منصوبی ‍«ـها» به انتهای فعل «جَعَلتُ» متصل شده است و نقش مفعول‌به آن را ایفا می‌کند. در همین مثال، انتهای اسم «عُشّ» نیز ضمیر متصل «‍ـها» قرار دارند اما این ضمیر از نوع ضمایر متصل مجروری است و مضاف‌الیه محسوب می‌شود، نه مفعول‌به.

ضمایر متصل منصوبی، مانند ضمایر منفصل منصوبی، باید با مرجع خود مطابقت داشته باشند. در جدول زیر، این ضمایر را در صیغه‌های مختلف مشخص کرده‌ایم.

برای اینکه کاربرد ضمایر متصل منصوبی را به‌عنوان مفعول‌به، بهتر یاد بگیرید، حتماً به نکته‌های زیر هم دقت داشته باشید.

• اعراب ضمایر متصل منصوبی محلی است. بنابراین، اگر مفعول‌به واقع شوند، اعراب آن‌ها به‌صورت «محلّاً منصوب» خواهد بود.
• اگر ضمیر متصل منصوبی «ي» به فعلی متصل شود، میان آن‌ها حرف «ن» قرار می‌گیرد. به این نوع از «ن»، «نون وِقایَة» گفته می‌شود. (مانند: أدعوني)

ضمایر متصل، انواع و کاربرد آن‌ها به‌طور کامل در مطلب زیر از مجله فرادرس آموزش داده شده است.

مفعول به اسم مؤول

گاهی ممکن است مفعول‌به جمله، فعل مضارع منصوبی باشد که به اسم تأویل می‌شود. این نوع از مفعول‌‌به‌ها به‌صورت مصدری ترجمه می‌شوند و اعراب آن‌ها نیز محلّی است. برای اینکه با ساختار آن‌ها بیشتر آشنا شوید، به مثال زیر توجه کنید. در مثال زیر، فعل مضارع «أَدْخُلَ» به سبب وجود حرف ناصبه «أن» منصوب شده است. «أن أَدْخُلَ» اسم مؤوّل و مفعول فعل «أُرِيدُ» محسوب می‌شود. این کلمه را می‌توان به‌صورت مصدری (وارد شدن) ترجمه کرد.

مفعول به جمله

در برخی از موارد، کل جمله به‌عنوان مفعول‌به فعل قبل از خود در نظر گرفته می‌شود و اعراب آن نیز به‌صورت محلّی خواهد بود. با دقت به مثال زیر، کاربرد و ساختار این نوع از مفعول‌به را بیشتر می‌آموزید. در این مثال، کل جمله «أنَّ الإنسانَ أسیرُ الشَهَواتِ» مفعول‌به فعل «یَقولُ» به شمار می‌آید.

سایر انواع مفعول به

در بخش‌های قبلی، چهار نوع اصلی مفعول‌به، یعنی «اسم ظاهر»، «ضمیر»، «اسم مؤوّل» و «جمله» را با مثال توضیح دادیم. با این حال، کلمه‌های دیگری هم در زبان عربی وجود دارند که به‌عنوان مفعول‌به به کار می‌روند اما در دسته‌بندی‌های بخش‌های قبل نمی‌گنجند. سایر انواع مفعول به در عربی عبارتند از:

• کلمه‌های استفهام یا شرط
• اسم اشاره

در ادامه، کاربرد دو مورد بالا را به‌عنوان مفعول‌به بیشتر توضیح می‌دهیم.

کلمه های استفهام و شرط

هرگاه کلمه‌های استفهام یا اسم‌های شرط در ابتدای جمله بیایند، به‌طوری‌که بعد از آن‌ها، مفعولی نیامده باشد، این کلمه‌های استفهام یا شرط، مفعول جمله محسوب می‌شوند. اعراب این نوع از مفعول‌به‌ها، محلّی است. در کادر زیر، مثالی برای این نوع از مفعول‌ها بیان کرده‌ایم. در مثال زیر، «ما» اسم استفهام است و بر سر جمله آمده است. بعد از آن، مفعولی قرار نگفته است. بنابراین، این کلمه پرسشی را مفعول‌به جمله در نظر می‌گیریم.

