فرادرسپسوندهای اسم ساز در ترکی استانبولی — به زبان ساده + نکته و مثال
پسوندها با اضافه شدن به ریشه فعل یا اسم، کلمههای جدید با مفهوم جدید میسازند. به همین دلیل پسوندها را میتوان در دو بخش تقسیم کرد. پسوندهای اسم ساز که به آن پسوندهای صفت ساز نیز گفته میشود و پسوندهای فعل ساز که هر کدام هم به دو دسته مختلف تقسیم میشوند. در این مقاله، پسوندهای اسم ساز در ترکی استانبولی را مورد بررسی قرار میدهیم.
پسوندهای اسم ساز در ترکی استانبولی
پسوندهای اسم ساز در ترکی استانبولی به دو زیر مجموعه تقسیم میشوند که ابتدا آنها را معرفی میکنیم و سپس با مثال و نکتههای مربوطه توضیح میدهیم.
- پسوندهایی که با اضافه شدن به اسم، اسم میسازند.
- پسوندهایی که با اضافه شدن به فعل، اسم میسازند.
معرفی پسوندهای اسم ساز در ترکی استانبولی از اسم
برای ساخت اسم از اسم، ۱۵ پسوند مختلف وجود دارد. هر کدام از این پسوندها دارای شکلها و حالتهای مختلف هستند که همه پسوندها را به ترتیب توضیح میدهیم.
- پسوند «LIk»
- پسوند «cE»
- پسوند «cİ»
- پسوند «lİ»
- پسوند «sİz»
- پسوند «ki»
- پسوند «tİ»
- پسوند «Cİl»
- پسوند «Daş»
- پسوند «gil»
- پسوند «leyin»
- پسوند «ncİ»
- پسوند «Er»
- پسوند «Cİk»
پسوندهای اسم ساز در ترکی استانبولی نوع LIk
یکی از پسوندهای اسم ساز در ترکی پسوند «LIk» است که با اضافه شدن به اسم، اسمهای مختلفی ایجاد میکند. حرف «I» در پسوند «LIk» با حرف بزرگ نوشته شده است که نشان از نماینده بودن آن برای حروف «ı / i / u / ü» است. بنابراین پسوند «LIk» میتواند به ۴ حالت مختلف «lık / lik / luk / lük» به اسم قبل خود اضافه شود. نحوه انتخاب این پسوندها متناسب با آخرین حرف صدادار کلمه است. پسوند «LIk» اسمهای مختلفی میسازد.
اسم مکان
پسوند «LIk» با اضافه شدن به برخی اسمها، اسم مکان میسازد. مانند «قفسه کتاب» (Kitaplık)، «نمکدان» (Tuzluk)، «ناحیهای پر از درخت مانند باغ» (Ağaçlık)،
اسم ابزار
این پسوند با اضافه شدن به یک اسم، اسم ابزار می سازد که اسامی جدید همگی متناسب با کاربردی که دارند ساخته میشوند. بنابراین با دقت کردن به ریشه اسم، میتوان نحوه ساخت اسم جدید را متوجه شد. به مثالهای زیر توجه کنید.
«گوش» Kulak → kulaklık «هندزفری»
«عینک» (Gözlük) → Göz «چشم»
«پیشبند» (Önlük) → Ön «جلو»
اسم معنی
اسم معنی، اسمی است که به مفهومی دلالت دارد که قابل دیدن و لمس کردن نیست و بهتنهایی معنی نمیدهد و بیشتر به صورت صفت کاربرد دارد. مانند «بچگی» (Çocukluk)، «مردانگی» (Erkeklik)، «بردگی» (Kulluk).
اسم مجموعه
با اضافه کردن پسوند «LIk» به بعضی از اسمها میتوان اسمهای مجموعه، گروه و دسته مانند «جوانی» (Gençlik) و «انسانیت» (İnsanlık) ساخت. اسم مجموعه شبیه به اسم معنی است. در جملهها میتوان درک کرد که کدام اسم معنی است و کدام به جمعیت یا گروهی اشاره دارد.
