فرادرسقواعد عربی نهم درس به درس و خلاصه
عربی نهم یکی از مهم‌ترین درس‌هایی است که به دانش‌آموزان پایه نهم دوره متوسطه اول تدریس می‌شود. کتاب عربی نهم شامل ۱۰ درس است و هر کدام از درس‌های آن به یکی از موضوعات کلیدی قواعد عربی، مانند فعل‌های امر، اوزان کلمه‌ها، فعل نهی عربی، ترکیبهای وصفی، ترکیبهای اضافی، اعداد عربی، انواع ضمایر و... اشاره دارد. در این مطلب از مجله فرادرس، قواعد عربی نهم را با هم مرور کرده و مهم‌ترین نکته‌های آن را همراه با مثال بررسی می‌کنیم.
در مطالب قبلی نیز به‌طور مفصل صرف و نحو عربی هفتم و همچنین صرف و نحو عربی هشتم را آموزش داده‌ایم. در پایان این مطلب تمرین‌‌هایی را برای یادگیری بهتر صرف و نحو عربی نهم به مخاطبان ارائه می‌دهیم.
قواعد عربی نهم درس اول
در درس اول کتاب عربی نهم به برخی از مهم‌ترین نکته‌های دستور زبان عربی، مانند کلمه‌های پرسشی، اعداد، انواع ضمایر و... اشاره شده است. این مباحث در کتاب‌های عربی هفتم و عربی هشتم به‌طور مفصل آموزش داده شده‌اند. در بخش حاضر، هر کدام از این موضوعات را به‌طور خلاصه توضیح می‌دهیم.
برای آشنایی بیشتر با این مباحث توصیه می‌کنیم فیلم آموزش عربی پایه نهم فرادرس را تهیه و مشاهده کنید. با کلیک روی لینک زیر به این فیلم آموزشی دسترسی خواهید داشت.
کلمه پرسشی
در زبان عربی برای سؤال کردن در مورد تعداد، مکان، مالکیت و... از کلمه‌های پرسشی استفاده می‌شود. برخی از رایج‌ترین کلمه‌های پرسشی را در جدول زیر ارائه کرده‌ایم.
| کلمه پرسشی | مثال |
| أَ (آیا؟) | أتَذهَبُ إلی المَدرَسةِ؟ (آیا به مدرسه می‌روی؟) |
| هَلْ (آیا؟) | هَلْ تَذهَبُ إلی المَدرَسةِ؟ (آیا به مدرسه می‌روی؟) |
| مَنْ (چه کسی؟ چه کسانی؟) | مَنْ هذه المُعلِّمة؟ (این معلم کیست؟) |
| ما / ماذا (چه چیزی؟) | ما هذا؟ (این چیست؟) |
| أَیْنَ (کجا؟) | أَیْنَ تَذهَبُ إلی المَدرَسةِ؟ (کجا به مدرسه می‌روی؟) |
| کَمْ (چند؟) | کَمْ کتابٌ عِندَ أصدقائِکم؟ (دوستانت چند کتاب دارند؟) |
| أَیّ (کدام؟) | إلی أَیّ سوقٍ تذهَبُ؟ (به کدام بازار می‌روی؟) |
| مَتی (کی؟ چه وقت؟) | مَتی تذهَبُ إلی السوقِ؟ (کی به بازار می‌روی؟) |
| کَیفَ (چگونه؟) | کَیفَ تذهَبُ إلی السوقِ؟ (چگونه به بازار می‌روی؟) |
در مورد کاربرد این کلمه‌های پرسشی، به نکته‌های زیر توجه کنید.