اسم اشاره

گاهی اسم‌های اشاره (هذا، هذه، هذانِ، هذَینِ و...) به‌عنوان مفعول‌به جمله به کار می‌روند. اعراب آن‌ها نیز از نوع محلّی است. در کادر زیر، مثالی برای این نکته مشاهده می‌کنید. در جمله زیر، اسم اشاره «هذا» به‌عنوان مفعول‌به جمله آمده است. این کلمه، محلّاً منصوب است.

اسم‌های اشاره و کاربرد آن‌ها در فیلم آموزش رایگان درس یازدهم عربی پایه هفتم فرادرس آموزش داده شده است.

چگونه انواع مفعول های عربی را با فرادرس بیاموزیم؟

در بخش‌های قبلی توضیح دادیم که مفعول به در عربی چه نقشی دارد و به چند دسته تقسیم می‌شود. جالب آنکه «مفعول‌ها» نیز خود به چند گروه تقسیم می‌شوند. «مفعول‌به»، «مفعول‌لِأجله»، «مفعول مطلق»، «مفعول معه» و «مفعول‌فیه»، پنج نوع رایج مفعول‌ها هستند و همگی آن‌ها به‌صورت منصوب به کار می‌روند. با مطالعه این مطلب، تمامی نکته‌های اصلی را در مورد مفعول‌به‌ها یاد می‌گیرید اما اگر قصد دارید سایر انواع مفعول‌ها را نیز بشناسید، پیشنهاد می‌کنیم به فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس نیز مراجعه کنید.

• فیلم آموزش زبان قرآن ۳ رشته ادبیات و علوم انسانی فرادرس
• فیلم آموزش زبان قرآن ۳ رشته‌های تجربی و ریاضی فرادرس
• فیلم آموزش قواعد زبان عربی نحو ۳ فرادرس
• فیلم آموزش قواعد زبان عربی نحو ۴ فرادرس

چنانچه می‌خواهید سایر قواعد زبان عربی یا روش ترجمه آن را نیز یاد بگیرید، مجموعه فیلم‌های آموزشی زیر در فرادرس را از دست ندهید.

• مجموعه فیلم‌های آموزش عربی دوره متوسطه فرادرس
• مجموعه فیلم‌های آموزش عربی مقدماتی تا پیشرفته فرادرس

مثال مفعول به در عربی

حتماً با خواندن بخش‌های قبلی یاد گرفته‌اید که مفعول به در عربی چطور به کار می‌رود و چه انواعی دارد. برای اینکه مبحث مفعول‌به را به‌طور کامل یاد بگیرید، مثال‌هایی را در این بخش ارائه و بررسی می‌کنیم.

مثال اول

در مثال زیر، فعل «عَرَفتَ» بر «الکاتِبَ» واقع شده است. بنابراین، «الکاتِبَ» مفعول‌به جمله به شمار می‌آید. این مفعول‌به از نوع اسم ظاهر است و با حرکت فتحه (ـَ) آمده است.

مثال دوم

در این جمله، «طَعاماً» اسم ظاهر نکره و منصوب است که در جایگاه مفعول جمله قرار گرفته است. این کلمه اثرپذیری از فعل جمله را نشان می‌دهد.

مثال سوم

در مثال زیر، «التِّلفازَ» نقش مفعول‌به را به عهده دارد. این کلمه با اعراب ظاهری اصلی آمده است.

مثال چهارم

«أَنْ تَقْتُلَنِي» در مثال زیر، اسم مؤوّلی است که در جایگاه مفعول قرار گرفته است. اعراب آن نیز به‌صورت محلّاً منصوب است.

مثال پنجم

برای جمله زیر می‌توان دو نوع مفعول‌به در نظر گرفت. از یک طرف، کل جمله «اِقْرَأُوا دروسَ الجَدیدَة» مفعول‌به فعل «قالَتْ» محسوب می‌شود. از سوی دیگر، «دروسَ» نیز مفعول‌به فعل «اِقْرَأُوا» است. اعراب اولی از نوع محلّی است اما دومی با اعراب ظاهری اصلی آمده است.