Günümüzde gençlik kendisinin herşeyi bildiğini sanıyor.
امروزه جوان (اشاره به گروه جوانان) فکر میکند که همه چیز را خودش میداند.
Çocukluk döneminde ne kadar mutluyduk.
در دوران بچگی چقدر خوشحال بودیم.
اسم شغل
پسوند «LIk» میتواند به اسمها اضافه شده و اسمهای شغل مانند «آهنگری» (Demircilik)، «دامپزشکی» (Veterinerlik)، «معلمی» (Öğretmenlik) ایجاد کند.
Babam bir klinikte veternerlik yapıyor.
پدرم در یک کلینیک دامپزشکی کار میکند.
(شغل پدر من دامپزشکی است.)
Benim kızım öğretmenlik yapıyor.
دختر من معلمی میکند.
(شغل دختر من معلمی است.)
اسم جداکننده یا محدودکننده
با اضافه شدن این پسوند به اسمهای دیگر، اسمهای خاصی برای دوره، زمان یا شئ خاص ایجاد میشود. کلماتی مانند «پیراهنی» (Gömleklik)، «ماهانه» (Aylık) و «عیدی» (Bayramlık) از این نوع هستند. برای درک بهتر این مورد به مثالهای زیر توجه کنید.
Dün pazardan gömleklik kumaş aldım.
دیروز از بازار پارچه مخصوص پیراهن خریدم.
(اسم مخصوص برای پارچه ایجاد کرده است «پارچه مخصوص پیراهن»)
Kendi aylık maaşımla geçinemiyorum.
با حقوق ماهیانه خودم نمیتوانم امرار معاش کنم.
(حقوق ماهیانه)
Bayramlık elbiselerini giymişti.
لباسهای عیدش را پوشیده بود.
(لباس عیدی، لباس مخصوص عید)
اسم حالت یا وضعیت
این اسمها از اضافه شدن پسوندهای «LIk» به صفت، ساخته میشوند و حالت یا وضعیتی از کلمه را بیان میکنند. اسمهای «خوبی» (İyilik) و «زیبایی» (Güzellik) از این نوع هستند.
پسوندهای اسم ساز در ترکی استانبولی نوع cE
با استفاده از این پسوند میتوانیم سه نوع اسم مختلف شامل اسم زبان، اسم مکان و اسم گیاه و حیوان بسازیم که هر کدام کاربردهای مختلفی دارند. در ادامه به بررسی هر کدام از آنها میپردازیم.
اسم زبان
با اضافه کردن پسوند «CE» به اسم ملیت، اسم زبان ایجاد میشود. در این پسوند هر دو حرف بزرگ نوشته شدهاند که نشان از نماینده بودن آنها است. حرف «c» نماینده حروف «c / ç» و حرف «e» نماینده حروف «e / a» هستند. در ادامه، نحوه انتخاب این پسوندها به صورت گام به گام نوشته شده است.
اگر آخرین حرف صدادار کلمه (اسم)، یکی از حروف «a / ı / o / u » باشد، حرف «a» را انتخاب میکنیم. اگر آخرین حرف صدادار کلمه، یکی از حروف «e / i / ö / ü» باشد، از حرف «e» استفاده میکنیم. اگر کلمه به یکی از حروف «ç / s / p / t / h / k / f / ş» ختم شود، از حرف «ç» بهره میگیریم و در غیر این صورت از حرف «c» استفاده میکنیم. به مثالهای زیر توجه کنید.
«ترکی» (Türkçe)، «آلمانی» (Almanca)، «فارسی» (Farsça)
اسم مکان
با اضافه شدن پسوند «cE» به برخی از اسمها، اسم مکان ایجاد میشود. توجه کنید که متناسب با آخرین حرف صدادار اسم، حرف «e» میتواند به حرف «a» تبدیل شود. به مثالهای زیر توجه کنید.
(Çatalca)، (Yenice)، (Ilıca)
(هر سه اسم منطقه هستند.)