- در زبان عربی برای پرسش در مورد مالکیت از «لِمَنْ» استفاده می‌شود. مانند: لِمَنْ هذا الکتابُ؟ (این کتاب مال چه کسی است؟)
- گاهی «ما» به صورت «مَ» نوشته شده و تلفظ می‌شود. مانند: بِمَ تذهَبُ إلی السوقِ؟ (با چه چیزی به بازار می‌روی؟)
اعداد عربی
اعداد اصلی عربی موضوع دیگری هستند که در درس اول کتاب عربی نهم آموزش داده شده‌اند. این اعداد را از ۱ تا ۱۲ در جدول زیر نشان داده‌ایم.
| اعداد اصلی عربی | |
| واحِد - واحِدة (یک) | سَبْعَة (هفت) |
| إِثْنانِ - إِثْنَتانِ (دو) | ثَمانیَة (هشت) |
| ثَلاثَة (سه) | تِسْعَة (نه) |
| أَرْبَعَة (چهار) | عَشَرَة (ده) |
| خَمْسَة (پنج) | أَحَدَ عَشَرَ - إِحدي عَشرة (یازده) |
| سِتَّة (شش) | إِثْنا عَشَر - إِثْنتا عَشرة (دوازده) |
اعداد مؤنث دارای علامت «ة» تأنیث هستند.
انواع ضمایر عربی
ضمیرها کلمه‌هایی هستند که به‌جای انواع اسم‌ها به کار می‌روند و از تکرار آن‌ها جلوگیری می‌کنند. در زبان عربی ضمایر به دو دسته «ضمیرهای منفصل» و «ضمیرهای متصل» تقسیم میشوند. ضمایر متصل به‌صورت مستقل و جداگانه به کار می‌روند اما ضمایر متصل همیشه به کلمه قبل از خود متصل میشوند.
هر کدام از ضمایر متصل و منفصل خود به دو دسته «مرفوعی» و «منصوبی یا مجروری» تقسیم‌بندی میشوند. ضمایر منفصل مرفوعی به‌جای مبتدای جمله می‌آیند اما ضمایر متصل مرفوعی به‌جای فاعل، به فعل‌های ماضی و فعل‌های مضارع متصل میشوند. در جدول زیر، تمامی ضمایر منفصل و متصل مرفوعی نشان داده شده‌اند. ضمایر متصل مرفوعی با رنگ قرمز مشخص شده‌اند.
| صیغه - ضمیر منفصل مرفوعی | ضمیر متصل مرفوعی در فعل ماضی | ضمیر متصل مرفوعی در فعل مضارع |
| مفرد مذکر غائب - هُوَ | خَرَجَ | یَخرُجُ |
| مثنی مذکر غائب - هُما | خَرَجَا | یَخرُجَانِ |
| جمع مذکر غائب - هُمْ | خَرَجُوا | یَخرجُونَ |
| مفرد مؤنث غائب - هي | خَرَجَتْ | تَخرُجُ |
| مثنی مؤنث غائب - هُما | خَرَجَتا | تَخرُجَانِ |
| جمع مؤنث غائب - هُنَّ | خَرَجْنَ | یَخرُجْنَ |
| مفرد مذکر مخاطب - أَنتَ | خَرَجْتَ | تَخرُجُ |
| مثنی مذکر مخاطب - أَنتُما | خَرَجْتُما | تَخرُجَانِ |
| جمع مذکر مخاطب - أَنتُم | خَرَجْتُم | تَخرجُونَ |
| مفرد مؤنث مخاطب - أَنتِ | خَرَجْتِ | تَخرُجِینَ |
| مثنی مؤنث مخاطب - أَنتُما | خَرَجْتُما | تَخرُجَانِ |
| جمع مؤنث مخاطب - أَنتُنَّ | خَرَجْتُنَّ | تَخرُجْنَ |
| متکلم وحده - أَنا | خَرَجْتُ | أَخْرُجُ |
| متکلم مع الغیر - نَحنُ | خَرَجْنا | نَخْرُجُ |
ضمایر متصل منصوبی، به‌جای مفعول می‌آیند و به انتهای فعل‌های ماضی و مضارع می‌چسبند. ضمایر متصل مجروری نیز به اسم قبل از خود متصل میشوند یا بعد از حروف جرّ قرار می‌گیرند. ضمایر متصل منصوبی و مجروری در ظاهر کاملاً به یکدیگر شبیه‌اند و صرفاً محل قرار گرفتن آن‌ها متفاوت است.