مثال ششم

در مثال زیر، کلمه «عَصَا» مفعول‌به «أَلْقِ» محسوب می‌شود. اعراب آن نیز تقدیری است و به‌‌صورت «تقدیراً منصوب» بیان می‌شود.

مثال هفتم

در مثال زیر، ضمیر منفصل منصوبی «إیّاکُم» به‌عنوان مفعول‌به به کار رفته است. ازآنجایی که این ضمیر، نوعی کلمه مبنی محسوب می‌شود، اعراب آن را به‌صورت «محلّاً منصوب» نشان می‌دهیم.

مثال هشتم

در مثال زیر، از ضمیر متصل منصوبی «‍ـها» به‌عنوان مفعول‌به جمله استفاده شده است. از‌آنجایی‌که این ضمیر، کلمه‌ای مبنی است، اعراب آن به‌صورت «محلّاً مبنی» خواهد بود.

مثال نهم

در جمله زیر، «قَمیصاً» مفعول‌به اسم ظاهر است که با حرکت تنوین نصب آمده است. در همین مثال، انتهای فعل «اِشْتَرَيْتُ»، ضمیر متصل منصوبی «‍ـها» قرار گرفته است. این ضمیر در واقع، مفعول‌به جمله و دارای اعراب محلی است.

مثال دهم

«إِيَّاكُمْ» ضمیر منفصل منصوبی است که در آیه زیر به‌عنوان مفعول‌به به کار رفته است. اعراب این مفعول‌به به‌صورت «محلّاً منصوب» بیان می‌شود.

برای یادگیری مثال‌های بیشتر، به فیلم آموزش رایگان صرف و نحو کاربردی ۳ فرادرس مراجعه کنید.

تشخیص مفعول به در جمله عربی

با مطالعه بخش‌های قبلی آموختید که کاربرد مفعول به در عربی چگونه است و چه قواعدی دارد. با وجود این، ممکن است هنوز هم تشخیص مفعول‌به در جمله برایتان دشوار باشد. به همین خاطر، در این بخش، روش‌ها و نکته‌هایی را برای تشخیص مفعول‌به توضیح می‌دهیم. برای تشخیص راحت‌تر مفعول‌به از سایر اجزای جمله به نکته‌های زیر توجه داشته باشید:

• هنگام تشخیص مفعول‌به، در مرحله اول، جمله را ترجمه کنید. سپس سؤال‌های «چه کسی را؟» و «چه چیزی را؟» در مورد آن مطرح کنید. هر چیزی که در جواب این سؤال‌ها بیاید، مفعول‌به جمله است.
• هرگاه ضمایر منفصل منصوبی را در جمله دیدید، می‌توانید مطمئن باشید که این ضمایر، مفعول‌به جمله هستند.
• هرگاه ضمایر متصل منصوبی به انتهای فعل متصل شده باشند، مفعول‌به جمله هستند.

این نکته‌ها را با دقت به مثال‌های زیر، به‌خوبی یاد می‌گیرید.

مثال اول

آسان‌ترین را برای پیدا کردن مفعول‌به این است که جمله مورد نظر را به فارسی ترجمه کرده و سپس سؤال‌های «چه کسی را؟» و «چه چیزی را؟» در مورد آن مطرح کنیم. هرچه در پاسخ به این سؤال‌ها بیاید، مفعول‌به جمله است. اکنون اگر در مورد جمله زیر بپرسیم که «کودک چه چیزی را خورد؟»، جواب آن می‌شود «سیب». بنابراین، «سیب» یا «فاکِهَة» مفعول جمله است.

مثال دوم

در این مثال، انتهای فعل «غَطَیَّ»، ضمیر متصل منصوبی «ه» قرار گرفته است. بنابراین، نتیجه می‌گیریم که این ضمیر، مفعول‌به جمله است.