اسم گیاه و حیوان
گاهی اوقات این پسوند به اسمها و صفتها اضافه میشود و اسم حیوان و گیاه میسازد. نحوه انتخاب پسوند «CE» را به صورت مرحلهای توضیح میدهیم.
اگر آخرین حرف صدادار کلمه (اسم)، یکی از حروف «a / ı / o / u » باشد، حرف «a» را انتخاب میکنیم. اگر آخرین حرف صدادار کلمه، یکی از حروف «e / i / ö / ü» باشد، از حرف «e» استفاده میکنیم.
اگر کلمه به یکی از حروف «ç / s / p / t / h / k / f / ş» ختم شود، از حرف «ç» بهره میگیریم و در غیر این صورت از حرف «c» استفاده میکنیم. به مثالهای زیر دقت کنید.
(Delice)، (Kokarca)، (Yumuşakça)
(هر سه اسم گیاه و حیوان هستند.)
پسوندهای اسم ساز نوع cİ
پسوند «cİ» با اضافه شدن به اسمها، قید، صفت و اسم جدید میسازد. توجه داشته باشید که حرف «i» در پسوند «cİ» نماینده حروف «ı / i / u / ü» است و متناسب با آخرین حرف صدادار کلمه انتخاب میشود. به مثالهای زیر توجه کنید.
«هنرمند» (Sanatçı)، «مسافر» (Yolcu)، «بچه روزنامه فروش» (Gazeteci çocuk)
Gazeteci çocuk hergün «gazete, gazete» diye bağırıyordu.
کودک روزنامه فروش هر روز داد میزد «روزنامه، روزنامه»
Sanatçıların arasında bir tek «Sezen Aksu´yu» seviyorum.
بین هنرمندان فقط «سزن آکسو» را دوست دارم.
پسوند صفت ساز lİ
یکی از پسوندهای اسم ساز پرکاربرد در زبان ترکی استانبولی، پسوند اسم ساز lİ در ترکی استانبولی است. با اضافه کردن این پسوند به اسم، اسم معنی و صفت ایجاد میشود. پسوند «lİ» اگر کنار اسم خاص بیاید به اسم قبل خود میچسبد. این پسوند به چهار حالت مختلف «li / lı / lu / lü» وجود دارد که انتخاب آنها متناسب با کلمه (اسم) است که به آن متصل میشوند. این پسوند، کاربردهای مختلفی دارد که در ادامه با مثال آورده شدهاند.
- برای بیان اهل شهر یا کشوری بودن مانند «اهل آنکارا» (Ankaralı)، «اهل روستا» (Köylü)، «اهل ایران، ایرانی» (İranlı).
Başka bir ülkede İranlı arkadaş bulmak nimettir.
پیدا کردن یک دوست ایرانی در یک کشور دیگر نعمت است.
- برای بیان دارا بودن و حاوی چیزی بودن استفاده میشود مانند «شور»(Tuzlu)، «دارای شکر زیاد، شیرین» (Şekerli)، «دارای تندی زیاد» (Acılı)
Amcam acılı yemekleri çok seviyor.
عمویم غذاهای تند را خیلی دوست دارد.
- برای نشان دادن اصل و نسب و دولتها مانند «عثمانیها» (Osmanlı)، «سلجوقیان» (Selçuklu).
Selçuklu döneminden kalan bu tabaklar çok kıymetli.
این بشقابهای باقی مانده از دوره سلجوقیان بسیار ارزشمند است.
- برای بیان وضعیت تاهل از پسوند «lİ» استفاده میشود مانند «متاهل» (evli)، «نامزد» (nişanlı).
Arkadaşım nişanlı, seneye evlenecekler.
دوستم نامزد است، سال آینده عروسی خواهند کرد.
- برای اشاره به یک شئ با گفتن رنگ آن میتوان از این پسوند استفاده کرد. همچنین با این پسوند میتوان صفتی ساخت که معنای دوتایی و جفت بودن داشته باشد. مانند «چیزی دارای رنگهای زرد و قرمز» (Sarılı Kırmızılı)، «چیزی دارای رنگ آبی» (Mavili).