جدول زیر تمامی ضمایر متصل منصوبی و مجروری را در صیغه‌های چهارده‌گانه نشان می‌دهد. این ضمیرها با رنگ قرمز مشخص شده‌اند.
| صیغه | ضمایر متصل منصوبی | ضمایر متصل مجروری |
| مفرد مذکر غائب | خَرَجه (آن را خارج کرد) | له (برای آن) |
| مثنی مذکر غائب | خَرَجهُما ( آن‌ها را خارج کرد) | لهُما (برای آن‌ها) |
| جمع مذکر غائب | خَرَجهم (آن‌ها را خارج کرد) | لهُم (برای آن‌ها) |
| مفرد مؤنث غائب | خَرَجها (آن را خارج کرد) | لها (برای آن) |
| مثنی مؤنث غائب | خَرَجهُما (آن‌ها را خارج کرد) | لهُما (برای آن‌ها) |
| جمع مؤنث غائب | خَرَجهنَّ (آن‌ها را خارج کرد) | لهُنَّ (برای آن‌ها) |
| مفرد مذکر مخاطب | خَرَجکَ (تو را خارج کرد) | لکَ (برای تو) |
| مثنی مذکر مخاطب | خَرَجکُما (شما را خارج کرد) | لکُما (برای شما) |
| جمع مذکر مخاطب | خَرَجکُمْ (شما را خارج کرد) | لکُم (برای شما) |
| مفرد مؤنث مخاطب | خَرَجکِ (تو را خارج کرد) | لکِ (برای تو) |
| مثنی مؤنث مخاطب | خَرَجکُما (شما را خارج کرد) | لکُما (برای شما) |
| جمع مؤنث مخاطب | خَرَجکُنَّ (شما را خارج کرد) | لکُنََ (برای شما) |
| متکلم وحده | خَرَجي (من را خارج کرد) | لیّ (برای من) |
| متکلم مع الغیر | خَرَجنا (ما را خارج کرد) | لنا (برای من |
نکته: تمامی ضمایر عربی از نوع کلمات مبنی هستند.
انواع اسم های عربی از نظر شمار
اسم‌های عربی از نظر شمار به سه دسته مفرد، اسم مثنی و اسم جمع تقسیم میشوند. اسم‌های مفرد نشانه خاصی ندارند اما اسم‌های مثنی و جمع دارای نشانه‌های خاصی هستند که در انتهای اسم قرار می‌گیرند.
البته برای ساخت اسم جمع در زبان عربی از سه روش متفاوت استفاده می‌شود: جمع مذکر سالم، جمع مؤنث سالم و جمع مکسر. هر کدام از جمع‌های مذکر سالم و جمع مؤنث سالم دارای علامت‌های به‌خصوصی هستند. برعکس، جمع مکسر نشانه خاصی ندارد. در جمع مکسر، کل ساختار کلمه تغییر می‌کند. مبحث اسم‌ها را می‌توانید به‌طور کامل، از طریق فیلم آموزش صرف ۱ فرادرس بیاموزید.
مثال‌هایی از انواع اسم‌های مفرد، مثنی و جمع را در جدول زیر مشاهده می‌کنید.
علامت‌های اسم‌های مثنی و جمع با رنگ قرمز نشان داده شده‌اند.
| نوع اسم | مثال |
| مفرد مذکر | الطالِب (یک دانش‌آموز مذکر) |
| مفرد مؤنث | الطالِبة (یک دانش‌آموز مؤنث) |
| مثنی مذکر | الطالِبَانِ - الطالِبَینِ (دو دانش‌آموز مذکر) |
| مثنی مؤنث | الطالِبَتَانِ - الطالِبَتَینِ (دو دانش‌آموز مؤنث) |
| جمع مذکر سالم | الطالِبُونَ - الطالِبِینَ (چند دانش‌آموز مذکر) |
| جمع مؤنث سالم | الطالِبات (چند دانش‌آموز مؤنث) |
| جمع مکسر | طُلّاب (چند دانش‌آموز مذکر یا مؤنث) |
تمرین درس اول
نوع ضمیرهای زیر را مشخص کنید.
أخذنا
هي طالبةٌ
کتابهم
رَزَقناهم
فیها