سؤالات متداول

مبحث مفعول‌به و قواعد آن، اگرچه بسیار ساده است اما نکته‌ها و جزئیات فراوانی دارد. در این بخش، به برخی از سؤال‌های متداول در مورد این مبحث اشاره می‌کنیم و می‌کوشیم در پاسخ به آن‌ها، نکته‌های تکمیلی را در مورد کاربرد مفعول‌به بیان کنیم. برای یادگیری نکته‌های تکمیلی می‌توانید به فیلم آموزش قواعد زبان عربی نحو ۴ فرادرس نیز مراجعه کنید. لینک این فیلم آموزشی را در ادامه قرار داده‌ایم.

مفعول و مفعول‌به چه تفاوتی با هم دارند؟

مفعول و مفعول‌به یکی هستند. در واقع، گاهی به‌جای مفعول‌به و برای رعایت اختصار، از کلمه مفعول استفاده می‌شود.

چه کلمه‌هایی می‌توانند به‌عنوان مفعول‌به به کار بروند؟

اسم‌های ظاهر و ضمیرهای متصل و منفصل منصوبی، برخی از فعل‌های مضارع منصوب و برخی از جمله‌ها می‌توانند در جایگاه مفعول جمله قرار بگیرند.

در هر جمله چند مفعول‌‌به وجود دارد؟

برخی از فعل‌ها همراه با یک مفعول‌به می‌آیند اما بعضی دیگر از فعل‌ها به دو مفعول‌به نیاز دارند. با توجه به این نکته می‌توان گفت که ممکن است در هر جمله یک یا دو مفعول وجود داشته باشد.

آیا مفعول‌به قبل از فعل هم می‌آید؟

بله، در برخی از موارد، برای بیان تأکید یا حَصر، مفعول‌به در ابتدای جمله و قبل از فعل قرار می‌گیرد.

آیا انتهای مفعول‌به همیشه حرکت ـَ و ـً قرار می‌گیرد؟

خیر، گاهی ممکن است اعراب مفعول‌به تقدیری یا محلی باشد یا مفعول از نوع اسم ظاهر مثنی و جمع باشد. در این حالت، حرکت‌های ـَ و ـً انتهای آن قرار نمی‌گیرد.

آیا مفعول‌به همیشه از نوع اسم است؟

خیر، در برخی موارد، فعل‌ها و جمله‌ها هم می‌توانند در جایگاه مفعول قرار بگیرند.

تمرین مفعول به در عربی

مفعول به در عربی و کاربرد آن یکی از مباحث گسترده این زبان است که برای یادگیری آن به تمرین و تکرار فراوان نیاز دارید. در این بخش، تمرین‌هایی را به دو صورت کوتاه‌پاسخ و چهارگزینه‌ای ارائه می‌کنیم. روش پاسخدهی به هرکدام را نیز توضیح می‌دهیم.

تمرین مفعول به بخش اول

مفعول‌به و اعراب آن را در هریک از جمله‌های زیر مشخص کنید.

تمرین مفعول به بخش دوم

این بخش، ۱۰ تمرین چهارگزینه‌ای دارد. برای جواب دادن به هر سؤال، یکی از گزینه‌ها را علامت بزنید. با کلیک روی گزینه «مشاهده جواب»، پاسخ درست هر سؤال نشان داده می‌شود. بعضی از سؤال‌ها دارای پاسخ تشریحی هم هستند. برای مشاهده پاسخ‌های تشریحی، روی گزینه «شرح پاسخ» کلیک کنید. بعد از پاسخگویی به همه سؤال‌ها، گزینه «دریافت نتیجه آزمون» نشان داده می‌شود. با کلیک روی آن، تعداد امتیازهای خود را در این آزمون مشاهده خواهید کرد.

 جدول خلاصه نکته های مفعول به در عربی

مفعول به در عربی، یکی از مباحث پایه‌ای قواعد عربی است. در این مطلب از مجله فرادرس، همین مبحث را به زبان ساده و با مثال‌ها گوناگون توضیح داده‌ایم. چکیده‌ای از نکته‌های مربوط به مفعول‌به را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.