Torununu o kadar seviyordu ki, ona sarılı kırmızılı bir elbise aldı.
نوهاش را آنقدر دوست داشت که برایش لباسی با رنگهای قرمز و زرد خرید.
- برای بیان ویژگیهای شخصیتی از این پسوند استفاده میشود مانند «با تجربه» (Tecrübeli)، «عاقل» (Akıllı)، «با احترام» (Saygılı)
Tecrübeli insanlarla konuşmak bana karar vermekte yardımcı oluyor.
صحبت کردن با افراد باتجربه به من در تصمیمگیری کمک میکند.
پسوند صفت ساز sİz
پسوند صفت ساز «sİz»، یک پسوند منفی ساز است که با متصل شدن به اسم قبل، صفت منفی میسازد. مفهوم این صفتها «بدون، بی» است که به چهار شکل «sız / siz / suz / süz» وجود دارد. متناسب با آخرین حرف صدادار کلمه یکی از این پسوندها انتخاب میشود. پسوند «sİz» اسم، صفت و قید میسازد. مانند «بی خانه» (Evsiz)، «بدون قدرت، ناتوان» (Güçsüz)، «بی نظیر» (Eşsiz).
O eşsiz bir güzelliğe sahip.
او زیبایی بینظیری دارد.
Dün yaptığım bütün yemekler tuzsuzdu.
همه غذاهایی که دیشب پخته بودم بینمک بودند.
Evsiz insanlara yardım etmek lazım.
باید به انسانهای بیخانمان کمک کرد.
پسوندهای اسم ساز نوع ki
با اضافه شدن پسوند «ki» به «اسم مکان» یا «اسم زمان» صفت ایجاد میشود. این پسوند به هنگام اضافه شدن به سه کلمه «روز» (Gün)، «دیروز» (Dün) و «امروز» (Bugün) به «kü» تبدیل میشود.
Dünkü ödevlerini yaptın mı?
تکالیف دیروزت را انجام دادی؟
Bugünkü toplantıda yeni projeler açıklanacak.
در جلسه امروز پروژههای جدید شرح داده خواهند شد.
پسوندهای اسم ساز نوع tİ
یکی دیگر از پسوندهای اسم ساز پسوند «tİ» است، این پسوند به چهار شکل مختلف «tı / ti / tu / tü» وجود دارد و متناسب با آخرین حرف صدادار اسم قبل خود انتخاب میشود. این پسوند برای بیان انعکاس صداها استفاده میشود.
«صدای روغن داغ» (Cızırtı)، «صدای گوشخراش در» (Gıcırtı)، «صدای شر شر آب» (Şakırtı)
پسوندهای اسم ساز نوع cİl
از پسوندهای پرکاربرد اسم ساز در ترکی استانبولی، پسوند «cİl» است. این پسوند به شکلهای مختلف «cıl / cil / cul / cül» وجود دارد و انتخاب آنها متناسب با کلمه قبل است که به آن متصل میشوند. از این پسوند برای بیان چگونگی ویژگی یا شخصیت فرد استفاده میشود.
Onun insancıl davranışları için devlet ona bir miktar para yardımı yaptı.
بخاطر رفتارهای انسان دوستانه او، دولت به او مقداری کمک مالی کرد.
Zeynep bencilce kouştu ve annesini çok üzdü.
زینب خودخواهانه صحبت کرد و مادرش را خیلی ناراحت کرد.
Ali ölümcül hastalığı yendi ve şimdi hayatına devam ediyor.
علی بیماری خطرناکی را شکست داد و الآن به زندگیاش ادامه میدهد.
پسوندهای اسم ساز در ترکی استانبولی نوع Daş
پسوند اسم ساز «Daş» برای بیان یک ویژگی، اسم یا صفتی که بین افراد مشترک و متقابل است، به شکلهای مختلف و در آخر کلمه استفاده میشود. اگر کلمه به یکی از حروف «ç / s / p / t / h / k / f / ş» ختم شود، حرف «d» در پسوند «Daş» به حرف «t» تبدیل میشود. به مثالهای زیر توجه کنید.
İran vatandaşları bazı ülkelere vize almadan gidebilir.
شهروندان ایرانی میتوانند بدون ویزا به بعضی از کشورها بروند.
Değerli meslektaşlarıma bu yolda beni destekledikleri için teşekkür ederim.
از همکاران عزیزم که در این راه از من حمایت کردند تشکر میکنم.
پسوندهای اسم ساز نوع gil
پسوند اسم ساز «gil» به اسم قبل خود متصل میشود و آن اسم را نمایندهای برای یک گروه یا مجموعه قرار میدهد. شکل دیگر این پسوند «lar / ler» است که تفاوتی با هم ندارند و متناسب با سلیقه و عادت، از پسوند «gil» یا از پسوند «lar / ler» استفاده میشود. به مثالهای زیر توجه کنید.
Yarın Aligil akşam yemeğine bize gelecekler.
فردا علی اینا (علی و خانوادهاش) برای شام به خانه ما خواهند آمد.
Yarın Aliler akşam yemeğine bize gelecekler.
فردا علی اینا (علی و خانوادهاش) برای شام به خانه ما خواهند آمد.
∗∗∗
Teyzemgil bu hafta Ankara´ya dönecekler.
خالهام اینا (خلهام و خانوادهاش) این هفته به آنکارا خواهند برگشت.
Teyzemler bu hafta Ankara´ya dönecekler.
خالهام اینا (خالهام و خانوادهاش) این هفته به آنکارا خواهند برگشت.
پسوندهای اسم ساز در ترکی استانبولی نوع leyin
یکی دیگر از پسوندهای اسم ساز رایج در زبان ترکی استانبولی پسوند «leyin» است که برای مشخص کردن زمان انجام کار یا زمان اتفاق افتادن مسئلهای استفاده میشود. به مثالهای زیر دقت کنید.
Geceleyin aniden horlamaya başlarsam korkma.
اگر شب ناگهان شروع به خروپف کردم نترس.
Sabahleyin hatırlat ilk önce bavulumu hazırlayayım sonra alışverişe gideyim.
صبح یادآوری کن اول چمدانم را آماده کنم بعد به خرید بروم.
پسوند اسم ساز نوع İncİ
از پسوند اسم ساز «İncİ» برای ساخت اعداد ترتیبی استفاده میشود. این پسوند شامل حالتهای مختلف «ıncı / inci / uncu / üncü» است که متناسب با آخرین حرف صدادار کلمه قبل خود انتخاب میشود. اعدادی که حرف آخرشان صدادار باشد، یکی از حروف را به دلخواه حذف میکنیم. به مثالهای زیر توجه کنید.
İki → ikiinci → ikinci
(دوم / دومین)
Bizim evimiz birinci katta.
خانه ما در طبقه اول است.
Üniversitede sonuncu sırada oturuyordum.
در دانشگاه در آخرین ردیف مینشستم.
Yarışmada kaçıncı oldun?
در مسابقه چندم شدی؟
پسوند اسم ساز نوع Er
پسوند اسم ساز «Er» در ترکی استانبولی برای بیان کمیت و تعداد یک شیء یا موجود زنده استفاده میشود. این پسوند به شکلهای «ar / er» وجود دارد و انتخاب بین آنها متناسب با آخرین حرف صدادار کلمهای است که به آن متصل میشوند. اگر آخرین حرف عدد، یک حرف صدادار باشد پسوندها به شکلهای «şar / şer» تغییر میکنند. در ادامه، مثالهایی برای درک بهتر کارایی این پسوند آورده شده است.
Arkadaşım her defasında üçer üçer baklava yiyordu.
دوستم هر دفعه ۳ تا ۳ تا باقلوا میخورد.
Hastane o kadar kalabalıktı ki altışar altışar hastaları içeriye alıyordular.
بیمارستان آنقدر شلوغ بود که ۶ تا ۶ تا بیمار به داخل میفرستادند.
پسوند اسم ساز Cİk
پسوند «Cİk» در ترکی استانبولی به حالتهای مختلف « çık / çik / çuk / çük / cık / cik / cuk / cük» وجود دارد که انتخاب آنها متناسب با آخرین حرف صدادار کلمهای است که به آن متصل میشوند. این پسوند برای نشان دادن ابعاد کوچک یا برای نشان دادن محبت و دلسوزی نسبت به چیزی استفاده میشود.
Küçük kız bahçede gelincikleriyle oynuyordu.
دختر کوچولو در حیاط با عروسکهایش بازی میکرد.
Küçücük kedi arabanın motorunda sıkışıp kalmıştı.
گربه کوچک در موتور ماشین گیر کرده بود.
نکته: اگر پسوند «Cİk» به کلمهای اضافه شود که به حرف «k» ختم شده باشد، حرف «k» از کلمه حذف شده و پسوند «Cİk» جایگذاری میشود. مانند
Küçük → küçücük
معرفی پسوندهای اسم ساز در ترکی استانبولی از فعل
همانطور که در ابتدای مقاله اشاره شد، برای ساخت اسم در ترکی استانبولی دو روش وجود دارد. در قسمت بالا، پسوندهای اسم ساز از اسم معرفی شدند و در این مبحث پسوندهای اسم ساز از فعل را بررسی میکنیم. در ترکی استانبولی با استفاده از ۳ روش میتوان از فعل، اسم ساخت.
- اضافه کردن «ma / me» به ریشه فعل
- اضافه کردن «mak / mek» به ریشه فعل
- اضافه کردن «ış / iş / uş / üş» به ریشه فعل
در ترکی استانبولی با اضافه کردن این پسوندها به ریشه فعل، اسم ایجاد میشود. در واقع، فعلها در جمله نقش اسم به خود میگیرند. برای تشخیص این اسمها از فعلها توجه به استفاده از اسمها در ابتدا یا وسط جمله کمک کننده خواهد بود.
از طرفی، این اسمها با وجود اینکه ظاهر کاملا یکسان با فعل دارند اما میتوان در صورت نیاز به آنها حروف اضافه، اضافه کرد. درحالی که فعلها هیچوقت حرف اضافه دریافت نمیکنند و در آخر جمله میآیند. برای درک بهتر به مثال زیر توجه کنید.
Ayşe kitap okumayı çok sever.
عایشه کتاب خواندن را خیلی دوست دارد.
«خواندن» (okuma) نقش اسم دارد و حرف اضافه «را» گرفته است.
«دوست دارد» (sever) فعل است، در آخر جمله آمده است و هیچوقت حرف اضافه نمیگیرد.
پسوند اسم ساز ma / me
نحوه ساخت اسم مثبت از فعل با پسوند «ma / me» به صورت مرحلهای نوشته شده است. این نوع از اسمها میتوانند حروف اضافه «را» (ı / i / u / ü) و «به» (a / e) را دریافت کنند.
- ابتدا ریشه فعل را بدست میآوریم.
- متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه، یکی از پسوندهای «ma / me» را انتخاب میکنیم.
- متناسب با فاعل جمله، اگر نیاز باشد پسوندهای ضمیر ملکی را به عبارت قبل وصل میکنیم.
- در صورت نیاز، حرف اضافه به عبارت حاصل از مرحله قبل، اضافه میکنیم.
مثالهای زیر، جهت درک بهتر این موضوع آورده شدهاند.
Kendime yeni bir çalışma masası aldım.
برای خودم میز کار جدیدی خریدم.
Doğum günüme onun gelmesini istemiyorum.
نمیخواهم او به تولدم بیاید.
Biz her gün spor yapmaya çalışıyoruz.
ما تلاش میکنیم که هر روز ورزش کنیم.
Sen çamaşır makinesini kullanmayı biliyor musun?
آیا تو بلد هستی از ماشین لباسشویی استفاده کنی؟
نحوه ساخت اسم منفی از فعل با پسوند «ma / me»، به صورت گام به گام و با مثال توضیح داده میشود. همانند حالت مثبت، میتوان از حروف اضافه «را» و «به» استفاده کرد.
- ابتدا ریشه فعل را بدست میآوریم.
- متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه، یکی از پسوندهای منفیساز «ma / me» را انتخاب میکنیم.
- متناسب با آخرین حرف صدادار عبارت قبل، یکی از پسوندهای اسم ساز «ma / me» را اضافه میکنیم.
- متناسب با فاعل جمله، در صورت نیاز پسوندهای ضمیر ملکی را به عبارت حاصل از مرحله قبل وصل میکنیم.
- اگر نیاز باشد حرف اضافه را در آخر به عبارت وصل میکنیم.
در مثالهای زیر، به نحوه ساخت اسمهای منفی دقت کنید.
Senin evi temizlememene çok kızıyorum.
از اینکه خانه را تمیز نمیکنی، عصبی میشوم.
Onların beni ziyaret etmemelerine çok üzüldüm.
خیلی ناراحت شدم که آنها به من سر نزدند.
Yarınki toplantıya katılmamaya karar verdim.
تصمیم گرفتم که به جلسه فردا ملحق نشوم.
Sizin işten ayrılmamanız bizi çok sevindirdi.
ما بسیار خوشحال شدیم که شما کار را ترک نکردید.
پسوند اسم ساز mak / mek
همانند پسوند اسم ساز «ma / me»، پسوند «mak / mek» هم در دو حالت مثبت و منفی اسم میسازد. ابتدا حالت مثبت و سپس حالت منفی را بررسی میکنیم. نحوه ساخت به صورت گام به گام نوشته شده است.
- در این حالت، «mak / mek» از فعل حذف میشود تا ریشه بدست آید و سپس پسوند اسم ساز «mak / mek» اضافه میشود. برای جلوگیری از انجام این کار، از همان ابتدا ریشه را بدست نمیآوریم و میدانیم که این کلمه نقش اسم را در جمله ایفا خواهد کرد.
- در صورت نیاز میتوانیم از حروف اضافه «در» (da / de / ta / te) و «از» (dan / den / tan / ten) بعد از پسوند «mak / mek» استفاده کنیم.
- توجه کنید که در این حالت، صرف اسم وجود ندارد بنابراین از پسوندهای ملکی نیز استفاده نمیکنیم.
مثالهای زیر، برای درک بهتر این موضوع آورده شدهاند.
Sigara içmek sağlığa zararlıdır.
سیگار کشیدن برای سلامتی مضر است.
Onu görmek beni çok mutlu etti .
دیدن او من را خیلی خوشحال کرد.
Müzik dinlemekten çok hoşlanırım.
از گوش دادن به موسیقی خوشم میآید.
Sağlığımız için her gün en az 2 litre su içmekte fayda vardır.
مصرف دو لیتر آب در روز برای سلامتیمان مفید است.
نحوه ساخت اسم منفی از فعل، با کمک پسوند «mak / mek» به صورت زیر است.
- ابتدا ریشه فعل را بدست میآوریم
- سپس یکی از پسوندهای منفی ساز «ma / me» را متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه، به آن اضافه میکنیم
- پسوند «mak / mek» را متناسب با آخرین حرف صدادار عبارت حاصل از مرحله قبل، وصل میکنیم
- در صورت نیاز، حرف اضافه «در» یا «از» را به عبارت قبل اضافه میکنیم
در مثالهای زیر، به نحوه منفی شدن اسمها و نحوه انتخاب پسوندها دقت کنید.
Hava bulutlu görünüyor. Pikniğe gitmemekte fayda var.
هوا به نظر ابری میاد (ابری است). بهتر است به پیک نیک نرویم.
Onu kırmamak için elimden geleni yaptım.
برای اینکه او را ناراحت نکنم، تمام تلاشم را کردم.
Bugün sinemaya gitmemekte iyi yaptık, sinema kapalıymış.
امروز خوب شد که به سینما نرفتیم، سینما بسته بود است.
Söz verip de tutmamak yanlış davranıştır.
قول دادن و عمل نکردن رفتار بدی است.
پسوند اسم ساز ış / iş / uş / üş
یکی دیگر از پسوندهای اسم ساز از فعل، پسوندهای «ış / iş / uş / üş» هستند. برای بیان حالت و طرز انجام یک کار از این پسوند استفاده میشود. در این قسمت نیز، حالت مثبت و منفی را جداگانه با مثال توضیح میدهیم. مراحل ساخت به صورت مرحلهای نوشته شده است.
- ابتدا ریشه فعل را بدست میآوریم
- متناسب با آخرین حرف صدادار ریشه، یکی از پسوندهای «ış / iş / uş / üş» را انتخاب میکنیم.
- متناسب با فاعل جمله، در صورت نیاز به صرف اسم، پسوندهای ملکی را به عبارت حاصل از مرحله قبل اضافه میکنیم.
- در آخر با کمک حروف اضافه جمله را کامل میکنیم.
در مثالهای زیر، به نحوه انتخاب پسوندهای اسم ساز، پسوندهای ملکی و حروف اضافه دقت کنید.
Onun gülüşünü çok seviyorum.
خنده او را دوست دارم.
(حالت یا مدل خنده او را دوست دارم)
iş çıkışı bir kahve içelim mi?
بعد از کار قهوه بخوریم؟
vapurun kalkış saatini biliyor musun?
ساعت حرکت کشتی را میدانی؟
tatilden dönüşte anneme uğradık.
به هنگام برگشت از تعطیلات به مادرم سر زدیم.
نکته: اگر ریشه فعل به حرف صدادار ختم شود، ابتدا پسوند «y» میانجی و سپس پسوندهای اسم ساز «ış / iş / uş / üş» را اضافه میکنیم.
yürüyüş yapmak sağlık için faydalıdır.
پیاده روی کردن برای سلامتی مفید است.
نکته: بعضی از اسمها در زبان ترکی استانبولی اسم ماندگار هستند. یعنی از گذشته با کمک این ۳ پسوند اسم ساز «ış / iş / uş / üş»، «mak / mek» و «ma / me» ساخته شدهاند و به اسم یک اشیاء، کار یا فعالیت اختصاص یافتهاند. به طور مثال به اسمهای ماندگار در جدول زیر توجه کنید.
| ترجمه فارسی | اسم ماندگار | ترجمه فارسی | اسم ماندگار |
| بستنی | dondurma | نظر، دیدگاه | görüş |
| دلمه | dolma | خروج | çıkış |
| نان | ekmek | ورود | giriş |
| بادیگارد، محافظ | koruma | رفتن (فعل نیست) | gidiş |
| مشاور | danışma | بازگشتن (فعل نیست) | dönüş |
| سرشیر، خامه | kaymak | خرید | alışveriş |
| گوشت چرخکرده | kıyma | فروش | satış |
| غذا | yemek | نوعی تاکسی | dolmuş |
| بادبادک | uçurtma | فندک | çakmak |
جمعبندی
از آنجایی که زبان ترکی یک زبان پسوندی است، تمامی گرامرهایی که به آنها میپردازیم به شکل پسوند ساخته میشوند. در این مقاله، به پسوندهای اسم ساز در ترکی استانبولی و کاربردهای آنها اشاره کردیم. پسوندهای اسم ساز در دو گروه، پسوندهای اسم ساز از اسم و پسوندهای اسم ساز از فعل تقسیم میشوند. در این مقاله، هر دو گروه اسمساز به طور کامل با مثالها و نکتههای مربوطه بررسی شد. علاوه بر این تعدادی از اسمهای ماندگار در ترکی استانبولی در جدول مربوطه آورده شده است.
